Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν (Saving Private Ryan) είναι ταινία του 1998 που αναφέρεται στην απόβαση στη Νορμανδία στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ταινία σκηνοθετήθηκε από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ και πρωταγωνιστεί ο Τομ Χανκς. Και οι δύο διεκδίκησαν το Όσκαρ Σκηνοθεσίας και Α' Αντρικής Ερμηνείας, αντίστοιχα, και ο πρώτος κατάφερε να το κερδίσει για δεύτερη φορά. Στην ταινία παίζουν επίσης οι Ματ Ντέιμον, Μπάρι Πέπερ, Τζιοβάνι Ριμπίζι και Έντουαρντ Μπερνς.
Το 2014 η ταινία χαρακτηρίστηκε από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντική» και επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών.[2]
Υπόθεση
Από το πρωί της 6ης Ιουνίου 1944 οι Αμερικανοί στρατιώτες ετοιμάζονται να αποβιβαστούν στην Omaha Beach. Παλεύουν ενάντια στα πυρά του γερμανικού πεζικού τα οποία σκότωσαν πολλά άτομα. Ο Λοχαγός John H. Miller, ο οποίος ήταν ο διοικητής του λόχου με κωδικό όνομα Τσάρλι, επιβιώνει από την αρχική απόβαση και συγκεντρώνει μια ομάδα στρατιωτών για να διεισδύσουν στις γερμανικές άμυνες, για να ξεμπλοκάρει την παραλία. Επίσης ενώ οι άλλες παραλίες είχαν καλή υποστήριξη από πυροβολικό και από αέρα, η Omaha δεν είχε…για αυτό παραλίγο να καταλήξει και σε μεγάλη αποτυχία η απόβαση εκεί. Ακόμα δεν μπόρεσαν να επέμβουν τα τανκ λόγω ισχυρών ρευμάτων στη θάλασσα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Τμήμα Πολέμου στην Ουάσιγκτον D.C., ο Στρατηγός George Marshall ενημερώνεται ότι τρία από τα τέσσερα αδέλφια της οικογένειας Ράιαν πέθαναν μέσα σε λίγες μέρες και ότι η μητέρα τους θα λάβει και τα τρία τηλεγραφήματα την ίδια ημέρα. Μαθαίνει επίσης ότι ο τέταρτος γιος, James Francis Ryan του λόχου Baker, 506ου συντάγματος πεζικού αλεξιπτωτιστών, 101ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας λείπει σε δράση κάπου στη Νορμανδία. Μετά την ανάγνωση μιας προσωπικής επιστολής του Αβραάμ Λίνκολν στους επιτελείς του, ο Μάρσαλ διατάζει να βρεθεί ο Ryan και να σταλεί στο σπίτι αμέσως, εξαιτίας της ακολουθούμενης πολιτικής (Survivor Policy). Στη Γαλλία, τρεις ημέρες μετά την D-Day, ο Miller δέχεται διαταγές να βρει τον στρατιώτη Ryan. Συγκεντρώνει έξι άνδρες από τον λόχο του (Horvath, Mellish, Reiben, Τζάκσον, Wade, και Caparzo), συν έναν αποσπασμένο από την 29η Μεραρχία Πεζικού (Upham), ο οποίος μιλά άπταιστα γαλλικά και γερμανικά, για να εκτελέσει το έργο του. Με καμία πληροφορία για την τύχη του Ryan, ο Miller και οι άντρες του κινήθηκαν προς τη Neuville. Στα περίχωρα της Neuville συναντάει μια διμοιρία από την 101η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία. Μετά την είσοδο στην πόλη κάτω από δυνατή βροχή, ο Caparzo πέφτει τραυματίας από έναν ελεύθερο σκοπευτή, και σιγά-σιγά αιμορραγεί μέχρι θανάτου, αφού κανείς δεν μπορεί να βγει στα ανοιχτά χωρίς να χτυπηθεί. Ο Jackson τελικά σκοτώνει τον ελεύθερο σκοπευτή και μετά από λίγο ο Caparzo πεθαίνει. Αργότερα θα εντοπίσουν τον στρατιώτη Frederick James Ryan από τη Μινεσότα, αλλά σύντομα συνειδητοποιούν ότι δεν είναι ο άνθρωπος τους. Μετά βρίσκουν ένα μέλος του Λόχου Charlie, του 506ου συντάγματος, που τους ενημερώνει ότι η ζώνη προσγείωσης του ήταν η Vierville και ότι οι Baker και Τσάρλι είχαν το ίδιο σημείο προσγείωσης. Στη συνέχεια, ο Miller εντοπίζει ένα φίλο του Ryan, ο οποίος αποκαλύπτει ότι ο Ryan υπερασπίζεται μια στρατηγικής σημασίας γέφυρα πάνω από τον ποταμό Merderet στην πόλη Ramelle. Στο δρόμο προς τη Ramelle, ο Miller αποφασίζει να πάρει την ευκαιρία να εξουδετερώσει σε μια μικρή γερμανική θέση ένα πολυβόλο κοντά σε ένα εγκαταλειμμένο σταθμό ραντάρ, παρά τους ενδοιασμούς των ανδρών του. Τελικά ο Wade τραυματίζεται θανάσιμα σε αυτήν την αψιμαχία. Ο τελευταίος επιζών Γερμανός, γνωστός μόνο ως «Steamboat Willie», επισύρει την οργή του συνόλου των μελών της ομάδας, εκτός του Upham, ο οποίος διαμαρτύρεται στον Miller που αφήνει να πυροβολήσουν τον Γερμανό στρατιώτη. Ο Γερμανός παρακαλεί για τη ζωή του και ο Miller αποφασίζει να τον αφήσει να φύγει με δεμένα μάτια και να παραδώσει τον εαυτό του στην επόμενη περίπολο των Συμμάχων. Βλέποντας την απόφαση του Miller να αφήσει τον εχθρό ελεύθερο, πλέον δεν είναι σίγουροι για την ηγεσία του Miller. Ο Reiben δηλώνει την πρόθεσή του να εγκαταλείψει την ομάδα και την αποστολή, που οδήγησαν στη σύγκρουση με τον Horvath. Το επιχείρημα θερμαίνεται, μέχρι ο Miller να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και αποκαλύπτοντας το προπολεμικό επάγγελμά του ως καθηγητής αγγλικών, ένα ζήτημα για το οποίο η ομάδα είχε δημιουργήσει ένα στοίχημα. Μετά από αυτό ο Reiben τότε αποφασίζει να μείνει. Η ομάδα φτάνει τελικά στα περίχωρα της Ramelle, όπου βρίσκουν τρεις αλεξιπτωτιστές όπου καταστρέφουν ένα γερμανικό άρμα. Μεταξύ των αλεξιπτωτιστών είναι ο Ryan. Μετά την είσοδο στη