Ο Στέφανος της Αγγλίας ή Στέφανος του Μπλουά(Stephen, 1092/1096 - 25 Οκτωβρίου 1154) ήταν βασιλιάς της Αγγλίας (1135 - 1154), κόμης της Βουλώνης (1125 - 1147) και δούκας της Νορμανδίας (1135 - 1144). Η βασιλεία του Στέφανου έμεινε γνωστή ως "Αναρχία", ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στον ίδιο και στην ξαδέλφη του Ματθίλδη αλλά τελικά τον διαδέχθηκε ο γιος της Ματθίλδης Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας ο πρώτος βασιλιάς της Αγγλίας από την δυναστεία των Ανδεγαυών. Ο Στέφανος γεννήθηκε στην κομητεία του Μπλουά στην κεντρική Γαλλία, ο πατέρας του Στέφανος Β΄ του Μπλουά πέθανε όταν ήταν ακόμα μικρός, τον μεγάλωσε η μητέρα του Αδέλα κόρη του Γουλιέλμου του Κατακτητή και της Ματθίλδης της Φλάνδρας. Ο θείος του Ερρίκος Α΄ της Αγγλίας του παραχώρησε μεγάλη περιουσία και εδάφη, με τον γάμο του με την Ματθίλδη της Βουλώνης πήρε μεγάλη προίκα στο Κεντ και στην Βουλώνη και έγινε ένας από τους πλουσιότερους άντρες στην Αγγλία. Ο γιος και διάδοχος του Ερρίκου Α΄ Γουλιέλμος Άντελιν πέθανε στο ναυάγιο του "Λευκού πλοίου" (1120) αφήνοντας ανοιχτό το θέμα της διαδοχής. Όταν πέθανε ο Ερρίκος Α΄ (1135) ο Στέφανος διέσχισε αμέσως την Μάγχη και κατέλαβε τον Αγγλικό θρόνο με την βοήθεια του αδελφού του Ερρίκου του Μπλουά ενός ισχυρού επισκόπου παρά τους όρκους που είχε δώσει ότι θα αναγνωρίσει την Ματθίλδη και τον σύζυγο της Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη.
Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Στέφανου ήταν εξαιρετικά πετυχημένα παρά το γεγονός ότι δέχθηκε επιθέσεις από τον Δαυίδ Α΄ της Σκωτίας, Ουαλούς επαναστάτες, την αυτοκράτειρα Ματθίλδη και τον σύζυγο της Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη. Ο ετεροθαλής αδελφός της αυτοκράτειρας Ροβέρτος του Γκλόστερ επαναστάτησε εναντίον του απειλώντας εμφύλιο πόλεμο (1138). Ο Στέφανος μαζί με τον πιο στενό του σύμβουλο Βαλεράν του Μπόμοντ ανέλαβε να υπερασπιστεί τον θρόνο του συλλαμβάνοντας μια ισχυρή οικογένεια επισκόπων. Η Αυτοκράτειρα και ο Ροβέρτος επιτέθηκαν ξανά (1139), ο Στέφανος στάθηκε ανίκανος να διαλύσει γρήγορα την επανάσταση και πήρε τον έλεγχο στα νοτιοδυτικά της Αγγλίας. Ο Στέφανος συνελήφθη στην μάχη του Λίνκολν (1141), εγκαταλείφτηκε από τους περισσότερους οπαδούς του και έχασε τον έλεγχο στην Νορμανδία, ελευθερώθηκε όταν η σύζυγος του και ο στρατηγός του Γουλιέλμος του Υπρ συνέλαβαν τον Ροβέρτο στο Ουίντσεστερ αλλά ο πόλεμος συνεχίστηκε για πολλά χρόνια χωρίς νικητή. Ο Στέφανος σταδιακά άρχισε να ενδιαφέρεται να τον διαδεχτεί στον θρόνο της Αγγλίας ο γιος του Ευστάθιος Δ΄ της Βουλώνης. Ο βασιλιάς προσπάθησε να πείσει την εκκλησία να στέψει συμβασιλέα τον Ευστάθιο αλλά ο Πάπας Ευγένιος Γ΄ το αρνήθηκε με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα προβλήματα του με τον ανώτερο κλήρο. Ο γιος της αυτοκράτειρας Ερρίκος επιτέθηκε στην Αγγλία (1153) και προσπάθησε να δημιουργήσει μια συμμαχία με ισχυρούς βαρόνους για να εξασφαλίσει τα κληρονομικά του δικαιώματα . Οι δυο στρατοί συναντήθηκαν στο Γουόλινγκφορντ αλλά καμιά από τις δυο ομάδες των βαρόνων δεν ανέλαβε την πρωτοβουλία να ξεκινήσει τον πόλεμο, ο Στέφανος σκέφτηκε να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις για ειρήνη και οι διαδικασίες εξελίχτηκαν ταχύτατα λόγω του πρόωρου θανάτου του Ευσταθίου. Ο Στέφανος συμφώνησε να αναγνωρίσει τον Ερρίκο διάδοχο του στον θρόνο με αντάλλαγμα την ειρήνη παρακάμπτοντας τον δεύτερο γιο του Γουλιέλμο του Μπλουά, ο Στέφανος πέθανε το επόμενο έτος. Οι ιστορικοί έχουν εξετάσει λεπτομερώς την περίοδο της βασιλείας του Στεφάνου και τις αδυναμίες του οι οποίες έφεραν μακρόχρονο εμφύλιο πόλεμο που εξασθένησαν σημαντικά το Αγγλικό βασίλειο.
Πρώτα χρόνια
Ρίζες
Ο Στέφανος (δεξιά) σε ένα γενεαλογικό δέντρο του 14ου αιώνα μαζί με την μητέρα του Αδέλα και τους δυο μεγαλύτερους αδελφούς του
Ο Στέφανος γεννήθηκε στο Μπλουά της Γαλλίας την περίοδο 1092 - 1096.[1] Ο πατέρας του Στέφανος-Ερρίκος κόμης του Μπλουά και του Σαρτρ ήταν σημαντικός Γάλλος ευγενής και Σταυροφόρος, είχε σημαντική επίδραση τα πρώτα χρόνια της ζωής του Στεφάνου.[2] Στην Α΄ Σταυροφορία ο Στέφανος-Ερρίκος απέκτησε φήμη δειλού γι'αυτό επέστρεψε στην Ανατολή για να αποκαταστήσει το όνομα του (1101) αλλά σκοτώθηκε σε μάχη στην Ράμλα.[3] Η μητέρα του Στέφανου Αδέλα κόρη του Γουλιέλμου του Κατακτητή και της Ματθίλδης της Φλάνδρας ήταν διάσημη για την ευσέβεια, τον πλούτο και το πολιτικό της ταλέντο, είχε σημαντική μητριαρχική επίδραση στον Στέφανο τα πρώτα χρόνια της ζωής του.[4] Η Γαλλία τον 12ο αιώνα ήταν διάσπαρτη από κομητείες και κρατίδια υπό τον έλεγχο του βασιλιά της Γαλλίας, η ισχύς του βασιλιά ήταν συνδεδεμένη με την βαθύπλουτη κομητεία Ιλ-ντε-Φρανς ακριβώς ανατολικά από την πατρική κομητεία του Στεφάνου στο Μπλουά.[5] Στα δυτικά υπήρχαν οι κομητείες του Μαιν, του Ανζού και της Τουραίν, στα βόρεια βρισκόταν το δουκάτο της Νορμανδίας από το οποίο ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής ξεκίνησε να κατακτήσει την Αγγλία (1066), τα παιδιά του Κατακτητή πολέμησαν σκληρά μεταξύ τους για την διαδοχή του Άγγλο-Νορμανδικού θρόνου.[6] Οι βασιλείς μιλούσαν την ίδια γλώσσα με διαφορετικές διαλέκτους, είχαν την ίδια θρησκεία και μάχονταν συνεχώς μεταξύ τους για τον έλεγχο των σημαντικότερων κάστρων.[7]
Παιδική ηλικία
Ο Στέφανος είχε τέσσερεις αδελφούς, μια αδελφή και πιθανότατα δυο ετεροθαλείς αδελφές.[8] Ο μεγαλύτερος αδελφός του Στέφανου Γουλιέλμος, κόμης του Σαλλί ήταν διανοητικά καθυστερημένος γι'αυτό η μητέρα τους πέρασε τον έλεγχο της κομητείας της Καμπανίας, του Μπλουά και του Σαρτρ στον δεύτερο γιο της Θεοβάλδο τον Μέγα.[9] Ο επόμενος και αμέσως μικρότερος αδελφός του Στέφανου Όντο πέθανε πρόωρα στις αρχές της εφηβείας του, ο μικρότερος αδελφός του Ερρίκος του Μπλουά γεννήθηκε τέσσερα χρόνια μετά τον ίδιο.[10] Τα αδέλφια είχαν στενούς οικογενειακούς δεσμούς και ο Στέφανος από μικρός εκπαιδεύτηκε για εκκλησιαστική σταδιοδρομία.[11] Ο Στέφανος μεγάλωσε στο σπίτι της μητέρας του η οποία δεν τον εμπιστεύτηκε σε στενούς της συγγενείς, έμαθε Λατινικά, ιππασία, ιστορία και Βιβλικές σπουδές με καθηγητή τον Γουλιέλμο τον Νορμανδό.[12]
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του ο Στέφανος ήταν υπό την έντονη επίδραση του θείου του Ερρίκου Α΄, ο Ερρίκος ανέβηκε στον θρόνο της Αγγλίας μετά τον θάνατο του μεγαλύτερου αδελφού του Γουλιέλμου Ρούφου. Το 1106 επιτέθηκε και κατέλαβε το δουκάτο της Νορμανδίας από τον μεγαλύτερο αδελφό του Ροβέρτο τον οποίο νίκησε στην μάχη του Τινσεμπραί.[13] Ο Ερρίκος στην συνέχεια συγκρούστηκε με τον Λουδοβίκο τον Παχύ ο οποίος βρήκε την ευκαιρία να ανακηρύξει τον γιο του Ροβέρτου Γουλιέλμο Κλίτο δούκα της Νορμανδίας, ο Ερρίκος σχημάτισε μια συμμαχία βαρόνων εναντίον του Λουδοβίκου ΣΤ΄.[14] Η Αδέλα, ο Θεοβάλδος και η μητέρα του Στέφανου συμμάχησαν με τον Ερρίκο με στόχο να τοποθετήσουν τον Στέφανο στην αυλή του.[15] Ο Ερρίκος προχώρησε σε νέα εκστρατεία στην Νορμανδία μετά το 1111 όταν επαναστάτες υπό την ηγεσία του Ροβέρτου του Μπελέμ εξεγέρθηκαν εναντίον του, ο Στέφανος ήταν μαζί με τον Ερρίκο στέφτηκε ιππότης (1112) και ήταν ξανά μαζί με τον βασιλιά όταν επισκέφτηκε το αβαείο του Σαιν Εβρούλ (1113).[16] Ο Στέφανος επισκέφτηκε για πρώτη φορά την Αγγλία το 1113 ή το 1115 σαν μέλος της αυλής του Ερρίκου.[17]
Ευνοούμενος του Ερρίκου Α΄
Η βόρεια Γαλλία την εποχή της βασιλείας του Στέφανου
Ο Ερρίκος έγινε ο ισχυρός προστάτης του Στέφανου, ο Ερρίκος διάλεξε τον Στέφανο επειδή ανήκε στο στενό οικογενειακό του περιβάλλον, ήταν σύμμαχος του και το σημαντικότερο δεν ήταν τόσο ισχυρός για να απειλήσει τον γιο και διάδοχο του Γουλιέλμο Άντελιν.[18] Σαν τρίτος αδελφός ο Στέφανος χρειαζόταν την υποστήριξη ενός ισχυρού βασιλιά για να πάρει τίτλους και αξιώματα κάτι που κατόρθωσε με την υποστήριξη του Ερρίκου.[19] Μετά την μάχη του Τινσεμπραί (1106) ο Ερρίκος έκανε κατάσχεση της περιουσίας της κομητείας του Μορτέν από τον Γουλιέλμο του Μορτέν και της Ονούρ οφ Άγ μιας ισχυρότατης κομητείας που ανήκε στον Ροβέρτο Μαλέ.[20] Στον Στέφανο παραχωρήθηκαν οι τίτλοι αλλά χωρίς τα εδάφη που είχαν κατασχεθεί, το Λάνκαστερ του παραχωρήθηκε μετά την κατάσχεση που έκανε ο Ερρίκος στον Ρογήρο του Πουατεβέν.[21] Ο Ερρίκος παραχώρησε εδάφη στον Στέφανο στην νότια Νορμανδία αλλά οι ευγενείς της περιοχής εξεγέρθηκαν αναζητώντας υποστήριξη από τον Φούλκων των Ιεροσολύμων.[22] Ο Στέφανος και ο μεγαλύτερος αδελφός του Θεοβάλδος ηττήθηκαν με αποκορύφωμα την μάχη του Αλανσόν, οι περιοχές δεν ανακτήθηκαν.[23]
Ο βασιλιάς τακτοποίησε τον γάμο του Στέφανου με την Ματθίλδη της Βουλώνης την κόρη του Ευσταθίου Γ΄ της Βουλώνης με προίκα την Βουλώνη και μεγάλες εκτάσεις στα βορειοδυτικά και νοτιοανατολικά της Αγγλίας.[24] Το 1127 ο ανιψιός του Ερρίκου Α΄ Γουλιέλμος Κλίτο πιθανός διεκδικητής του Αγγλικού θρόνου έγινε κόμης της Φλάνδρας, ο Άγγλος βασιλιάς έστειλε σε αποστολή τον Στέφανο να το αποτρέψει αλλά σε απάντηση ο Γουλιέλμος Κλίτο επιτέθηκε στα εδάφη του Στέφανου στην Βουλώνη.[25] Ακολούθησε ειρηνική συνθήκη αλλά ο Γουλιέλμος Κλίτο πέθανε την επόμενη χρονιά.[26] Η πολιτική σκηνή στην Αγγλία άλλαξε δραματικά στην Αγγλία (1120) με τον θάνατο του γιου και διαδόχου του Ερρίκου Α΄ Γουλιέλμου Αντελίν στο ναυάγιο του λευκού πλοίου το οποίο ξεκίνησε από το Μπαρφλέρ με τον διάδοχο και φίλους του ευγενείς.[27] Ο Στέφανος είχε προορισμό να ταξιδεύσει με το ίδιο πλοίο αλλά την τελευταία στιγμή άλλαξε γνώμη είτε λόγω υπερφόρτωσης του πλοίου είτε επειδή έπασχε από διάρροια.[28] Το πλοίο συγκρούστηκε σε ύφαλο, βυθίστηκε και βρήκαν τον θάνατο όλοι οι επιβάτες του.[29]
