.
O Στήβεν Χώκινγκ (αγγλ. Stephen Hawking, γενν. στις 8 Ιανουαρίου 1942) είναι Βρετανός θεωρητικός φυσικός, κοσμολόγος, συγγραφέας και Διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Θεωρητικής Κοσμολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Μεταξύ των σημαντικών επιστημονικών εργασιών του ήταν μια συνεργασία με τον Ρότζερ Πένροουζ (Roger Penrose) επάνω σε θεωρήματα βαρυτικής μοναδικότητας στα πλαίσια της γενικής σχετικότητας και η θεωρητική πρόβλεψη ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία, που συχνά καλείται ακτινοβολία Χώκινγκ. O Χώκινγκ ήταν ο πρώτος που εξέθεσε μια κοσμολογία που εξηγήθηκε από μια ένωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας και της κβαντικής μηχανικής. Είναι φανατικός υποστηρικτής της ερμηνείας πολλών κόσμων της κβαντικής μηχανικής.
Είναι Επίτιμος Συνεργάτης της Βασιλικής Εταιρείας των Τεχνών, ισόβιο μέλος στην Επισκοπική Ακαδημία Επιστημών, και αποδέκτης του Προεδρικού Μεταλλίου της Ελευθερίας, το υψηλότερο πολιτικό βραβείο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Χώκινγκ ήταν Καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ μεταξύ 1979 και 2009.
Ο Χώκινγκ έχει συντάξει εργασίες εκλαϊκευμένης επιστήμης, στις οποίες συζητά τις θεωρίες και την κοσμολογία του γενικά. Το A Brief History of Time έμεινε στη λίστα με τα best-seller της Βρετανικής Sunday Times για 237 εβδομάδες σπάζοντας ρεκόρ.
Ο Χώκινγκ πάσχει από τη νόσο του κινητικού νευρώνα (αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση), κατάσταση που έχει εξελιχθεί κατά τη διάρκεια των ετών. Είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου παράλυτος και επικοινωνεί μέσω συσκευής παραγωγής ομιλίας. Παντρεύτηκε δύο φορές και έχει τρία παιδιά.
Το 2014 κυκλοφόρησε το αυτοβιογραφικό βιβλίο του "Το χρονικό της ζωής μου".
Πρώτα χρόνια και εκπαίδευση
Ο Χώκινγκ γεννήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 1942 από τον Φρανκ και την Ίζομπελ Χώκινγκ.[1][2] Παρά τους οικογενειακούς οικονομικούς περιορισμούς, και οι δύο γονείς είχαν σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου ο Φρανκ είχε σπουδάσει ιατρική και η Ίζομπελ Φιλοσοφία, Πολιτική και Οικονομικά.[2] Οι δύο συναντήθηκαν λίγο μετά την αρχή του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου σε ένα ίδρυμα ιατρικής έρευνας όπου η Ίζομπελ εργαζόταν ως γραμματέας και ο Φρανκ ως ιατρικός ερευνητής.[2][3] Η οικογένεια Χώκινγκ έζησε στο Χάιγκεϊτ αλλά καθώς το Λονδίνο υφίστατο συνεχείς αεροπορικές επιδρομές κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η μητέρα του πήγε στην Οξφόρδη για να γεννήσει με μεγαλύτερη ασφάλεια.[4] Έχει δύο νεότερες αδελφές, τη Φιλίππα και τη Μαίρη και έναν υιοθετημένο αδελφό, τον Έντουαρντ.[5] Ο Χώκινγκ άρχισε την εκπαίδευσή του στο Byron House School, ενώ αργότερα κατηγόρησε τις "προοδευτικές μεθόδους" του για την αποτυχία του να μάθει να διαβάζει όσο φοιτούσε σε αυτό το σχολείο.[6]
