Οι Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού (αγγλικά: Raiders of the Lost Ark ή Indiana Jones and the Raiders of the Lost Ark) είναι αμερικανική περιπέτεια παραγωγής 1981 σε σκηνοθεσία Στίβεν Σπίλμπεργκ, παραγωγή Τζορτζ Λούκας και πρωταγωνιστεί ο Χάρισον Φορντ. Αποτελεί την πρώτη προσθήκη στη σειρά ταινιών Ιντιάνα Τζόουνς (Indiana Jones) και αφηγείται την προσπάθεια των Ναζί να βρουν την Κιβωτό της Διαθήκης για να κάνουν το στρατό τους πανίσχυρο και τον Ιντιάνα Τζόουνς να προσπαθεί να τους σταματήσει. Στην ταινία συμμετέχουν οι Κάρεν Άλεν, Πολ Φρίμαν, Τζον Ρις-Ντέιβις και Ντένχολμ Έλιοτ.
Η ταινία κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους στις 12 Ιουνίου το 1981 και έγινε η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία της χρονιάς με τα συνολικά έσοδα να φτάνουν τα 389,9 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Απέσπασε εξαιρετικά σχόλια από κοινό και κριτικούς και έλαβε εννέα υποψηφιότητες για Όσκαρ, ανάμεσά τους για Καλύτερη Ταινία και Σκηνοθεσία κερδίζοντας τέσσερα σε τεχνικές κατηγορίες και ένα Ειδικό Όσκαρ για το Μοντάζ Ηχητικών Εφέ. Το 1999 η ταινία επελέγη από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου ως "πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική".
Η καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία της ταινίας οδήγησε στη δημιουργία τεσσάρων ακόμη ταινιών: Ο Ιντιάνα Τζόουνς και ο Ναός του Χαμένου Θησαυρού (Indiana Jones and the Temple of Doom, 1984), Ο Ιντιάνα Τζόουνς και η Τελευταία Σταυροφορία (Indiana Jones and the Last Crusade, 1989), και Ο Ιντιάνα Τζόουνς και το Βασίλειο του Κρυστάλλινου Κρανίου (Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull, 2008), όλες με τη συμμετοχή των Σπίλμπεργκ, Λούκας και Φορντ. Η πέμπτη ταινία Ο Ιντιάνα Τζόουνς και το Καντράν του Πεπρωμένου (Indiana Jones and the Dial of Destiny, 2023) θα κυκλοφορήσει το κυκλοφορήσει το 2023, και θα είναι η πρώτη ταινία χωρίς τον Σπίλμπεργκ και τον Λούκας.
Πλοκή
Το 1936 ο αρχαιολόγος Ιντιάνα Τζόουνς ταξιδεύει σε ένα αρχαίο ναό στην Περουβιανή ζούγκλα γεμάτη με παγίδες για να αποκτήσει ένα Χρυσό Είδωλο. Καθώς δραπετεύει από το ναό, ο Ιντιάνα θα έρθει αντιμέτωπος με τον αντίπαλό του Ρενέ Μπέλοκ και τους κατοίκους της ζούγκλας. Θα αναγκαστεί να δώσει το είδωλο στον Μπέλοκ πριν ξεφεύγει με το αεροπλάνο που τον περίμενε.
Λίγο αφού γυρίσει στο κολέγιο στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου διδάσκει, δύο πράκτορες του Στρατού θα ζητήσουν τη βοήθειά του. Τον πληροφορούν ότι οι Ναζί ψάχνουν τον μέντορά του, Άμπνερ Ρέιβενγουντ, ο οποίος κατέχει ένα σημαντικό μέρος ενός αντικειμένου που λέγεται Ράβδος του Ρα. Ο Ιντιάνα βγάζει το συμπέρασμα ότι ψάχνουν την Κιβωτό της Διαθήκης, το βιβλικό κιβώτιο που έφτιαξαν οι Ισραηλίτες για να τοποθετήσουν τις Δέκα Εντολές. Αν οι Γερμανοί το αποκτήσουν, θα γίνουν ανίκητοι. Η Ράβδος του Ρα, εν τω μεταξύ, είναι το κλειδί για να βρουν το Πηγάδι των Ψυχών, το μέρος στο οποίο είναι θαμμένη η Κιβωτός. Οι πράκτορες ζητούν από τον Ιντιάνα να βρει πρώτος την Κιβωτό με την προϋπόθεση να τη διαθέσει σε μουσείο. Ο Ιντιάνα ταξιδεύει στο Νεπάλ και ανακαλύπτει ότι ο Ρέιβενγουντ έχει πεθάνει και το σημαντικό κομμάτι τώρα το έχει η κόρη του, Μάριον η οποία είναι και πρώην ερωμένη του Ιντιάνα. Τότε εισβάλλουν μια ομάδα κακούργων κάτω από τις εντολές του Ναζί Ταγματάρχη Τοχτ. Το μέρος παίρνει φωτιά και ενώ ο Τοχτ επιχειρεί να πάρει το κομμάτι της Ράβδου, του καίει το χέρι. Η Μάριον με τον Ιντιάνα καταφέρνουν να αποδράσουν μαζί με το κομμάτι της Ράβδου του Ρα.