Ο Ερρίκος Α΄ ορίζει διάδοχο τη κόρη του Ματθίλδη
Με τον θάνατο του Γουλιέλμου Αντελίν η διαδοχή βρέθηκε σε μεγάλη αβεβαιότητα, οι κανόνες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή στην δυτική Ευρώπη καθόριζαν τον μεγαλύτερο γιο να κληρονομεί τους τίτλους και τα εδάφη του πατέρα του.[30] Στο βασίλειο των Φράγκων επικρατούσε η συνήθεια να στέψει ο βασιλιάς τον διάδοχο του όσο ήταν ακόμα ζωντανός κάνοντας σαφή την διαδοχή αλλά αυτό δεν ίσχυε πάντοτε στη Αγγλία. Σε πολλά άλλα μέρη ο βασιλιάς μοίραζε την περιουσία του στους γιους του με τον μεγαλύτερο γιο να κληρονομεί τους τίτλους και το μεγαλύτερο μερίδιο της περιουσίας ενώ οι μικρότεροι γιοι κληρονομούσαν μικρότερα μερίδια.[31] Τα προβλήματα γινόντουσαν ακόμα μεγαλύτερα όταν ο βασιλιάς είχε πολλούς φιλόδοξους γιους όπως στην περίπτωση του Γουλιέλμου του Κατακτητή που αρχικά βρέθηκαν σε σύγκρουση ο μεγαλύτερος γιος Ροβέρτος με τα μικρότερα αδέλφια του αλλά ο τελικός κληρονόμος έγινε ο μικρότερος γιος Ερρίκος Α΄.[32]
Μετά τον θάνατο του Γουλιέλμου Άντελιν ο Ερρίκος είχε μόνο ένα νόμιμο παιδί την Αυτοκράτειρα Ματθίλδη η οποία ως κόρη είχε σημαντικό μειονέκτημα.[33] Ο Ερρίκος Α΄ προχώρησε σε δεύτερο γάμο με την Αντελίζα του Λουβαίν για να αποκτήσει τον διάδοχο αλλά ο διάδοχος δεν ήρθε και αναγκάστηκε να ανακηρύξει οριστικά διάδοχο του την Ματθίλδη.[34] Ο Ματθίλδη κατείχε τον τίτλο της Αυτοκράτειρας λόγω του πρώτου της γάμου με τον αυτοκράτορα Ερρίκο Ε΄ που πέθανε (1125) και στην συνέχεια προχώρησε σε δεύτερο γάμο με τον Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη κόμη του Ανζού και γιο του Φούλκωνα του Ιεροσολύμων που τα εδάφη του βρισκόντουσαν δίπλα από το δουκάτο της Νορμανδίας.[35] O Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης σαν Ανδεγαυός ήταν μισητός στην Άγγλο-Νορμανδική αριστοκρατία.[36] Οι εντάσεις αυξήθηκαν κατακόρυφα επειδή ο Ερρίκος αύξησε σημαντικά τους φόρους για να εξασφαλίσει έσοδα για τους πολέμους αλλά το κύρος και η δημοφιλία του βασιλιά περιόριζαν τις συγκρούσεις όσο ακόμα ζούσε.[37][38] Ο Ερρίκος προσπάθησε να δημιουργήσει μια βάση πολιτικής υποστήριξης για την Ματθίλδη στην Αγγλία και στην Νορμανδία γι'αυτό ζήτησε από την αυλή να πάρει όρκους υποστήριξης στην κόρη του τρεις φορές (1127, 1128, 1131) και να αναγνωρίσει τους απογόνους της σαν νόμιμους διαδόχους του Αγγλικού θρόνου.[39] Ο Στέφανος βρισκόταν ανάμεσα στους ευγενείς που πήραν όρκο το 1127.[40] Οι σχέσεις ωστόσο του Ερρίκου Α΄ με την κόρη του και τον γαμπρό του βρέθηκαν σε ένταση τα τελευταία χρόνια του. Η Ματθίλδη και ο Γοδεφρείδος υποπτεύθηκαν ότι δεν είχαν την υποστήριξη του Ερρίκου, του πρότειναν να δώσει όλα τα κάστρα της Νορμανδίας στην Ματθίλδη και να διατάξει την αριστοκρατία της Νορμανδίας να ορκιστεί ξανά πίστη απέναντι της.[41] Ο Ερρίκος Α΄ δεν είχε εμπιστοσύνη στον Γοδεφρείδο και δίσταζε να του δώσει περισσότερες εξουσίες όσο ήταν ακόμα ζωντανός.[42] Μια νέα εξέγερση ξέσπασε στην Νορμανδία, ο Γοδεφρείδος και η Ματθίλδη πήραν το μέρος των επαναστατών.[43] Ο Ερρίκος Α΄ αρρώστησε και πέθανε στο Λυών-λα-Φορέτ στην διάρκεια αυτής της εξέγερσης.[44]
Ισχυρός διεκδικητής του θρόνου
Η στέψη του Στέφανου από τον Ματθαίο των Παρισίων - 13ος αιώνα
Ο Στέφανος ήταν διάσημη φυσιογνωμία στην Άγγλο-Νορμανδική κοινωνία εκείνη την εποχή (1135), αρκετά πλούσιος, ικανός με μεγάλη δημοτικότητα.[45] Οι ιστορικοί καταγράφουν με τα καλύτερα λόγια τις συνήθειες και την συμπεριφορά του στους ευγενείς και τους υπηρέτες του όπως και την ευσέβεια του.[46] Ο Στέφανος είχε έναν προσωπικό εξομολογητή που είχε διοριστεί από τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπερι, ευνόησε το Τάγμα των Κιστερκιανών με την δημιουργία αβαείων, με αυτόν τον τρόπο κέρδισε περισσότερους συμμάχους στην εκκλησία.[47] Οι φήμες για την δειλία του πατέρα του Στέφανου στην Α΄ Σταυροφορία κυκλοφορούσαν ακόμα γι'αυτό ο ίδιος ήταν πολύ προσεκτικός όταν είχε σκοπό να αναλάβει στρατιωτικές εκστρατείες.[48] Η σύζυγος του Ματθίλδη έπαιξε βασικό ρόλο στην διαχείριση της περιουσίας και στην συλλογή κειμηλίων γι'αυτό το ζεύγος έγινε σύντομα το πλουσιότερο στην Αγγλία μετά τον βασιλιά.[49] Το 1133 ο γνωστός Φλαμανδός ευγενής Γουλιέλμος της Υπρ βρέθηκε στην αυλή του Στέφανου.[50]
Ο μικρότερος αδελφός του Στέφανου Ερρίκος του Μπλουά απέκτησε σημαντικές εξουσίες την εποχή του Ερρίκου Α΄, έγινε μοναχός στο Αββαείο του Κλυνύ, στην συνέχεια ακολούθησε τον Στέφανο στην Αγγλία και έγινε ηγούμενος στο αβαείο του Γκλάστονμπερι, το πλουσιότερο αβαείο στην Αγγλία.[51] Ο βασιλιάς τον διόρισε επίσκοπο στο Ουίντσεστερ σε μια από τις πλουσιότερες επισκοπές και του επέτρεψε να κρατήσει και το αβαείο του Γκλάστονμπερι, τα πολλά έσοδα έκαναν τον Ερρίκο τον πλουσιότερο άντρα στην Αγγλία μετά τον βασιλιά.[52] Ο Ερρίκος του Ουίντσεστερ κατόρθωσε να αλλάξει στην κοινή γνώμη την αρνητική εικόνα που είχαν οι Νορμανδοί βασιλείς σχετικά με την καταπάτηση των δικαιωμάτων της εκκλησίας.[53] Οι βασιλείς της Νορμανδικής δυναστείας παραδοσιακά είχαν τον απόλυτο έλεγχο της εκκλησίας, από την δεκαετία του 1040 διαδοχικά παπικά διατάγματα απαιτούσαν από τον Άγγλο βασιλιά να συμμορφωθεί με τους κανόνες της παπικής εκκλησίας σύμφωνα με τους οποίους την εξουσία στον κλήρο είχε ο πάπας όπως περιγράφει ο ιστορικός Ρίτσαρντ Χάσκροφτ.[54]
Άνοδος στον θρόνο
Η μεγάλη σφραγίδα του βασιλιά Στέφανου
Όταν έφτασαν τα νέα για τον θάνατο του Ερρίκου Α΄ επικράτησε συναγερμός σε όλους τους υποψήφιους διεκδικητές του θρόνου. Ο Γοδεφρείδος και η Ματθίλδη εκείνη την εποχή ήταν στην Νορμανδία σαν αρχηγοί των επαναστατών εναντίον του Ερρίκου, είχαν υποστηρικτές σημαντικά ονόματα ανάμεσα στους οποίους βρισκόταν και ο Ροβέρτος του Γκλόστερ.[55] Οι περισσότεροι από τους βαρόνους είχαν πάρει όρκο ότι δεν θα επιστρέψουν στην Αγγλία πριν την κηδεία του βασιλιά κάτι που στάθηκε μοιραίο για την Ματθίλδη και τον Γοδεφρείδο.[56] Ο Στέφανος που βρισκόταν στην Βουλώνη εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να εκστρατεύσει στην Αγγλία για να αναλάβει τον θρόνο, ο Ροβέρτος του Γκλόστερ είχε υπό την φύλαξη του τα λιμάνια του Ντόβερ και του Καντέρμπερι απαγορεύοντας στον Στέφανο να τα πλησιάσει.[57] Ο Στέφανος παρ'όλα αυτά κατάφερε να φτάσει στο Λονδίνο στις 8 Δεκεμβρίου και σύντομα απέκτησε τον έλεγχο σε ολόκληρη την Αγγλία.[58]
Τα πλήθη στο Λονδίνο ανακήρυξαν νέο βασιλιά τον Στέφανο με την ελπίδα να δώσει περισσότερα προνόμια στους ίδιους και στην εκκλησία.[59] Ο μικρότερος αδελφός του Ερρίκος του Μπλουά προανήγγειλε την υποστήριξη της εκκλησίας στον Στέφανο, ο Στέφανος προχώρησε στο Ουίντσεστερ στο οποίο ο Ρογήρος επίσκοπος του Σαλίσμπουρι και καγκελάριος διέταξε να παραδοθεί ο βασιλικός θησαυρός στον Στέφανο.[60] Στις 15 Δεκεμβρίου ο Ερρίκος προανήγγειλε μεγάλα προνόμια και δωρεές στην εκκλησία, σε αντάλλαγμα ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπερι και ο παπικός απεσταλμένος τον αναγνώρισαν νέο βασιλιά τον αδελφό του Στέφανο.[61] Το πρόβλημα το οποίο υπήρχε σχετικά με τον όρκο που είχε δώσει ο Στέφανος στην Ματθίλδη το έλυσε ο ίδιος ο Ερρίκος δίνοντας εγγυήσεις ότι έσφαλε η Ματθίλδη όταν ανάγκασε τον Στέφανο να της δώσει τον όρκο.[62] Ο Ερρίκος Α΄ είχε φροντίσει με αυτό τον όρκο να εξασφαλίσει την σταθερότητα στο βασίλειο του αλλά μετά τον θάνατο του με την απειλή του χάους κρίθηκε απαραίτητη η στέψη του Στεφάνου σαν βασιλιά.[63] Ο Ερρίκος του Μπλουά κατάφερε να πείσει τον Ούγο Μπιγκόντ τον βασιλικό οικονόμο του Ερρίκου Α΄ να ορκιστεί ότι ο βασιλιάς άλλαξε γνώμη στο νεκροκρέβατο του ορίζοντας διάδοχο του τον Στέφανο.[64] Η στέψη του Στέφανου έγινε στις 22 Δεκεμβρίου στο Αββαείο του Ουέστμινστερ.[65] Η αριστοκρατία των Νορμανδών συγκεντρώθηκε ωστόσο στο Λε Νέουμπουργκ για να ανακηρύξει νέο βασιλιά τον μεγαλύτερο αδελφό του Στέφανου Θεοβάλδο σαν τον ευγενή με τα περισσότερα δικαιώματα επειδή ήταν ο μεγαλύτερος εγγονός του Γουλιέλμου του Κατακτητή.[66] Ο Θεοβάλδος συνάντησε στις 21 Δεκεμβρίου στο Λιζιέ τους Νορμανδούς βαρόνους και τον Ροβέρτο του Γκλόστερ, τότε έφτασαν τα νέα για την στέψη του Στέφανου σαν βασιλιά της Αγγλίας.[67] Ο Θεοβάλδος αποφάσισε να μην διχάσει το βασίλειο με νέο εμφύλιο πόλεμο και να αναγνωρίσει τον αδελφό του Στέφανο νέο βασιλιά.[68]
Βασιλιάς της Αγγλίας
Αναγνώριση από τον πάπα
Ο βασιλιάς της Αγγλίας Στέφανος