Το 1950, όταν ο πατέρας του έγινε επικεφαλής του τμήματος παρασιτολογίας στο Εθνικό Ίδρυμα Ιατρικής Έρευνας, ο Χώκινγκ και η οικογένειά του μετακινήθηκαν στο Σαιντ Άλμπανς (St Albans), στο Χέρτφορντσάιρ (Hertfordshire).[6][7] Ο οκτάχρονος Χώκινγκ παρακολούθησε μαθήματα στο High School for Girls για μερικούς μήνες· εκείνη την περίοδο, τα νεότερα αγόρια μπορούσαν να φοιτήσουν σε κάποιο από τα οικοτροφεία.[8][9] Στο Σαίντ Αλμπανς, η οικογένεια θεωρήθηκε ιδιαίτερα ευφυής και κάπως εκκεντρική,[6][10] συχνά τα γεύματα πραγματοποιούνταν με κάθε άτομο να διαβάζει σιωπηλά ένα βιβλίο.[6] Έζησαν σε οικονομική λιτότητα σε ένα μεγάλο, ακατάστατο και κακοδιατηρημένο σπίτι, και ταξίδευαν με ένα τροποποιημένο ταξί του Λονδίνου.[11][12] Κατά τη διάρκεια μιας από τις συχνές απουσίες του πατέρα του Χώκινγκ στην Αφρική,[13] η υπόλοιπη οικογένεια πέρασε τέσσερις μήνες στην Μαγιόρκα επισκεπτόμενοι την φίλη της μητέρας του, Μπέριλ, και τον σύζυγό της ποιητή Ρόμπερτ Γκρέιβς. [8]
Με την επιστροφή τους στην Αγγλία, ο Χώκινγκ παρακολούθησε μαθήματα στο Radlett School για ένα χρόνο[9] και από τον Σεπτέμβριο του 1952, στο St Albans School.[14] Η οικογένεια έθεσε υψηλή αξία στην εκπαίδευση.[6] Ο πατέρας του Χώκινγκ ήθελε o γιος του να παρακολουθήσει το καλής φήμης Westminster School, αλλά o 13χρονος Χώκινγκ ήταν άρρωστος την ημέρα της εξέτασης για τις υποτροφίες. Η οικογένειά του δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά τα σχολικά δίδακτρα χωρίς την οικονομική ενίσχυση μιας υποτροφίας, έτσι ο Χώκινγκ παρέμεινε στο Σαιντ Άλμπανς[15][16]. Μια θετική συνέπεια ήταν ότι ο Χώκινγκ παρέμεινε με μια στενή ομάδα φίλων με τους οποίους απολάμβανε τα επιτραπέζια παιχνίδια, την κατασκευή πυροτεχνημάτων, μοντέλων αεροπλάνων και καραβιών,[17] και μακρές συζητήσεις περί Χριστιανισμού και υπεραισθητικής αντίληψης.[18] Από το 1958, και με τη βοήθεια του δασκάλου μαθηματικών Dikran Tahta, κατασκεύασαν έναν υπολογιστή από τμήματα ρολογιών, ενός παλαιού τηλεφωνικού κέντρου και άλλα ανακυκλωμένα εξαρτήματα.[19][20] Αν και στο σχολείο ήταν γνωστός ως "Αϊνστάιν", ο Χώκινγκ δεν ήταν αρχικά επιτυχημένος ακαδημαϊκά.[21] Με τον καιρό, άρχισε να παρουσιάζει ιδιαίτερη δεξιότητα στα επιστημονικά θέματα, και εμπνευσμένος από τον Τάχτα (Tahta), αποφάσισε να σπουδάσει μαθηματικά στο πανεπιστήμιο.