Αμέρικα, Αμέρικα

Η ταινία Αμέρικα, Αμέρικα (Αγγλ. America, America) είναι δράμα παραγωγής 1963, σε σκηνοθεσία και σενάριο Ελία Καζάν, βασισμένο στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του σκηνοθέτη με τίτλο Το Χαμόγελο της Ανατολής. Η ταινία που αφηγείται την ιστορία ενός Ελληνόπουλου του Σταύρου Τοπουζόγλου, το οποίο στα τέλη του 19ου αιώνα περιπλανήθηκε από τα βάθη της Μικράς Ασίας μέχρι και την Κωνσταντινούπολη προκειμένου να πάρει το πλοίο που θα τον οδηγούσε στην Αμερική. Η ταινία προτάθηκε για τέσσερα βραβεία Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και κέρδισε εκείνο της Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης. Το 2001 η ταινία επελέγη από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου ως πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική.

Υπόθεση

Ο Ηλίας Καζάν, Έλληνας στο αίμα, γεννημένος στην Τουρκία και Αμερικανός επειδή ο θείος του ταξίδεψε στις Η.Π.Α. δίνοντας το έναυσμα για την υπόλοιπη οικογένεια να ακολουθήσει, έγραψε την ιστορία του ταξιδιού του θείου του. Το 1890, ο νεαρός και ευγενικός, αλλά αφελής, Σταύρος Τοπουζόγλου (Στάθης Γιαλέλης) έμενε στη Μικρά Ασία, όπου Έλληνες κι Αρμένιοι δεινοπαθούσαν από τους Τούρκους που είχαν την πλειοψηφία. Ο Σταύρος ονειρευόταν μια καλύτερη ζωή, κάτι που θα του εξασφάλιζε ένα ταξίδι στην Αμερική, χώρα που για τους ανθρώπους του τότε φάνταζε ως Η Γη της Επαγγελίας. Εκεί ίσως να κατάφερνε να κάνει πράγματα που θα γέμιζαν τους δικούς του με υπερηφάνεια. Οι γονείς του όμως διέθεσαν τα χρήματά τους για να τον στείλουν στην Κωνσταντινούπολη, όπου επρόκειτο να εργαστεί στο μαγαζί με τα χαλιά που είχε ο θείος του. Ο Σταύρος ξεκίνησε λοιπόν το ταξίδι του για την Κωνσταντινούπολη με τα πόδια και τη συντροφιά ενός γαϊδάρου. Η περιπλάνησή του στα βάθη της Μικράς Ασίας κι όσα είδε τον έκαναν να αναλογιστεί την κατάσταση των Ελλήνων στην ταραχώδη αυτή ζώνη. Φτάνοντας μετά από κόπο στην Κωνσταντινούπολη, η επιθυμία του να βγάλει τα απαραίτητα χρήματα ώστε να αγοράσει εισιτήριο τρίτης θέσης για το πλοίο που πήγαινε στις Η.Π.Α. έγινε δυνατότερη από ποτέ.
Πληροφορίες

Η ταινία ήταν η αγαπημένη του Καζάν, από όλες όσες σκηνοθέτησε, καθώς την θεωρούσε την πιο προσωπική.
Ο Καζάν αναλαμβάνει το ρόλο του αφηγητή στην αρχή και στο τέλος της ταινίας.
Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στην Κωνσταντινούπολη, αλλά ο σκηνοθέτης φοβόταν ότι οι Τούρκοι αξιωματούχοι θα έφερναν αντιρρήσεις σε κάποια από τα περιστατικά που περιέγραφε η ταινία και γι' αυτό μετατόπισε την παραγωγή της ταινίας στην Ελλάδα.

Μουσική επένδυση

Η μουσική επένδυση της ταινίας έγινε από το Μάνο Χατζιδάκι και κυκλοφόρησε στον ομώνυμο δίσκο του 1963.
Βραβεία

Η ταινία έλαβε συνολικά 4 υποψηφιότητες για Όσκαρ μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας το οποίο έχασε από την ταινία Τομ Τζόουνς (Tom Jones, 1963)[1]. Ο Ηλίας Καζάν έχασε το Όσκαρ Σκηνοθεσίας από τον Τόνι Ρίτσαρντσον που κρίθηκε νικητής για την ταινία Τομ Τζόουνς. Το μοναδικό Όσκαρ που κέρδισε η ταινία ήταν εκείνο της Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης. Ο Καζάν βραβεύτηκε με Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Σκηνοθεσίας, ενώ ο Στάθης Γιαλελής βραβεύτηκε με αυτή του Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Ηθοποιού (Golden Globe Award for New Star of the Year), όντας επίσης υποψήφιος και για τη Χρυσή Σφαίρα Καλύτερου Ηθοποιού, την οποία τελικώς κατέκτησε ο Σίντνεϊ Πουατιέ.

Βραβεία Ακαδημίας Κινηματογράφου (Όσκαρ)

Βράβευση

Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης – Τζιν Κάλαχαν

Υποψηφιότητα:

Καλύτερης Ταινίας – Ηλίας Καζάν
Σκηνοθεσίας – Ηλίας Καζάν
Πρωτότυπου Σεναρίου – Ηλίας Καζάν

Άλλα Βραβεία:

Χρυσές Σφαίρες

Βράβευση:

Καλύτερη Σκηνοθεσία – Ηλίας Καζάν
Καλύτερος Πρωτοεμφανιζόμενος Ηθοποιός – Στάθης Γιαλελής

Υποψηφιότητα:

Καλύτερη Ταινία (Δράμα)
Καλύτερος Ηθοποιός – Στάθης Γιαλελής

Παραπομπές