Ο Χένρι Τζέιμς (Henry James, 15 Απριλίου 1843 – 28 Φεβρουαρίου 1916) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του 19ου αιώνα, από τους κύριους εκπροσώπους του ρεαλισμού στη λογοτεχνία, και Μέλος του Τάγματος της Αξίας. Ο Χένρι πειραματίστηκε με το αφηγηματικό ύφος του μυθιστορήματος και διείσδυσε σε θέματα που έχουν να κάνουν με τη συνείδηση και την αντίληψη του ατόμου. Οι χαρακτήρες των μυθιστορημάτων του εξωτερικεύονται και παραθέτουν τη δική τους εκδοχή για τη σειρά των πραγμάτων. Ήταν επίσης ένας από τους θεμελιωτές της κριτικής των λογοτεχνικών έργων και παρότρυνε τους υπόλοιπους συγγραφείς, να παρουσιάζουν την άποψή τους για τον κόσμο μέσα από τα έργα τους. Έζησε σαράντα χρόνια στην Αγγλία και τα μυθιστορήματά του αναφέρονται συχνά σε Αμερικανούς και στις σχέσεις τους με την Ευρώπη και τους Ευρωπαίους. Βιογράφοι και κριτικοί έχουν εντοπίσει ότι σημαντικές επιρροές για το έργο του αποτέλεσαν οι Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Ερρίκος Ίψεν, Ναθάνιελ Χόθορν και Ιβάν Τουργκένιεφ[1].
Βιογραφία
Ο Τζέιμς γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1843 και ήταν γόνος πλούσιας οικογένειας διανοούμενων. Ο πατέρας του, ο Χένρι Τζέιμς ο πρεσβύτερος, θεολόγος και φιλόσοφος, ήταν ένας από τους σημαντικότερους λόγιους στην Αμερική του 19ου αιώνα. Τα αδέλφια του ήταν ο ψυχολόγος και φιλόσοφος Γουίλιαμ Τζέιμς και η συγγραφέας Άλις Τζέιμς. Ο Τζέιμς ταξίδεψε στην Ευρώπη σε πολύ μικρή ηλικία και μαθήτευσε πλάι σε φημισμένους εκπαιδευτικούς της εποχής. Στα 19 του γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ, αλλά προτίμησε λογοτεχνία από το νόμο. Το 1864 δημοσίευσε το πρώτο του διήγημα, A Tragedy of Error κι από τη στιγμή εκείνη αφοσιώθηκε στη συγγραφή διηγημάτων. Στα χρόνια που ακολούθησαν συνεργάστηκε με τις εφημερίδες The Nation στο και Atlantic Monthly.
Το πρώτο του μυθιστόρημα Watch and Ward, 1871, γράφτηκε μεταξύ Βενετίας και το Παρισιού. Έζησε στο Παρίσι για κάποια περίοδο όπου εργάστηκε ως ανταποκριτής της New York Tribune και το 1876 μετακόμισε στην Αγγλία, όπου έζησε αρχικά στο Λονδίνο και έπειτα στο Λαμπ Χάουζ στο Ράι του Σάσεξ. Τα πρώτα χρόνια του στην Ευρώπη, ο Τζέιμς έγραψε νουβέλες με κεντρικούς χαρακτήρες Αμερικανούς που ζούσαν, όπως και εκείνος, στο εξωτερικό. Το 1905, εικοσιπέντε χρόνια μετά την αναχώρησή του ο Τζέιμς επέστρεψε στην Αμερική, όπου έγραψε το Jolly Corner. Από το 1905 μέχρι και το 1915, οι επισκέψεις του στην Αμερική έγιναν πιο συχνές, αλλά το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου τον ανάγκασε να διακόψει τα υπερατλαντικά του ταξίδια και να παραμείνει στην Αγγλία. Την ίδια χρονιά έλαβε την αγγλική υπηκοότητα για να τιμήσει τη χώρα που τον φιλοξενούσε και για να ασκήσει κριτική στην αμερικανική κυβέρνηση που δε θέλησε να λάβει μέρος στον πόλεμο.[2] Τον Δεκέμβριο του 1915 υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και πέθανε στο Λονδίνο τρεις μήνες αργότερα. Το σώμα του αποτεφρώθηκε στο κρεματόριο Golders Green και η τέφρα του μεταφέρθηκε στις ΗΠΑ και τάφηκε στο οικογενειακό κοιμητήριο στο Κέιμπριτζ.