Ramelle, ο Ryan ενημερώνεται για το θάνατο των τριών αδελφών του, και για την αποστολή τους για να τον φέρουν πίσω στο σπίτι του, και ότι δύο ζωές είχαν χαθεί στην αναζήτηση τους για να τον βρουν. Ο Ryan λυπάται βαθύτατα για την απώλεια των αδελφών του, αλλά δεν αισθάνεται ότι είναι δίκαιο να πάει σπίτι του, και καθώς κοιτάζοντας τη μικρή ομάδα του, των οποίων καθήκον ήταν να υπερασπιστούν μια γέφυρα και να καταστρέψουν μια γερμανική μηχανοκίνητη μονάδα που πλησίαζε αποφασίζει να μείνει. Ο Miller τότε αποφασίζει να πάρει την κυριαρχία στα χέρια του και να υπερασπιστεί τη γέφυρα με το λίγο ανθρώπινο δυναμικό και τους πόρους που ήταν διαθέσιμοι. Παρά όμως τις βαριές απώλειες που προκάλεσαν στη γερμανική ομάδα, ακόμη και την καταστροφή δύο τανκ με κολλητικές βόμβες (κάλτσες γεμισμένες με δυναμίτη και στη συνέχεια επικαλυμμένες με παχύρρευστο γράσο), οι περισσότεροι από τους άνδρες-συμπεριλαμβανομένων του Jackson, Mellish, και Horvath-σκοτώνονται. Στην προσπάθεια του να ανατινάξει τη γέφυρα, ο Miller πυροβολείται και τραυματίζεται θανάσιμα. Ακριβώς πριν φτάσει ένα Tiger I από τη μία πλευρά της γέφυρας στην άλλη, ένα αμερικανικό P-51 Mustang πετά από πάνω του και το καταστρέφει, μετά ακολουθεί ένα μάστανγκ και η προώθηση του αμερικανικού πεζικού μαζί με M4 Sherman δεξαμενές που κατατροπώνουν τους υπόλοιπους Γερμανούς. Ο Upham, ο οποίος είχε αποκοπεί από τους Αμερικανούς και είχε κρύφτηκε σε ένα χαντάκι τοποθετημένο δίπλα στους Γερμανούς στρατιώτες, εκτελεί τον Steamboat Willie όπου τον βρήκε με μια ομάδα παραδομένων Γερμανών, αφού τον είχε παρακολουθήσει να είναι αυτός που πυροβόλησε τον Miller. Ο Ryan, Reiben, και Upham είναι οι μόνοι επιζώντες από τη μάχη. Ο Ryan είναι μαζί με τον Miller καθώς πεθαίνει και λέει τα τελευταία του λόγια, "Τζέιμς ... κέρδισε αυτό. Κέρδισέ το." Την παρούσα ημέρα, ο Ryan, τώρα ένας ηλικιωμένος βετεράνος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μαζί με την οικογένειά του, επισκέπτεται το αμερικανικό Νορμανδικό Νεκροταφείο και Μνημείο στη Νορμανδία, στη Γαλλία. Εκεί ο Ryan αφού βρει τον τάφο του Miller, ζητά από τη σύζυγό του να επιβεβαιώσει ότι έχει κάνει μια καλή ζωή και ότι αυτός είναι ένας «καλός άνθρωπος» και ως εκ τούτου άξιζε τη θυσία του Miller και των υπολοίπων. Στη συνέχεια χαιρετίζει τον τάφο του Miller.
Παραγωγή
Το 1994, ο Robert Rodat είδε ένα μνημείο στο Putney Corners, στο Νιου Χάμσαϊρ, για εκείνους που σκοτώθηκαν από τον εμφύλιο πόλεμο στο Βιετνάμ. Παρατήρησε τα ονόματα οκτώ αδελφών που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου. Εμπνευσμένος από αυτή την ιστορία, ο Rodat έκανε κάποια έρευνα και αποφάσισε να γράψει μια παρόμοια ιστορία που θα αναφερόταν στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Για το σενάριο ο Rodat ενημέρωσε τον παραγωγό Mark Gordon, στον οποίο άρεσε η ιστορία, αλλά έκανε δεκτό το κείμενο μετά από 11 αναδιατυπώσεις. Ο Γκόρντον μοιράστηκε το τελικό σενάριο με τον Χανκς, που του άρεσε και με τη σειρά τους το πέρασαν στον Σπίλμπεργκ για να το κατευθύνει. Η ημερομηνία πρώτης λήψης ορίστηκε για τις 27 του Ιούνη 1997. Πριν από τη μαγνητοσκόπηση, αρκετά από τα αστέρια της ταινίας, όπως ο Edward Burns, Barry Pepper, Vin Diesel, Άνταμ Γκόλντμπεργκ, Giovanni Ribisi, και ο Τομ Χανκς, πέρασαν δέκα ημέρες στρατιωτικής εκπαίδευσης και εργασίας για την ταινία για να προετοιμαστούν για τον ρόλο τους. Τον Matt Damon δεν τον έφεραν σκόπιμα στο στρατόπεδο, για να κάνει την υπόλοιπη ομάδα να αισθάνεται δυσαρέσκεια προς το χαρακτήρα. Ο Σπίλμπεργκ είχε δείξει ήδη το ενδιαφέρον του για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με τα θέματα των ταινιών του σχετικά με το 1941, η Αυτοκρατορία του Ήλιου, Λίστα του Σίντλερ, και το Indiana Jones. Ο Σπίλμπεργκ είπε, «Νομίζω ότι ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος είναι το σημαντικότερο γεγονός των τελευταίων 100 χρόνων. Οι Baby Boomers, ακόμη και οι Generation X είναι συνδεδεμένοι με αυτόν. Από εκεί και πέρα εγώ πάντα ενδιαφερόμουν για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι πρώτες μου ταινίες σε ηλικία 14 ετών ήταν συνδυασμός εικόνων μάχης στο έδαφος και τον αέρα. Χρόνια τώρα ψάχνω να γυρίσω τη σωστή ταινία για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και όταν ο Robert Rodat έγραψε τη Διάσωση του Στρατιώτη Ryan, τη βρήκα.» Οι D-Day σκηνές γυρίστηκαν στις παραλίες του Ballinesker και Curracloe Strand, ακριβώς ανατολικά της Curracloe, Wexford, στην Ιρλανδία. Τα γυρίσματα ξεκίνησαν 27 Ιουνίου του 1997, και κράτησαν για δύο μήνες. Ορισμένα γυρίσματα έγιναν στη Νορμανδία. Επίσης στη Νορμανδία υπάρχει αμερικανικό νεκροταφείο και μνημείο στην Colleville-sur-Mer και Calvados. Άλλες σκηνές γυρίστηκαν σε αγγλικές τοποθεσίες όπως το πρώην εργοστάσιο της British Aerospace, στο Λονδίνο, στην Οξφόρδη, και το Wiltshire.