Το Άγγλο-Νορμανδικό βασίλειο δημιουργήθηκε με την Νορμανδική κατάκτηση της Αγγλίας (1066), ακολούθησε τα επόμενα χρόνια επέκταση στην Ουαλία.[69] Το βασίλειο και το δουκάτο κυβερνήθηκαν από έναν αριθμό βαρόνων με εδάφη και από τις δυο πλευρές της Μάγχης και έναν αριθμό μικρότερων βαρόνων με τοπικές ιδιοκτησίες.[70] Η κατοχή και η επέκταση των εδαφών έγινε βασικά με κληρονομικά δικαιώματα και σε μικρότερο βαθμό από δωρεές του βασιλιά με διατάγματα, οι δωρεές επεκτάθηκαν περισσότερο την εποχή του Ερρίκου Α΄. Τα κληρονομικά εδάφη στην Νορμανδία είχαν μεγαλύτερη αξία επειδή η κατοχή τους στο δουκάτο ήταν βέβαιη. Ο Ερρίκος ενδυνάμωσε την γραφειοκρατία της κεντρικής εξουσίας φέρνοντας τους "νέους άντρες" οι οποίοι εκπλήρωσαν τα κενά στην αριστοκρατία που υπήρχαν. [71] Ο Ερρίκος Α΄ μεγιστοποίησε τα βασιλικά έσοδα, περιόρισε τις δαπάνες δημιουργώντας ένα ισχυρό θησαυροφυλάκιο αλλά και μεγάλες πολιτικές εντάσεις.[72] Ο Στέφανος υποχρεώθηκε αμέσως μετά την στέψη του να εμπλακεί σε πόλεμο στα βόρεια της Αγγλίας.[73] Όταν έμαθε τον θάνατο του Ερρίκου ο Δαυίδ Α΄ της Σκωτίας επιτέθηκε καταλαμβάνοντας το Καρλάιλ, το Νιούκασλ και άλλα ισχυρά σημεία.[74] Η βόρεια Αγγλία πάντα βρισκόταν υπό αμφισβήτηση από τους βασιλείς της Σκωτίας ιδιαίτερα το Κάμπερλαντ, ο Δαυίδ Α΄ διεκδικούσε και την Νορθουμβρία λόγω του γάμου της κόρης του με τον Άγγλο-Σάξονα κόμη Γουάλδοφ.[75] Ο Στέφανος βάδισε γρήγορα βόρεια και συνάντησε τον Δαυίδ στο Ντάραμ.[76] Μια συνθήκη κλείστηκε ανάμεσα στους δυο βασιλείς σύμφωνα με την οποία ο Δαυίδ έπρεπε να επιστρέψει τις περιοχές που είχε καταλάβει με εξαίρεση το Καρλάιλ και ο Στέφανος με την σειρά του κατοχύρωνε τις περιοχές που είχε στην Αγγλία ο γιος του Δαυίδ Ερρίκος της Σκωτίας μαζί με την κομητεία του Χάντινγκτον.[77]
Επιστρέφοντας νότια ο Στέφανος έστησε την πρώτη του βασιλική αυλή το Πάσχα του 1136.[78] Ένας μεγάλος αριθμός ευγενών συγκεντρώθηκαν στο Ουέστμινστερ για να τιμήσουν το γεγονός ανάμεσα στους οποίους Άγγλο-Νορμανδοί βαρόνοι και επιφανείς κληρικοί.[79] Ο Στέφανος εξέδωσε νέα διατάγματα με τα οποία έκανε νέες παραχωρήσεις στην εκκλησία, κατάργησε την πολιτική του Ερρίκου Α΄ για τα βασιλικά δάση και διόρθωσε τις αδικίες του νομικού συστήματος.[80] Ο Στέφανος εμφανίστηκε σαν συνεχιστής του Ερρίκου Α΄ και κατοχύρωσε τις επτά μεγάλες κομητείες της Αγγλίας στους προηγούμενους κατόχους τους.[81] Η βασιλική αυλή του Πάσχα ήταν κορυφαίο γεγονός γι'αυτό σπαταλήθηκαν για την διεξαγωγή της πολλά χρήματα, δώρα και υφάσματα.[82] Ο Στέφανος έκανε μεγάλες παραχωρήσεις εδαφών και έδωσε προνόμια στις εκκλησίες και στα μοναστήρια.[83] Η άνοδος στον θρόνο του Στεφάνου χρειαζόταν επικύρωση από τον πάπα, την αποστολή ανέλαβαν ο μεγαλύτερος αδελφός του Θεοβάλδος και ο Φράγκος βασιλιάς Λουδοβίκος ο παχύς οι οποίοι εγγυήθηκαν στον πάπα ότι ο Στέφανος έκανε τις μεταρρυθμίσεις που ζητούσε η παπική έδρα από την Αγγλική εκκλησία.[84] Ο Πάπας Ιννοκέντιος Β΄ αναγνώρισε τον Στέφανο βασιλιά της Αγγλίας με παπική βούλα την ίδια χρονιά, οι σύμβουλοι του Στέφανου αμέσως διέδωσαν σε ολόκληρη την χώρα το χαρμόσυνο γεγονός.[85]
Πόλεμοι με τον Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη
Επίθεση του Γοδεφρείδου Πλανταγενέτη στην Νορμανδία (1142 - 1143)
Ταραχές ξέσπασαν γρήγορα σε ολόκληρο το βασίλειο, μετά την νίκη των Ουαλών στην μάχη του Λότσερ τον Ιανουάριο του 1136 και την επιτυχή παγίδα του Ρίτσαρντ Φιτς Γκίλμπερτ Ντι Κλάρ τον Απρίλιο η Νότια Ουαλία εξεγέρθηκε από το ανατολικό Γκλάμοργκαν και γρήγορα μέσα στο 1137 εξαπλώθηκε η εξέγερση σε ολόκληρη την Ουαλία.[86] Ο Ογουάιν Γκουινεντ και ο Γκρίφφιντ απ Ρις επιτυχώς κατέλαβαν σημαντικές περιοχές ανάμεσα στις οποίες βρισκόταν το κάστρο του Καρμάρθεν.[87] Ο Στέφανος έστειλε τον αδελφό του Ριχάρδου Βαλδουίνο και τον στρατηγό Ροβέρτο Φιτζ Χάρολντ στην Ουαλία για να κλείσει ειρήνη, καμιά αποστολή δεν ήταν επιτυχής και στα τέλη του 1137 ο Άγγλος βασιλιάς εγκατέλειψε όλες τις προσπάθειες του να καταπνίξει τις εξεγέρσεις. Ο ιστορικός Ντέιβιντ Κρόυς (γεν. 1953) αναφέρει ότι ο Στέφανος εγκατέλειψε την Ουαλία για να ασχοληθεί με τα υπόλοιπα προβλήματα του βασιλείου.[88] Ο Στέφανος ωστόσο στην συνέχεια κατέπνιξε δυο επαναστάσεις την μια στα νοτιοδυτικά από τον Βαλδουίνο του Ρέντβερς και τον Ροβέρτο του Μπάμπτον, ο Βαλδουίνος ελευθερώθηκε και δραπέτευσε στην Νορμανδία όπου συνέχισε την αντίσταση στον βασιλιά.[89]
Η ασφάλεια της Νορμανδίας βρισκόταν σε μεγάλη ένταση, ο Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης επιτέθηκε στις αρχές του 1136, μετά από μια προσωρινή ειρήνη επιτέθηκε ξανά την ίδια χρονιά λεηλατώντας και καίγοντας όλες τις περιοχές που περνούσε με απαίτηση να περάσουν στην εξουσία του.[90] Τα γεγονότα στην Αγγλία δεν επέτρεψαν στον Στέφανο να ταξιδέψει ο ίδιος στην Νορμανδία, τοποθέτησε πρωθυπουργό τον Βαλεράν ντε Μπομώ ο οποίος μαζί με τον Θεοβάλδο ανέλαβαν την υπεράσπιση του δουκάτου.[91] Ο Στέφανος έφτασε ο ίδιος στην Νορμανδία μέσα στο 1137, συνάντησε τον αδελφό του Θεοβάλδο και τον Φράγκο βασιλιά Λουδοβίκο ΣΤ΄ προκειμένου να κλείσουν συμφωνία για να σταματήσουν την επέλαση των Ανδεγαυών.[92] Ο Λουδοβίκος ΣΤ΄ αναγνώρισε τον γιο του Στέφανου Ευστάθιο δούκα της Νορμανδίας, σε αντάλλαγμα ο Ευστάθιος θα έδινε όρκο υποτέλειας στον Φράγκο βασιλιά.[93] Οι επιτυχίες του Στέφανου παρά την σπουδαία συμμαχία ήταν ωστόσο ελάχιστες, ο Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης κατέκτησε στα τέλη του 1135 όλες τις περιοχές στα σύνορα της Νορμανδίας με το Ανζού.[94] Ο Στέφανος συγκέντρωσε στρατό αλλά οι εμφύλιες συγκρούσεις μέσα στον στρατό του υπό την ηγεσία του Γουλιέλμου του Υπρ και τοπικών Νορμανδών βαρόνων έφεραν εμφύλια μάχη μέσα στον ίδιο τον στρατό του.[95] Οι Νορμανδικές δυνάμεις πίεσαν τον βασιλιά να δραπετεύσει από την εκστρατεία.[96] Ο Στέφανος ζήτησε να κλείσει ειρήνη με τον Γοδεφρείδο, συμφώνησε να του δίνει το ποσό των 2000 μάρκων τον χρόνο για να αγοράσει την ειρήνη στα Νορμανδικά σύνορα.[97]
Πρώτες εξεγέρσεις
Ασημένιο νόμισμα του πρίγκιπα Ερρίκου της Σκωτίας μετά την σύναψη ειρήνης με τον βασιλιά Στέφανο
Τα επόμενα χρόνια οι σχέσεις του Στέφανου με την εκκλησία έγιναν περισσότερο περίπλοκες. Τα βασιλικά διατάγματα του 1136 παρείχαν την υπόσχεση να αναθεωρήσουν την βασιλική ηγεμονία σε όλα τα εδάφη που είχε πάρει το στέμμα από τη εκκλησία από το 1087 και βρέθηκαν υπό την ιδιοκτησία ευγενών.[98] Ο Ερρίκος του Μπλουά διεκδίκησε την θέση του επισκόπου του Γκλάστονμπερι κάτι που έφερε μεγάλες αναταραχές.[99] Ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπερι Γουλιέλμος του Κορμπέιγ πέθανε (1136) και ο Στέφανος απάντησε με κατάσχεση του πλούτου του κάτι που έφερε μεγάλη δυσφορία στον ανώτατο κλήρο.[100] Ο αδελφός του Στέφανου Ερρίκος ήθελε να τον διαδεχτεί στην θέση αλλά ο Στέφανος τοποθέτησε τον Θεοβάλδο του Μπεκ ενώ ο Ερρίκος σαν αποζημίωση διορίστηκε παπικός απεσταλμένος.[101] Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του ο Στέφανος σταθεροποίησε τα βόρεια σύνορα με την Σκωτία, αντιμετώπισε τις επιθέσεις του Γοδεφρείδου Πλανταγενέτη στην Νορμανδία, έκλεισε ειρήνη με τον Λουδοβίκο ΣΤ΄, βελτίωσε τις σχέσεις του με την εκκλησία και τους βαρόνους.[102] Υπήρχαν ωστόσο πολλά προβλήματα, τα βόρεια σύνορα βρέθηκαν υπό την εξουσία του Δαυίδ Α΄ και του γιου του Ερρίκου, έχασε την Ουαλία, είχε μεγαλες απώλειες στην Νορμανδία και άφησε πολλούς ευγενείς δυσαρεστημένους σχετικά με τα εδάφη.[103] Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τον Στέφανο ήταν ωστόσο ότι ξέμεινε γρήγορα από χρήματα, το θησαυροφυλάκιο του Ερρίκου είχε αδειάσει το 1135 με αποτέλεσμα ο Στέφανος να υποχρεωθεί να βάλει νέους φόρους για να καλύψει τα έξοδα για τις εκστρατείες του.[104]
Ο Στέφανος βρέθηκε αντιμέτωπος πολλαπλά (1138), ο Ροβέρτος του Γκλόστερ ήταν ο πρώτος που εξεγέρθηκε εναντίον του βασιλιά με αποτέλεσμα να ξεσπάσει εμφύλιος σε ολόκληρη την Αγγλία.[105] Ο Ροβέρτος ήταν νόθος γιος του Ερρίκου Α΄ και ετεροθαλής αδελφός της αυτοκράτειρας Ματθίλδης, ένας απο τους ισχυρότερους Άγγλο-Νορμανδούς βαρόνους με αχανείς εκτάσεις στην Νορμανδία και στην κομητεία του Γκλόστερ, γνωστός για τις ικανότητες του στην διοίκηση και την μεγάλη στρατιωτική του εμπειρία.[106] Ο Ροβέρτος προσπάθησε να πείσει τον Θεοβάλδο να πάρει τον θρόνο (1135), δεν παρέστη στην αυλή του Στέφανου (1136) ,αναγκάστηκε να δεχτεί πολλές προσκλήσεις για να παραστεί σε βασιλικό συμβούλιο στην Οξφόρδη την ίδια χρονιά.[107] Ο Ροβέρτος αποκήρυξε τον Στέφανο (1138) και διακήρυξε πίστη στην Ματθίλδη επιφέροντας μεγάλη επανάσταση στα νοτιοανατολικά της Αγγλίας ενώ ο ίδιος ο Ροβέρτος παρέμεινε στην Νορμανδία.[108] Στην Γαλλία ο Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης εκμεταλλεύτηκε το πλεονέκτημα για να προχωρήσει σε νέα επίθεση στην Νορμανδία, ο Δαυίδ Α΄ της Σκωτίας με τον ίδιο τρόπο επιτέθηκε στα βόρεια της Αγγλίας, δήλωσε την στήριξη του στην ανιψιά του Ματθίλδη και πίεσε μέχρι το Γιορκσάιρ.[109] Οι Άγγλο-Νορμανδικοί πόλεμοι την εποχή του Στεφάνου χαρακτηρίστηκαν από πρόσθετες στρατιωτικές εκστρατείες στις οποίες οι αρχηγοί προσπαθούσαν να καταλάβουν τα ισχυρά κάστρα του εχθρού κάτι που θα τους επέτρεψε να πετύχουν μια αργή νίκη στρατηγικής σημασίας.[110] Οι στρατοί τότε ήταν σώματα εφίππων ιπποτών σε διασταύρωση με πεζούς και τοξότες.[111] Τα στρατιωτικά σώματα καταρτίστηκαν από τους τοπικούς ευγενείς με όλο και μεγαλύτερη συμμετοχή μισθοφόρων παρά το γεγονός ότι τα κάστρα δεν ήταν ακόμα πέτρινα. Οι μηχανές πολιορκίας ήταν λιγότερο εξελιγμένες σε σχέση με τις μεταγενέστερες με αποτέλεσμα οι αμυνόμενοι να έχουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα απέναντι στους επιτιθέμενους, αποτέλεσμα οι αργές πολιορκίες να ήταν πολύ συχνότερες σε σχέση με τις αιφνίδιες επιθέσεις. Οι μάχες σώμα με σώμα ήταν πολύ δύσκολες γι'αυτό οι σοφοί διοικητές προσπαθούσαν να τις αποφύγουν.[112] Το κόστος του πολέμου ήταν πολύ μεγάλο το πρώτο μισό του 12ου αιώνα και οι προμήθειες είχαν σημαντικό ρόλο για την επιτυχία της εκστρατείας.[113]