Ο τάφος του
Έργο
Ο Τζέιμς αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μορφές της διατλαντικής λογοτεχνίας. Στα έργα του συχνά αντιπαραβάλει χαρακτήρες από τον Παλαιό Κόσμο (Ευρώπη), που είναι γοητευτικός, αλλά και διεφθαρμένος και από τον Νέο Κόσμο (Ηνωμένες Πολιτείες) που είναι μεν πιο ανέμελος, αλλά συνάμα και πιο συντηρητικός. Με αυτόν τον τρόπο εξερευνά τη διαφορά ανάμεσα σε προσωπικότητες και πολιτισμούς. Ηρωίδες του ήταν συχνά νεαρές Αμερικανός γυναίκες που είχαν πέσει θύματα καταπίεσης ή κακοποίησης.
Οι μελετητές χωρίζουν συχνά το έργο του σε τρεις περιόδους. Η πρώτη περίοδος χαρακτηρίζεται ως τα χρόνια μαθητείας του, προς το τέλος των οποίων έγραψε το αριστουργηματικό Πορτρέτο μιας κυρίας. Το ύφος του είναι απλό και άμεσο καθώς πειραματίστηκε σε μεγάλο βαθμό με τις αφηγηματικές μεθόδους, εξιστορώντας τα γεγονότα με συμβατικό τρόπο. Οι υποθέσεις των έργων της πρώτης περιόδου αναφέρονται κυρίως σε ειδύλλια, με εξαίρεση τα τρία σημαντικότερα μυθιστορήματα, μέσω των οποίων ασκεί κοινωνική κριτική. Στη δεύτερη περίοδο, εγκατέλειψε το μυθιστόρημα και από το 1890 έως περίπου και το 1897, έγραψε διηγήματα και θεατρικά έργα. Τέλος, στην τρίτη και τελευταία του περίοδο, επέστρεψε στο μυθιστόρημα. Προς το τέλος της δεύτερης περιόδου, εγκατέλειψε τις άμεση εξιστόρηση των γεγονότων και άρχισε να περιγράφει με λεπτομερή τρόπο τον τόπο και το χώρο, δίνοντας έτσι στον αναγνώστη μια σειρά από εικόνες. Μεγάλες αλλαγές παρατηρούνται τόσο στη μορφή του κειμένου όσο και στη σύνταξη των προτάσεων. Εστιάζοντας με το έργο του, την προσοχή του αναγνώστη στην συνείδηση και τις σκέψεις των σημαντικότερών του χαρακτήρων, ο Τζέιμς προμηνύει την εξέλιξη της μυθοπλασίας κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα.[3] Βέβαια το ύφος των έργων του κατά την τρίτη περίοδο είναι δυσκολότερο σε σχέση με εκείνο των άλλων δυο.