Σκηνοθετώντας
Η διάσωση του στρατιώτη Ryan έχει λάβει πολύ καλές κριτικές για το ρεαλισμό των σκηνών μάχης. Ειδικότερα η σκηνή που αναπαράγει την απόβαση στην παραλία Omaha ψηφίστηκε «καλύτερη σκηνή μάχης όλων των εποχών» από το αγγλικό περιοδικό Empire και κατετάγη νούμερο ένα στη λίστα του TV Guide στη λίστα με τις «50 καλύτερες στιγμές του κινηματογράφου». Το κόστος ανήλθε σε 12 εκατομμύρια αμερικανικά δολάρια, ενώ χρησιμοποιήθηκαν 1500 κομπάρσοι, εκ των οποίων αρκετά μέλη των ιρλανδικών ενόπλων δυνάμεων. Επιπλέον 20 έως 30 πραγματικά ακρωτηριασμένοι χρησιμοποιήθηκαν για να απεικονίσουν τους Αμερικανούς στρατιώτες που ακρωτηριάστηκαν κατά την απόβαση. Η αναπαράσταση των ενεργειών του λόχου Charlie με επικεφαλής του τον λοχαγό Ραλφ Ε. Goranson, στην αρχική σκηνή ήταν ιστορικά ορθή. Ακόμα και οι λεπτομέρειες των γεγονότων είναι πολύ κοντά στην ιστορική πραγματικότητα, συμπεριλαμβανομένων της ναυτίας που ένιωσαν οι στρατιώτες όσο τα αποβατικά πλησίαζαν την ακτή, των σημαντικών απωλειών στο πρώτο κύμα της απόβασης και της δυσκολίας επικοινωνίας των γειτονικών μονάδων στην ακτή. Οι συναφείς λεπτομέρειες των δράσεων του λόχου ήταν επίσης ορθές, για παράδειγμα, χρησιμοποιήθηκαν τα σωστά κωδικά ονόματα για τον τομέα επίθεσης και για τους γειτονικούς τομείς. Συμπεριλήφθηκαν όμως στην κινηματογραφική απεικόνιση της απόβασης μία σκηνή, αυτή της εκτίναξης του φρουρίου στην κορυφή των βράχων, που δεν ήταν μέρος των αποστολών του λόχου, παρά έγινε όμως μετά την αναρρίχηση στους βράχους του Pointe du Hoc. Στα αποβατικά σκάφη που χρησιμοποιήθηκαν συμπεριλαμβάνονται δώδεκα πραγματικά σκάφη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, 10 LCVP και 2 LCM, τα οποία αντικατέστησαν τα LCA, τα οποία στην πραγματικότητα μετέφεραν τους λόχους Ρέιντζερ στην απόβαση της Νορμανδίας. Οι κινηματογραφιστές χρησιμοποίησαν υποβρύχιες κάμερες για να καταφέρουν να απεικονίσουν καλύτερα τους στρατιώτες που χτυπήθηκαν από σφαίρες μέσα στο νερό. Σαράντα βαρέλια ψεύτικο αίμα χρησιμοποιήθηκαν για να προσομοιώσουν την επίδραση του ανθρώπινου αίματος στο θαλασσινό νερό. Παρόλα αυτά, δεν ήταν το ίδιο εύκολο να αποδώσουν τόσο ρεαλιστικά και τα γερμανικά άρματα μάχης και τεθωρακισμένα οχήματα, αφού λίγα έχουν διασωθεί σε καλή κατάσταση. Τα άρματα Tiger I ήταν αντίγραφα των κανονικών, ενώ τα Panzer θύμιζαν αρκετά Marder III, καθώς το ένα ήταν κατασκευασμένο σε πλαίσιο του τσέχικου Panzer 38(t), ένα άρμα παρόμοιο με το Marder III, ενώ το άλλο ήταν ένα τροποποιημένο αισθητικά σουηδικό Stridsvagn m/41, το οποίο χρησιμοποιεί τη βάση του Panzer 38(t). Σύμφωνα με τον EDDY BAYER, to Marder III κατασκευαζόταν με μετατροπή είτε του τσέχικου panzer38 είτε του γερμανικού panzer Mark III[3] Αναπόφευκτα οι κινηματογραφιστές, εξαιτίας της καλλιτεχνικής αδείας, πρόσθεσαν αρκετό δράμα στην ταινία. Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα σημεία είναι η απεικόνιση της 2ης Μεραρχίας PanzerSS ως αντιπάλου κατά τη διάρκεια της φανταστικής μάχης της Ramelle, καθώς η συγκεκριμένη μεραρχία δεν συμμετείχε στη Νορμανδία, παρά μόνο τον Ιούλιο 160 χιλιόμετρα ανατολικά, στην Caen, εναντίον Βρετανών και Καναδών. Επιπλέον οι γέφυρες του ποταμού Merderet δεν αποτελούσαν στόχο της 101ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας, αλλά της 82ης. Γενικά πολλές επισημάνσεις έχουν γίνει για «τραγικά λάθη» που έγιναν τόσο από Αμερικανούς όσο και από Γερμανούς στρατιώτες, κατά τη διάρκεια της μάχης στην ταινία, με τον ίδιο τον Σπίλμπεργκ να απαντά πως επέλεξε να αντικαταστήσει τις σωστές στρατιωτικές τακτικές αυστηρής ιστορικής ακρίβειας για να δείξει τις δραματικές επιπτώσεις των ανθρώπινων ενεργειών. Για να επιτευχθεί ο ήχος και η ποιότητα που θα ήταν πιστά στην πραγματικότητα, ο Σπίλμπεργκ συνεργάστηκε με τον κινηματογραφιστή Janusz Kamiński, και είπε για τους στόχους τους: «Στην αρχή, γνωρίζαμε πως δεν επιθυμούσαμε να φτιάξουμε ένα υπερθέαμα για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά κάτι που να θυμίζει υλικό της δεκαετίας του 1940, όταν η τεχνολογία δεν είχε αναπτυχθεί» Ο Kamiński αφαίρεσε τις προστατευτικές επικαλύψεις από τους φακούς κάθε κάμερας, καθιστώντας τους πιο κοντά σε αυτούς της δεκαετίας του 40, εξηγώντας ότι: «χωρίς τις προστατευτικές επικαλύψεις το φως εισέρχεται στην κάμερα και αρχίζει να αναπηδά γύρω, κάτι που το καθιστά λίγο πιο διάχυτο και μαλακό, χωρίς να χάνεται η εστίαση.». Οι κινηματογραφιστές ολοκλήρωσαν αυτή τη διαδικασία τοποθετώντας τα αρνητικά σε χλωρίνη, μειώνοντας την φωτεινότητα και τον κορεσμό των χρωμάτων. Επίσης άλλαξαν το χρόνο του κλείστρου καθιστώντας τις κινήσεις των στρατιωτών κοφτές και τις εκρήξεις πιο ρεαλιστικές. Διανομή Η ταινία διανεμήθηκε από την DreamWorks στη Βόρεια Αμερική και διεθνώς από την Paramount Pictures. Ως αποτέλεσμα της απόκτησης της DreamWorks από την Paramount το 2005, η Paramount απέκτησε τα δικαιώματα διανομής στη Βόρεια Αμερική (και μετά της διαίρεσης από τη DreamWorks). Η διάσωση του στρατιώτη Ryan ήταν μια κρίσιμη και εμπορική επιτυχία και πιστώνεται με τη συμβολή σε μια αναζωπύρωση προς το συμφέρον της Αμερικής στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Παλιές και νέες ταινίες, video games, και μυθιστορήματα για τον πόλεμο κέρδισαν σε δημοτικότητα μετά την πρεμιέρα της. Η χρήση αποκορεσμένου χρώματος στη ταινία, μαζί με τις κάμερες χειρός, και τις σφιχτές γωνίες έχει επηρεάσει βαθιά τις επόμενες ταινίες και τα βιντεοπαιχνίδια. Η διάσωση του στρατιώτη Ryan κυκλοφόρησε σε 2463 κινηματογράφους στις 28 Ιουλίου 1998, και απέφερε συνολικά 30.500.000 δολάρια στην πρεμιέρα της. Η ταινία απέφερε συνολικά 216,5 εκατομμύρια δολάρια στη Βόρεια Αμερική και 265,3 εκατομμύρια δολάρια σε άλλες περιοχές, φέρνοντας σε παγκόσμιο επίπεδο συνολικά 481,8 $ εκατομμύρια και καθιστώντας την ως τη παραγωγή με το μεγαλύτερο τζίρο εγχώριας ταινίας της χρονιάς.