Η πορεία προς τον εμφύλιο
Οι ικανότητες του Στέφανου σαν στρατιωτικού ηγέτη επικεντρώθηκαν στις ικανότητες του στην πολιορκία και στην μεταφορά στρατιωτικών δυνάμεων σε μεγάλες αποστάσεις.[114] Σε απάντηση των εξεγέρσεων ο Στέφανος ανέλαβε σύντομα εκστρατείες περισσότερο στην Αγγλία, η σύζυγος του Ματθίλδη στάλθηκε στο Κεντ με πλοία και προμήθειες από την Βουλώνη με ρόλο να ανακτήσει το λιμάνι του Ντόβερ που βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Ροβέρτου.[115] Ένας μικρότερος αριθμός ευγενών από τον Οίκο του Μπλουά στάλθηκαν βόρεια για να πολεμήσουν τους Σκωτσέζους, οι δυνάμεις του Δαυίδ ηττήθηκαν τον Αύγουστο στην μάχη του Στάνταρντ από τον Θάρσνταν, αρχιεπίσκοπο της Γιορκ αλλά ο Δαυίδ εξακολουθούσε να κατέχει τα βόρεια.[116] Ο Στέφανος προχώρησε δυτικά για να κερδίσει τον έλεγχο στο Γκλόστερσαιρ, κατέλαβε το Χέρεφορντ και το Σρούσμπερυ βάδισε νότια στο Μπαθ, το Μπρίστολ αποδείχτηκε αρκετά ισχυρό και ο Στέφανος άρχισε να λεηλατεί τις γύρω περιοχές.[117] Οι επαναστάτες περίμεναν τον Ροβέρτο να παρέμβει την ίδια χρονιά αλλά ο ίδιος προσπαθούσε να πείσει την αυτοκράτειρα Ματθίλδη να επιτεθεί μόνη της.[118] Το Ντόβερ παραδόθηκε τελικά στις δυνάμεις της αυτοκράτειρας την ίδια χρονιά.[119]
Ο Στέφανος ετοιμάστηκε να αντιμετωπίσει την επίθεση των Ανδεγαυών δημιουργώντας έναν μεγάλο αριθμό από νέες κομητείες.[120] Λίγοι κόμητες υπήρχαν την εποχή του Ερρίκου Α΄ περισσότερο με συμβολικό χαρακτήρα, ο Στέφανος δημιούργησε πολύ περισσότερους με ικανούς στρατιωτικούς αρχηγούς στους οποίους παραχώρησε πολλά εδάφη και εξουσία.[121] Ο Στέφανος είχε στόχο να εξασφαλίσει σταθερούς οπαδούς που παραχώρησε καθοριστικές θέσεις για την άμυνα του βασιλείου, επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τον Βαλεράν του Μπομώ τον δίδυμο αδελφό του Ροβέρτου του Λέστερ, οι δίδυμοι αδελφοί Μπομώ δέχτηκαν την πλειοψηφία από τις κομητείες του βασιλείου.[122] Μετά το 1138 ο Στέφανος τους έδωσε τις κομητείες του Γούστερ, Λέστερ, Χέρεφορντ, Γουόρικ και Πέμπροκ, o πρίγκιπας Ερρίκος στο Κάμπερλαντ και στην Νορθουμβρία δημιούργησε μια ουδέτερη ζώνη ανάμεσα στο Τσέστερ που ήταν επίκεντρο ταραχών και το υπόλοιπο βασίλειο.[123] Με τα νεα εδάφη η δύναμη των Μπομώ αυξήθηκε τόσο πολύ που όπως γράφει ο ιστορικός Ντέιβιντ Κρόυς (γεν. 1953) "η δύναμη τους έγινε σε ακραίο βαθμό επικίνδυνη στην αυλή του Στέφανου περισσότερο ακόμα και από τον Βαλεράν".[124]
Σύγκρουση με τους επισκόπους της Ματθίλδης
Ο πύργος του Αγίου Γεωργίου στην Οξφόρδη στον οποίο η αυτοκράτειρα Ματθίλδη συνέλαβε τον Στέφανο
Το επόμενο βήμα του Στέφανου ήταν να αφαιρέσει τις εξουσίες από μια ομάδα επισκόπων που πίστευε ότι ήταν απειλή για την βασιλεία του. Η βασιλική διοίκηση υπό τον Ερρίκο Α΄ βρισκόταν υπό την ηγεσία του Ρογήρου, του επισκόπου του Σαλίσμπουρι, τους ανιψιούς του Ρογήρου Αλέξανδρο και Νιγκέλ οι οποίοι ήταν αντίστοιχα επίσκοποι του Λίνκολν και του Έλι και τον γιο του Ρογήρου Ρογήρο λε Ποέρ που ήταν ο καρδινάλιος.[125] Οι επίσκοποι ήταν εκτός από πανίσχυροι εκκλησιαστικοί κυβερνήτες και μεγάλοι γαιοκτήμονες, άρχισαν να κτίζουν μεγάλα νέα κάστρα με σημαντική αύξηση των στρατιωτικών τους δυνάμεων οδηγώντας στον Στέφανο σε υποψίες ότι ήθελαν να κάνουν πραξικόπημα υπέρ της Ματθίλδης. Οι επίσκοποι αυτοί ήταν επιπλέον εχθροί του Βαλεράν που αντιπαθούσαν τον ρόλο του στην κεντρική βασιλική διοίκηση. Τον Ιούνιο του 1139 ξέσπασε σύγκρουση στην αυλή του Στέφανου στην Οξφόρδη ανάμεσα στον Αλαίν της Βρετάνης και τους άντρες του Ρογήρου, το επεισόδιο προκάλεσε ο ίδιος ο Στέφανος.[126] Ο Στέφανος διέταξε τον Ρογήρο και τους υπόλοιπους επισκόπους να παραδώσουν όλα τα κάστρα τους στην Αγγλία. Η απειλή συνοδεύτηκε με την σύλληψη των επισκόπων με την εξαίρεση του Νιγκέλ που κατέφυγε στο κάστρο του Ντεβίζ, ο Στέφανος πολιόρκησε το κάστρο και ο Νιγκέλ παραδόθηκε μετά τις απειλές του Στέφανου ότι θα εκτελέσει τον Ρογηρο λε Ποέρ, τα κάστρα που απέμειναν παραδόθηκαν όλα στον βασιλιά.[127]
Ο αδελφός του Στέφανου Ερρίκος του Μπλουά ανησύχησε έντονα με την σύλληψη και την κατάσχεση της περιουσίας των επισκόπων αφού ο Στέφανος για να ανέβει στον θρόνο είχε ορκιστεί πλήρη αυτονομία της εκκλησίας (1135), είχε κτίσει επιπλέον και ο ίδιος έξι νέα κάστρα και ανησυχούσε για την τύχη τους.[128] Σαν παπικός απεσταλμένος κάλεσε τον βασιλιά στο εκκλησιαστικό συμβούλιο να του θέση το ζήτημα, ο Στέφανος δήλωσε πρόθυμος να αντιμετωπίσει με επιτυχία όλες τις κατηγορίες εναντίον του από τον κλήρο.[129] Ο Στέφανος έστειλε τον εκπρόσωπο του Όμπρει του Βερ στο εκκλησιαστικό συμβούλιο για να δηλώσει ότι ο Ρογήρος του Σαλίσμπουρι συνελήφθη όχι σαν επίσκοπος αλλά σαν επαναστάτης βαρόνος που σχεδίαζε να ανατρέψει τον βασιλιά για λογαριασμό της Ματθίλδης. Ο Ούγος αρχιεπίσκοπος της Ρουέν υπερασπίστηκε τον βασιλιά παρουσιάζοντας διατάγματα που έδειχναν ότι οι επίσκοποι είχαν όλες τις ελευθερίες να κτίσουν ή να κρατήσουν νέα κάστρα. Ο Όμπρει απείλησε ότι θα πάει να παραπονεθεί στον πάπα για το ζήτημα, μετά από μια ανεπιτυχή πρόσκληση του πάπα το θέμα ξεχάστηκε. Το επεισόδιο εξουδετέρωσε όλες τις απειλές των επισκόπων για εξέγερση αλλά από την άλλη πλευρά δημιούργησε μεγάλες σκιές στις σχέσεις του Στέφανου με τον αδελφό του και τον ανώτερο κλήρο.[130]
Εμφύλιος πόλεμος ή Αναρχία
Επίθεση της Ματθίλδης και του Ροβέρτου του Γκλόστερ
Η Ανδεγαυική επίθεση ξεκίνησε το 1139, ο Βαλδουίνος του Ρέντβερς έφτασε στο Γουέρχαμ σε μια προσπάθεια να καταλάβει το λιμάνι για λογαριασμό της Αυτοκράτειρας Ματθίλδης αλλά οι δυνάμεις του Στέφανου τον ανάγκασαν να οπισθοχωρήσει νότιο-δυτικά.[131] Τον επόμενο μήνα η αυτοκράτειρα κλήθηκε από την χήρα Αντελίζα στο Αρουντέλ, στις 30 Σεπτεμβρίου ο Ροβέρτος του Γκλόστερ και η Ματθίλδη έφτασαν στην Αγγλία με 140 ιππότες.[132] Η αυτοκράτειρα έμεινε στο κάστρο του Αρουντέλ ενώ ο Ροβέρτος βάδισε βορειοδυτικά στο Γουόλινγκφορντ και στο Μπρίστολ ελπίζοντας μεγαλύτερη υποστήριξη για την εξέγερση με την βοήθεια του Μίλι του Γκλόστερ ενός ικανού στρατιωτικού αρχηγού που βρήκε την ευκαιρία να απαρνηθεί την πίστη στον βασιλιά.[133] Ο Στέφανος βάδισε νότια, πολιόρκησε το Αρουντέλ και παγίδευσε την Ματθίλδη στο κάστρο.[134]
Ο αδελφός του βασιλιά επίσκοπος Ερρίκος επενέβη για σύναψη ειρήνης, η πορεία των διαπραγματεύσεων δεν είναι γνωστή αλλά το τελικό αποτέλεσμα ήταν η απελευθέρωση της αυτοκράτειρας Ματθίλδης, στην συνέχεια προχώρησε στα νοτιοδυτικά για να συναντήσει τους ευγενείς της συνοδείας της και να ενωθεί με τον Ροβέρτο του Γκλόστερ.[135] Ο πραγματικός λόγος για την απόφαση του Στέφανου είναι ασαφής, οι σύγχρονοι ιστορικοί γράφουν ότι αποφάσισε να την ελευθερώσει επειδή βασικός στόχος του ήταν ο Ροβέρτος και όχι η αυτοκράτειρα γι'αυτό αποφάσισε να ασχοληθεί αποκλειστικά μαζί του.[136] Το κάστρο από την άλλη πλευρά ήταν ακατάλληλο και ο Στέφανος φοβήθηκε μήπως ο Ροβέρτος παγιδεύσει τις δυνάμεις του από τα δυτικά.[137] Μια επιπλέον θεωρία αναφέρει ότι ο Στέφανος απελευθέρωσε την Ματθίλδη από μια αίσθηση ιπποτισμού επειδή η συμμετοχή των γυναικών σε μάχη ήταν ασυνήθιστη, ο χαρακτήρας του Στέφανου διακρινόταν από μια βαθύτατη αίσθηση ιπποτισμού.[138] Μετά την απελευθέρωση της Ματθίλδης ο Στέφανος αποφάσισε να φέρει την ειρήνη στα νοτιοδυτικά της Αγγλίας.[139] Οι εχθροί του είχαν υπό τον έλεγχο τους εκτεταμένες περιοχές από το Γκλόστερ και το Μπρίστολ μέχρι το Ντέβον και την Κορνουάλη στα νοτιοδυτικά, στα δυτικά μέχρι την Ουαλία και στα ανατολικά μέχρι την Οξφόρδη και το Γουόλινγκφορντ απειλώντας το Λονδίνο.[140] Ο Στέφανος ξεκίνησε την πολιορκία του κάστρου του Γουόλινγκφορντ που βρισκόταν υπό την κατοχή του Μπριέν φιτζκάουντ παιδικού φίλου της αυτοκράτειρας αλλά το βρήκε καλά οχυρωμένο.[141] Ο Στέφανος άφησε μερικές δυνάμεις στο κάστρο, προχώρησε δυτικά μέσω του Γουιλσάιρ επιτέθηκε στο Τρόουμπριτζ καταλαμβάνοντας στον δρόμο τα κάστρα του Κέρνευ και του Μαλμέσμπουρι.[142] Ο Μιλ του Γκλόστερ ωστόσο βάδισε ανατολικά, επιτέθηκε στις δυνάμεις του Στέφανου στο Γουόλινγκφορντ και απείλησε με προέλαση στο Λονδίνο.[143] Ο Στέφανος αποφάσισε να στρέψει την εκστρατεία του προς τα ανατολικά προκειμένου να προστατέψει την ασφάλεια της πρωτεύουσας.[144]
Η μάχη του Λίνκολν
Σύγχρονη απεικόνιση της μάχης του Λίνκολν από τον Βαλδουίνο του Κλερ
Στις αρχές του 1140 ο Νιγκέλ, επίσκοπος του Έλι του οποίου τα κάστρα του είχαν κατασχεθεί από τον Στέφανο εξεγέρθηκε εναντίον του.[145] Ο Νιγκέλ είχε την ελπίδα να κυριεύσει την Ανατολική Αγγλία και να μετατρέψει το νησί του Έλι το οποίο ήταν προστατευμένο με τα έλη σαν βάση για τις επιδρομές του.[146] Ο Στέφανος απάντησε ταχύτατα, με ειδικές γερά σφιγμένες βάρκες έκανε επίθεση στο νησί.[147] Ο Νιγκέλ δραπέτευσε στο Γκλόστερ αλλά οι δυνάμεις του στο κάστρο κατελήφθησαν και ο Στέφανος αποκατέστησε προσωρινά την εξουσία του στην Ανατολή.[148] Οι άντρες του Ροβέρτου του Γκλόστερ κατάφεραν να ανακαταλάβουν μερικές από τις περιοχές που είχε πάρει ο Στέφανος στην εκστρατεία του 1139.[149] Σε μια προσπάθεια να κλείσει ειρήνη ο Ερρίκος του Μπλουά αποφάσισε να συγκαλέσει συνέλευση στο Μπαθ η οποία τελικά δεν έγινε ποτέ επειδή αρνήθηκε επίμονα να δεχτεί οποιαδήποτε απόφαση χωρίς την έγκριση του Στέφανου.[150]