Μαζί ταξιδεύουν στο Κάιρο και μαθαίνουν από το φίλο του Ιντιάνα, Σάλλαχ, ότι οι Ναζί σκάβουν για το Πηγάδι των Ψυχών με τη βοήθεια του Μπέλοκ. Σε ένα παζάρι, οι Ναζί απαγάγουν τη Μάριον. Καθώς προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν το καμένο χέρι του Τοχτ που πάνω του έχει χαραχθεί το κομμάτι της Ράβδου, οι Ιντιάνα και Σάλλαχ συνειδητοποιούν ότι οι Ναζί έχουν κάνει λάθος στην τοποθεσία που βρίσκεται το Πηγάδι. Έχοντας αυτό σαν πλεονέκτημα, διεισδύουν στους χώρους ανασκαφής των Ναζί και χρησιμοποιούν τη Ράβδο του Ρα για να βρουν τη σωστή τοποθεσία, η οποία είναι γεμάτη με φίδια. Αφού ο Ιντιάνα βρίσκει την Κιβωτό, ο Μπέλοκ με τους Ναζί φτάνουν και την παίρνουν. Συνεχίζουν ρίχνοντας τη Μάριον μέσα στο Πηγάδι. Με κάποιο τρόπο καταφέρνουν να δραπετεύσουν και να πάρουν την Κιβωτό από τους Γερμανούς.
Ο Ιντιάνα και η Μάριον φεύγουν από το Κάιρο με ένα καράβι με προορισμό την Αγγλία. Το επόμενο πρωί, ένα γερμανικό υποβρύχιο αναχαιτίζει το καράβι και οι Ναζί για δεύτερη φορά κλέβουν την Κιβωτό και απαγάγουν τη Μάριον. Ο Ιντιάνα τους ακολουθεί σε ένα απομονωμένο νησί στο Αιγαίο όπου ο Μπέλοκ σχεδιάζει να δοκιμάσει τη δύναμη της Κιβωτού πριν την παρουσιάσει στον Αδόλφο Χίτλερ. Ο Ιντιάνα αποκαλύπτεται και απειλεί να καταστρέψει την Κιβωτό με ρουκέτα αλλά ο Μπέλοκ καταλαβαίνει ότι δεν θα το κάνει.
Ο Ιντιάνα παραδίνεται και τον δένουν μαζί με τη Μάριον καθώς ο Μπέλοκ κάνει ένα τελετουργικό για να ανοίξει την Κιβωτό, η οποία περιέχει μόνο άμμο. Ξαφνικά, πνεύματα βγαίνουν από την Κιβωτό. Χωρίς να γνωρίζει τον υπερφυσικό κίνδυνο λέει στη Μάριον να κλείσει τα μάτια. Τα πνεύματα παίρνουν τη μορφή δαίμονα και αστραπές πέφτουν από τον ουρανό και σκοτώνουν όλους τους Ναζί. Φωτιά ανεβαίνει στον ουρανό, μετά πέφτει πάλι κάτω στη Γη και η Κιβωτός κλείνει.
Πίσω στη Ουάσινγκτον, οι πράκτορες του Στρατού λένε στον Ιντιάνα ότι η Κιβωτός είναι σε ασφαλές μέρος για να μελετηθεί από κορυφαίους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα, η Κιβωτός κλειδώνεται μέσα σε ένα ξύλινο κουτί με την ένδειξη "Άκρως Απόρρητο" και αποθηκεύεται σε μια τεράστια κυβερνητική αποθήκη με αμέτρητα παρόμοια κιβώτια.