Υποδοχή-Αποδοχή
Η κρίσιμη υποδοχή για την ταινία ήταν πολύ θετική, με πολλούς επαίνους για τις ρεαλιστικές σκηνές μάχης και τις επιδόσεις των ηθοποιών, ενώ επίσης κερδίζει θετική κριτική για το σενάριο. Η ταινία δεν κυκλοφόρησε στη Μαλαισία διότι ο Σπίλμπεργκ αρνήθηκε να κόψει τις βίαιες σκηνές. Ωστόσο, η ταινία κυκλοφόρησε τελικά και διανεμήθηκε σε DVD με ένα 18SG πιστοποιητικό πολύ αργότερα μέσα στο 2005. Πολλοί κριτικοί, όπως οι Κριτικοί της Νέας Υόρκης και Los Angeles Film Critics Association, επέλεξαν τη διάσωση του στρατιώτη Ryan ως ταινία της χρονιάς. Επίσης ο Ρότζερ Έμπερτ έδωσε τέσσερα αστέρια από τα τέσσερα και την αποκάλεσε «μια ισχυρή εμπειρία». Ο σκηνοθέτης Κουέντιν Ταραντίνο έχει εκφράσει το θαυμασμό του για την ταινία και την έχει αναφέρει ως μια επιρροή για το 2009. Σε μια συνέντευξη ο Ταραντίνο είπε στον Samuel Blumenfeld, «Ο Σπίλμπεργκ κάνει κάτι ανήκουστο με την κυκλοφορία της εν λόγω ταινίας. Όταν παρακολουθείτε τη σκηνή της αποβίβασης, δεν είναι πλέον δυνατό να συγκρίνουμε με τον ίδιο τρόπο το The Longest Day, ή ακόμα και το Samuel Fuller. Η «Διάσωση του στρατιώτη Ryan» με έκανε να γνωρίσω ορισμένα ζητήματα που εγείρονται από τον κινηματογράφο του πόλεμου. Επίσης η ιδέα ότι οι σαράντα άνδρες σε μια βάρκα που εξοντώθηκαν σε δευτερόλεπτα από ένα όπλο είναι τρομακτική. Μπορείτε να φανταστείτε την πιο φρικτή σφαγή; Προφανώς, ναι. Εκτός από το ότι σε όλη τη σκηνή, θα παρακολουθήσουν τη χειρότερη σφαγή στην ιστορία. Η ακολουθία του αγώνα μεταξύ ενός στρατιώτη των ΗΠΑ και των Ναζί στο τέλος της ταινίας είναι, επίσης ξεχωριστή. Μισώ τις πολεμικές ταινίες που δείχνουν ένα στρατιώτη δολοφόνο που σκοτώνει τους αντιπάλους χωρίς εφίδρωση, σαν να ήταν ασήμαντοι. Εάν πάλευα να σώσω το τομάρι μου, πιστεύω ότι θα ήταν λίγο πιο δύσκολο. Ο Σπίλμπεργκ τα κατάφερε θαυμάσια να οργανώσει αυτή τη σκηνή με αυτή τη διάσταση». Ο ηθοποιός Ρίτσαρντ Τοντ, ο οποίος ήταν μεταξύ των πρώτων των συμμαχικών στρατιωτών που προσγειώθηκαν στη Νορμανδία, δήλωσε ότι η ταινία ήταν «χάλια». Άλλοι βετεράνοι του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, ωστόσο, δήλωσαν ότι η ταινία ήταν η πιο ρεαλιστική απεικόνιση της μάχης που είχαν δει ποτέ.
Άλλες πληροφορίες
Η ταινία είναι ιδιαίτερα γνωστή για τα πρώτα 24 λεπτά της, όπου απεικονίζεται η απόβαση στην Παραλία Ομάχα στις 6 Ιουνίου 1944. Η συγκεκριμένη σκηνή έγινε γνωστή για τη γραφικότητα αλλά και τη βιαιότητά της και έχει χαρακτηριστεί ως μια από τις καλύτερες απεικονίσεις σκηνών μάχης όλων των εποχών. Μόνο για το γύρισμα της συγκεκριμένης σκηνής δαπανήθηκαν 11.000.000 δολάρια. Η ταινία στοίχισε συνολικά 70.000.000.
Βραβεύσεις
Η ταινία ήταν υποψήφια για 11 Όσκαρ και κέρδισε τελικά στις 5 κατηγορίες (Σκηνοθεσίας, Φωτογραφίας, Μοντάζ, Ηχητικών Εφέ, Ήχου). Επιπλέον έχει βραβευτεί με Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Δραματικής Ταινίας και Καλύτερης Σκηνοθεσίας, με βραβείο σκηνοθεσίας από το Σωματείο Σκηνοθετών Αμερικής (DGA) και με βραβείο καλύτερης ταινίας από το Σωματείο Παραγωγών Αμερικής (PGA). Τον Ιούνιο του 2008, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου την τοποθέτησε στο «Top Ten», στις δέκα καλύτερες αμερικανικές ταινίες τέτοιου είδους. Η διάσωση του στρατιώτη Ryan εισήχθη ως η όγδοη καλύτερη ταινία στα «epic films».
Δείτε επίσης
Κατάλογος των καλύτερων ταινιών
Παραπομπές
www.europeanfilmawards.eu/en_EN/film/saving-private-ryan.5054. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2020.
«Ο πλήρης κατάλογος ταινιών του Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Η.Π.Α» (στα Αγγλικά). loc.gov. Ανακτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2021.
BAYER, EDDY (1964). Ο Πόλεμος των Τεθωρακισμένων, α΄τόμος. Αθήνα: Γενικό Επιτελείο Στρατού. σελ. 328.
Πηγές
Ερευνητική Εργασία «Ιστορία και Κινηματογράφος: Μύθοι και πραγματικότητα στη Μεγάλη Οθόνη», Πρότυπο Πειραματικό ΓεΛ Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης, Ν.Σμύρνη, 2011-2012, [1]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν
Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν στο cine.gr
[απόκρυψη]π • σ • ε Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Δραματικής Ταινίας
