Γουίλιαμ Γουάλας (William Wallace) (1272/1276 - 1305) Σκωτσέζος ευγενής και πατριώτης, πρωταγωνιστής του πολέμου κατά των Άγγλων κατα την διάρκεια της ανεξαρτησίας της Σκωτίας. Υμνήθηκε απο τους ποιητές και τους καλλιτέχνες, ιδιαίτερα απο τον τροβαδούρο του 15ου αιώνα Μπλίντ Χάρρυ η υπερπαραγωγή (1995) Μπράβερχιρτ με πρωταγωνιστή τον Μέλ Γκίμπσον είναι βασισμένη στην ιστορία του Γουίλιαμ Γουάλας ιδιαίτερα απο τον Μπλίντ Χάρρυ. Καταγόταν απο το μικρό χωριό Ελλερσλί και την δημοφιλέστερη εκδοχή το όνομα Βάλλας σημαίνει "Ουαλλός" ή "ξένος" λόγω της Ουαλλικής του καταγωγής. Ο Μπλίντ Χάρρυ δέν περιγράφει τα περιστατικά της ζωής του ώς το 1296 οπότε και συνέβη η επίθεση του βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδου Α', μετά τρείς γενιές ειρήνης μεταξύ Άγγλων Σκωτσέζων γιατί δέν είχε στοιχεία. Αμφισβητείται έντονα και η ημερομηνία γέννησης του αλλά το βέβαιο είναι οτι συνέβη το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1270.

Προβλήματα διαδοχής στην Σκωτία, σκληρή επέμβαση του Εδουάρδου

Την εποχή της γέννησης του Γουίλιαμ Γουάλας η Σκωτία απολάμβανε μεγάλη ευημερία πάνω απο 20 χρόνια οπου βρισκόταν υπο την εξουσία του άξιου βασιλιά της Αλεξάνδρου Γ'. Τα προβλήματα ξεκίνησαν το (1286) οπότε και ο Αλέξανδρος Γ' πέθανε πέφτοντας απο το άλογο του, αφήνοντας διάδοχο του την μόλις τερτράχρονη εγγονή του Μαργαρίτα. Ο βασιλιάς της Αγγλίας Εδουάρδος Α' ο μακροσκέλης πήρε τότε πλεονέκτημα αρραβωνιάζοντας τον γιό και διάδοχο του Εδουάρδο με την Μαργαρίτα και την υπόσχεση να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Σκωτίας. Αλλά όταν πέθανε η εφτάχρονη Μαργαρίτα (1290) τα προβλήματα διαδοχής στην Σκωτία ήρθαν σε μεγάλο αδιέξοδο, και ξεκίνησε τότε ο πόλεμος διαδοχής μεταξύ των δύο κυριότερων αντιμαχόμενων Σκωτσέζικων οικογενειών του Ροβέρτου Μπρούς και του Τζών Μπάλλιολ. Το αδιέξοδο θα μπορούσε να λυθεί με την επέμβαση του ισχυρότατου γείτονα τους, του βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδου Α' ο οποίος ώς τότε είχε δείξει καλές προθέσεις απέναντι τους όλοι οι ευγενείς ακόμα και οι Μπρούς - Μπάλλιολ συμφώνησαν να μπούν υπο την κρίση του. Ο Εδουάρδος Α΄ τελικά αποφάσισε στα τέλη του 1292 να ορίσει βασιλιά της Σκωτίας τον Τζών Μπάλλιολ και να έχει ο ίδιος την ψηλή εξουσία απέναντι του κάτι που δυσαρέστησε έντονα την οικογένεια των Μπρούς. Ο Εδουάρδος δέν κράτησε τις υποσχέσεις του για ανεξαρτησία της Σκωτίας και αμέσως μετά την ενθρόνιση του Τζών Μπάλλιολ έγινε σκληρός, αυταρχικός, ήθελε να ελέγχει όλες του τις κινήσεις. Ο Τζών Μπάλλιολ έφτασε σε ακραία σημεία δυσαρέσκειας απέναντι στον Άγγλο βασιλιά (1296) όταν αρνήθηκε να αναγνωρίσει την υποταγή του και συμμάχησε με την Γαλλία εναντίον του. Τότε ο Εδουάρδος κυρίευσε το κάστρο του Μπέργουικ σφάζοντας τους αντιπάλους του, και τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου οι Σκωτσέζοι ηττήθηκαν οριστικά στην μάχη του Ντουνχάρ ο Τζών Μπάλλιολ αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Ο Εδουάρδος Α' δέχτηκε την υποτέλεια 8.000 Σκωτσέζων ευγενών αφού πρώτα έκλεψε την ιερή πέτρα που βρισκόταν κάτω απο τον θρόνο των Σκωτσέζων βασιλέων και την μετέφερε στο Λονδίνο.

