Η Αμφιβολία (αγγλικά: Doubt) είναι αμερικανική ταινία του 2008, σε σενάριο και σκηνοθεσία Τζον Πάτρικ Σάνλεϊ (John Patrick Shanley). Το σενάριο αποτελεί διασκευή του ομώνυμου θεατρικού έργου "Doubt - a Parable", συγγραφέας του οποίου είναι επίσης ο Σάνλεϊ. Το βιβλίο κέρδισε το 2005 το Βραβείο Πούλιτζερ δραματικού έργου, στηριζόμενο εν μέρει και σε μια αληθινή ιστορία. Στην ταινία πρωταγωνιστούν η Μέριλ Στριπ, ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, η Έιμι Άνταμς και η Βαϊόλα Ντέιβις. Θέμα της είναι οι αμφιβολίες αλλά και οι λανθασμένες ή σωστές βεβαιότητες των ηρώων[1], με αφορμή την πιθανολογούμενη σεξουαλική παρενόχληση ενός εφήβου από τον ιερέα δάσκαλό του.
Υπόθεση
Στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης του 1964 λειτουργεί ένα καθολικό σχολείο στο οποίο ένας από τους δασκάλους είναι και ο πατέρας Φλιν (Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν). Η ταινία αρχίζει με ένα κήρυγμα του ιερέα στο ποίμνιό του. Θέμα του, η αμφιβολία, για την οποία ο ιερέας λέει ότι αποτελεί ένα βασανιστικό συναίσθημα που μπορεί να ταλανίσει τον καθένα, αλλά και που μπορεί εντέλει να ενώσει τους ανθρώπους όσο και το αντίθετό της, δηλαδή η πίστη ή η βεβαιότητα. "Όταν αμφιβάλλεις, δεν είσαι μόνος", καταλήγει.
Στην πορεία της ταινίας ο πατέρας Φλιν παρουσιάζεται ως προοδευτικός κληρικός, υπέρ της φιλελευθεροποίησης του σχολείου, τρυφερός και προστατευτικός με τα παιδιά, αλλά παράλληλα απόμακρος ως προς την αδελφή Αλοΐσιους, μια χήρα πολέμου που έγινε καλόγρια (Μέριλ Στριπ). Η Αλοΐσιους είναι τυπικά υφισταμένη του στην ιεραρχία, αλλά έχει αρκετή εξουσία και πάντως διευθύνει το σχολείο. Δείχνει ότι έχει αναλάβει πρόθυμα το ρόλο του "μπαμπούλα" στο σχολείο, είναι αυστηρή, ψυχρή και απαιτητική. Τα αισθήματα αντιπάθειας μοιάζουν κάτι περισσότερο από αμοιβαία και η αδελφή Αλοΐσιους με αφορμή το κήρυγμα περί αμφιβολιών, ζητάει από τις άλλες καλόγριες και δασκάλες στο σχολείο "να έχουν το νου τους" και να της αναφέρουν οτιδήποτε ασυνήθιστο σχετικά με τον πατέρα Φλιν.
Μία νεαρή και άπειρη καλογριά, η αδελφή Τζέιμς (Έιμι Άνταμς) που είναι πολύ καλοπροαίρετη και την οποία η διευθύντρια κατηγορεί για αφέλεια, συμπαθεί τον ιερέα. Αισθάνεται όμως υποχρεωμένη να αναφέρει στην προϊσταμένη της κάτι που της φάνηκε παράξενο και της γέννησε αμφιβολίες, δηλαδή το γεγονός ότι κάποια στιγμή εν ώρα διδασκαλίας ο πατέρας Φλιν κάλεσε στο πρεσβυτέριο τον 12χρονο μαθητή Νόνταλντ Μιούλερ (Joseph Foster II),που είναι και ο μοναδικός Αφροαμερικανός του σχολείου. Λέει ότι όταν το αγόρι γύρισε στην τάξη μετά τη συνάντηση, η ανάσα του μύριζε οινόπνευμα. Η Αλοΐσιους κατηγορεί τον ιερέα με υπονοούμενα για ερωτικές παρεκτροπές και όταν η σύγκρουση κορυφώνεται εκείνος της λέει αγανακτισμένος ότι το αγόρι είχε πιει το κρασί της αγίας κοινωνίας και απλώς το είχε καλέσει για να το μαλώσει. Την κατηγορεί πάντως ότι τον σπιλώνει με προφάσεις και ότι ουσιαστικά το κίνητρό της είναι να τον διώξει από το σχολείο ως νεωτεριστή, ώστε να κρατήσει ανενόχλητη την εκπαίδευση στο μεσαίωνα.
