.
Ο Καρλ Έντουαρντ Σέιγκαν (παλαιότερη ελληνική προφορά Σαγκάν, Carl Edward Sagan, 9 Νοεμβρίου 1934 – 20 Δεκεμβρίου 1996), ήταν Αμερικανός αστρονόμος και αστροφυσικός, συγγραφέας εκλαϊκευμένων επιστημονικών έργων και ενός έργου επιστημονικής φαντασίας, του Contact (1985), πάνω στο οποίο βασίζεται η ομώνυμη ταινία του 1997. Επίσης υπήρξε συνιδρυτής της επιστήμης της αστροβιολογίας με τον Τζόσουα Λέντερμπεργκ και συν-συγγραφέας του SETI: Intelligent life in the universe, με τον Σοβιετικό αστροφυσικό Ιωσήφ Σκλόβσκι. Κέρδισε παγκόσμια φήμη ως ο τηλεπαρουσιαστής και αφηγητής της περίφημης επιστημονικής σειράς 13 επεισοδίων Cosmos A Personal Voyage, η οποία απέσπασε βραβεία Emmy και μεταδόθηκε για πρώτη φορά το 1980. Τη σειρά παρακολούθησαν περισσότεροι από 600 εκατομμύρια άνθρωποι σε πάνω από 60 χώρες, καθιστώντας τη την πιο διαδεδομένη στο είδος της. Πολυπράγμων και φωτεινή διάνοια, συνιδρυτής της Πλανητικής Εταιρείας (Planetary Society), έφυγε από τη ζωή στις 20 Δεκεμβρίου 1996 από πνευμονία, πιθανότατα επιπλοκή από τη βαριά ακτινοβολία που υπέστη, εξαιτίας της μυελοδυσπλασίας του.
Εκπαίδευση και σταδιοδρομία
Ο Καρλ Σέιγκαν γεννήθηκε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης[1]. Οι γονείς του ήταν εβραϊκής καταγωγής. Ο πατέρας του, Σαμ Σέιγκαν, ήταν εργάτης βιοτεχνίας ένδυσης και η μητέρα του Ραχήλ Μόλυ Γκρούμπερ ήταν νοικοκυρά. Ο Σέιγκαν πήρε το πτυχίο του από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο το 1955 και το μεταπτυχιακό του στη Φυσική (1956), πριν ολοκληρώσει τη διδακτορική του διατριβή (1960) στην Αστρονομία και την Αστροφυσική. Ως φοιτητής, ο Σέιγκαν εργάστηκε αρκετά στο εργαστήριο του γενετιστή Χέρμαν Τζόζεφ Μύλλερ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, κανείς δεν γνώριζε τις βασικές συνθήκες που επικρατούσαν στην επιφάνεια του πλανήτη Αφροδίτη. Ο Σέιγκαν ταξινόμησε τις απόψεις του σε μια αναφορά (που εκλαϊκεύθηκε αργότερα στο βιβλίο του Time-Life Πλανήτες). Σύμφωνα με την άποψή του ο πλανήτης ήταν ξηρός και ιδιαίτερα θερμός. Ως επισκέπτης-επιστήμων στο Εργαστήριο Αεριοπροώθησης, της NASA συνεισέφερε στις πρώτες αποστολές του Mariner στην Αφροδίτη σε ό,τι αφορούσε στον σχεδιασμό και την διαχείριση του εγχειρήματος. Μεταξύ άλλων, επέμεινε ότι δεν υπήρχε λόγος η διαστημοσυσκευή να φέρει κάμερες, μια και η πυκνή νεφοκάλυψη του πλανήτη σήμαινε ότι δεν υπήρχε τίποτα να φωτογραφηθεί. Η επιτυχία του Mariner 2 το 1962 επιβεβαίωσε τις απόψεις του για το κλίμα της Αφροδίτης. Υπήρξε επίσης ο πρώτος που, μαζί με άλλους επιστήμονες, πρότεινε ένα σχέδιο Γαιοπλασίας της Αφροδίτης, μεταβολής δηλαδή του κλίματος και της ατμόσφαιράς της με σκοπό να γίνει κατάλληλη για εποικισμό από τους ανθρώπους. Το αρχικό σχέδιό του κυκλοφόρησε το 1961, σε άρθρο με τον τίτλο «The Planet Venus», που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science[2]. Απέσυρε ωστόσο την εργασία αυτή αργότερα, ανακαλύπτοντας τεχνικές ατέλειες. Ο ίδιος, επίσης, το 1973, παρουσίασε και μεθόδους για τη γαιοπλασία του Άρη, σε άρθρο με τον τίτλο «Planetary Engineering on Mars», που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Icarus[3].