Ουράνια Οπτασία (1943) Ο Δρόμος της Αγάπης (1944) Το Χαμένο Σαββατοκύριακο (1945) Τα καλύτερα χρόνια της ζωής μας (1946) Συμφωνία Κυρίων (1947) Σιωπηλή τραγωδία / Ο Θησαυρός της Σιέρα Μάντρε (1948) Όλοι οι Άνθρωποι του Βασιλιά (1949) Η Λεωφόρος της Δύσης (1950) Μια θέση στον ήλιο (1951) Το Όγδοο Θαύμα (1952) Ο Χιτών (1953) Το λιμάνι της αγωνίας (1954) Ανατολικά της Εδέμ (1955) Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες (1956) Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι (1957) Όταν σπάσαμε τις αλυσίδες (1958) Μπεν Χουρ (1959) Σπάρτακος (1960) Τα Κανόνια του Ναβαρόνε (1961) Ο Λόρενς της Αραβίας (1962) Ο Καρδινάλιος (1963) Μπέκετ (1964) Δόκτωρ Ζιβάγκο (1965) Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές (1966) Ιστορία ενός Εγκλήματος (1967) Το Λιοντάρι το Χειμώνα (1968) Η Άννα των Χιλίων Ημερών (1969) Ιστορία Αγάπης (1970) Ο Άνθρωπος από τη Γαλλία (1971) Ο Νονός (1972) Ο Εξορκιστής (1973) Chinatown (1974) Στη Φωλιά του Κούκου (1975) Ρόκυ: Τα Χρυσά Γάντια (1976) Η Κρίσιμη Καμπή (1977) Το Εξπρές του Μεσονυχτίου (1978) Κράμερ εναντίον Κράμερ (1979) Συνηθισμένοι Άνθρωποι (1980) Στη Χρυσή Λίμνη (1981) Ε.Τ. ο Εξωγήινος (1982) Σχέσεις Στοργής (1983) Αμαντέους (1984) Πέρα από την Αφρική (1985) Πλατούν (1986) Ο Τελευταίος Αυτοκράτορας (1987) Ο Άνθρωπος της Βροχής (1988) Γεννημένος την 4η Ιουλίου (1989) Χορεύοντας με τους Λύκους (1990) Μπάγκσι (1991) Άρωμα Γυναίκας (1992) Η Λίστα του Σίντλερ (1993) Φόρεστ Γκαμπ (1994) Λογική και Ευαισθησία (1995) Ο Άγγλος Ασθενής (1996) Τιτανικός (1997) Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν (1998) American Beauty (1999) Μονομάχος (2000) Ένας Υπέροχος Άνθρωπος (2001) Οι Ώρες (2002) Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών: Η Επιστροφή του Βασιλιά (2003) Ιπτάμενος Κροίσος (2004) Το μυστικό του Brokeback Mountain (2005) Βαβέλ (2006) Εξιλέωση (2007) Slumdog Millionaire (2008) Avatar (2009) The Social Network (2010) Οι Απόγονοι (2011) Επιχείρηση: Argo (2012) 12 χρόνια σκλάβος (2013) Μεγαλώνοντας (2014) Η Επιστροφή (2015) Moonlight (2016) Οι Τρεις Πινακίδες Έξω από το Έμπινγκ, στο Μιζούρι (2017) Bohemian Rhapsody (2018) 1917 (2019) Η Χώρα των Νομάδων (2020) Η Εξουσία του Σκύλου (2021)
[απόκρυψη]π • σ • ε Βραβείο Καλύτερης Ταινίας της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου Λος Άντζελες
Σκυλίσια μέρα / Στη Φωλιά του Κούκου (1975) Το Δίκτυο / Ρόκυ: Τα Χρυσά Γάντια (1976) Ο Πόλεμος των Άστρων (1977) Ο Γυρισμός (1978) Κράμερ εναντίον Κράμερ (1979) Οργισμένο είδωλο (1980) Ατλάντικ Σίτι (1981) Ε.Τ. ο Εξωγήινος (1982) Σχέσεις Στοργής (1983) Αμαντέους (1984) Brazil (1985) Η Xάννα και οι Αδελφές της (1986) Ελπίδα και Δόξα (1987) Little Dorrit (1988) Κάνε το Σωστό (1989) Τα Καλά Παιδιά (1990) Μπάγκσι (1991) Οι Ασυγχώρητοι (1992) Η Λίστα του Σίντλερ (1993) Pulp Fiction (1994) Αφήνοντας το Λας Βέγκας (1995) Μυστικά και Ψέματα (1996) Λος Άντζελες: Εμπιστευτικό (1997) Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν (1998) The Insider (1999) Τίγρης και Δράκος (2000) Μυστικά της Κρεβατοκάμαρας (2001) Σχετικά με τον Σμιτ (2002) American Splendor (2003) Πλαγίως (2004) Το μυστικό του Brokeback Mountain (2005) Γράμματα από το Ίβο Τζίμα (2006) Θα χυθεί αίμα (2007) WALL-E (2008) The Hurt Locker (2009) The Social Network (2010) Οι Απόγονοι (2011) Αγάπη (2012) Gravity / Δικός της (2013) Μεγαλώνοντας (2014) Spotlight: Όλα στο Φως (2015) Moonlight (2016) Να με Φωνάζεις με τ' Όνομά σου (2017) Roma (2018) Παράσιτα (2019) Small Axe (2020)
[απόκρυψη]π • σ • ε Βραβείο Καλύτερης Ταινίας της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου Νέας Υόρκης
Δεκαετία 1930
Ο Καταδότης (1935) Ο Πρίγκηψ των Δολλαρίων (1936) Η Ζωή του Εμίλ Ζολά (1937) Γκρεμισμένα Είδωλα (1938) Ο Πύργος των Καταιγίδων (1939)
Δεκαετία 1940
Τα Σταφύλια της Οργής (1940) Πολίτης Κέιν (1941) Ναυάγιο στα Νερά της Κρήτης (1942) Φρουρά στο Ρήνο (1943) Ο Δρόμος της Αγάπης (1944) Το Χαμένο Σαββατοκύριακο (1945) Τα καλύτερα χρόνια της ζωής μας (1946) Συμφωνία Κυρίων (1947) Ο Θησαυρός της Σιέρα Μάντρε (1948) Όλοι οι Άνθρωποι του Βασιλιά (1949)
Δεκαετία 1950
Όλα για την Εύα (1950) Λεωφορείον ο Πόθος (1951) Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές (1952) Όσο υπάρχουν άνθρωποι (1953) Το λιμάνι της αγωνίας (1954) Μάρτι (1955) Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες (1956) Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι (1957) Όταν σπάσαμε τις αλυσίδες (1958) Μπεν Χουρ (1959)