[22][23][24] Ο πατέρας του Xώκινγκ τον συμβούλεψε σπουδάσει ιατρική, ανησυχώντας ότι υπήρχαν λίγες θέσεις εργασίας για τους πτυχιούχους μαθηματικών.[25] Ήθελε ο Χώκινγκ να παρακολουθήσει το Oxford University College στην Οξφόρδη, το πανεπιστήμιο που ο ίδιος αποφοίτησε. Δεδομένου ότι δεν ήταν δυνατό να σπουδάσει εκεί μαθηματικά εκείνη την εποχή, ο Χώκινγκ αποφάσισε να στραφεί στη φυσική και τη χημεία. Παρά τις συμβουλές του διευθυντή του να περιμένει μέχρι το επόμενο έτος, ο Χώκινγκ τιμήθηκε με υποτροφία μετά από τις εξετάσεις τον Μάρτιο του 1959.[26][27]
Πανεπιστημιακές σπουδές
Ο Χώκινγκ ξεκίνησε τις πανεπιστημιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης τον Οκτώβριο του 1959 σε ηλικία 17 ετών.[28] Τους πρώτους 18 μήνες ήταν βαριεστημένος και μόνος: ήταν νεότερος από πολλούς άλλους σπουδαστές, και βρήκε την ακαδημαϊκή μελέτη "γελοία εύκολη”.[29][30] Ο Ρόμπερτ Μπέρμαν (Robert Berman), καθηγητής του στη φυσική, είπε αργότερα, "ήταν αρκετό για αυτόν να ξέρει ότι κάτι μπορούσε να γίνει, και μπορούσε να το κάνει χωρίς να δει πώς οι άλλοι άνθρωποι το έκαναν ".[31] Μια αλλαγή προέκυψε κατά τη διάρκεια του δεύτερου και τρίτου έτους του όταν, σύμφωνα με τον Μπέρμαν, ο Χώκινγκ κατέβαλε περισσότερη προσπάθεια "να είναι ένα από τα αγόρια". Εξελίχθηκε σε ένα δημοφιλές, ζωηρό και πνευματώδες μέλος του κολεγίου, που ενδιαφερόταν για την κλασσική μουσική και την επιστημονική φαντασία.[28] Μέρος της αλλαγής αυτής προέκυψε από την απόφασή του να συμμετάσχει στη λέσχη κωπηλασίας του κολεγίου, όπου έκανε πηδάλιο σε μια ομάδα κωπηλασίας.[32][33] Ο προπονητής της κωπηλασίας τότε διαπίστωσε ότι ο Χώκινγκ καλλιέργησε μια εικόνα παράτολμου, οδηγώντας το πλήρωμά του σε επικίνδυνες διαδρομές που κατέληξαν σε κατεστραμμένες βάρκες.[34][35]
Ο Χώκινγκ έχει υπολογίσει ότι μελέτησε περίπου 1000 ώρες κατά τη διάρκεια των τριών ετών του στην Οξφόρδη. Αυτές οι μη εντυπωσιακές συνήθειες μελέτης έκαναν τη συμμετοχή του στις τελικές εξετάσεις του μια πρόκληση, και αποφάσισε να απαντήσει μόνο σε ερωτήσεις θεωρητικής φυσικής παρά εκείνες που απαιτούσαν πρακτικές γνώσεις. Το πτυχίο με διάκριση (First-class honours degree) που έλαβε ήταν ένας όρος αποδοχής για τις προγραμματισμένες μεταπτυχιακές σπουδές του στην κοσμολογία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.[36][37] Ανήσυχος, κοιμήθηκε λίγο τη νύχτα πριν από τις εξετάσεις και ο τελικός βαθμός πτυχίου ήταν οριακά μεταξύ πρώτης και δεύτερης κατηγορίας διάκρισης, κάνοντας μια προφορική εξέταση απαραίτητη.