Ο Σέιγκαν δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ έως το 1968, όταν και μετακόμισε στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ. Στο Κορνέλ έγινε καθηγητής το 1971 και διηύθυνε δικό του εργαστήριο. Συνεισέφερε στις περισσότερες μη επανδρωμένες διαστημικές αποστολές που εξερεύνησαν το Ηλιακό Σύστημα. Συνέλαβε και εκτέλεσε την ιδέα του πρώτου συμπαντικού μηνύματος σε διαστημόπλοιο που προοριζόταν να περάσει τα σύνορα του Ηλιακού Συστήματος. Επρόκειτο για μία πλάκα ανοδιωμένου χρυσού στο Pioneer 10. Συνέχισε να επεξεργάζεται τα σχέδιά του και το πλέον λεπτομερές μήνυμα στάλθηκε στο διάστημα με το διαστημικό πρόγραμμα Voyager.
Ο Σέιγκαν δίδασκε στο Κορνέλ ένα ειδικό τμήμα κριτικής σκέψης έως το χρόνο του θανάτου του (1996). Το τμήμα είχε περιορισμένο αριθμό συμμετοχών, αν και προσπάθησαν να το παρακολουθήσουν εκατοντάδες φοιτητών. Επέλεξε μόλις 20 άτομα από ένα τεράστιο σωρό αιτήσεων (υπό τη μορφή δοκιμίου). Το τμήμα σταμάτησε μετά τον θάνατό του.
Επιστημονικά επιτεύγματα
Ο Σέιγκαν ήταν από τους πρώτους που υπέθεσε ότι ο δορυφόρος του Κρόνου, Τιτάνας,[4] και ο δορυφόρος του Δία Ευρώπη, ίσως έχουν ωκεανούς (υπόγειους στην περίπτωση της Ευρώπης) ή λίμνες, εν δυνάμει κατοικήσιμες από κάποιες μορφές ζωής. Ο υπόγειος ωκεανός της Ευρώπης επιβεβαιώθηκε έμμεσα από το διαστημόπλοιο Galileo.
Ασχολήθηκε επιπλέον με την ατμόσφαιρα του Δία, τις εποχιακές αλλαγές του Άρη και του δορυφόρου του Κρόνου, Τιτάνα. Ο Σέιγκαν θεώρησε πως η ατμόσφαιρα της Αφροδίτης είναι εξαιρετικά θερμή και πυκνή. Επίσης, αντιλαμβανόταν την αύξηση της θερμότητας της Γης ως αυξανόμενο ανθρωπογενή κίνδυνο και την παρομοίαζε με τη φυσική, ωστόσο, ανάπτυξη της Αφροδίτης σε έναν θερμό, εχθρικό προς τη ζωή πλανήτη, μέσω του φαινομένου του θερμοκηπίου. Πρότεινε, επίσης, ότι οι εποχιακές αλλαγές στον πλανήτη Άρη οφείλονται σε μάζες σκόνης και όχι σε αλλαγές της βλάστησης, όπως είχαν προτείνει πολλοί άλλοι.