Ο συγγραφέας γύρω στο 1900
Αναφορά στα σημαντικότερα μυθιστορήματα του Τζέιμς, με βάση τη διαχρονικότητά τους και την υποδοχή τους από τους κριτικούς.[4]
Το Ρόντερικ Χάτσον (Roderick Hudson, 1875), πραγματεύεται τη ζωή και την καλλιτεχνική εξέλιξη ενός γλύπτη, ενώ το μυθιστόρημα του 1977 Οι Αμερικάνοι (The Americans), εξιστορεί τις περιπέτειες ενός Αμερικανού επιχειρηματία στο πρώτο του ταξίδι στην Ευρώπη. Στην Πλατεία Ουάσινγκτον του 1880, ο Χένρι περιγράφει τη σχέση μεταξύ μιας γλυκιάς, στοργικής αλλά χαζής κόρης με τον αυταρχικό της πατέρα, μια σχέση που πρόκειται να υποστεί μεγάλο πλήγμα, αφότου η κόρη πέσει στα δίχτυα ενός προικοθήρα. Αυτό το έργο του συγγραφέα παρομοιάστηκε με εκείνα της Τζέιν Όστεν, λόγω του τρόπου με τον οποίο περιέγραψε τις σχέσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Ο Τζέιμς δεν είχε καμιά συμπάθεια στο έργο της Όστεν και η σύγκριση τον εκνεύρισε. Το Πορτρέτο μιας κυρίας είναι το πιο δημοφιλές του μυθιστόρημα και το έγραψε στο τέλος της πρώτης του περιόδου. Μια Αμερικανίδα που κληρονομεί μια τεράστια περιουσία ταξιδεύει στην Ευρώπη για να βρει την τύχη της, εκεί πέφτει στην παγίδα που της στήνουν δυο δολοπλόκοι Αμερικανοί. Το μυθιστόρημα Οι Βοστονέζοι του 1886, που αποτελεί το τελευταίο της πρώτης περιόδου, πραγματεύεται την ιστορία ενός συντηρητικού Αμερικανού πολιτικού από το Μισσισιπή. Πρώτο μυθιστόρημα της δεύτερης περιόδου είναι το Πριγκίπισσα Καζαμάσιμα του 1886, όπου ένας φτωχός νέος γνωρίζει μια κακομαθημένη αριστοκράτισσα και την αφήνει να τον παρασύρει σ' έναν κόσμο χλιδής και ομορφιάς. Τα Φτερά της Περιστέρας του 1902 είναι το πρώτο μυθιστόρημα της τρίτης περιόδου κι εξιστορεί την επιρροή που έχει στη ζωή μιας πλούσιας Αμερικανίδας κληρονόμου μια σοβαρή ασθένεια. Έπειτα έγραψε το μυθιστόρημα κωμικού ύφους Οι Πρεσβευτές, όπου ένας Αμερικανός ταξιδεύει στην Ευρώπη για να συναντήσει το δύστροπο γιο της μνηστής του και στη συνέχεια έγραψε το πιο ώριμό του μυθιστόρημα Το Χρυσό Κύπελλο το οποίο αποτελεί μια πολύπλοκη και βαθιά μελέτη στο θέμα του γάμου και της απιστίας.
Τα γνωστότερα διηγήματα του Χένρι Τζέιμς είναι η Ντέιζη Μίλερ του 1878 και Το στρίψιμο της βίδας του 1898. Το πρώτο αφηγείται την ιστορία μιας Αμερικανίδας που απορρίπτει το φλερτ ενός πονηρού άνδρα και το δεύτερο είναι μια ιστορία φαντασμάτων με αμφιλεγόμενο χαρακτήρα και ιδιαίτερη δυναμικότητα στην αφήγηση, που έχει να κάνει με τη γκουβερνάντα δυο ανήλικων ορφανών που αρχίζει να έχει οράματα για τα οποία δεν είναι σίγουρο αν είναι αληθινά ή προϊόντα της φαντασίας της.