Ο Ρανούλφος του Τσέστερ αναστατώθηκε με τα δώρα του Στέφανου στον πρίγκιπα Ερρίκο στα βόρεια της Αγγλίας.[151] Ο Ρανούλφος σκέφτηκε ένα σχέδιο να παγιδεύσει τον πρίγκιπα την εποχή που ταξίδευε από από την αυλή του αδελφού του προς την Σκωτία μετά τα Χριστούγεννα, o Στέφανος απάντησε συνοδεύοντας ο ίδιος τον αδελφό του στα βόρεια.[152] Ο Ρανούλφος διεκδικούσε το κάστρο του Λίνκολν που βρισκόταν υπό την κατοχή του Στέφανου, με το πρόσχημα της κοινωνικής επίσκεψης κατέλαβε αιφνίδια το κάστρο.[153] Ο Στέφανος έφτασε στο Λίνκολν και προχώρησε σε συμφωνία με τον Ρανούλφο, απέτρεψε τον Ρανούλφο να καταταχθεί στον στρατό της Ματθίλδης σαν αντάλλαγμα θα μπορούσε να κρατήσει το κάστρο.[154] Με την επιστροφή του στο Λονδίνο ο Στέφανος έμαθε ότι ο Ρανούλφος και η οικογένεια του χαλάρωναν στο κάστρο του Λονδίνου με ελάχιστη φρουρά κάτι που θα μπορούσε να το κάνει εύκολα στόχο επιθέσεων.[155] Ο Στέφανος εγκαταλείποντας τις συνομιλίες συγκέντρωσε τον στρατό του και βάδισε βόρεια, ο Ρανούλφος εγκατέλειψε το κάστρο του Λίνκολν και εισήλθε στον στρατό της αυτοκράτειρας, ο Στέφανος ξεκίνησε την πολιορκία του κάστρου.[156] Στις αρχές του 1141 ενώ ο Στέφανος πολιορκούσε το κάστρο του Λίνκολν, ο Ροβέρτος του Γκλόστερ και ο Ρανούλφος του Τσέστερ βάδισαν εναντίον του βασιλιά με έναν μεγάλο στρατό.[157] Όταν το έμαθε ο Στεφανος συγκάλεσε συμβούλιο για να πάρει την τελική απόφαση αν θα πολεμήσουν ή αν δραπετεύσουν, η τελική απόφαση του Στέφανου ήταν να πολεμήσει με αποτέλεσμα να ακολουθήσει στις 2 Φεβρουαρίου 1141 η μάχη του Λίνκολν.[158] Ο βασιλιάς βρισκόταν στο κέντρο του στρατού, ο Αλαίν της Βρετάνης στα δεξιά και ο Γουλιέλμος του Ομάλ στα αριστερά.[159] Ο στρατός του Ροβέρτου και του Ρανούλφου υπερτερούσαν σημαντικά στο ιππικό γι'αυτό ο Στέφανος αποφάσισε να παρατάξει μια πεζή ασπίδα, ο ίδιος ο βασιλιάς θα πολεμούσε σώμα με σώμα πεζός.[160] Ο Στέφανος δεν ήταν δεινός ομιλητής γι'αυτό ανέθεσε την διακήρυξη της μάχης στον Ροβέρτο ντε Κλερ.[161] Μετά από μερικές επιτυχίες του Γουλιέλμου στην αρχή στο ιππικό των Ανδεγαυών η μάχη κύλησε άσχημα για τον Στέφανο, το ισχυρό ιππικό των αντιπάλων του τον περικύκλωσε.[162] Πολλοί από τους υποστηρικτές του όπως ο Βαλεράν του Μπομώ και ο Γουλιέλμος της Υπρ δραπέτευσαν, ο ίδιος ο βασιλιάς παρέμεινε στην μάχη πολεμώντας με το σπαθί του, όταν έσπασε το σπαθί του συνέχιζε να πολεμά με ένα τσεκούρι.[163] Ο Στέφανος περικυκλώθηκε από τους εχθρούς του συνελήφθη και οδηγήθηκε έξω από το πεδίο της μάχης.[164]
Αιχμαλωσία του Στέφανου
Ο Ροβέρτος πήρε μαζί του τον Στέφανο στο Γκλόστερ, συνάντησε την Αυτοκράτειρα Ματθίλδη που διέταξε τον εγκλεισμό του στο κάστρο του Μπρίστολ με τους επιφανέστερους αιχμαλώτους, οι συνθήκες κράτησης αρχικά ήταν καλές αλλά αργότερα αλυσοδέθηκε.[165] Η αυτοκράτειρα εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να προχωρήσει στην στέψη της ως βασίλισσα της Αγγλίας αλλά χρειαζόταν την έγκριση της εκκλησίας για να γίνει η στέψη στο αβαείο του Ουέστμινστερ.[166] Ο αδελφός του Στέφανου Ερρίκος συγκάλεσε βασιλικό συμβούλιο στο Ουίντσεστερ για να εξετάσει το θέμα, τελικά συμφώνησε να στέψει την Ματθίλδη βασίλισσα της Αγγλίας αν ορκιστεί πρώτα ότι θα διατηρήσει τις εξουσίες της εκκλησίας.[167] Ο Ερρίκος παρέδωσε στην Ματθίλδη το βασιλικό θησαυροφυλάκιο εκτός από το στέμμα του Στέφανου και αφόρισε όλους τους υποστηρικτές του Στέφανου που κρατούσαν την ίδια γνώμη.[168] Ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπερι Θεοβάλδος αρνήθηκε να στέψει βασίλισσα την Ματθίλδη, ταξίδεψε ο ίδιος επικεφαλής συμβουλίου στο κάστρο του Μπρίστολ που βρισκόταν φυλακισμένος ο Στέφανος για να του ζητήσει την οριστική του γνώμη.[169] Ο Στέφανος συμφώνησε να απαλλαγούν όλοι από τον όρκο πίστης που του είχαν δώσει με αποτέλεσμα η Ματθίλδη να ξεκινήσει τις προετοιμασίες για την στέψη της ως "βασίλισσα της Αγγλίας και της Νορμανδίας".[170] Η Ματθίλδη προχώρησε στο Λονδίνο για την στέψη της τον Ιούνιο αλλά η σκληρή αντίδραση των κατοίκων που συνάντησε την ανάγκασε να δραπετεύσει στην Οξφόρδη χωρίς το στέμμα.[171]
Όταν έφτασαν τα νέα για την αιχμαλωσία του Στεφάνου ο Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης επιτέθηκε για άλλη μια φορά στην Νορμανδία, με την απουσία του Βαλεράν του Μπομώ που βρισκόταν στην Αγγλία κατέλαβε όλα τα εδάφη νότια του Σηκουάνα και ανατολικά του ποταμού Ρίζλ.[172] Δεν ήρθε καμιά βοήθεια από τον αδελφό του Στέφανου Θεοβάλδο ο οποίος είχε προβλήματα επειδή ο νέος βασιλιάς Λουδοβίκος Ζ΄ της Γαλλίας αρνήθηκε να συνεχίσει την συμμαχία του πατέρα του συμμαχώντας με τον Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη.[173] Οι μεγάλες επιτυχίες του Γοδεφρείδου στην Νορμανδία και η ανατροπή του Στέφανου στην Αγγλία οδήγησε πολλούς ευγενείς που υποστήριζαν τον Στέφανο σε απόγνωση, φοβήθηκαν την απώλεια των εδαφών τους στην Αγγλία από τον Ροβέρτο και την Ματθίλδη και στην Νορμανδία από τον Γοδεφρείδο.[174] Ο φίλος και σύμμαχος του Στέφανου Βαλεράν αναγκάστηκε να τον απαρνηθεί και να συμμαχήσει με την Ματθίλδη για να μην χάσει τα κτήματα του φέρνοντας το Γούστερσαϊρ στο στρατόπεδο της αυτοκράτειρας.[175] Ο δίδυμος αδελφός του Βαλεράν Ροβέρτος του Λέστερ την ίδια εποχή οπισθοχώρησε, οι παλιοί οπαδοί της Ματθίλδης επανήλθαν στα αξιώματα τους όπως ο επίσκοπος Νιγκέλ του Έλι δέχτηκε ξανά νέες κομητείες στα δυτικά της Αγγλίας. Ο Στέφανος έχασε τον έλεγχο των νομισματοκοπείων της Αγγλίας με αποτέλεσμα οι τοπικοί βαρόνοι και επίσκοποι να κόβουν δικά τους νομίσματα.[176]
Επαναφορά του Στέφανου στον θρόνο
Η πρώτη σελίδα του Αγγλοσαξονικού χρονικού που αναφέρεται στην βασιλεία του Στέφανου
Η σύζυγος του Στέφανου Ματθίλδη είχε καθοριστικό ρόλο να διατηρήσει τις ελπίδες του Στέφανου στον θρόνο την εποχή που ήταν φυλακισμένος, συγκέντρωσε τους οπαδούς του Στέφανου την εποχή που ο λαός του Λονδίνου αποδοκίμαζε την Ματθίλδη και δεν επέτρεψε να γίνει η στέψη της.[177] Ο στρατηγός του Στέφανου Γουλιέλμος του Υπρ παρέμεινε με την βασίλισσα στο Λονδίνο, ο οικονόμος του Στέφανου Γουλιέλμος Μαρτέλος ξεκίνησε τις πολεμικές επιχειρήσεις από την Σέρμπορν.[178] Η βασίλισσα φαίνεται ότι είχε μεγάλη εκτίμηση στους οπαδούς του Στεφάνου που είχαν απομείνει, ο αδελφός του Στέφανου Ερρίκος ήρθε σε σύγκρουση με την αυτοκράτειρα λόγω της εκκλησιαστικής της πολιτικής απορρίπτοντας την υποστήριξη της.[179]
Οι τύχες της αυτοκράτειρας αντιστράφηκαν προς το χειρότερο μετά την ήττα της στο Ουίντσεστερ, η βασίλισσα Ματθίλδη και ο Γουλιέλμος της Υπρ περικύκλωσαν τις Ανδεγαυικές δυνάμεις, ακολούθησαν νέες ενισχύσεις από το Λονδίνο.[180] Στην μάχη κατόπιν οι αυτοκρατορικές δυνάμεις ηττήθηκαν και ο Ροβέρτος του Γκλόστερ συνελήφθη αιχμάλωτος.[181] Στις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν η βασίλισσα Ματθίλδη αρνήθηκε οποιαδήποτε αναγνώριση της αυτοκράτειρας και ο Ροβέρτος με την σειρά του αρνήθηκε οποιαδήποτε υποστήριξη στον Στέφανο.[182] Ο Στέφανος σταδιακά άρχισε να αναγνωρίζεται βασιλιάς, ο αδελφός του Ερρίκος συγκάλεσε νέο βασιλικό συμβούλιο για να επικυρώσει ξανά τις βασιλικές εξουσίες του Στεφάνου, στην συνέχεια προχώρησε σε νέα στέψη του Στεφάνου και της Ματθίλδης τα Χριστούγεννα του 1141.[183] Στις αρχές του 1142 ο Στέφανος αρρώστησε και το Πάσχα κυκλοφόρησαν πολλές φήμες ότι είχε πεθάνει.[184] Η αρρώστια του ήταν συνέπεια από των σκληρών συνθηκών της φυλάκισης του ωστόσο σύντομα έγινε καλά και ταξίδευσε βόρεια για να συγκεντρώσει δυνάμεις και να προσπαθήσει για άλλη μια φορά να πείσει τον Ρανούλφο του Τσέστερ να τον υποστηρίξει.[185] Ο Στέφανος πέρασε το επόμενο καλοκαίρι σε επιθέσεις στα νέα Ανδεγαυικά κάστρα όπως το Κίρκενστερ, το Μπάμπτον και το Γουέρχαμ, τον Σεπτέμβριο βρήκε την ευκαιρία να συλλάβει την ίδια την αυτοκράτειρα Ματθίλδη στην Οξφόρδη.[186] Η Οξφόρδη ήταν μια ισχυρή πόλη με γερά τείχη και τον ποταμό Ίσις αλλά ο Στέφανος με μια αιφνίδια επίθεση κατάφερε να καταλάβει την πόλη και να συλλάβει την αυτοκράτειρα.[187] Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα η αυτοκράτειρα διέσχισε τον ποταμό με τα πόδια και να δραπετεύσει στο Γουόλινγκφορντ, ο Στέφανος έχασε την μοναδική ευκαιρία να συλλάβει την μεγάλη αντίπαλο του.[188]
Κατάληψη της Νορμανδίας από τον Γοδεφρείδο Πλανταγενέτη
Ο πόλεμος ανάμεσα στις δυο πλευρές κατέληξε σε αδιέξοδο στα μέσα της δεκαετίας του 1140 την εποχή που ο Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης παγίωσε την εξουσία του στην Νορμανδία.[189] Το 1143 ο Στέφανος πολιορκήθηκε από τον Ροβέρτο του Γκλόστερ στο κάστρο του Ουίλτον ένα σημείο συγκέντρωσης για τις βασιλικές δυνάμεις στο Χερεφορντσάιρ.[190] Ο Στέφανος προσπάθησε να δραπετεύσει, στην μάχη του Ουίλτον που ακολούθησε το ιππικό των Ανδεγαυών αποδείχτηκε για άλλη μια φορά περισσότερο ισχυρό παγιδεύοντας τις δυνάμεις του Στέφανου.[191] Ο οικονόμος του Στέφανου Γουλιέλμος Μαρτέλος έκανε άλλη μια ηρωική προσπάθεια και βοήθησε τον βασιλιά να δραπετεύσει από την μάχη.[192] Ο Στέφανος αξιολόγησε την πίστη του Γουλιέλμου σε τέτοιο βαθμό που συμφώνησε να ανταλλάξει το κάστρο του Σέρμπορν για την απελευθερωση του, ήταν μια από τις λίγες φορές που ο Στέφανος εγκατέλειψε το κάστρο για να ελευθερώσει έναν από τους άντρες του.[193]