[37][38] Ο Χώκινγκ ανησυχούσε ότι θα αντιμετωπιστεί ως ένας οκνηρός και δύσκολος σπουδαστής, έτσι όταν του ζητήθηκε στην προφορική εξέταση να περιγράψει τα μελλοντικά του σχέδια, απάντησε: "εάν μου απονείμετε έναν πρώτο τίτλο, θα πάω στο Κέμπριτζ. Εάν λάβω ένα δεύτερο, θα μείνω στην Οξφόρδη, έτσι αναμένω ότι θα μου δώσετε έναν πρώτο.[37][39] Κέρδισε υψηλότερο σεβασμό από αυτόν που πίστευε: όπως σχολίασε ο Μπέρμαν, οι εξεταστές "ήταν αρκετά ευφυείς ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι μιλούσαν με κάποιο μακράν εξυπνότερο από τους περισσότερους από εκείνους. [37] Αφού έλαβε το πτυχίο του με διάκριση (Honours Degree) και μετά από ένα ταξίδι στο Ιράν με έναν φίλο του, άρχισε τη μεταπτυχιακή του εργασία στο Trinity Hall του Κέιμπριτζ τον Οκτώβριο του 1962.[40][41]
Το πρώτο έτος του Χώκινγκ ως υποψήφιου διδάκτορα ήταν δύσκολο. Αρχικά απογοητεύτηκε όταν διαπίστωσε ότι είχε διοριστεί ο Ντένις Σιάμα (Dennis W. Sciama) ως επιβλέπων καθηγητής αντί του Φρεντ Χόυλ (Fred Hoyle) [42][43], και βρήκε την κατάρτισή του στα μαθηματικά ανεπαρκή για να εργαστεί στην γενική σχετικότητα και την κοσμολογία[44]. Αγωνίστηκε επίσης με την υγεία του. Ο Χώκινγκ είχε αντιμετωπίσει αυξανόμενη αδεξιότητα κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους του στην Οξφόρδη, συμπεριλαμβανομένης μιας πτώσης σε σκαλοπάτια και δυσκολίες στην κωπηλασία.[45][46] Τα προβλήματα επιδεινώθηκαν, και η ομιλία του έγινε ελαφρώς μπερδεμένη, η οικογένειά του παρατήρησε τις αλλαγές όταν επέστρεψε στο σπίτι για τα Χριστούγεννα και οι ιατρικές εξετάσεις άρχισαν.[47][48] Η διάγνωση για την ασθένεια κινητικών νευρώνων ήρθε όταν ο Χώκινγκ ήταν 21 ετών. Εκείνη την εποχή οι γιατροί του έδωσαν ένα προσδόκιμο ζωής δύο ετών.[49][50]
Μετά από τη διάγνωσή του, ο Χώκινγκ έπεσε σε κατάθλιψη αν και οι γιατροί τον συμβούλεψαν να συνεχίσει με τις μελέτες του, αισθάνθηκε ότι δεν υπήρχε ιδιαίτερος λόγος.[51] Συγχρόνως, εντούτοις, η σχέση του με την Τζέιν Γουάιλντ (Jane Wilde), φίλη της αδελφής του, και την οποία είχε συναντήσει λίγο πριν τη διάγνωσή του, συνεχίστηκε να αναπτύσσεται. Το ζεύγος αρραβωνίαστηκε τον Οκτώβριο του 1964.[52][53] Ο Χώκινγκ αργότερα είπε ότι η δέσμευση "του έδωσε κάτι για να ζήσει.[54] Παρά την πρόοδο της ασθένειας — ο Χώκινγκ είχε δυσκολία στο να περπατήσει χωρίς υποστήριξη, και η ομιλία του ήταν σχεδόν ακατανόητη —αυτός επέστρεψε τώρα στην εργασία του με ενθουσιασμό.[55] Ο Χώκινγκ άρχισε μια φήμη για τη λαμπρότητα και το θράσος[ασαφές] όταν προκάλεσε δημόσια την εργασία του Fred Hoyle και του σπουδαστή του Jayant Narlikar σε μια διάλεξη τον Ιούνιο του 1964.[56][57]
