Ο Φρανκ Βίνσεντ Ζάπα (Frank Vincent Zappa) γεννήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 1940 στη Βαλτιμόρη (Baltimore) του Μέριλαντ (Maryland) και πέθανε στις 4 Δεκεμβρίου 1993 στο Laurel Canyon της Καλιφόρνια. Υπήρξε Αμερικανός μουσικός ροκ και τζαζ, καθώς και συνθέτης, γνωστός για την προκλητική πολιτική σάτιρά του.
Η ζωή του
Ο Ζάπα μεγάλωσε στο Λάνκαστερ (Lancaster) της Καλιφόρνια και δέχθηκε επιρροές τόσο από πρωτοπόρους (αβαν-γκαρντ) συνθέτες όπως ο Εντγκάρ Βαρέζ και ο Ίγκορ Στραβίνσκι (Igor Stravinsky), όσο και από τα τοπικά συγκροτήματα ριθμ εντ μπλουζ (rhythm and blues, R&B) και ντου-γουόπ (doo-wop). Την προσοχή του στον Βαρέζε τράβηξε το έργο Ionisation του τελευταίου, το οποίο είχε γραφεί μόνο για κρουστά. Ο Ζάπα είχε ενθουσιαστεί τόσο πολύ, που σε ηλικία 15 ετών ήθελε να μιλήσει στο συνθέτη από το τηλέφωνο.
Τα επόμενα μουσικά του βήματα, στα γυμνασιακά του χρόνια, τα έκανε με τον Ντον Φαν Βλιτ (Don Van Vliet), γνωστό αργότερα και ως Κάπτεν Μπίφχαρτ (Captain Beefheart) με τον οποίο αλληλοεπηρεάστηκαν εκείνη την περίοδο.
Μετά από μια σύντομη σταδιοδρομία ως επαγγελματίας συνθέτης τραγουδιών (το ελεγειακό του Memories of El Monte ηχογραφήθηκε από τους The Penguins), o Ζάπα έγινε κιθαρίστας ενός τοπικού συγκροτήματος R&B. Λίγο αργότερα μετονόμασε το συγκρότημα σε The Mothers . Στη συνέχεια, το όνομα άλλαξε ξανά και έγινε Frank Zappa and the Mothers of Invention, λόγω επιμονής της δισκογραφικής εταιρίας, για να αποφευχθεί πιθανή συνωνυμία.
Τους The Mothers στήριξε ο γνωστός παραγωγός Τομ Γουίλσον (Tom Wilson). Σύντομα έβγαλαν το πρώτο τους άλμπουμ Freak Out το 1966, ένα κράμα του συχνά ευρισκόμενου στη μόδα R&B και πειραματικού κολάζ ήχων. Ο δίσκος δεν είχε μεγάλη εμπορική επιτυχία, ωστόσο θεωρείται ότι δημιούργησε σχολή. Ο όρος "freak out" που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα, ως παρακίνηση απόδρασης από τις κοινωνικές νόρμες, είναι εφεύρεση του Ζάπα. Το Freak Out είναι ένα από τα πρώτα διπλά άλμπουμ στην ιστορία της ροκ (μαζί με το Βlonde on Blonde του Μπομπ Ντίλαν (Bob Dylan)). Πρόκειται για ένα ασυνήθιστο συνονθύλευμα παρωδιών ερωτικών τραγουδιών ("Go Cry On Somebody Else's Shoulder", "You Didn't Try To Call Me"), "αντεργκράουντ" κολάζ ("It Can't Happen Here", "Help, I'm A Rock") και πολιτικών σχολίων ("Hungry Freaks, Daddy", "Who Are The Brain Police?"). Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας αρχής που ο Ζάπα τήρησε μέχρι το τέλος: "Anything, any time, anywhere, for no reason at all" (οτιδήποτε, οπουδήποτε, οποτεδήποτε, για κανένα απολύτως λόγο).
Την επόμενη χρονιά ακολούθησαν τα επίσης εκλεκτικά Absolutely Free και Lumpy Gravy. Ο Ζάπα ηχογράφησε επίσης το We’ re Only In It For The Money, μια καυστική σάτιρα της ιδεολογίας των Χίππις και των επικρατούντων τάσεων στην Αμερική. Το εξώφυλλο του δίσκου παρωδεί αυτό του άλμπουμ των Μπιτλς (The Beatles) Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band, στο οποίο αντικαθιστά τα λουλούδια με λαχανικά.