Εργογραφία
Μυθιστορήματα
Διαφημιστική καταχώρηση του περιοδικού "Collier's Weekly" για την αναμενόμενη δημοσίευση του διηγήματος «Το στρίψιμο της βίδας» από τις αρχές του 1898
Η πρώτη έκδοση του μυθιστορήματος «Πλατεία Ουάσινγκτον», 1881
Watch and Ward (Κηδεμόνας και κηδεμονευόμενη) (1871)
Roderick Hudson (Ρόντερικ Χάτσον) (1875), (ελλ. μτφ. «Ο γλύπτης: Ρόντερικ Χάτσον», Γεωργία Αλεξίου, "Ζαχαρόπουλος Σ.Ι", 1981)
The American (Ο Αμερικάνος) (1877), (ελλ. μτφ. Ρένα Χατχούτ, εκδ. "Γράμματα", 1980)
The Europeans (Οι Ευρωπαίοι) (1878), (ελλ. μτφ. Νίκος Λαμπρόπουλος, εκδ. "Πλέθρον", 1986)
Confidence (Εμπιστοσύνη, 1879)
Washington Square (Πλατεία Ουάσινγκτον) (1880), (Νιν.Παπαγιάννη με τίτλο «Η κληρονόμος», εκδ "Πλέθρον") - και Άρης Μαραγκόπουλος, εκδ. "Καστανιώτης", 1997)
The Portrait of a Lady (Το πορτραίτο μιας κυρίας) (1881), (ελλ. μτφ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, "Καστανιώτης", α΄ έκδ. 1997)
The Bostonians (Οι Βοστωνέζοι) (1886), (ελλ. μτφ. Μιχάλης Μακρόπουλος,ως "Οι Βοστονέζες" εκδ. Gutenberg, 2016)
The Princess Casamassima (Πριγκίπισσα Καζαμάσιμα) (1886), (ελλ. μτφ. Φωτεινή Μεγαλούδη, εκδ. "Ενάλιος", χ.χ.)
The Reverberator (Ο ανακλαστήρας, 1888)
The Tragic Muse (Η Τραγική Μούσα) (1890)
The Other House (Το άλλο σπίτι, 1896)
The Spoils of Poynton (Τα Λάφυρα του Πόιντον) (1897), (ελλ. μτφ. Κατερίνα Ιορδάνογλου, "Μεταίχμιο", 2006)
What Maisie Knew (Τί ήξερε η Μέιζι) (1897), μτφ. Σώτη Τριανταφύλλου, Εκδ. "Gutenberg", 2018)
The Awkward Age (Η Άχαρη Ηλικία) (1899)
The Sacred Fount (1901)
The Wings of the Dove (Τα Φτερά της Περιστέρας) (1902)
The Ambassadors (Οι Πρεσβευτές) (1903)
The Golden Bowl (Το Χρυσό Κύπελλο) (1904)
The Whole Family (Έμπνευση και δημιουργία) (συνεργασία με άλλους 11 συγγραφείς, 1908)
The Outcry (1911)
The Ivory Tower (Ο πύργος από ελεφαντόδοντο, ημιτελές, δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του το 1917)
The Sense of the Past (Η αίσθηση του παρελθόντος, ημιτελές, δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του το 1917)
Διηγήματα
Εικονογράφηση του περιοδικού "Collier's Weekly" για το διήγημα «Το στρίψιμο της βίδας», τεύχος 12ης Φεβρουαρίου 1898
Εικονογράφηση για το διήγημα "Osborne's Revenge", όταν πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Galaxy", το 1866
Εικονογράφηση για το διήγημα «Η ιστορία ενός αριστουργήματος», όταν πρωτοδημοσιεύτηκε στο λογοτεχνικό περιοδικό "Galaxy", το 1866
A Tragedy of Error (Ένα τραγικό λάθος) (1864), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, "Μεταίχμιο". Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Έντεκα ιστορίες και ένας αποχαιρετισμός», 2017)
The Story of a Year (Η ιστορία ενός χρόνου) (1865)
A Landscape Painter (Ένας τοπιογράφος) (1866)
A Day of Days (Μια μεγάλη μέρα)
My Friend Bingham (Ο φιλος μου Μπίνγκαμ)
Poor Richard
The Story of a Masterpiece (Iστορία ενός αριστουργήματος), (1866)
A Most Extraordinary Case
A Problem
De Grey: A Romance
Osborne's Revenge, (1866)
The Romance of Certain Old Clothes (Η γοητεία ορισμένων παλιών ρούχων) (1868), (ελλ. μτφ. Νάσια Ντινοπούλου, "Ροές", 2002)
A Light Man
Gabrielle de Bergerac
Travelling Companions
A Passionate Pilgrim (1871)
At Isella
Master Eustace
Guest's Confession
The Madonna of the Future
The Sweetheart of M. Briseux
The Last of the Valerii
Madame de Mauves (1874)
Adina
Professor Fargo
Eugene Pickering
Benvolio
Crawford's Consistency (Η συνέπεια του Κρόφορντ)
The Ghostly Rental
Rose-Agathe