Ο σκληρός αγώνας του κατά των Άγγλων

Κυκλοφορούν δύο ιστορίες γύρω απο την νεότητα του Γουίλιαμ Γουάλας (1296 - 1297), ο ένας λέει οτι ψάρευε στον ποταμό Ίρβινγκ όταν τον προσέγγισε μιά ομάδα απο Άγγλους στρατιώτες που του ζήτησαν να παραδωθεί σε αυτούς. Ο Γουίλιαμ τους καλόπιασε προσφέροντας τους μισό απο το ψάρι του, και εκνευρισμένος απο την αστεία του πράξη ένας στρατιώτης τον πλησίασε και τον απείλησε οτι θα τον σκοτώσει. Τότε ο Γουίλιαμ τον έπληξε και τον σκότωσε με το καλάμι ψαρέματος, πέρνοντας το ξίφος του στην συμπλοκή υπέταξε εύκολα μόνος του τους υπόλοιπους Άγγλους στρατιώτες σκοτώνοντας 5 απο αυτούς. Σύμφωνα με μιά άλλη ιστορία στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στην πόλη του Νταντέ ξεκίνησε τον πόλεμο ανεξαρτησίας δολοφονώντας τον γιό του Άγγλου διοικητή της πόλης. Η ιστορία αυτή φαίνεται οτι έχει περισσότερες πιθανότητες να ισχύει γιατί στην συγκεκριμένη πόλη ο Γουίλιαμ Γουάλας είχε σπουδάσει ξοδεύοντας μεγάλο μέρος απο την νεότητα του σε αυτήν, αλλά δέν υπάρχει κανένα κείμενο για τις δραστηριότητες του ώς το 1297. Τον Μάιο του 1297 σκότωσε και κομμάτιασε τον Άγγλο σερίφη του Λανάρκ για να εκδικηθεί τον θάνατο του Μάριον Μπραίντφουτ του Λάμινγκτον. Συμμαχώντας με τον Γουλιέλμο Ντάγκλας άρχισε ασταμάτητες επιδρομές σε όλα τα Αγγλικά εδάφη της Νότιας Σκωτίας ελευθερώνοντας διαδοχικά τις πόλεις Αμπερντίν, Πέρθ, Γλασκώβη, Νταντέ. Μπλέχτηκε το 1297 σε άλλο ένα επεισόδιο οπου παγίδευσε τους Άγγλους κατόχους του κάστρου του Αρντροσσάν, κατέλαβε το κάστρο και αφού τους σκότωσε έριξε τα πτώματα τους σε ένα τούνελ. Οι υποστηριχτές της επανάστασης δέχτηκαν ένα ισχυρό κτύπημα όταν οι Σκωτσέζοι ευγενείς ήρθαν σε συμφωνία με τους Άγγλους τον Ιούλιο στο Ίρβιν, ο Γουίλιαμ Γουάλας άφησε το Σελκίρκ προκειμένου να ενωθεί με τον Ανδρέα Μοράι στο Στίρλιγκ. Ο βασιλιάς Εδουάρδος Α' προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ζήτησε την εκτέλεση των βαρόνων ο Ρόναλντ Κράουφορντ ήταν ένας απο τους πρώτους που κρεμάστηκαν. Ο Γουίλιαμ Γουάλας έστειλε μήνυμα στον θείο του ώστε να προχωρήσει στην εκτέλεση του φρουρού στο κάστρο του Άιρ, και στην συνέχεια να το κάψει ενώ επέστρεψε στο δάσος του Σέλκιρκ για ασφάλεια. Στο δάσος ένωσε μαζί του τις δυνάμεις του ο Γουλιέλμος Κράουφορντ αμέσως μετά την δολοφονία του πατέρα του.