Ηθοποιοί και Χαρακτήρες
Χάρισον Φορντ στο ρόλο του Ιντιάνα Τζόουνς
Κάρεν Άλεν στο ρόλο της Μάριον Ρέιβενγουντ
Πολ Φρίμαν στο ρόλο του Ρενέ Μπέλοκ
Ρόναλντ Λέισι στο ρόλο του Ταγματάρχα Άρνολντ Τοτ
Τζον Ρις-Ντέιβις στο ρόλο του Σάλλα
Ντένολμ Έλιοτ στο ρόλο του Μάρκους Μπρόντι
Άλφρεντ Μολίνα στο ρόλο του Σατίπο
Παραγωγή
Πρώτα στάδια
Το 1973, ο Τζορτζ Λούκας έγραψε τις Περιπέτειες του Ιντιάνα Σμιθ (The Adventures of Indiana Smith).[1] Το συζήτησε με τον Φίλιπ Κάουφμαν και μαζί σκεφτήκανε την Κιβωτό της Διαθήκης ως την κεντρική πλοκή.[2] Το πρότζεκτ καθυστέρησε όταν ο Κλιντ Ίστγουντ προσέλαβε τον Κάουφμαν να σκηνοθετήσει την ταινία Εκδικητής Εκτός Νόμου (The Outlaw Josey Wales, 1976).[3] Ο Λούκας τελικά έβαλε το πρότζεκτ στην άκρη, αποφασισμένος να ασχοληθεί με άλλη ταινία διαστημικού περιεχομένου που κατέληξε να είναι Ο Πόλεμος των Άστρων (Star Wars, 1977). Το Μάιο του 1977, ο Λούκας βρισκόταν στη Χαβάη, στην προσπάθειά του να ξεκουραστεί από τα γυρίσματα της ταινίας Ο Πόλεμος των Άστρων. Ο φίλος και συνάδελφός του Στίβεν Σπίλμπεργκ, βρισκόταν επίσης εκεί για διακοπές μετά την ταινία Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου (Close Encounters of the Third Kind, 1977). Ο Σπίλμπεργκ εξέφρασε στον Λούκας την επιθυμία του να σκηνοθετήσει μια ταινία με τον Τζέιμς Μποντ αλλά ο Λούκας τον έπεισε ότι έχει σκεφτεί ένα χαρακτήρα καλύτερο από τον Μποντ και του εξήγησε το κόνσεπτ της ταινίας Οι Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού. Ο Σπίλμπεργκ το λάτρεψε αλλά έβρισκε ότι το όνομα Σμιθ θύμιζε μια παλιά ταινία με πρωταγωνιστή τον Στιβ Μακουίν με τίτλο Νεβάδα Σμιθ και ο Λούκας σκέφτηκε το Τζόουνς.
Την επόμενη χρονιά, ο Λούκας αφοσιώθηκε στην ανάπτυξη του Ιντιάνα Τζόουνς και της δεύτερης ταινίας του Πόλεμου των Άστρων Η Αυτοκρατορία Αντεπιτίθεται (The Empire Strikes Back, 1980). Οι Λόρενς Κάσνταν και ο Φρανκ Μάρσαλ προσελήφθησαν ως σεναριογράφος και παραγωγός αντίστοιχα. Μεταξύ 23 και 27 Ιανουαρίου 1978, για εννιά ώρες την ημέρα, οι Λούκας, Κάσνταν και Σπίλμπεργκ συζητούσαν το στόρι της ταινίας και έλεγαν ιδέες. Ο Κάσνταν τότε με τις σημειώσεις από τις συνομιλίες τους έγραψε το πρώτο προσχέδιο του σεναρίου.[4]
Οι Σπίλμπεργκ και Λούκας διαφώνησαν για το χαρακτήρα. Ο Λούκας τον φαντάστηκε σαν γοητευτικό πλεϊμπόι ενώ οι Σπίλμπεργκ και Κάσνταν θεώρησαν ότι τα στοιχεία του καθηγητή και του λάτρη της περιπέτειας ήδη έκαναν έναν αρκετά σύνθετο χαρακτήρα. Η ταινία αρχικά είχε απορριφτεί από όλα τα μεγάλα στούντιο στο Χόλυγουντ κάθως οι περισσότεροι έβρισκαν το σενάριο υπερβολικό και πολύ ακριβό για να το υλοποιήσουν. Τελικά η Paramount συμφώνησε να χρηματοδοτήσει την ταινία. Τον Απρίλιο του 1980, το πέμπτο προσχέδιο του Κάσνταν ήταν έτοιμο για να αρχίσει η παραγωγή.[5]
Κάστινγκ