Στα τέλη του 1143 ο Στέφανος αντιμετώπισε μια νέα απειλή στα ανατολικά όταν ο κόμης του Έσσεξ Γοδεφρείδος του Μαντεβίλ απείλησε με εξέγερση εναντίον του βασιλιά στην Ανατολική Αγγλία.[194] Ο Στέφανος για πολλά χρόνια είχε σε δυσμένεια τον βαρόνο και προκάλεσε την σύγκρουση μαζί του, κάλεσε τον Γοδεφρείδο στην αυλή και τον συνέλαβε.[195] Ο Στέφανος απείλησε να εκτελέσει τον Γοδεφρείδο εκτός αν ο βαρόνος του παρέδιδε διάφορα κάστρα τα οποία είχαν σημαντικό ρόλο στην άμυνα του Λονδίνου.[196] Ο Γοδεφρείδος προχώρησε βορειοανατολικά στο νησί του Έλι από το οποίο ξεκίνησε νέα εκστρατεία εναντίον του Κέιμπριτζ με στόχο να προχωρήσει προς το Λονδίνο.[197] Με πολλά άλλα προβλήματα όπως επίσης με τον Ούγο Μπιγκόντ σε ανοιχτή επανάσταση στο Νόρφολκ ο Στέφανος δεν είχε τις δυνατότητες να συλλάβει τον Γοδεφρείδο και οικοδόμησε μια νέα σειρά από κάστρα ανάμεσα στο Έλι και το Λονδίνο όπως το κάστρο του Μποργουελλ.[198] Για μια περίοδο η κατάσταση συνέχισε να χειροτερεύει και ο Ρανούλφος του Τσέστερ επαναστάτησε για άλλη μια φορά το καλοκαίρι του 1144 διασπάζοντας την κομητεία του Λάνκαστερ ανάμεσα στον εαυτό του και τον πρίγκιπα Ερρίκο.[199] Στα δυτικά ο Ροβέρτος του Γκλόστερ και οι οπαδοί του συνέχισαν τις επιδρομές στις βασιλικές περιοχές και το κάστρο του Γουόλινγκφορντ παρέμεινε υπό βασιλική κατοχή.[200] Ο Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης έχοντας εξασφαλίσει την νότια Νορμανδία προχώρησε τον Ιανουάριο του 1144 στην πρωτεύουσα του δουκάτου Ρουέν.[201] Ο Λουδοβίκος Ζ΄ αμέσως μετά τον αναγνώρισε δούκα της Νορμανδίας.[202] Ύστερα από αυτό ο Στέφανος απέκτησε άμεση σύνδεση μόνο με τα μέλη της βασιλικής του αυλής όπως ο Γουλιέλμος της Ύπρ, έχασε την στήριξη σημαντικών βαρόνων οι οποίοι μπορούσαν να τον ενισχύσουν με πρόσθετες δυνάμεις.[203]
Οι επιπτώσεις του εμφυλίου πολέμου
Απεικόνιση του Στέφανου με ένα κυνηγητικό πουλί - 14ος αιώνας
Μετά το 1143 ο πόλεμος εξελίχτηκε θετικά για τον Στέφανο.[204] Ο Μιλ του Γκλόστερ ένας από τους πιο επιδέξιους Ανδεγαυούς στρατάρχες πέθανε ενώ κυνηγούσε τα περασμένα Χριστούγεννα ανακουφίζοντας τον Στέφανο από τα δυτικά.[205] Η επανάσταση του Γοδεφρείδου ντε Μαντεβίλ συνεχίστηκε μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1144 που πέθανε κατά την διάρκεια μιας επίθεσης στο Μπόργουελλ.[206] Ο πόλεμος στα δυτικά προχώρησε καλύτερα το 1145, ο Στέφανος ανακατέλαβε το κάστρο του Φάρινγκτον στο Οξφορντσάιρ.[207] Στα βόρεια ο Στέφανος ήρθε σε νέα συμφωνία με τον Ρανούλφο του Τσέστερ, προσκάλεσε τον Ρανούλφο στην αυλή του, στην συνέχεια τον συνέλαβε και απείλησε να τον εκτελέσει αν δεν του παραδώσει κάποιον μεγάλο αριθμό από κάστρα ανάμεσα στα οποία το Λίνκολν και το Κόβεντρι.[208] Ο Ρανούλφος όπως ο Γοδεφρείδος όταν ελευθερώθηκε αμέσως επαναστάτησε αλλά η κατάσταση ήταν περίπλοκη επειδή ο Στέφανος είχε λιγότερες δυνάμεις στον βορά και ο Ρανούλφος είχε αποδυναμωθεί από τα κάστρα.[209] Η πρακτική του Στέφανου να προσκαλεί στην αυλή του βαρόνους και στην συνέχεια να τους συλλαμβάνει ενίσχυσε την δυσπιστία απέναντι του.[210]
Από το 1147 η Αγγλία υπέφερε σημαντικά από τον πόλεμο με αποτέλεσμα οι ιστορικοί της Βικτωριανής εποχής να αποκαλούν την περίοδο αυτή "Αναρχία". Το Αγγλοσαξωνικό χρονικό περιγράφει "δεν έχει υπάρξει ποτέ άλλη περίοδος με τόσες ταραχές και ληστείες".[211] Σε μερικά μέρη του Αγγλικού βασιλείου όπως το Γουιλσάιρ, το Μπέρκσαϊρ, η κοιλάδα του Τάμεση και η Ανατολική Αγγλία οι καταστροφές ήταν σοβαρές.[212] Πλήθος από νέα κάστρα κατασκευάστηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως βάση για τους τοπικούς βαρόνους, ο Ροβέρτος του Τορινί ανεβάζει τον αριθμό σε 1115 αλλά θεωρείται υπερβολικός, το πιθανότερο νούμερο είναι 126.[213] Το νομισματικό σύστημα είχε κατακερματιστεί, άλλα νομίσματα κόπηκαν με το όνομα του Στέφανου, άλλα νομίσματα με το όνομα της αυτοκράτειρας και άλλα νομίσματα με ονόματα τοπικών βαρόνων.[214] Ο νόμος για τα βασιλικά δάση είχε κατακερματιστεί στα περισσότερα μέρη του βασιλείου.[215] Μερικές περιοχές της Αγγλίας επηρεάστηκαν σε μικρότερο βαθμό από την σύγκρουση όπως η καρδιά των Ανδεγαυών γύρω από το Γκλόστερ και το Μπρίστολ και οι περιοχές στα βόρεια που βρίσκονταν υπό την διοίκηση του Δαυίδ Α΄ της Σκωτίας.[216] Τα έσοδα του βασιλιά από τις κομητείες μειώθηκαν σημαντικά από την σύγκρουση ιδιαίτερα μετά το 1141 και ο έλεγχος του βασιλιά στα νομίσματα ήταν περιορισμένος στην Ανατολική Αγγλία.[217] Το Ουέστμινστερ στα νοτιοανατολικά χρησιμοποιήθηκε περισσότερο σαν το κέντρο της βασιλικής κυβέρνησης.[218]
Η άνοδος του Ερρίκου Πλανταγενέτη
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1140 ο χαρακτήρας της σύγκρουσης άρχισε να αλλάζει, σύμφωνα με τον ιστορικό Φρανκ Μπάρλοου (1911 - 2009) "ο εμφύλιος πόλεμος τελείωσε" υπονοώντας την διακοπή των συγκρούσεων.[219] Ο Ροβέρτος του Γκλόστερ πέθανε από φυσικά αίτια (1147) και την επόμενη χρονιά η Αυτοκράτειρα Ματθίλδη ταξίδευσε για την Νορμανδία αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για το τέλος του πολέμου.[220] Η Β΄ Σταυροφορία είχε αναγγελθεί και πολλοί επιφανείς Ανδεγαυοί ενώθηκαν μαζί της αφήνοντας την περιοχή για πολλά χρόνια.[221] Οι περισσότεροι από τους βαρόνους αναγκάστηκαν να κλείσουν ειρήνη για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των εδαφών και της περιουσίας τους.[222] Ο γιος της αυτοκράτειρας και του Γοδεφρείδου Πλανταγενέτη, ο μελλοντικός Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας έκανε μια επίθεση με ένα μικρό εκστρατευτικό σώμα (1147) αλλά απέτυχε επειδή δεν είχε τους κατάλληλους πόρους να πληρώσει τους άντρες του.[223] Ο Στέφανος όμως συμπεριφέρθηκε για άλλη μια φορά ιπποτικά πλήρωσε στον μικρό Ερρίκο τα έξοδα να επιστρέψει στην πατρίδα του ασφαλής για ασαφείς λόγους. Ο πιο πιθανός λόγος ήταν ότι ο Στέφανος αγαπούσε τον Ερρίκο σαν μέλος του ευρύτερου βασιλικού του οίκου, ο δεύτερος λόγος αναζητούσε την συμμαχία μαζί του επειδή πίστευε ότι ο πόλεμος είχε λήξει.[224]
Ο νεαρός Ερρίκος επέστρεψε στην Αγγλία (1149) με σκοπό να συμμαχήσει με τον Ρανούλφο του Τσέστερ.[225] Τα σχέδια των Ανδεγαυών ήταν να εγκαταλείψουν τα δικαιώματα τους στο Καρλάιλ που βρισκόταν υπό την κατοχή των Σκωτσέζων και να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους στην κομητεία του Λάνκαστερ, ο Ρανούλφ έδωσε όρκο υποτέλειας τόσο στον Δαυίδ όσο και στον Ερρίκο με προτεραιότητα τον Ερρίκο.[226] Ο Ερρίκος και ο Ρανούλφος σχεδίαζαν να επιτεθούν στην Γιορκ με την βοήθεια των Σκωτσέζων.[227] Ο Στέφανος επιτέθηκε βόρεια, απέτρεψε στον Ερρίκο να πραγματοποιήσει τα σχέδια του αλλά τον άφησε για άλλη μια φορά να επιστρέψει στην Νορμανδία, εκεί ανακηρύχτηκε δούκας από τον πατέρα του.[228] Ο Ερρίκος παρά το ότι ήταν ακόμα έφηβος ήταν πολύ δυναμικός και ενεργητικός στρατάρχης. Το κύρος του και η δύναμη του αυξήθηκαν κατακόρυφα με τον γάμο του με την Ελεονώρα της Ακουιτανίας (1152) η οποία πρόσφατα είχε διαζευχτεί τον Γάλλο βασιλιά Λουδοβίκο τον Νεώτερο, ο γάμος έκανε τον Ερρίκο Πλανταγενέτη τον ισχυρότερο άντρα στην Γαλλία.[229] Τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του ο Στέφανος αφοσιώθηκε στις προσπάθειες του να εξασφαλίσει την διαδοχή για τους γιους του.[230] Η επιθυμία του ήταν να τον διαδεχτεί ο μεγαλύτερος γιος του Ευστάθιος αν και οι ιστορικοί της εποχή περιγράφουν με κακές αναφορές τις προσπάθειες του Ευστάθιου να βάλει τεράστιους φόρους ώστε να συγκεντρώσει χρήματα από τα εδάφη.[231] Ο δεύτερος γιος του Στέφανου Γουλιέλμος παντρεύτηκε μια βαθύπλουτη νύφη την Ισαβέλλα του Βαρέν.[232] Ο Στέφανος οικοδόμησε το Κλυνύ αββαείο του Φάβερσαμ σαν τόπο ανάπαυσης για την οικογένεια του, η σύζυγος του Ματθίλδη και ο μεγαλύτερος αδελφός του Θεοβάλδος ο Μέγας πέθαναν την ίδια χρονιά (1152).[233]
Τελευταία χρόνια
Συγκρούσεις με την εκκλησία
Σύγχρονη απεικόνιση του μικρότερου αδελφού του Στέφανου Ερρίκου του Μπλουά με το επισκοπικό δακτυλίδι
Οι σχέσεις του Στέφανου με την εκκλησία χειροτέρευσαν τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του.[234] Το μεταρρυθμιστικό κίνημα του Στέφανου που έδωσε μεγάλες αυτονομίες στην εκκλησία σε σχέση με την βασιλική εξουσία συνέχισε να έχει όλο και μεγαλύτερη δημοτικότητα με το Τάγμα των Κιστερκιανών να ασκεί εξουσία στα υπόλοιπα τάγματα όπως του Κλυνύ.[235] Οι αρχές της σύγκρουσης του Στέφανου με την εκκλησία εμφανίστηκαν το 1140 με τον θάνατο του Θαρστάν της Γιορκ, οι μεταρρυθμιστές της Γιορκ υπό την ηγεσία του Βερνάρδου του Κλαιρβώ αρχηγού του τάγματος των Κιστερκιανών προτιμούσαν νέο αρχιεπίσκοπο τον Γουλιέλμο του Ριεβώ, ο Στέφανος αντίθετα και ο αδελφός του Ερρίκος επιθυμούσαν μέλη της οικογένειας των Μπλουά.[236] Η σύγκρουση ανάμεσα στον Βερνάρδο και τον Ερρίκο έγινε προσωπική, ο Ερρίκος εκμεταλλεύτηκε την εξουσία του για να διορίσει στην θέση τον ανιψιό του Γουλιέλμο της Γιορκ (1144), μετά τον θάνατο του πάπα Ιννοκέντιου Β΄ (1145) ο Βερνάρδος βρήκε την ευκαιρία να ακυρώσει την επιλογή.[237] Ο Βερνάρδος έπεισε τον νέο πάπα Ευγένιο Γ΄ να ανατρέψει την επιλογή του Ερρίκου, εκθρόνισε τον Γουλιέλμο και τοποθέτησε στην θέση του αρχιεπισκόπου τον Ερρίκο Μουρντάκ.[238]