Το 1971 ο Ζάπα γύρισε την ταινία 200 Motels. Η ταινία γυρίστηκε σε βίντεο σε μόλις 7 ημέρες με μικρό προϋπολογισμό (679.000 δολάρια) και θεωρείται σημαντικό "πολυμεσικό" έργο, αφού αποτέλεσε πρότυπο του είδους και καθιέρωσε την μορφή των περισσότερων βιντεοκλίπ για ροκ μουσική. Περιγράφει τη ζωή ενός συγκροτήματος ροκ σε τουρνέ. Ο τίτλος αναφέρεται στον αριθμό των μοτέλ που διανυκτέρευσε το συγκρότημα.
Μετά από αρκετά ακόμα άλμπουμ με τους Mothers συμπεριλαμβανομένου του σε στιλ doo-wop Cruising With Ruben And The Jets, ο Ζάπα έβγαλε το σόλο ορχηστρικό άλμπουμ Hot Rats, στο οποίο παίζει ο ίδιος κιθάρα σε στιλ τζαζ. Το άλμπουμ περιλαμβάνει επίσης μια ζωντανή ηχογράφηση στο Fillmore East στην οποία συμμετέχει και ο Τζον Λένον (John Lennon). Με τους Mothers σε νέα σύνθεση πλέον, συνέχισε στον ίδιο υψηλό ρυθμό παραγωγής και στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Από την εποχή αυτή ξεχωρίζουν τα εξαιρετικά και προσιτά άλμπουμ One Size Fits All και Apostrophe.
Το 1980 ο Ζάπα βοήθησε τα πρώην μέλη του συγκροτήματός του Γουόρεν Κουκουρούλο (Warren Cuccurullo) και Τέρι Μπότζιο (Terry Bozzio) στο ξεκίνημα του νέου τους συγκροτήματος Missing Persons, αφήνοντας τους να χρησιμοποιήσουν το ολοκαίνουργιο στούντιό του UMRK.
Μετά από ένα διάλειμμα ο Ζάπα επέστρεψε και μεγάλο μέρος της νεότερης δουλειάς του χαρακτηρίστηκε από την χρήση τόσο του ψηφιακού σινθεσάιζερ Synclavier ως εργαλείου σύνθεσης και εκτέλεσης, όσο και τεχνικών στο στούντιο για την παραγωγή συγκεκριμένων εφέ. Η δουλειά του πολιτικοποιήθηκε ακόμη περισσότερο και άρχισε να σατιρίζει την άνοδο των ευαγγελιστών της τηλεόρασης στην Αμερική, καθώς και του ρεπουμπλικανικού κόμματος.
Στις 19 Σεπτεμβρίου 1985, ο Ζάπα κατέθεσε στην Επιτροπή Εμπορίου, Τεχνολογίας και Μεταφορών της Γερουσίας των ΗΠΑ καταγγελία κατά του Parents Music Resource Center (PMRC), μια οργάνωση λογοκρισίας μουσικής που είχε ιδρύσει η Τίπερ Γκορ (Tipper Gore), σύζυγος του Αλ Γκορ (Al Gore), και στην οποία μέλη ήταν και άλλες σύζυγοι πολιτικών, συμπεριλαμβανομένων και πέντε συζύγων μελών της Επιτροπής. Εκεί ανέφερε:
« Η πρόταση του PMRC είναι μια ανόητη σύλληψη που δεν καταφέρνει να προσφέρει κάποιο πραγματικό όφελος στα παιδιά, περιορίζει τις ελευθερίες των ανθρώπων που δεν είναι παιδιά και υπόσχεται να κρατά τα δικαστήρια απασχολημένα για χρόνια, καθώς αυτά θα προσπαθούν να βρουν μια λύση στα προβλήματα ερμηνείας και εφαρμογής που είναι έμφυτα σε αυτή.
Εξ όσων νομικών γνωρίζω, στις αποφάσεις που έχουν σχέση με την Πρώτη Τροποποίηση (First Amendment) προτιμάται η λιγότερο περιοριστική εναλλακτική λύση. Σ’ αυτό το πλαίσιο, τα αιτήματα του PMRC ισοδυναμούν με την αντιμετώπιση της πιτυρίδας δια αποκεφαλισμού.»
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο Ζάπα αφιέρωσε όλη του σχεδόν την ενέργεια σε σύγχρονα έργα ορχηστρικά και synclavier.
Η τελευταία τουρνέ του σε σχήμα ροκ συγκροτήματος πραγματοποιήθηκε το 1988 με ένα δωδεκαμελές συγκρότημα που φημολογείται ότι είχε ρεπερτόριο πλεόν των 800 τραγουδιών (τα περισσότερα του ίδιου του Ζάπα), το οποίο όμως διαλύθηκε με έντονους διαπληκτισμούς πριν ολοκληρωθεί η τουρνέ. Μέρη της τουρνέ αυτής υπάρχει στα άλμπουμ The Best Band You Never Heard In Your Life, Make a Jazz Noise Here (κυρίως ορχηστρική και πειραματική μουσική) και Broadway the Hard Way (νέο αυθεντικό υλικό). Μικρά κομμάτια της βρίσκονται και στο You Can’t Do That On Stage Anymore Volume 6.