Ο Τομ Σέλεκ ήταν η πρώτη επιλογή του Στίβεν Σπίλμπεργκ για το ρόλο του Ιντιάνα Τζόουνς αλλά ο ηθοποιός δεν μπόρεσε να δεχτεί καθώς είχε συμβόλαιο για την τηλεοπτική σειρά Magnum, P.I.. Άλλοι ηθοποιοί που προτάθηκαν ήταν οι Νικ Νόλτε, Τσέβι Τσέις, Τιμ Μάθεσον, Πίτερ Κογιότε και Τζακ Νίκολσον, ενώ ο Στιβ Μάρτιν τον απέρριψε γιατί προτίμησε να παίξει στην ταινία Αναπάντεχα δολάρια (Pennies from Heaven, 1981) και ο Μπιλ Μάρεϊ επειδή τα γυρίσματα ήταν την ίδια περίοδο με την τηλεοπτική εκπομπή Saturday Night Live. Κατά τη διάρκεια μιας προβολής της Αυτοκρατορίας ο Σπίλμπεργκ αναγνώρισε τον ηθοποιό που θα ενσάρκωνε τον περιπετειώδη αρχαιολόγο στο πρόσωπο του Χάρισον Φορντ, αλλά ο Τζορτζ Λούκας αρχικά έφερε αντίρρηση καθώς ο Φορντ είχε εμφανιστεί και στις προηγούμενες ταινίες του, το American Graffiti και τον Πόλεμο των άστρων. Η Έιμι Ίρβινγκ και η Ντέμπρα Ουίνγκερ προτάθηκαν για το ρόλο της Μάριον. Η Σον Γιανγκ χρησιμοποιήθηκε σαν Μάριον σε όλα τα δοκιμαστικά των ηθοποιών που έκαναν οντισιόν για το ρόλο του Ιντιάνα Τζόουνς. Για το ρόλο του Σάλλα, ο Σπίλμπεργκ ήθελε αρχικά τον Ντάνι Ντε Βίτο, ο οποίος τον δέχθηκε αλλά αναγκάστηκε να αποχωρήσει επειδή τα γυρίσματα της σειράς Taxi δεν του το επέτρεπαν. Για το ρόλο του Ρενέ Μπέλοκ προτάθηκε ο Τζιανκάρλο Τζιανίνι και ο Γάλλος ηθοποιός/τραγουδιστής Ζακ Ντιτρόνκ.[6]
Box office
Με προϋπολογισμό 18.000.000 δολάρια[7], η ταινία Οι Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού έκανε άνοιγμα τριημέρου στην 1η θέση με 8,3 εκατομμύρια δολάρια.[7] Οι συνολικές εισπράξεις στο αμερικανικό box office έφτασαν τα 248,1 εκατομμύρια δολάρια και στον υπόλοιπο κόσμο συγκέντρωσε 141,7 εκατομμύρια δολάρια.[7] Παγκοσμίως απέφερε 389,9 εκατομμύρια δολάρια.[7]
Ανάμεσα στις υπόλοιπες ταινίες της σειράς καταλαμβάνει τη 2η θέση στο αμερικανικό box office, πίσω από την τέταρτη ταινία Ο Ιντιάνα Τζόουνς και Το Βασίλειο του Κρυστάλλινου Κρανίου (Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull) ενώ παγκοσμίως καταλαμβάνει την 1η θέση.[8]
Βραβεία & Υποψηφιότητες
Οργάνωση Κατηγορία Υποψήφιος Αποτέλεσμα
Όσκαρ[9] Καλύτερη Ταινία Υποψηφιότητα
Σκηνοθεσία Στίβεν Σπίλμπεργκ Υποψηφιότητα
Μουσική Τζον Γουίλιαμς Υποψηφιότητα
Φωτογραφία Ντάγκλας Σλόκομπ Υποψηφιότητα
Μοντάζ Μάικλ Καν Νίκη
Ήχος Μπιλ Βάρνεϊ, Στιβ Μάσλοου, Γκρεγκ Λαντέικερ & Ρόι Κάρμαν Νίκη
Καλλιτεχνική Διεύθυνση Νόρμαν Ρέινολντς, Λέσλι Ντίλεϊ & Μάικλ Φορντ Νίκη
Οπτικά Εφέ Ρίτσαρντ Έντλαντ, Κιτ Γουέστ, Μπρους Νίκολσον & Τζο Τζόνστον Νίκη
Ειδικό Βραβείο Μοντάζ Ηχητικών Εφέ Μπεν Μπερτ & Ρίτσαρντ Λ. Άντερσον Νίκη
Χρυσές Σφαίρες[10] Σκηνοθεσία Στίβεν Σπίλμπεργκ Υποψηφιότητα
BAFTA Καλύτερη Ταινία Υποψηφιότητα
Β' Ανδρικού Ρόλου Ντένολμ Έλιοτ Υποψηφιότητα
Μουσική Τζον Γουίλιαμς Υποψηφιότητα
Φωτογραφία Ντάγκλας Σλόκομπ Υποψηφιότητα
Μοντάζ Μάικλ Καν Υποψηφιότητα
Ήχος Μπιλ Βάρνεϊ, Στιβ Μάσλοου, Γκρεγκ Λαντέικερ & Ρόι Κάρμαν Υποψηφιότητα
Καλλιτεχνική Διεύθυνση Νόρμαν Ρέινολντς, Λέσλι Ντίλεϊ & Μάικλ Φορντ Νίκη
Καταλαμβάνει την 66η θέση στην κατηγορία AFI 100 Χρόνια... 100 Ταινίες από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου.[11]
Επόμενα έργα
Κύριο λήμμα: Ιντιάνα Τζόουνς