Daisy Miller (Ντέιζι Μίλερ) (1878), (ελλ. μτφ. Κοσμάς Πολίτης, εκδ. "Πλέθρον", 1986)
Longstaff's Marriage
An International Episode
The Pension Beaurepas
A Diary of a Man of Fifty (Το ημερολόγιο ενός πενηντάρη), (ελλ. μτφ. Μιχάλης Παπαντωνόπουλος, εκδ. "Εκάτη", 2014)
Four Meetings (Τέσσερεις συναντήσεις) (1879), (μτφ. Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, εκδ. "Νεφέλη", 1996)
A Bundle of Letters (Μια δέσμη επιστολών) (1879), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, "Μεταίχμιο". Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Έντεκα ιστορίες και ένας αποχαιρετισμός», 2017)
The Point of View
The Siege of London
Impressions of a Cousin (Eντυπώσεις ενός εξαδέλφου)
Lady Barbarina
Pandora
The Author of Beltraffio (1884)
Georgina's Reasons
A New England Winter
The Path of Duty
Mrs. Temperly
Louisa Pallant
The Aspern Papers (Τα χαρτιά του Άσπερν) (1888), (μτφ. Κοσμάς Πολίτης, εκδ. "Πλέθρον", 1986)
The Liar
A Modern Warning
A London Life (1888)
The Pupil (Ο μαθητής) (1891), (ελλ. μτφ. Ρένα Χατχούτ, εκδ. "Καστανιώτης", 1997)
Brooksmith (Μπρούκσμιθ) (1891), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, "Μεταίχμιο". Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Έντεκα ιστορίες και ένας αποχαιρετισμός», 2017)
The Marriages
The Chaperon
Sir Edmund Orme (Σερ Έντμουντ Ορμ) (1879), (ελλ. μτφ. Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος, εκδ. εφημ. "Ποντίκι", 2007. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Σερ Έντμουντ Ορμ και άλλα διηγήματα»)
The Patagonia
The Solution
The Lesson of the Master (Το μάθημα του δασκάλου) (1892), (ελλ. μτφ. Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. "Μελάνι", 2005)
Nona Vincent
The Real Thing (Το αυθεντικό) (1892), (ελλ. μτφ. Αντώνης Πέρης, εκδ. "Κίχλη", 2010)
The Private Life (Η ιδιωτική ζωή) (1893), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, "Μεταίχμιο". Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Έντεκα ιστορίες και ένας αποχαιρετισμός», 2017)
Lord Beaupré
The Visits (Οι επισκέπτες)
Sir Dominick Ferrand
Greville Fane
Collaboration
Owen Wingrave
The Wheel of Time (Ο τροχός του χρόνου) (1893), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, "Μεταίχμιο". Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Έντεκα ιστορίες και ένας αποχαιρετισμός», 2017)
The Middle Years (Η μέση ηλικία) (1893), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, "Μεταίχμιο". Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Έντεκα ιστορίες και ένας αποχαιρετισμός», 2017)
The Death of the Lion (1894)
The Coxon Fund (1894)
The Next Time (1895)
The Altar of the Dead (Ο βωμός των νεκρών) (1895), (ελλ. μτφ. Νίκος Κουφάκης, εκδ. "Αιγόκερως", 1996)
The Friends of the Friends (Οι φίλοι των φίλων) (1896), (ελλ. μτφ. Νάσια Ντινοπούλου, "Ροές", 2002)
Glasses by Henry James (1896)
The Figure in the Carpet (Η εικόνα στο χαλί) (1896), (ελλ. μτφ. Δημήτρης Στεφανάκης, εκδ. "Έναστρον", 2016)
The Way It Came
The Turn of the Screw (Το στρίψιμο της βίδας) (1898), (ελλ. μτφ. Θάνος Καραγιαννόπουλος, εκδ. "Οξύ", 2016 - Κοσμάς Πολίτης, εκδ. "Άγρα", α΄ έκδ. 1981))
Covering End
In the Cage (1898)
John Delavoy
The Given Case
Europe (1899)
The Great Condition
The Real Right Thing
Paste (1899)
The Great Good Place (1900)
Maud-Evelyn (Μοντ Έβελιν) (1900), (1879), (ελλ. μτφ. Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος, εκδ. εφημ. "Ποντίκι", 2007. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Σερ Έντμουντ Ορμ και άλλα διηγήματα»)