Ο Στέφανος εξοργίστηκε με αυτό και αρνήθηκε στον Μουρντάκ να επιστρέψει στην Αγγλία.[239] Ο Θεοβάλδος αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπερι πήγε να συνομιλήσει για το θέμα αυτό με τον πάπα παρά την άρνηση του Στεφάνου, ο βασιλιάς του απαγόρευσε να επιστρέψει στην Αγγλία και έκανε κατάσχεση των εδαφών του.[240] Ο Στέφανος έκοψε τους δεσμούς του με το τάγμα των Κιστερκιανών παραχωρώντας τις εξουσίες στο Τάγμα του Κλυνύ που ο αδελφός του Ερρίκος ήταν μέλος.[241] Οι πιέσεις στον Στέφανο να κατοχυρώσει σαν διάδοχο του τον μεγαλύτερο αδελφό του Ευστάθιο συνέχισαν να αυξάνονται συνεχώς, ο βασιλιάς έδωσε στον Ευστάθιο την κομητεία της Βουλώνης αλλά η διαδοχή του στον θρόνο παρέμεινε ασαφής.[242] Ο Στέφανος προτιμούσε να στέψει τον γιο του βασιλιά όσο ήταν ακόμα ζωντανός σύμφωνα με τα έθιμα που επικρατούσαν στην Γαλλία αλλά ήταν ξένη η τακτική για τα Αγγλικά έθιμα και ο Πάπας Κελεστίνος Β΄ την σύντομη περίοδο που κυβέρνησε (1143 - 1144) το απέρριψε.[243] Το μοναδικό πρόσωπο που μπορούσε να στέψει διάδοχο τον Ευστάθιο ήταν ο αρχιεπίσκοπος Θεοβάλδος κάτι που έφερε την κατάσταση σε αδιέξοδο.[244] Στα τέλη του 1148 ο Στέφανος και ο Θεοβάλδος προχώρησαν σε προσωρινή συμφωνία σύμφωνα με την οποία ο Στέφανος επέτρεψε στον Θεοβάλδο να επιστρέψει στην Αγγλία και διορίστηκε στην θέση του παπικού απεσταλμένου (1151).[245] Ο Στέφανος έκανε νέα απόπειρα να ορκίσει τον γιο του Ευστάθιο βασιλιά, το Πάσχα του 1152 συγκέντρωσε τους ευγενείς του βασιλείου και τους διέταξε να ορκιστούν πίστη στον Ευστάθιο αλλά ο Θεοβάλδος και οι επίσκοποι του για άλλη μια φορά αρνήθηκαν να τον στέψουν βασιλιά.[246] Ο Θεοβάλδος και οι επίσκοποι ρίχτηκαν στην φυλακή, ο Στέφανος και ο Ευστάθιος αρνήθηκαν να τους ελευθερώσουν αν πρώτα δεν συμφωνήσει ο Θεοβάλδος να στέψει τον Ευστάθιο.[247] Ο Θεοβάλδος δραπέτευσε στην Φλάνδρα, στις ακτές διώχθηκε από τους ευγενείς του Άγγλου βασιλιά, ήταν το πιο μελανό σημείο στις σχέσεις του Στέφανου με την εκκλησία.[248]
Η Συνθήκη του Γουόλινγκφορντ
Ο Ερρίκος Πλανταγενέτης επέστρεψε στην Αγγλία στις αρχές του 1153 με έναν μικρό στρατό υπό τη ηγεσία του Ρανούλφου του Τσέστερ και του Ούγου Μπιγκόντ.[249] Το κάστρο του Στέφανου στο Μαλμέσμπουρι πολιορκήθηκε από δυνάμεις του Ερρίκου και ο Άγγλος βασιλιάς βάδισε βόρεια για να το υπερασπιστεί, προσπάθησε ανεπιτυχώς να δώσει μάχη με τον μικρότερο στρατό του Ερρίκου κατά μήκος του ποταμού Αβόν.[250] Ο Στέφανος προχώρησε σε μια προσωρινή συνθήκη και επέστρεψε στο Λονδίνο μέσω της Μίντλαντς που ο ισχυρότατος Ροβέρτος του Μπομώ, κόμης του Λέστερ ανήγγειλε την υποστήριξη του στους Ανδεγαυούς. Ο Ερρίκος και οι σύμμαχοι του σταδιακά απέκτησαν τον έλεγχο στην Μίντλαντς και στο μεγαλύτερο τμήμα της Νότια Αγγλίας.[251] Στην διάρκεια του καλοκαιριού ο Στέφανος προχώρησε στην πολιορκία του Γουόλινγκφορντ σε μια τελευταία του προσπάθεια να καταλάβει το ισχυρό Ανδεγαβικό οχυρό.[252] Η πτώση του κάστρου φαινόταν βέβαιη και ο Ερρίκος βάδισε με έναν μικρό στρατό στο Γουόλινγκφορντ και άρχισε να πολιορκεί τις δυνάμεις του Στέφανου.[253] Ο Στέφανος συγκέντρωσε πολύ μεγαλύτερο στρατό και βάδισε κατά μήκος του Τάμεση, οι δυο δυνάμεις συναντήθηκαν τον Ιούλιο στο Γουόλινγκφορντ.[254] Οι δυο στρατοί απέφυγαν να δώσουν ανοιχτή μάχη, μέλη της εκκλησίας αποφάσισαν να μεσολαβήσουν για να κλείσουν ειρήνη. [255]
Ορίζει διάδοχο του θρόνου τον Ερρίκο Πλανταγενέτη
Την επόμενη μέρα από την μάχη του Γουόλινγκφορντ ο Στέφανος και ο Ερρίκος ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για την λήξη του πολέμου, ο γιος του Στέφανου Ευστάθιος ήταν εξοργισμένος με την εξέλιξη των γεγονότων και την ειρήνη. Ο Ευστάθιος επέστρεψε στο Κέιμπριτζ και συγκέντρωσε στρατό για να πολεμήσει μόνος του τον Ερρίκο αλλά αρρώστησε και πέθανε πρόωρα τον επόμενο μήνα. [256] Ο θάνατος του Ευστάθιου εξαφάνισε το σημαντικότερο κίνητρο του πολέμου για την διαδοχή φέρνοντας εύκολα την ειρήνη στην Αγγλία. Ο ιστορικός Έντμουντ Κίνγκ αναφέρει ότι ο Ευστάθιος εξοργίστηκε επειδή στην Συνθήκη του Γουόλινγκφορντ δεν υπήρχε τίποτα που να εξασφαλίζει την διαδοχή του.[257]
Οι μάχες συνεχίστηκαν σε αρκετά μικρότερη κλίμακα, ο Στέφανος έχασε την Οξφόρδη και το Στάμφορντ, ο βασιλιάς πολεμούσε τον Ούγο Μπιγκόντ στα ανατολικά της Αγγλίας αλλά το κάστρο του Νότιγχαμ κατάφερε να διασωθεί από επίθεση των Ανδεγαυών.[258] Ο αδελφός του βασιλιά Ερρίκος του Μπλουά και ο αρχιεπίσκοπος Θεοβάλδος του Καντέρμπερι αποφάσισαν να προχωρήσουν σε οριστική ειρηνική συνθήκη αναγκάζοντας τον Στέφανο να συνομιλήσει μαζί τους.[259] Οι στρατοί του Στέφανου και του Ερρίκου συναντήθηκαν στο Ουίντσεστερ και αποφάσισαν τον Νοέμβριο να υπογράψουν συνθήκη.[260] Ο Στέφανος ανήγγειλε την Συνθήκη του Ουίντσεστερ στον καθεδρικό ναό του Ουίντσεστερ σύμφωνα με την οποία ο Στέφανος αναγνώρισε τον Ερρίκο Πλανταγενέτη ως θετό γιο του και διάδοχο του στον θρόνο, σε αντάλλαγμα ο Ερρίκος θα του έδινε όρκο υποτέλειας όσο ακόμα ζούσε. Ο δεύτερος γιος του Στέφανου Γουλιέλμος θα ήταν υποχρεωμένος να δώσει όρκο υποτέλειας στον Ερρίκο, σε αντάλλαγμα ο Ερρίκος θα προστάτευε τα εδάφη του και τα κάστρα του.[261] Ο Στέφανος και ο Ερρίκος επικύρωσαν την συνθήκη με ένα φιλί ειρήνης μεταξύ τους.[262]
Θάνατος
Με την απόφαση του Στέφανου να ανακηρύξει διάδοχο του τον Ερρίκο Πλανταγενέτη ήρθε το οριστικό τέλος του εμφυλίου πολέμου.[263] Ο μικρότερος γιος του Στέφανου Γουλιέλμος αν και δυσαρεστημένος έντονα από την συνθήκη ήταν ακόμα πολύ νέος και ανέτοιμος να αντισταθεί στον Ερρίκο με την άνοδο του στον θρόνο αν και πολλές φήμες έλεγαν ότι ο Γουλιέλμος είχε επιχειρήσει να δολοφονήσει τον Ερρίκο.[264] Ο ιστορικός Γκράχαμ Ουάιτ γράφει ότι η Συνθήκη του Ουίντσεστερ ήταν "επισφαλής και αβέβαιη" με μεγάλο κίνδυνο να ξεσπάσει νέος εμφύλιος πόλεμος.[265]
Ο Στέφανος προσπάθησε τον τελευταίο χρόνο να αποκαταστήσει την βασιλική κυριαρχία στις Αγγλικές επαρχίες, οι βαρόνοι την περιόδου του εμφυλίου είχαν κερδίσει την ανεξαρτησία τους.[266] Στις αρχές του 1154 ταξίδευσε εκτενώς σε ολόκληρο το βασίλειο του.[267] Μετά το καλοκαίρι ταξίδευσε στο Ντόβερ για να συναντήσει τον κόμη της Φλάνδρας αν και πολλές φήμες έλεγαν ότι ήταν άρρωστος και ήθελε να εξασφαλίσει την ασφαλή διαδοχή του.[268] Ο Στέφανος αρρώστησε από στοματική διαταραχή και πέθανε στις 25 Οκτωβρίου 1154, τάφηκε στο αβαείο του Φάβερσαμ μαζί με την σύζυγο του Ματθίλδη και τον μεγαλύτερο γιο του.[269]
Κληρονόμοι
Με την σύζυγο του (από το 1125) Ματθίλδη της Βουλώνης, κόρη του Ευσταθίου Γ΄ κόμη της Βουλώνης, παιδιά του ήταν:
Ματίλντα απεβ. πριν το 1141, παντρεύτηκε τον Βαλεράν ντε Μπωμόν, κόμη του Γουόρτσεστερ.
Ευστάθιος Δ΄ 1130-1153, κόμης της Βουλόνης.
Μαρία Α΄ π. 1136-1182, κόμισσα της Βουλώνης, παντρεύτηκε τον Ματθαίο από τον Οίκο της Λωρραίνης ή Αλσατίας ή Μετς.
Γουλιέλμος Α΄ 1137-1159, κόμης της Βουλώνης.
Από μία μη νόμιμη σχέση του είχε ένα φυσικό τέκνο:
(νόθος) Γερβάσιος απεβ. μετά ο 1157, ηγούμενος του αββαείου του Γουεστμίνστερ.
Παραπομπές
Davis, p.1; King (2010), p.5.
Davis, p.1.
Davis, p.4.
King (2010), p.5.
Duby, p.192; Barlow, p.111.
Carpenter, p.137.
Barlow, p.111; Koziol, p.17; Thompson, p.3.
King (2010), p.5.
Davis, p.4.
King (2010), p.5.
King (2010), p.5; Davis, p.5.
King (2010), p.9; Crouch (2002), p.241.
Huscroft, p.69.
Huscroft, p.70.
King (2010), p.13.
King (2010), p.11.
King (2010), p.13.
Davis, p.10.
Davis, p.10.
Davis, p.7; King (2010), p.13.
Davis, p.8.
King (2010), p.15.
Davis, p.6, King (2010), p.15.
Davis, p.8.
King (2010), pp.32–33.
King (2010), p.34.
Bradbury, p.1.
Bradbury, p.2.
Bradbury, p.3.
Barlow, p.162.
Barlow, p.162.
Huscroft, pp.65, 69–71; Carpenter, p.124.
Bradbury, p.3.
Bradbury, pp.6–7.
Barlow, p.160
Barlow, p.161.
Carpenter, p.160.
Carpenter, p.161; Stringer, p.8.
Bradbury, p.9; Barlow, p.161.
King (2010), pp.30–31; Barlow, p.161.
King (2010), pp.38–39.
King (2010), p.38; Crouch (2008a), p.162.
Barlow, p.162.
Barlow, p.161.
King (2010), p.301.
Crouch (2002), pp.279–281.
Barlow, p.164.
Barlow, p.167.
King (2010), p.24.
Bennett, pp.102, 106; Amt, p.86.
King (2010), p.29.
King (2010), p.29.
Stringer, p.66.
Huscroft, p.190.
Barlow, p.162.
Crouch (2002), p.246.
Barlow, p.163; King (2010), p.43.
King (2010), p.43.
King (2010), p.45.
King (2010), pp.45–46.
King (2010), p.46.
Crouch (2002), p.247.
Crouch (2002), p.247.
Crouch (2002), p.247.
King (2010), p.47.
Barlow, pp.163–164.
King (2010), p.47; Barlow, p.163.
Barlow, p.163; Carpenter, p.168.
Barlow, p.86.
Barlow, pp.91–92.
Carpenter, p.159.
Carpenter, p.155.
King (2010), p.52.
King (2010), p.52.
Carpenter, p.165.
King (2010), p.53.
King (2010), p.53.
King (2010), p.57.
King (2010), pp.57–60; Davis, p.22.
Carpenter, p.167.
White (2000), p.78.
Crouch (2002), p.250.
Crouch (2008a), p.29; King (2010), pp.54–55.
Crouch (2008b), pp.46–47.
Crouch (2002), pp.248–249.
Carpenter, pp.164–165; Crouch (1998), p.258.
Carpenter, p.165.
Crouch (1998), pp.260, 262.
Bradbury, pp.27–32.
Barlow, p.168.
Crouch (2008b), pp.46–47; Crouch (2002), p.252.
Crouch (2008b), p.47.
Barlow, p.168;
Davis, p.27.
Davis, p.27; Bennett, p.102.
Davis, p.28.
Barlow, p.168.
Barlow, p.168.
Barlow, p.168.
Barlow, p.168.
King (2010), p.317.
Barlow, pp.165, 167; Stringer, pp.17–18.
Barlow, p.168; Crouch (1998), p.264; Carpenter, p.168.
Carpenter, p.169.
Carpenter, p.169.
Barlow, p.169.
King (2010), pp.61–62.
Stringer, p.18.
Carpenter, p.166.
Bradbury, p.71.
Bradbury, p.74.
Bradbury, p.71.
Stringer, pp.24–25.
Stringer, pp.15–16; Davis, p.127.
Barlow, p.169.
Carpenter, p.166.
Barlow, p.169.
Bradbury, p.67.
Carpenter, p.170.
Bradbury, p.52.
Bradbury, p.70.
Barlow, pp.171–172; Crouch (2008a), p.29.
Barlow, p.172.
Crouch (2008a), p.43.
Davis, p.31.
Davis, p.32.