Δεκαετία 1960
Η Γκαρσονιέρα (1960) Γουέστ Σάιντ Στόρι (1961) Δεν δόθηκε (1962) Τομ Τζόουνς (1963) Ωραία μου Κυρία (1964) Ντάρλινγκ (1965) Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές (1966) Ιστορία ενός Εγκλήματος (1967) Το Λιοντάρι το Χειμώνα (1968) Z (1969)
Δεκαετία 1970
Πέντε Εύκολα Κομμάτια (1970) Το κουρδιστό πορτοκάλι (1971) Κραυγές και Ψίθυροι (1972) Αμερικανική Νύχτα (1973) Amarcord (1974) Νάσβιλ, η πόλη των εκπλήξεων (1975) Όλοι οι Άνθρωποι του Προέδρου (1976) Ο Νευρικός Εραστής (1977) Ο Ελαφοκυνηγός (1978) Κράμερ εναντίον Κράμερ (1979)
Δεκαετία 1980
Συνηθισμένοι Άνθρωποι (1980) Οι Κόκκινοι (1981) Γκάντι (1982) Σχέσεις Στοργής (1983) Το πέρασμα στην Ινδία (1984) Η Τιμή των Πρίτζι (1985) Η Xάννα και οι Αδελφές της (1986) Το Κύκλωμα (1987) Αταίριαστοι Εραστές (1988) Το αριστερό μου πόδι (1989)
Δεκαετία 1990
Τα Καλά Παιδιά (1990) Η Σιωπή των Αμνών (1991) Ο Παίκτης (1992) Η Λίστα του Σίντλερ (1993) Quiz Show (1994) Αφήνοντας το Λας Βέγκας (1995) Φάργκο (1996) Λος Άντζελες: Εμπιστευτικό (1997) Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν (1998) Η Παράσταση μιας Ζωής (1999)
Δεκαετία 2000
Traffic (2000) Οδός Μαλχόλαντ (2001) Ο Παράδεισος Είναι Μακριά (2002) Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών: Η Επιστροφή του Βασιλιά (2003) Πλαγίως (2004) Το μυστικό του Brokeback Mountain (2005) Πτήση 93 (2006) Καμιά Πατρίδα για τους Μελλοθάνατους (2007) Milk (2008) The Hurt Locker (2009)
Δεκαετία 2010
The Social Network (2010) The Artist (2011) Zero Dark Thirty (2012) Οδηγός Διαπλοκής (2013) Μεγαλώνοντας (2014) Κάρολ (2015) La La Land (2016) Πασχαλίτσα (2017) Roma (2018) Ο Ιρλανδός (2019)
Δεκαετία 2020
First Cow (2020) Οδήγα το Αμάξι μου (2021)
[απόκρυψη]π • σ • ε Βραβείο Καλύτερης Ταινίας της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου Σικάγου
Ο Μισισίπης καίγεται (1988) Κάνε το σωστό (1989) Τα Καλά Παιδιά (1990) Η Σιωπή των Αμνών (1991) Malcolm X (1992) Η Λίστα του Σίντλερ (1993) Hoop Dreams (1994) Απόλλων 13 (1995) Φάργκο (1996) Λος Άντζελες: Εμπιστευτικό (1997) Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν (1998) American Beauty (1999) Σχεδόν Διάσημοι (2000) Οδός Μαλχόλαντ (2001) Ο Παράδεισος Είναι Μακριά (2002) Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών: Η Επιστροφή του Βασιλιά (2003) Πλαγίως (2004) Crash (2005) Ο Πληροφοριοδότης (2006) Καμιά Πατρίδα για τους Μελλοθάνατους (2007) WALL-E (2008) The Hurt Locker (2009) The Social Network (2010) Το Δέντρο της Ζωής (2011) Zero Dark Thirty (2012) 12 Χρόνια Σκλάβος (2013) Μεγαλώνοντας (2014) Mad Max: Ο δρόμος της οργής (2015) Moonlight (2016) Πασχαλίτσα (2017) Roma (2018) Παράσιτα (2019) Η Χώρα των Νομάδων (2020) Η Εξουσία του Σκύλου (2021)
[απόκρυψη]π • σ • ε Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου ΗΠΑ
Δεκαετία 1910
Η Γέννηση ενός Έθνους (1915)
Δεκαετία 1920
Ο Χρυσοθήρας (1925) Ο Στρατηγός (1926) Το Λυκόφως της Δόξας (1928)
Δεκαετία 1930
Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο (1930) Ο Άρχων του Εγκλήματος (1931) Δράκουλας (1931) Τα Φώτα της Πόλης (1931) Σκάρφεϊς (1932) Φασαρία στον Παράδεισο (1932) Κινγκ Κονγκ (1933) Τρία Γουρουνάκια (1933) Master Hands (1936) Ο Αιχμάλωτος της Ζέντα (1937) Ζέζεμπελ (1938) Γκάνγκα Ντιν (1939) Γυναίκες (1939) Ο Πύργος των Καταιγίδων (1939)
Δεκαετία 1940
Ο Μεγάλος Δικτάτωρ (1940) Ρεβέκκα (1940) Τα σταφύλια της οργής (1940) Η γυναίκα πειρασμός (1941) Ο Λοχίας Γιορκ (1941) Πολίτης Κέιν (1941) Το Γεράκι της Μάλτας (1941) Η Γυναίκα της Χρονιάς (1942) Καζαμπλάνκα (1942) Να ζει κανείς ή να μη ζει (1942) Οι Υπέροχοι Άμπερσον (1942) Ο ουρανός της δόξας (1942) Τα ταξίδια του Σάλιβαν (1942) Το ξέσπασμα μιας ψυχής (1942) Η Πόλη του Μίσους (1943) Η Σκιά της Αμφιβολίας (1943) Κολασμένη Αγάπη (1944) Λάουρα (1944) Ας την κρίνει ο Θεός (1945) Θύελλα σε μητρική καρδιά (1945) Το Χαμένο Σαββατοκύριακο (1945) Οι Δολοφόνοι (1946) Πάθος και αίμα (1946) Παράκαμψη (1945) Τα καλύτερα χρόνια της ζωής μας (1946) Τζίλντα (1946) Υπόθεση Νοτόριους (1946) Αμάρτημα του παρελθόντος (1947) Συμφωνία Κυρίων (1947) Το Θαύμα της 34ης Οδού (1947) Ο θησαυρός της Σιέρα Μάντρε (1948) Ο Νόμος των Γκάνγκστερς (1948) Ο μεγάλος αμαρτωλός (1949) Από το Πλευρό του Αδάμ (1949) Όλοι οι Άνθρωποι του Βασιλιά (1949)