Η αδελφή Τζέιμς πείθεται από όσα είπε ο πατέρας Φλιν αλλά η αδελφή Αλοΐσιους συνεχίζει ανένδοτη την προσπάθειά της να αποδείξει την προβλημαστική συμπεριφορά του και επιδιώκει να προσεταιριστεί τη μητέρα του αγοριού, την κυρία Μιούλερ (Βαϊόλα Ντέιβις). Ούτε εκείνη πείθεται όμως, αφού δεν υπάρχουν στοιχεία εναντίον του ιερέα. Επιπλέον θεωρεί πολύ σημαντικό να έχει το παιδί της ένα σύμμαχο έστω και στο πρόσωπο ενός ιερέα με αμφισβητούμενη ηθική, αφού κανένας άλλος δεν στηρίζει το γιο της. Ο ίδιος ο πατέρας του τον δέρνει και θέλει να τον πάρει από το σχολείο. Όταν η Αλοΐσιους επιμένει σκληρά, η μητέρα ξεσπάει και λέει ότι ακόμα κι αν υπάρχει κάποια αλήθεια σε όλα αυτά ίσως δεν φταίει μόνο ο ιερέας, αλλά και «η φύση κάποιων παιδιών», υπαινισσόμενη μέσες-άκρες ότι ίσως κάποια παιδιά –μπορεί και το δικό της- να έχουν ομοφυλοφιλικές τάσεις. Φεύγει λέγοντας πως «ό,τι κι αν συμβαίνει, θα κρατήσει λίγο» αφού τον Ιούνιο το αγόρι περνάει πλέον σε άλλη εκπαιδευτική βαθμίδα και αλλάζει σχολείο. Δηλώνει ότι στο διάστημα αυτό θα είναι στο πλευρό όποιου στηρίξει το γιο της, αφού το καθολικό σχολείο της ενορίας είναι η μοναδική ελπίδα του παιδιού της να ξεφύγει από τα γκέτο και να πάει στο κολέγιο.
Η Αλοΐσιους αμετάπειστη καλεί ξανά τον πατέρα Φλιν και απαιτεί να της πει «όλη την αλήθεια» και να παραιτηθεί. Επικαλείται με διφορούμενα κάποια τηλεφωνήματα που έκανε στις προηγούμενες ενορίες του. Εκείνος κρίνει τη συμπεριφορά της απαράδεκτη, αλλά επειδή η διευθύντρια δηλώνει αποφασισμένη να τραβήξει το σκοινί μέχρι τέλους, ο ιερέας υποχωρεί και παραιτείται. Η ταινία δεν ξεκαθαρίζει αν το κάνει επειδή αναλογίζεται τις συνέπειες που θα έχει η πολεμική της για την υπόληψή του και αν υπάρχει ψέγμα αλήθειας σε όλα αυτά ή απλά δεν αντέχει μια τόσο εξοντωτική διαμάχη.
Στην τελευταία σκηνή η αδελφή Αλοΐσιους συναντιέται στο προαύλιο με την αδελφή Τζέιμς και της λέει ότι ο πατέρας Φλιν παραιτήθηκε. Σχολιάζει με πικρία ότι τον διόρισαν σε ένα πολύ καλό καθολικό σχολείο και ουσιαστικά του έδωσαν προαγωγή. Της εκμυστηρεύεται παράλληλα ότι στην πραγματικότητα δεν είχε μάθει ποτέ και τίποτε από τις καλογριές άλλων ενοριών και ότι μπλοφάριζε όταν έλεγε στον ιερέα πως είχε κάνει διάφορα τηλεφωνήματα. Η νεαρή καλογριά την μέμφεται για το ψέμα της και η Αλοΐσιους της απαντά πως όταν πρέπει να τα βάλεις με το κακό, απομακρύνεσαι λίγο από το δρόμο του Θεού. Για να ενισχύσει την άποψή της λέει ότι αν ο ιερέας ήταν πράγματι αθώος, δεν θα είχε αντιδράσει έτσι στο άκουσμα των τηλεφωνημάτων. Όμως στο τέλος δεν αντέχει και ξεσπάει σε λυγμούς, λέγοντας «εντούτοις, όλα έχουν το τίμημά τους» και ομολογεί ότι κατατρέχεται από αμφιβολίες. Η νεαρή την παρηγορεί και δεν ξεκαθαρίζεται αν η διευθύντρια έχει αμφιβολίες για τη συμπεριφορά του ιερέα ή για τη βαθύτερη προσωπική της στάση ζωής και τις επιλογές της.