Davis, p.32.
Barlow, p.173.
Barlow, p.173.
Davis, p.34; Barlow, p.173.
Davis, p.39.
Davis, p.39.
Davis, p.40
Bradbury, p.78.
Bradbury, p.78.
Bradbury, p.78.
Bradbury, p.79.
Gillingham (1994), p.31.
Bradbury, p.82; Davis, p.47.
Bradbury, p.81.
Bradbury, p.83.
Bradbury, pp.82–83.
Davis, p.42.
Davis, p.43.
Davis, p.43.
Davis, p.43.
Bradbury, p.88.
Bradbury, p.88.
Bradbury, p.90.
Bradbury, p.91
Davis, p.50.
Davis, p.50.
Davis, pp.50–51.
Davis, p.51.
Davis, p.51.
Davis, p.51.
Davis, p.52.
Davis, p.52.
Bradbury, p.105.
Bradbury, p.105.
Bradbury, p.104.
Bradbury, p.108.
Bradbury, pp.108–109.
Bradbury, pp.108–109.
King (2010), p.154.
King (2010), p.155.
King (2010), p.156.
King (2010), p.175; Davis, p.57.
King (2010), p.156.
King (2010), p.158; Carpenter, p.171.
King (2010), p.163.
Carpenter, p.173; Davis, p.68; Crouch (2008b), p.47.
Crouch (2008b), p.52
Davis, p.67.
Davis, pp.67–68.
Blackburn, p.199.
Crouch (2002), p.261.
Bennett, p.106; Crouch (2002), p.261.
Barlow, p.176.
Barlow, p.176.
Barlow, p.177.
Barlow, p.177.
Barlow, p.177.
Bradbury, pp.134, 136.
Barlow, p.178.
Bradbury, p.136.
Bradbury, p.137.
Bradbury, pp.137–138.
Davis, p.78.
Bradbury, p.139.
Bradbury, p.140.
Bradbury, p.139.
Bradbury, pp.140–141.
Bradbury, p.141.
Bradbury, p.143.
Bradbury, p.143.
Bradbury, p.144.
Bradbury, p.145.
Barlow, p.179.
Barlow, p.179.
Barlow, p.178.
Amt, p.7.
Crouch (2002), p.269; White (1998), p.133.
Bradbury, p.158.
Bradbury, p.147.
Bradbury, p.146.
Bradbury, p.146.
Barlow, p.179.
Barlow, p.179.
Davis, p.97.
Huscroft, p.76.
Barlow, p.181.
Coulson, p.69; Bradbury, p.191.
Barlow, p.181.
Carpenter, p.197.
Barlow, p.181.
White (1998), p.43; Blackburn, p.199.
Green, pp.110–111, cited White, p.132.
Barlow, p.180.
Barlow, p.180.
Barlow, p.180.
Davis, pp.111–112.
Barlow, p.180.
King (2010), p.243; Barlow, p.180.
King (2010), p.253.
King (2010), p.254.
King (2010), p.255.
Davis, p.107; King (2010), p.255.
Carpenter, p.188.
King (2010), p.237.
King (2010), pp.237–238.
King (2010), pp.238–239.
Bradbury, p.206; Crouch (2002), p.275.
Davis, p.98.
Davis, p.98.
Davis, pp.99–100.
Davis, p.100.
Davis, p.101.
Davis, pp.101, 104.
Davis, pp.101, 104.
Davis, p.103.
Davis, p.105.
Davis, p.105.
Davis, p.105.
King (2010), pp.263–264.
King (2010), p.264.
King (2010), p.264.
King (2010), p.264.
Bradbury, pp.178–179.
Bradbury, p.180.
Bradbury, p.181.
Bradbury, p.182.
Bradbury, p.183.
Bradbury, p.183.
Bradbury, p.183; King (2010), p.277; Crouch (2002), p.276.
King (2010), pp.278–279; Crouch (2002), p.276.
King (2010), p.278.
Bradbury, p.184.
King (2010), pp.279–280; Bradbury, p.187.
King (2010), p.280.
King (2010), pp.280–283; Bradbury pp.189–190; Barlow, pp.187–188.
King (2010), p.281.
Bradbury, p.211; Holt, p.306.
Crouch (2002), p.277.
White (1990), p.12, cited Bradbury, p.211.
Davis, pp.122–123.
Amt, p.19.
King (2010), p.300.
King (2010), p.300.
Πηγές
Amt, Emilie. (1993) The Accession of Henry II in England: Royal Government Restored, 1149–1159. Woodbridge, UK: Boydell Press.
Barlow, Frank. (1999) The Feudal Kingdom of England, 1042–1216. (5th edition) Harlow, UK: Pearson Education. ISBN 0-582-38117-7.
Bennett, Matthew. (2000) "The Impact of 'Foreign' Troops in the Civil Wars of Stephen's Reign," in Dunn, Diana E. S. (ed) (2000) War and society in medieval and early modern Britain. Liverpool: Liverpool University Press.
Blackburn, Mark. (1998) "Coinage and Currency," in King, Edmund. (ed) (1998) The Anarchy of King Stephen's Reign. Oxford: Clarendon Press.
Bradbury, Jim. (2009) Stephen and Matilda: the Civil War of 1139–53. Stroud, UK: The History Press.
Carpenter, David. (2004) Struggle for Mastery: The Penguin History of Britain 1066–1284. London: Penguin.
Chibnall, Marjorie. (2008) "Introduction," in Dalton, Paul and Graeme J. White. (eds) (2008) King Stephen's reign (1135–1154). Woodbridge, UK: Boydell Press.
Coulson, Charles. (1994) "The Castles of the Anarchy," in King, Edmund. (ed) (1998) The Anarchy of King Stephen's Reign. Oxford: Clarendon Press.
Coss, Peter. (2002) "From Feudalism to Bastard Feudalism," in Fryde, Natalie, Pierre Monnet and Oto Oexle. (eds) (2002) Die Gegenwart des Feudalismus. Göttingen, Germany: Vandenhoeck and Ruprecht.
Crouch, David. (1998) "The March and the Welsh Kings," in King, Edmund. (ed) (1998) The Anarchy of King Stephen's Reign. Oxford: Clarendon Press.
Crouch, David (2000) The Reign of King Stephen, 1135–1154 Harlow: Longman.
Crouch, David. (2002) The Normans: The History of a Dynasty. London: Hambledon Continuum.
Crouch, David. (2008a) The Beaumont Twins: The Roots and Branches of Power in the Twelfth Century. Cambridge: Cambridge University Press.
Crouch, David. (2008b) "King Stephen and northern France," in Dalton, Paul and Graeme J. White. (eds) (2008) King Stephen's reign (1135–1154). Woodbridge, UK: Boydell Press.
Davis, R. H. C. (1977) King Stephen. (1st edition) London: Longman.
Duby, Georges. (1993) France in the Middle Ages 987–1460: From Hugh Capet to Joan of Arc. Oxford: Blackwell.
Dyer, Christopher. (2009) Making a Living in the Middle Ages: The People of Britain, 850 – 1520. London: Yale University Press.
Fryde, Natalie, Pierre Monnet and Oto Oexle. (eds) (2002) Die Gegenwart des Feudalismus. Göttingen, Germany: Vandenhoeck and Ruprecht.
Garnett, George and John Hudsdon. (eds) (1994) Law and Government in Medieval England and Normandy: Essays in Honour of Sir James Holt. Cambridge: Cambridge University Press.
Gillingham, John. (1994) "1066 and the Introduction of Chivalry into England," in Garnett, George and John Hudsdon. (eds) (1994) Law and Government in Medieval England and Normandy: Essays in Honour of Sir James Holt. Cambridge: Cambridge University Press.
Green, J. A. (1992) "Financing Stephen's War," Anglo-Norman Studies 14, pp. 91–114.
Helmerichs, Robert. (2001) "'Ad tutandos partriae fines': The Defense of Normandy, 1135," in Abels, Richard Philip and Bernard S. Bachrach. (eds) (2001) The Normans and Their Adversaries at War. Woodbridge, UK: Boydell Press.
Holt, J. C. (1998) "1153: The Treaty of Westminster," in King, Edmund. (ed) (1998) The Anarchy of King Stephen's Reign. Oxford: Clarendon Press.
Huscroft, Richard. (2005) Ruling England, 1042–1217. Harlow, UK: Pearson.
Kadish, Alon. (1989) Historians, Economists, and Economic History. London: Routledge.
King, Edmund. (2006) "The Gesta Stephani," in Bates, David, Julia C. Crick and Sarah Hamilton. (eds) (2006) Writing Medieval Biography, 750–1250: Essays in Honour of Professor Frank Barlow. Woodbridge, UK: Boydell Press.
King, Edmund. (2010) King Stephen. New Haven, US: Yale University Press.
Koziol, Geoffrey. (1992) Begging Pardon and Favor: Ritual and Political Order in Early Medieval France. New York: Cornell University.
Mason, Emma. (1996) Westminster Abbey and its people, c.1050-c.1216. Woodbridge, UK: Boydell Press.
Pettifer, Adrian. (1995) English Castles: A Guide by Counties. Woodbridge, UK: Boydell Press.
Ramet, Carlos. (1999) Ken Follett: The Transformation of a Writer. Bowling Green, US: Bowling Green State University Popular Press.
Rielly, Edward J. (2000) "Ellis Peters: Brother Cadfael," in Browne, Ray Broadus and Lawrence A. Kreiser. (eds) (2000) The Detective as Historian: History and Art in Historical Crime. Bowling Green, US: Bowling Green State University Press.
Round, John H. (1888) "Danegeld and the Finance of Domesday," in Dove, P. E. (ed) (1888) Domesday Studies. London: Longmans, Green, and Co.
Stringer, Keith J. (1993) The Reign of Stephen: Kingship, Warfare and Government in Twelfth-Century England. London: Routledge.
Stubbs, William. (1874) The Constitutional History of England, I. Oxford: Clarendon Press.
Thompson, Kathleen. (2002) Power and Border Lordship in Medieval France: The County of the Perche, 1000–1226. Woodbridge, UK: Boydell Press.
Turner, Richard Charles. Ken Follett: A Critical Companion. Westport, US: Greenwood Press.
Tyerman, Christopher. (2007) God's War: a New History of the Crusades. London: Penguin.
Weir, Alison. (1995) Britain's Royal Families: The Complete Genealogy, Revised Edition. London: Random House.
White, Graeme. (1990) "The End of Stephen's Reign," History, 75(243), pp. 3–22.
White, Graeme. (1998) "Continuity in Government," in King, Edmund. (ed) (1998) The Anarchy of King Stephen's Reign. Oxford: Clarendon Press.
White, Graeme. (2000) "Earls and Earldoms during King Stephen's Reign," in Dunn, Diana E. S. (ed) (2000) War and Society in Medieval and Early Modern Britain. Liverpool: Liverpool University Press.
White, Graeme. (2008) "Royal Income and Regional Trends," in Dalton, Paul and Graeme J. White. (eds) (2008) King Stephen's reign (1135–1154). Woodbridge, UK: Boydell Press.
Yoshitake, Kenji. (1988) "The Arrest of the Bishops in 1139 and its Consequences," Journal of Medieval History, 14(2), pp. 97–114.
|
Στέφανος της Αγγλίας
Οίκος του Μπλουά
Γέννηση: 1092 / 1096 Θάνατος: 25 Οκτωβρίου 1154 |
||
| Βασιλικοί τίτλοι | ||
|---|---|---|
| Προκάτοχος Ερρίκος Α΄ της Αγγλίας |
Βασιλιάς της Αγγλίας 1135–1154 |
Διάδοχος Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας |
| Δούκας της Νορμανδίας 1135–1144 |
Διάδοχος Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης |
|
Άγγλοι μονάρχες
Βασίλειο των
Άγγλων
886–1066
Το φερόμενο ως έμβλημα του Εδουάρδου του Εξομολογητή
Έθελσταν1 Έντμουντ Α΄1 Έντρεντ1 Έντβιχ1 Έντγκαρ1 Εδουάρδος ο Μάρτυρας Έθελρεντ ο Ανέτοιμος Σβεν Α΄ της Δανίας Έντμουντ ο σιδηρόπλευρος Κνούτος1 Χάρολντ ο Λαγόπους Αρθακανούτος Εδουάρδος ο Εξομολογητής Χάρολντ Β΄ της Αγγλίας Έντγκαρ Έθελινγκ
Βασίλειο της
Αγγλίας
1066–1649
Η δεύτερη Μεγάλη Σφραγίδα του Βασιλιά Ριχάρδου Α΄
Γουλιέλμος Α΄ Γουλιέλμος Β΄ Ερρίκος Α΄ Στέφανος Ματθίλδη Ερρίκος Β΄2 Ερρίκος ο Νεαρός Βασιλιάς Ριχάρδος Α΄ Ιωάννης2 Ερρίκος Γ΄2 Εδουάρδος Α΄2 Εδουάρδος Β΄2 Εδουάρδος Γ΄2 Ριχάρδος Β΄2 Ερρίκος Δ΄2 Ερρίκος Ε΄2 Ερρίκος ΣΤ΄2 Εδουάρδος Δ΄2 Εδουάρδος Ε΄2 Ριχάρδος Γ΄2 Ερρίκος Ζ΄2 Ερρίκος Η΄2 Εδουάρδος ΣΤ΄2 Ιωάννα2 Mαρία Α΄2 με τον Φίλιππο2 Ελισάβετ Α΄2 Ιάκωβος Α΄3 Κάρολος Α΄3
Κοινοπολιτεία της
Αγγλίας, Σκωτίας και Ιρλανδίας
1653–1659
Το έμβλημα του Λόρδου Προστάτη
Όλιβερ Κρόμγουελ4 Ρίτσαρντ Κρόμγουελ4
Βασίλειο της
Αγγλίας
1660–1707
Το έμβλημα του Ιακώβου Α΄
Κάρολος Β΄3 Ιάκωβος Β΄3 Γουλιέλμος Γ΄ και Μαίρη Β΄3 Άννα3
1Επικυρίαρχος της Βρετανίας. 2Επίσης κυβερνήτης της Ιρλανδίας. 3Επίσης κυβερνήτης της Σκωτίας. 4Λόρδος Προστάτης.
Συζητήσιμοι ή αμφισβητήσιμοι κυβερνήτες είναι με πλάγια γράμματα.
Εγκυκλοπαίδεια του Ηνωμένου Βασιλείου
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