Η επιτυχία της ταινίες οδήγησε σε τέσσερις ακόμη ταινίες, Ο Ιντιάνα Τζόουνς και ο Ναός του Χαμένου Θησαυρού το 1984, Ο Ιντιάνα Τζόουνς και η Τελευταία Σταυροφορία το 1989 και Ο Ιντιάνα Τζόουνς και το Βασίλειο του Κρυστάλλινου Κρανίου το 2008, όλες με τη συμμετοχή των Στίβεν Σπίλμπεργκ, Τζορτζ Λούκας και Χάρισον Φορντ. Η πέμπτη ταινία Ο Ιντιάνα Τζόουνς και το Καντράν του Πεπρωμένου θα κυκλοφορήσει το κυκλοφορήσει το 2023, και θα είναι η πρώτη ταινία χωρίς τον Σπίλμπεργκ και τον Λούκας.
Το 1992 η σειρά με τίτλο Ιντιάνα Τζόουνς - Οι Πρώτες Περιπέτειες (The Young Indiana Jones Chronicles) άρχισε να προβάλλεται στην αμερικανική τηλεόραση με τον Σον Πάτρικ Φλάνερι στον ομώνυμο ρόλο και τον Τζορτζ Λούκας στην παραγωγή. Η σειρά έδειχνε τον Ιντιάνα Τζόουνς στα νεανικά του χρόνια και αποκάλυπτε πολλές ιστορίες από το παρελθόν του. Γυρίσματα της σειράς πραγματοποιήθηκαν και στην Ελλάδα ενώ σε ένα επεισόδιο εμφανίστηκε και ο Χάρισον Φορντ. Η σειρά όμως δεν γνώρισε την επιτυχία των ταινιών και κόπηκε μετά από 24 επεισόδια και τέσσερις τηλεταινίες.[12]
Το 1999 η εταιρία παραγωγής Lucasfilm κυκλοφόρησε σε VHS μια συλλογή των, τριών μέχρι τότε, ταινιών και της τηλεοπτικής σειράς που είχε μονταριστεί από επεισόδια της μιας ώρας σε τηλεταινίες 90 λεπτών. Στα πλαίσια αυτής της συλλογής η πρώτη ταινία της σειράς μετονομάστηκε σε Ο Ιντιάνα Τζόουνς και οι Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού για να μην διαφέρει από τις υπόλοιπες. Η μετονομασία περιορίστηκε μόνο στο έντυπο υλικό της συλλογής και όχι στους τίτλους της ταινίας καθεαυτής καθώς αποδοκιμάστηκε σαν κίνηση από το κοινό.
Παραπομπές
Marcus Hearn (2005). The Cinema of George Lucas. New York: Harry N. Abrams Inc, Publishers. σελ. 80. ISBN 0-8109-4968-7.
«Know Your MacGuffins». Empire Online. 23 Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2010.
Hearn, pp.112–115
«Script». scene 45-47. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2011.
Richard Schickel (19 Ιανουαρίου 2008). «Slam! Bang! A Movie Movie». Time. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-02-03. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2014.
«Ιντιάνα Τζόουνς και Οι Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού στο IMDb». IMDb. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2010.
«Ιντιάνα Τζόουνς και Οι Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού στο Box Office Mojo». Box Office Mojo. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2010.
«Franchises Indiana Jones». Box Office Mojo. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2014.
«The 54th Academy Awards (1982) Nominees and Winners». oscars.org. 29 Μαρτίου 1982. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2014.
«Golden Globes 1982». IMDb. 30 Ιανουαρίου 1982. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2014.
«AFI's 100 YEARS...100 Movies». Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου. afi.com. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2011.
«Unofficial home page for the Young Indiana Jones television series». innermind.com. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2010.
Κινηματογράφος, Ηθοποιοί, Σκηνοθέτες, Ταινίες
Εγκυκλοπαίδεια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