Εξωγήινη ζωή
Μέλη της Πλανητικής Εταιρείας κατά την ίδρυση του οργανισμού. Ο Καρλ Σαγκάν διακρίνεται καθισμένος δεξιά
Ο Σέιγκαν ήταν υπέρμαχος της έρευνας για εξωγήινη ζωή. Ουσιαστικά, έπεισε την επιστημονική κοινότητα να στρέψει μεγάλα ραδιοτηλεσκόπια στο μακρινό διάστημα, για να ακούσει πιθανά σήματα από ευφυείς εξωγήινες μορφές ζωής. Επίσης, ήταν υπέρμαχος της ιδέας αποστολής διαστημοπλοίων σε άλλους πλανήτες. Διετέλεσε αρχισυντάκτης του επιστημονικού περιοδικού πλανητικής έρευνας, Ίκαρος επί 12 συναπτά έτη. Εκτός από συνιδρυτής της Πλανητικής Εταιρείας, ήταν και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ινστιτούτου SETI.
Εκτός των παραπάνω, ο Σέιγκαν υπήρξε συν-συγγραφέας του επιστημονικού δοκίμιου που προέβλεπε τον πυρηνικό χειμώνα[5] ως αποτέλεσμα της διεξαγωγής πυρηνικού πολέμου. Είχε κάνει την περίφημη πρόβλεψη ότι ο καπνός από τις πετρελαιοπηγές στο Κουβέιτ θα πυροδοτούσε οικολογική καταστροφή με τα μαύρα νέφη που θα ξεπηδούσαν. Ο συνταξιούχος φυσικός ατμοσφαίρας Φρεντ Σίνγκερ (Fred Singer) απέρριψε τότε τις ιδέες του Σέιγκαν ως ανοησίες, προβλέποντας ότι οι άνεμοι θα διασκόρπιζαν σε λίγες μέρες τον καπνό από τις φλεγόμενες πετρελαιοπηγές. Στο βιβλίο του The Demon-Haunted World, ο Σέιγκαν κάνει έναν υπολογισμό των λαθών του ως παράδειγμα της αναθεωρητικής φύσης της επιστήμης.
Ο Σέιγκαν εργάστηκε ως ερευνητής στο Εγχείρημα A119, ένα μυστικό σχέδιο της USAF με στόχο τη ρίψη βόμβας στη Σελήνη.
Κοινωνικές θέσεις
Ο Σέιγκαν πίστευε ότι η εξίσωση Ντρέικ πρότεινε πως θα μπορούσε να σχηματιστεί ένας μεγάλος αριθμός εξωγήινων πολιτισμών, αλλά ότι η έλλειψη μαρτυριών για τέτοιους πολιτισμούς (το «παράδοξο Φέρμι») υπονοεί πως οι τεχνολογικοί πολιτισμοί τείνουν να αυτοκαταστρέφονται γρήγορα. Τούτο διέγειρε το ενδιαφέρον του για την αναγνώριση και τη δημοσίευση των τρόπων με τους οποίους θα μπορούσε η ανθρωπότητα να αυτοκαταστραφεί, με την ελπίδα πως θα μπορούσε να αποφευχθεί κάτι τέτοιο και τελικώς να γίνει ο άνθρωπος διαστημικός ταξιδιώτης.
Έγινε περισσότερο πολιτικοποιημένος μετά τον γάμο του με την συγγραφέα Ανν Ντρύαν. Συμμετείχε σε διαμαρτυρίες κατά των πυρηνικών όπλων και κατέκρινε το αμυντικό πρόγραμμα του Προέδρου των ΗΠΑ Ρήγκαν (που έγινε γνωστό και ως Πόλεμων των Άστρων), διότι θεωρούσε ότι ήταν αδύνατο να ολοκληρωθεί, ότι μπορούσε να υπερνικηθεί με πολύ λιγότερους οικονομικούς πόρους απ' ό,τι απαιτούσε η κατασκευή του και επίσης ότι υποβάθμιζε τις προσπάθειες του πυρηνικού αφοπλισμού.