Δεκαετία 1950
Γεννημένη Χθες (1950) Η Ζούγκλα της Ασφάλτου (1950) Η Λεωφόρος της Δύσης (1950) Κυνηγώντας τον δολοφόνο μου (1950) Σταχτοπούτα (1950) Ένας Αμερικανός στο Παρίσι (1951) Η βασίλισσα της Αφρικής (1951) Λεωφορείον ο Πόθος (1951) Το Τελευταίο Ατού (1951) Η Ωραία και το Κτήνος (1952) Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές (1952) Τραγουδώντας στη βροχή (1952) Άρπαγες της γης (1953) Η μεγάλη κάψα (1953) Ο Δολοφόνος της Λεωφόρου (1953) Ο πορτοφολάς (1953) Σιωπηλός Μάρτυς (1954) Το λιμάνι της αγωνίας (1954) Ανατολικά της Εδέμ (1955) Άσχημη μέρα στο μαύρο βράχο (1955) Επαναστάτης Χωρίς Αιτία (1955) Η Νύχτα του Κυνηγού (1955) Ο άνθρωπος με το χρυσό χέρι (1955) Η Αιχμάλωτος της Ερήμου (1956) Ο Γίγας (1956) Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι (1957) Οι 12 ένορκοι (1957) Σκοτεινοί Δολοφόνοι (1957) Ανατομία ενός Εγκλήματος (1959) Στη σκιά των τεσσάρων γιγάντων (1959) Δεσμώτης του Ιλίγγου (1958) Μπεν Χουρ (1959)
Δεκαετία 1960
Σπάρτακος (1960) Ψυχώ (1960) Γουέστ Σάιντ Στόρι (1961) Η εκδίκηση είναι δική μου (1961) Ο κόσμος είναι δικός μου (1961) Πρόγευμα στο Τίφανις (1961) Τα απόρρητα της Νυρεμβέργης (1961) Και οι επτά ήταν υπέροχοι (1962) Ο άνθρωπος της Μαντζουρίας (1962) Ο Λόρενς της Αραβίας (1962) Σκιές και Σιωπή (1962) Αμέρικα, Αμέρικα (1963) Τα Πουλιά (1963) Φιλμ Ζαπρούντερ (1963) S.O.S Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα (1964) Μαίρη Πόππινς (1964) Ποιος Φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ; (1966) Αυτοί οι τρελοί τρελοί παραγωγοί (1967) Ιστορία ενός Εγκλήματος (1967) Μάντεψε ποιος θα 'ρθει το βράδυ (1967) Μπόνι και Κλάιντ (1967) Ο Επαναστάτης του Αλκατράζ (1967) Ο Πρωτάρης (1967) Το Μωρό της Ρόζμαρι (1967) 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος (1968) Η νύχτα των ζωντανών νεκρών (1968) Κάποτε στη Δύση (1968) Μπούλιτ (1968) Ο Πλανήτης των Πιθήκων (1968) Άγρια συμμορία (1969) Ξένοιαστος Καβαλάρης (1969) Οι Δύο Ληστές (1969) Ο Καουμπόι του Μεσονυχτίου (1969) Τοπάζ (1969)
Δεκαετία 1970
MASH (1970) Πάττον, ο θρύλος της Νορμανδίας (1970) Η Τελευταία Παράσταση (1971) Ο Άνθρωπος από τη Γαλλία (1971) Ο επιθεωρητής Κάλαχαν (1971) Το Κουρδιστό Πορτοκάλι (1971) Καμπαρέ (1972) Ο Νονός (1972) Όταν Ξέσπασε η Βία (1972) Κακόφημοι δρόμοι (1973) Ο Κίτρινος Πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ (1973) Ο Εξορκιστής (1973) Το Κεντρί (1973) Chinatown (1974) Η Συνομιλία (1974) Μια γυναίκα εξομολογείται (1974) Ο Νονός ΙΙ (1974) Σκυλίσια μέρα (1975) Στη Φωλιά του Κούκου (1975) Τα σαγόνια του καρχαρία (1975) Όλοι οι Άνθρωποι του Προέδρου (1976) Ο Ταξιτζής (1976) Ρόκυ: Τα Χρυσά Γάντια (1976) Ο Πόλεμος των Άστρων (1977) Στενές επαφές τρίτου τύπου (1977) Η Νύχτα με τις Μάσκες (1978) Ο Ελαφοκυνηγός (1978) Σούπερμαν (1978) Αποκάλυψη, Τώρα! (1979) Νόρμα Ρέι (1979)
Δεκαετία 1980
Ατλάντικ Σίτι (1980) Οι ατσίδες με τα μπλε (1980) Μια Απίθανη... Απίθανη Πτήση (1980) Οργισμένο Είδωλο (1980) Ο Ιντιάνα Τζόουνς και οι κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού (1981) Τούτσι (1982) Ghostbusters (1984) Αμαντέους (1984) Ο Εξολοθρευτής (1984) Breakfast Club (1985) Επιστροφή στο Μέλλον (1985) Γκούνις: Το Κυνήγι της Μεγάλης Περιπέτειας (1985) Πλατούν (1986) Top Gun (1986)
Δεκαετία 1990
Τα Καλά Παιδιά (1990) Χορεύοντας με τους Λύκους (1990) Η Πεντάμορφη και το Τέρας (1991) Η Σιωπή των Αμνών (1991) Θέλμα & Λουίζ (1991) Το Δικό Τους Παιχνίδι (1992) Οι Ασυγχώρητοι (1992) Η Μέρα της Μαρμότας (1993) Η Λίστα του Σίντλερ (1993) Pulp Fiction (1994) Τελευταία έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ (1994) Toy Story (1995) Λος Άντζελες: Εμπιστευτικό (1997) Τιτανικός (1997) Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν (1998) Ο Αρχάριος (1998) Ο Μεγάλος Λεμπόφσκι (1998) The Matrix (1999)
Δεκαετία 2000
The Hurt Locker (2008) Ο Σκοτεινός Ιππότης (2008)
(Οι ημερομηνίες αναφέρονται στο έτος κυκλοφορίας των ταινιών και όχι στο έτος ένταξης τους στο μητρώο)
Κινηματογράφος, Ηθοποιοί, Σκηνοθέτες, Ταινίες
Εγκυκλοπαίδεια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