Ρόλοι και ηθοποιοί
Μέριλ Στριπ ως η διευθύντρια σχολείου, αδελφή Αλοϊσιους
Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν ως πατέρας Φλιν
Έιμι Άνταμς ως δασκάλα, αδελφή Τζέιμς
Βαϊόλα Ντέιβις ως κυρία Μιούλερ, μητέρα του εφήβου
Joseph Foster II ως ο 12χρονος Ντόναλντ Μιούλερ
Κριτική και Διακρίσεις
Το έργο είχε πολύ καλές κριτικές και στην Ελλάδα[2][3][4] και στο εξωτερικό[5]. Συγκέντρωσε 44 υποψηφιότητες για βραβεία, ανάμεσα στις οποίες για 5 βραβεία Όσκαρ και 5 Χρυσές Σφαίρες. Τελικά κέρδισε 12 βραβεία για τις ερμηνείες και το σενάριό της, αλλά όχι Όσκαρ και Χρυσή Σφαίρα. Ανάμεσα στις διακρίσεις ήταν το αμερικανικό Βραβείο Κριτικών (για την ερμηνεία της Μέριλ Στριπ), το βραβείο Κριτικών του Ντάλλας - Φορτ (για την ερμηνεία της Βαιόλα Ντέιβις), δυο βραβεία της ένωσης Κριτικών της Ουάσιγκτον (Washington D.C. Area Film Critics Association Awards) για διάφορους συντελεστές και άλλα.
Διάφορα
Σε συνέντευξή του ο συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης σχετικά με τα κίνητρά του να γυρίσει την ταινία, δήλωσε ότι τον ενδιέφερε να θίξει την βεβαιότητα για πολιτικές αποφάσεις, όπως για τον πόλεμο στο Ιράκ, αλλά και για προσωπικά ζητήματα. "Η αμφιβολία είναι ένα πανανθρώπινο ζήτημα" είπε και "η βεβαιότητα δεν είναι πάντα το καλύτερο δυνατόν". Ανέφερε και ένα επιπλέον προσωπικό στοιχείο[6], λέγοντας ότι στην εφηβεία του τον είχε στηρίξει πολύ ένας γείτονάς του στο Μπρονξ χωρίς να τον παρενοχλήσει ποτέ, παρότι άλλοι τον κατηγορούσαν ως παιδεραστή. Σε μια συνάντηση με τους συμμαθητές του αργότερα έμαθε ότι ο άνθρωπος αυτός είχε όντως παρενοχλήσει κάποιον και όταν ο μέντοράς του πέθαινε και του διαμήνυσε ότι ήθελε να τον δει, ο σκηνοθέτης δεν πήγε. "Εμένα δεν με είχε πειράξει, αλλά δεν μπορούσα να ξεπεράσω το γεγονός ότι τώρα πια ήξερα πως είχε σχέσεις με άλλα παιδιά".
Το θεατρικό έργο παρουσιάστηκε και στην Ελλάδα, στο θέατρο Μέλι, σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη, με τους Γιώργο Χριστοδούλου, Δήμητρα Χατούπη, Ξανθή Γεωργίου και Νίκη Σερέτη.
Παραπομπές
John Patrick Shanley interview: The uncertainty principle - The Scotsman
Κριτική εφημερίδας "Καθημερινή" στην διεύθυνση http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_qsite1_1_29/01/2009_265228
κριτικη της εφημερίδας Ελευθεροτυπία στη διεύθυνση http://archive.enet.gr/online/online_text/c=113,id=64323676
Κριτική εφημερίδας "Τα Νέα" στην διεύθυνση http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4499316
Διάφορες κριτικές στο σάιτ του metacritic, στη διεύθυνση http://www.metacritic.com/film/titles/doubt
John Patrick Shanley interview: The uncertainty principle - The Scotsman
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Αμφιβολία στο IMDb
Κινηματογράφος, Ηθοποιοί, Σκηνοθέτες, Ταινίες
Εγκυκλοπαίδεια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