Όταν ο Χώκινγκ άρχισε τη μεταπτυχιακή έρευνά του, υπήρξε μεγάλη συζήτηση στην κοινότητα φυσικής για τις επικρατούσες θεωρίες της δημιουργίας του κόσμου: το Big Bang και η θεωρία Steady state.[58] Εμπνευσμένος από το θεώρημα του Ρότζερ Πένροουζ για την ιδιομορφία του χωροχρόνου στο κέντρο των μαύρων τρυπών, ο Χώκινγκ εφάρμοσε την ίδια σκέψη το σε ολόκληρο το σύμπαν, και κατά τη διάρκεια του 1965 ετοίμασε τη διατριβή του σε αυτό το θέμα.[59] Υπήρξαν και άλλες θετικές εξελίξεις: ο Χώκινγκ έλαβε μια ερευνητική υποτροφία στο Gonville and Caius College και αυτός και η Τζέιν παντρεύτηκαν στις 14 Ιουλίου 1965.[60] Πήρε το διδακτορικό του τον Μάρτιο του 1966,[61] και η εργασία του με τίτλο "Ιδιομορφίες και Γεωμετρία του χωροχρόνου" έτυχε μεγάλης εκτίμησης αμέσως από τον Πένροουζ με αποτέλεσμα να κερδίσει το Βραβείο Άνταμς εκείνης της χρονιάς. [62][61]
Μετέπειτα ζωή και σταδιοδρομία
1966-75
Τα πρώτα έτη του γάμου ήταν ταραχώδη: Η Τζέιν ζούσε στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας δεδομένου ότι ολοκλήρωνε το πτυχίο της και ταξίδευαν στις Hνωμένες Πολιτείες αρκετές φορές για συνέδρια και σχετικές με τη φυσική επισκέψεις. Το ζεύγος δυσκολεύτηκε να βρει κατοικία σε κοντινή απόσταση από το τμήμα εφαρμοσμένων μαθηματικών και θεωρητικής φυσικής (DAMTP) για τον Χώκινγκ. Η Τζέιν άρχισε να παρακολουθεί ένα διδακτορικό πρόγραμμα και ένας γιος, ο Ρόμπερτ, γεννήθηκε τον Μάιο του 1967.[63][64] Στη δουλειά του, και σε συνεργασία με τον Πένροουζ, ο Χώκινγκ επέκτεινε τις έννοιες του θεωρήματος της μοναδικότητας που εξερευνήθηκαν αρχικά στη διδακτορική διατριβή του. Αυτή περιελάμβανε όχι μόνο την ύπαρξη των μοναδικοτήτων αλλά επίσης και τη θεωρία ότι ο κόσμος μπορεί να ξεκίνησε ως μοναδικότητα. Η κοινή τους εργασία ήταν επιλαχούσα το 1968 στον διαγωνισμό Gravity Research Foundation [65][66] Το 1970 δημοσίευσαν μια απόδειξη ότι εάν ο κόσμος υπακούει στη γενική θεωρία της σχετικότητας και ταιριάζει με κάποιο από τα μοντέλα της φυσικής κοσμολογίας που ανέπτυξε ο Αλεξάντερ Φρίντμαν (Alexander Friedmann), τότε θα πρέπει να έχει ξεκινήσει ως μοναδικότητα. [67]{{sfn|White|Gribbin|2002|pp=115–16}[68]
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, οι φυσικές δυνατότητες του Χώκινγκ μειώθηκαν περαιτέρω: άρχισε να χρησιμοποιεί δεκανίκια και σταμάτησε τις συχνές διαλέξεις.[69] Δεδομένου ότι έχασε σιγά σιγά τη δυνατότητα να γράφει, ανέπτυξε αντισταθμιστικές οπτικές μεθόδους, συμπεριλαμβανομένου της αποτύπωσης εξισώσεων με όρους γεωμετρίας. [70][71] Ο φυσικός Βέρνερ Ισραελ (Werner Israel) σύγκρινε αργότερα τα επιτεύγματα του με αυτά του Μότσαρτ που συνέθεσε μια ολόκληρη συμφωνία στο κεφάλι του. [72][73] Ο Χώκινγκ ήταν, εντούτοις, σκληρά ανεξάρτητος και απρόθυμος να δεχτεί βοήθεια