Μεγάλες προσωρινές επιτυχίες

Στις 11 Σεπτεμβρίου 1297 στην μάχη της γέφυρας του Στέρλιγκ οι Σκωτσέζικες δυνάμεις υπο τον Γουίλιαμ Γουάλας και τον Αντρέα Μοράι κατατρόπωσαν τον Αγγλικό στρατό συντρίβοντας τους 10.000 πεζούς και 3.000 ιππείς του κόμητος του Σάρρει. Απέφυγαν να συγκρουστούν ανοιχτά μαζί τους προτίμησαν να τους παγιδεύσουν γύρω απο τα στενά της γέφυρας και να τους αποδεκατίσουν εύκολα. Οι Άγγλοι στρατιώτες τρομαγμένοι οπισθοχώρησαν οπότε η γέφυρα απο την οποία πέρασε κατέρρευσε και οι περισσότεροι Άγγλοι που είχαν επιζήσει απο την μάχη πνίγηκαν, ενώ κατα τον Χάρρυ η γέφυρα έπεσε με την επέμβαση κάποιου Σκωτσέζου που ήταν κρυμμένος σ'αυτήν. Ο Ούγος Κρέσσινγχαμ ο θησαυροφύλακας του Εδουάρδου Α' στην Σκωτία έπεσε στην μάχη και οι Σκωτσέζοι σάν τρόπαιο τον έγδαραν χρησιμοποιώντας το δέρμα του στην δημιουργία λωρίδων υπο την μορφή επάθλου, ο Γουλιέλμος Κράουφορντ με 400 ιππείς έδιωξε τους Άγγλους απο την Σκωτία. Ο Μοράι τραυματίστηκε θανάσιμα μάχη και πέθανε απο αυτά τον χειμώνα του 1297 Μετά απο την επιστροφή του απο την μάχη στην γέφυρα του Στίρλιγκ ο Γουίλιαμ Γουάλας χρίστηκε ιππότης με τον Τζών Γκράχαμ και τον Γουλιέλμο Κράουφορντ απο τον Ροβέροτ Μπρούς, ενώ ορίστηκε φρουρός και διοικητής των αρμάτων στην Σκωτία. Τις επόμενες 6 μήνες μετά την μεγάλη του νίκη ο Γουάλας άρχισε τις επιδρομές στην βόρεια Αγγλία προκαλώντας την οργή του Εδουάρδου που δέν μπορούσε να αντιδράσει.

Οριστική ήττα στο Ρόξμπουργκ

Έναν χρόνο αργότερα ο Γουίλιαμ Γουάλας έχασε στην μάχη του Φαλκίρκ, οι Άγγλοι επιτέθηκαν στο Ρόξμπουργκ (1298), κερδίζοντας μερικά κάστρα αλλά απέτυχαν να προκαλέσουν τον Γουάλας σε μάχη. Ο Γουάλας χώρισε τους πολεμιστές του σε τέσσερεις ομάδες περικλειόμενοι απο ένα αμυντικό τείχος με ξύλινους σωρούς, οι Άγγλοι πήραν το πάνω χέρι επιτέθηκαν με το ιππικό τους σπάζοντας την γραμμή των Σκωτσέζων τοξοτών. Οι Σκωτσέζοι ευγενείς οπισθοχώρησαν και οι άντρες του Εδουάρδου άρχισαν να σπάνε όλες τις απομένουσες αντιδράσεις των Σκώτων, που είχαν τεράστιες απώλειες ο Γουίλιαμ Γουάλας δραπέτευσε και η στρατιωτική του φήμη κλονίστηκε. Ο Τζών Γκράχαμ σκοτώθηκε και ο Γουλιέλμος Κράουφορντ έγινε νέος υπαρχηγός του. Τον Σεπτέμβριο του 1298 ο Βάλλας αποφάσισε να παραιτηθεί απο την θέση του φρουρού στην Σκωτία για λογαριασμό του Ροβέρτου Μπρούς, κόμη του Κάρρικ και του Ιωάννη Καμίν συμβασιλέα και ανιψιού του Τζών Μπάλλιολ ενώ ο Μπρούς συμφιλιώθηκε με τον Εδουάρδο (1302). Κατα τον Χάρρι ο Γουίλιαμ Γουάλας δραπέτευσε (1298) στην Γαλλία με τον Γουλιέλμο Κράουφορντ προκειμένου να ζητήσει υποστήριξη απο τον βασιλιά της Γαλλίας Φίλιππο Δ' τον Ωραίο στα δικαιώματα του στον θρόνο της Σκωτίας. Μόλις ξέφυγε απο τις Αγγλικές ακτές μιά ομάδα Γάλλων πειρατών όρμησε στο πλοίο του προκειμένου να συλλάβει τον περίφημο πειρατή Ριχάρδο Λόνγκοβιλ, που τον μετέφερε στον βασιλιά Φίλιππο. Με την επέμβαση του Γουίλιαμ Γουάλας ο Φίλιππος έδωσε αμνηστεία στον Λόνγκοβιλ, ενώ πρότεινε ένα εκπληκτικό σχέδιο κατά του βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδου Α'. Οι Αγγλικές ιστορικές καταγραφές δέν αναφέρουν στην συνέχεια δύο συμμετοχές του στον Γαλλικό στρατό σε μάχες κατά των Άγγλων και ένα διπλωματικό ταξίδι του στην Ρώμη. Το (1303) ο Σκουίρ Γκουθρί στάλθηκε στην Γαλλία προκειμένου να ζητήσει απο τον Γουάλας να επιστρέψει στην Σκωτία αλλά στην πραγματικότητα να κατασκοπεύσει για λογαριασμό των Άγγλων τον τόπο διαμονής του, στο Έλχο Γούντ. Μετά απο πολλές φήμες που κυκλοφορούσαν μεταξύ των Άγγλων οτι μένει στο συγκεκριμένο μέρος κατέφθασαν στο οικόπεδο του να τον συλλάβουν. Μόλις το πληροφορήθηκε πσκότωσε έναν απο τους άντρες του που τον κατηγόρησε για προδοσία προκειμένου οι Άγγλοι να μήν βρούν κανένα ίχνος στον δρόμο τους.