Το 1992 διαγνώστηκε με καρκίνο του προστάτη, από τον οποίο και πέθανε ένα χρόνο αργότερα. Ο Ζάπα κηδεύτηκε στο νεκροταφείο Westwood Village Memorial Park Cemetery, στο Γουέστγουντ (Westwood) της Καλιφόρνια.
Ο Ζάπα εισήχθη μετά θάνατο στο Rock and Roll Hall of Fame το 1995. Την ίδια χρονιά ο μεγαλύτερος σύγχρονος Λιθουανός γλύπτης, Κονσταντίνας Μπογκντάνας, δημιουργός πορτρέτων του Λένιν φιλοτέχνησε μια προτομή του Ζάπα, η οποία και τοποθετήθηκε στο κέντρο του Βίλνιους, της πρωτεύουσας της Λιθουανίας. Προς τιμήν του, επίσης, δόθηκε το όνομά του σε ένα αστεροειδή 3834 Zappafrank.
Ο Ζάπα παντρεύτηκε δύο φορές, την πρώτη με την Κέι Σέρμαν (Kay Sherman) και τη δεύτερη με την Γκέιλ Σλόουτμαν (Gail Sloatman) με την οποία και έμεινε μέχρι το θάνατό του. Με τη Σλόουτμαν ο Ζάπα απέκτησε τέσσερα παιδιά, δύο γιους και δύο κόρες, στα οποία έδωσε ασυνήθιστα ονόματα: Moon Unit, Dweezil, Αχμετ Ροντίν (Ahmet Rodin) και Ντίβα (Diva).
Αποφθέγματα
“Information is not knowledge. Knowledge is not wisdom. Wisdom is not truth. Truth is not beauty. Beauty is not love. Love is not music. Music is THE BEST..."
(Η πληροφορία δεν είναι γνώση. Η γνώση δεν είναι σοφία. Η σοφία δεν είναι αλήθεια. Η αλήθεια δεν είναι ομορφιά. Η ομορφιά δεν είναι αγάπη. Η αγάπη δεν είναι μουσική. Η μουσική είναι η ΚΑΛΥΤΕΡΗ...). Από το Packard Goose.
"Jazz is not dead, it just smells funny."
(Η τζαζ δεν έχει πεθάνει, απλά μυρίζει κάπως περίεργα)
"Arf, she said."
(Γαβ, είπε εκείνη: ουσιαστικά αμετάφραστο... Τα σκυλιά παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στη «σημειολογία» του Ζάπα)
"The poodle bites, the poodle chews it."
(Το πούντλ δαγκώνει, το πουντλ το μασάει: Βλ. προηγούμενο)
"Look here brother, who you jivin' with that Cosmic Debris?"
(Κοίτα δω ρε φίλε, τι με ενοχλείς με αυτά τα διαστημικά συντρίμμια: επίσης αμετάφραστο. Τα διαστημικά συντρίμμια αναφέρονται στην ανθρωπότητα υπονοώντας ότι δεν είμαστε κάτι το ιδιαίτερο στο σύμπαν)
"There are more love songs than anything else. If songs could make you do something we'd all love one another. "
(Υπάρχουν περισσότερα τραγούδια αγάπης από ο,τιδήποτε άλλο. Αν τα τραγούδια μπορούσαν να σε επηρεάσουν να κάνεις κάτι, τότε όλοι θα αγαπιόμασταν μεταξύ μας)
"I wrote a song about dental floss but did anyone's teeth get cleaner?"
(Έχω γράψει ένα τραγούδι για το οδοντικό νήμα, αλλά καθάρισαν τα δόντια κανενός; Από μια ακρόαση στη Γερουσία για το «πορνο-ροκ». Απαντώντας στους ισχυρισμούς της Τίπερ Γκορ ότι η μουσική ωθεί τους ανθρώπους σε παρεκκλίνουσα συμπεριφορά, ή τους επηρεάζει γενικότερα)
"In the fight between you and the world, back the world.
(Στην πάλη του εαυτού σου ενάντια στον κόσμο, πάρε την μεριά του κόσμου.)