Miss Gunton of Poughkeepsie
The Tree of Knowledge
The Abasement of the Northmores
The Third Person
The Special Type (Mια εξαιρετική περίπτωση)
The Tone of Time
Broken Wings
The Two Faces
Mrs. Medwin (1900)
The Beldonald Holbein
The Story in It
Flickerbridge
The Birthplace (1903)
The Beast in the Jungle (Το θηρίο στη ζούγκλα) (1903), (ελλ. μτφ. Παλμύρα Ισμυρίδου, εκδ. "Άγρα", 2004)
The Papers
Fordham Castle
Julia Bride (Τζούλια Μπράιντ) (1909), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, "Μεταίχμιο". Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Έντεκα ιστορίες και ένας αποχαιρετισμός», 2017)
The Jolly Corner (1908)
The Velvet Glove
Mora Montravers
Crapy Cornelia (Kράπι Kορνήλια)
The Bench of Desolation
A Round of Visits (Σειρά επισκέψεων) (1910), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, "Μεταίχμιο". Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Έντεκα ιστορίες και ένας αποχαιρετισμός», 2017)
Άλλα
French Poets and Novelists (1878)
Hawthorne (1879)
A Little Tour in France (1884)
The Art of fiction (Η τέχνη της Μυθοπλασίας) (1884), ελλ. μτφ. Κώστας Παπαδόπουλος, εκδ. "Άγρα", 1991)
Partial Portraits (1888)
Essays in London and Elsewhere (1893)
Picture and Text (1893)
Theatricals (1894)
Theatricals: Second Series (1895)
Guy Domville (Γκάι Ντόμβιλ) (1895)
William Wetmore Story and His Friends (1903)
English Hours (1905)
The American Scene (Αμερικανική σκηνή) (1907), ταξιδιωτικό
Italian Hours (1909)
A Small Boy and Others (Eνα μικρό αγόρι και άλλοι) (1913)
Notes on Novelists (1914)
Notes of a Son and Brother (1914)
Notebooks (ποικίλα, δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του)
The Middle Years (ημιτελής αυτοβιογραφία, δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του το 1917)
Παραπομπές
James acknowledged his debt to these writers. For instance, see the New York Edition preface to The Portrait of a Lady for a discussion of Turgenev's influence, and the Lesson of Balzac for the French novelist's. James wrote extensive critical essays on all four of these writers. Later critics such as Cornelia Sharp and Edward Wagenknecht have noted specific influences on James's works, such as Balzac's Eugénie Grandet on Washington Square, Hawthorne's The Marble Faun on Roderick Hudson, and Turgenev's Virgin Soil on The Princess Casamassima. Novick (2007) pointed out the influence of Ibsen on his fiction.
«Project MUSE – The Henry James Review – The Art of Living Inward: Henry James on Rupert Brooke». Muse.jhu.edu. Ανακτήθηκε στις 2010-03-19.
See James's prefaces, Horne's study of his revisions for The New York Edition, Edward Wagenknecht's The Novels of Henry James (1983) among many discussions of the changes in James's narrative technique and style over the course of his career.
For extensive critical discussions of The American, The Portrait of a Lady, The Ambassadors and The Wings of the Dove, see the referenced editions of these novels. For discussion of all of James's novels from a variety of critical viewpoints, see the referenced books of criticism.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Έργα του/της Χένρι Τζέιμς στο Project Gutenberg (plain text and HTML editions)
Works by Henry James at Internet Archive (scanned illustrated first editions etc..)
The Henry James Scholar's Guide to Web Sites
The Ladder—a Henry James Web Site
Καθημερινή: Η Νέα Υόρκη του Χένρι Τζέιμς
Εγκυκλοπαίδεια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