Μαρτυρικός θάνατος και θρύλοι

Ο Γουίλιαμ Γουάλας συνελήφθη απο έναν προδότη Σκωτσέζο ευγενή τον Ιωάννη του Μεντείθ στις 5 Αυγούστου/1305, μεταφέρθηκε στο Λονδίνο και κατηγορήθηκε για προδοσία απέναντι στον βασιλιά Εδουάρδο Α'. Στην απολογία του ανέφερε οτι δέν είναι προδότης γιατί βασιλιά του αναγνωρίζει τον Τζών Μπάλλιολ, και όχι τον Εδουάρδο κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ξεγυμνώθηκε, μεταφέρθηκε με ένα άλογο στους δρόμους της πόλης στην συνέχεια κρεμάστηκε και ενώ ήταν ακόμα ζωντανός ελευθερώνοντας τον απ'το σκοινί τον ευνούχισαν, του έβγαλαν τα άντερα του και τα έκαψαν μπροστά του, τελικά τον αποκεφάλισαν. Όλες οι πληροφορίες γύρω απο το πρόσωπο του Γουίλιαμ Γουάλας βασίστηκαν στο επικό ποίημα του Μπλίντ Χάρρι που γράφθηκε (1470) 160 χρόνια μετά τον θάνατο και οι δηιγήσεις του περιγράφουν ένα πρόσωπο που φαίνεται περισσότερο μυθολογικό. Δέν είναι βέβαιο οτι βασίστηκε σε ιστορικά κείμενα της εποχής του γιατί αυτά δέν εμφανίστηκαν, αναφέρεται οτι ο επίσκοπος του Αγίου Ανδρέα ανέλαβε την αποστολή να καταγράψει τα κατορθώματα του Γουίλιαμ Γουάλας αλλά και απο αυτόν δέν βρέθηκε τίποτα. Έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό (1995) με την επική ταινία Braveheart γραμμένη απο τον υποτιθέμενο απόγονο του Ράνταλ Γουάλας και πρωταγωνιστή τον Μέλ Γκίμπσον. Η ταινία άν και βασίστηκε σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα περιέχει πολλές ανακρίβειες, χαρακτηριστικό σφάλμα του η ερωτική σχέση του με την Ισαβέλλα της Γαλλίας η οποία ήταν μόλις 10 ετών όταν αυτός πέθανε.

Πηγές

* David Ross: Scotland - History of a Nation; Lomond Books; 1998; ISBN 0 947782 583

* Brown, Chris. William Wallace. The True Story of Braveheart. Stroud: Tempus Publishing Ltd, 2005. ISBN 0-7524-3432-2.

* Clater-Roszak, Christine. "Sir William Wallace ignited a flame." Military History 14 (1997): 12–15. .

* Folklore, Myths and Legends of Britain. London: The Reader’s Digest Association, 1973, 519-20.

* Harris, Nathaniel. Heritage of Scotland: A Cultural History of Scotland & Its People. London: Hamlyn, 2000. ISBN 0-600-59834-9..

* MacLean, Fitzroy. Scotland: A Concise History. London: Thames & Hudson, 1997. ISBN 0-500-27706-0.

* Morton, Graeme. William Wallace. London: Sutton, 2004. ISBN 0-7509-3523-5.

* Reese, Peter. William Wallace: A Biography. Edinburgh: Canongate, 1998. ISBN 0-86241-607-8. Loudoun, Darren John. Scotland's Brave. Sydney: Paragon Books, 2007.

* Scott, Sir Walter. "Exploits and death of William Wallace, the 'Hero of Scotland'."

* Stead, Michael J., and Alan Young. In the Footsteps of William Wallace. London: Sutton, 2002.

* Tranter, Nigel. The Wallace: The Compelling 13th century Story of William Wallace. McArthur & Co., 1997. ISBN 0-3402-1237-3.

* Wallace, Margaret. William Wallace: Champion of Scotland. Musselborough: Goblinshead, 1999. ISBN 1-899874-19-4.