Δισκογραφία
Freak Out! (1966)
Absolutely Free (1967)
Lumpy Gravy (1967)
We're Only In It For The Money (1968)
Cruising With Ruben & The Jets (1968)
Uncle Meat (1969)
Mothermania (1969)
Hot Rats (1969)
Burnt Weeny Sandwich (1969)
Weasels Ripped My Flesh (1970)
Chunga's Revenge (1970)
Filmore East - June 1971 (1971)
200 Motels (1971)
Just Another Band From L.A. (1972)
Waka/Jawaka (1972)
The Grand Wazoo (1972)
Over-Nite Sensation (1973)
Apostrophe (1974)
Roxy & Elsewhere (1974)
One Size Fits All (1975)
Bongo Fury (1975)
Zoot Allures (1976)
Zappa In New York (1978)
Studio Tan (1978)
Sleep Dirt (1979)
Sheik Yerbouti (1979)
Orchestral Favorites (1979)
Joe's Garage (1979)
Tinseltown Rebellion (1981)
Shut Up 'N' Play Yer Guitar (1981)
You Are What You Is (1981)
Ship Arriving Too Late To Save A Drowning Witch (1982)
The Man From Utopia (1983)
Baby Snakes (1983)
London Symphony Orchestra vol 1 (1983)
The Perfect Stranger (1984)
Them Or Us (1984)
Thing-Fish (1984)
Francesco Zappa (1984)
FZ Meets The Mothers Of Prevention (1985)
Does Humor Belong In Music? (1986)
Jazz From Hell (1986)
London Symphony Orchestra vol 2 (1987)
Guitar (1988)
You Can't Do That On Stage Anymore vol 1 (1988)
You Can't Do That On Stage Anymore vol 2 (1988)
Broadway The Hard Way (1989)
You Can't Do That On Stage Anymore vol ] (1989)
The Best Band You Never Heard In Your Life (1989)
You Can't Do That On Stage Anymore vol 4 (1991)
Make A Jazz Noise Here (1991)
You Can't Do That On Stage Anymore vol 5 (1992)
You Can't Do That On Stage Anymore vol 6 (1992)
Playground Psychotics (1992)
Ahead Of Their Time (1993)
Zappa's Universe (1993)
The Yellow Shark (1993)
Civilization, Phaze III (1994)
Strictly Commercial (1995)
The Lost Episodes (1996)
Läther (1996)
Mystery Disc (1998)
Everything Is Healing Nicely (1999)
FZ:OZ (2002)
Halloween (2003)
Joe's Corsage (2004)
Αφιερώματα
King Kong: Jean-Luc Ponty Plays the Music of Frank Zappa (Jean-Luc Ponty) (1970)
The BRT Big Band Plays Frank Zappa (BRT Big Band) (1990)
Yahozna Plays Zappa (Yahonza) (1992)
Zappa's Universe—A Celebration of 25 Years of Frank Zappa's Music (Joel Thome/Orchestra of Our Time)(1993)
Harmonia Meets Zappa (Harmonia Ensemble) (1994)
Music by Frank Zappa (Omnibus Wind Ensemble) (1995)
Frankincense: The Muffin Men Play Zappa (Muffin Men) (1997)
Plays The Music of Frank Zappa (The Ed Palermo Big Band) (1997)
Dischordancies Abundant (CoCö Anderson) (1997)
Frankly A Cappella (The Persuasions) (2000)
The Zappa Album (Ensemble Ambrosius) (2000)
Bohuslän Big Band plays Frank Zappa (Bohuslän Big Band) (2000)
Ensemble Modern Plays Frank Zappa: Greggery Peccary & Other Persuasions (Ensemble Modern) (2003)
UMO Jazz Orchestra: UMO plays Frank Zappa feat. Marzi Nyman (2003)
Lemme Take You To The Beach: Surf Instrumental Bands playing the music of Zappa (Cordelia Records) (2005)
Take Your Clothes Off When You Dance (The Ed Palermo Big Band) (2006)
Inventionis Mater: Does Humor Belong in Classical Music? (2012)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Λεπτομέρειες για τον αστεροειδή (3834) Zappafrank
Philm Freax: Frank Zappa
www.tangento.net/prezappa
Σύνδεσμοι σε καταλόγους καθιερωμένων όρων
WorldCat VIAF: 100234697 LCCN: n81048026 ISNI: 0000 0001 1079 2302 GND: 118636200 SUDOC: 084287292 BNF: cb139013873 (data) BIBSYS: 90785556 ULAN: 500350999 MusicBrainz: e20747e7-55a4-452e-8766-7b985585082d NDL: 00477681 NKC: jn20000702002 ICCU: IT\ICCU\CFIV\039084 BNE: XX1090669 RKD: 397455
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb139013873. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Frank-Zappa. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) SNAC. w6dj664m. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Nationalencyklopedin» (Σουηδικά) frank-zappa. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Find A Grave. 1141. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Internet Speculative Fiction Database. 151065. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Discogs. 92623. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
filmportal.de. 90e4557529f2420bbde2d9d6f7edc71b. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2014.
www.imdb.com/title/tt0647128/.
www.zentao.com/NonFoods/Discography/classical.htm.
Εγκυκλοπαίδεια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