Σημειώσεις - παραπομπές
Για βιβλιογραφικές αναφορές βλ. Poundstone W., 1999, Carl Sagan: A Life in the Cosmos, Holt & Company, ISBN 0-8050-5766-8
Sagan, Carl (1961): «The Planet Venus», περιοδικό Science
Sagan, Carl (1973): «Planetary Engineering on Mars». Icarus 20: 513. doi:10.1016/0019-1035(73)90026-2
Ένα μεγάλο μέρος της έρευνας του Σαγκάν σε αυτό το πεδίο περιγράφεται από τον William Poundstone (ό.π. σημ. 1). Στη βιογραφία του Poundstone υπάρχει ένας κατάλογος οκτώ σελίδων με τα επιστημονικά άρθρα του Σαγκάν, που δημοσιεύθηκαν από το 1957 έως το 1998. Λεπτομερείς πληροφορίες για το έργο του Σαγκάν προέρχονται από τις πρώτες έρευνητικές του δημοσιεύσεις. Βλ. για παράδειγμα: Sagan, C., Thompson, W.R., and Khare, B.N. Titan: A Laboratory for Prebiological Organic Chemistry, Accounts of Chemical Research, volume 25, page 286 (1992). Υπάρχει ένα σχόλιο για αυτή την ερευνητική δημοσίευση για τον Τιτάνα στην Εγκυκλοπαίδεια Αστροβιολογίας, Αστρονομίας και Διαστημικών Πτήσεων.
Turco RP, Toon OB, Ackerman TP, Pollack JB, Sagan C. "Climate and smoke: an appraisal of nuclear winter", Science, volume 247, σσ. 166-176 (1990). PubMed abstract | JSTORE σύνδεσμος στο πλήρες κείμενο του άρθρου. Ο Καρλ Σαγκάν συζήτησε την ανάμειξή του στις πολιτικές συζητήσεις για τον πυρηνικό χειμώνα και την εσφαλμένη πρόβλεψή του για την ψύχρανση του πλανήτη μετά τις πυρκαγιές του πολέμου του Κόλπου στο βιβλίο του The Demon-Haunted World.
Αναφορές
Sagan, Carl, (1995). The Demon-Haunted World:Science as a Candle in the Dark, Random House, ISBN 0-394-53512-X
Βιβλιογραφία
Μαγκίρης, Βαγγέλης: «Carl Edward Sagan (1934-1996): Ο Αστέρας της Αστρονομίας», Περισκόπιο της Επιστήμης, τεύχος 209 (Σεπτέμβριος 1997)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Εις μνήμη του Καρλ Σαγκάν (αγγλ.). -Tom McDonough, James Randi και Michael Shermer, και επιλογή φθεγμάτων του Σαγκάν από το περιοδικό Σκεπτικιστής Vol. 4, no. 4, 1996, 10-17.
CarlSagan.Com. Δικτυακή σελίδα του Cosmos Studios.
Ο Καρλ Σαγκάν, ο αστρονόμος του Κορνέλ πέθανε (20 Δεκεμβρίου) στο Σηάτλ.
«Carl Sagan, ο ποιητής της Επιστήμης», άρθρο του Μιχ. Χαριτάκη, περιοδικό ZENIΘ
Mr. X - Δοκίμιο του Σαγκάν για το βιβλίο του 1971 Marihuana Reconsidered
Larry Klaes' ανάλυση σε βάθος της ταινίας και του μυθιστορήματος Επαφή
"Big Bang Bust" TIME magazine, 14 Δεκεμβρίου 1981
"The Quest for Extraterrestrial Intelligence" Cosmic Search Magazine Vol. 1 No. 2, March 1979
Η θρησκεία της επιστήμης, Καρλ Σαγκάν Ανάλυση των απόψεων του Σαγκάν για τη θρησκεία.
Carl Sagan Planet Walk
Ερωτήσεις στον Καρλ Σαγκάν
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