ή να κάνει παραχωρήσεις για τις αναπηρίες του. Ο Χώκινγκ προτιμούσε να θεωρείται ως "επιστήμονας πρώτον, συγγραφέας εκλαϊκευμένης επιστήμης δεύτερον, και, με όλους τους τρόπους που έχουν σημασία, ένας κανονικός άνθρωπος με τις ίδιες επιθυμίες, επιδιώξεις, όνειρα, και φιλοδοξίες με τον καθένα. "[74] Η Τζέιν Χώκινγκ αργότερα σημείωσε ότι "μερικοί άνθρωποι θα το αποκαλούσαν αποφασιστικότητα, κάποιοι ισχυρογνωμοσύνη. Εγώ τα έχω αποκαλέσει και τα δύο κατά καιρούς."[75] Χρειάστηκε πολλή πειθώ για να δεχτεί τη χρήση μιας αναπηρικής καρέκλας στο τέλος της δεκαετίας του '60, [76] αλλά τελικά έγινε πασίγνωστος για την αγριότητας της οδήγησης αναπηρικής καρέκλας του. [75] Ο Χώκινγκ ήταν δημοφιλής και πνευματώδης συνάδελφος, αλλά η ασθένειά του καθώς επίσης και η φήμη του για το θράσος και τη νοημοσύνη τον απομάκρυναν από μερικούς. [77] Το 1969, ο Χώκινγκ δέχτηκε μια ειδικά δημιουργημένη "υποτροφία για τη διάκριση στην επιστήμη" για να παραμείνει στο Caius.[78]
Μια κόρη, η Λούσυ, γεννήθηκε το 1970. [79] Αμέσως μετά ο Χώκινγκ ανακάλυψε αυτό που έγινε γνωστό ως ο δεύτερος νόμος της δυναμικής των μαύρων τρυπών, ότι ο ορίζοντας γεγονότος μιας μαύρης τρύπας δεν μπορεί ποτέ να γίνει μικρότερος. [80] Με τον Τζέιμς Μπαρντίν (James M. Bardeen) και τον Μπράντον Κάρτερ (Brandon Carter), πρότεινε τους τέσσερις νόμους της μηχανικής των μαύρων τρυπών, που αντλούσαν μια αναλογία με την θερμοδυναμική.[81] Προς ενόχληση του Χώκινγκ, ο Τζέικομπ Μπέκενστάιν (Jacob Bekenstein), ένας μεταπτυχιακός σπουδαστής του Τζον Γουίλερ (John Wheeler), προχώρησε περισσότερο—και τελικά σωστά —εφαρμόζοντας τις έννοιες της θερμοδυναμικής κυριολεκτικά.[82][83] Στις αρχές της δεκαετίας του '70, η εργασία του Χώκινγκ με τους Κάρτερ, Βέρνερ Ισραελ και Ντέιβιντ Ρόμπινσον (David C. Robinson) υποστήριξε έντονα το θεώρημα no-hair του Γουίλερ (Wheeler),ότι ανεξάρτητα από το αρχικό υλικό από το οποίο μια μαύρη τρύπα είναι δημιουργημένη μπορεί να περιγραφεί πλήρως από τις ιδιότητες μάζα, ηλεκτρικό φορτίο και περιστροφή. [84][85] Το δοκίμιο του με τίτλο "Black Holes" κέρδισε το βραβείο Gravity Research Foundation τον Ιανουάριο του 1971.[86] Το πρώτο βιβλίο του Χώκινγκ "The Large Scale Structure of Space-Time" που γράφτηκε με τον Τζορτζ Ελις (George Ellis) δημοσιεύθηκε το 1973.[87]
Αρχίζοντας από το 1973, ο Χώκινγκ μετακινήθηκε στη μελέτη της κβαντικής βαρύτητας και της κβαντικής μηχανικής. [88][87] Η δουλειά του σε αυτόν τον τομέα οδήγησε σε μια επίσκεψη στη Μόσχα και σε συζητήσεις με τον Yakov Borisovich Zel'dovich και τον Alexander Starobinsky, του οποίου η εργασία έδειξε ότι σύμφωνα με την αρχή της αβεβαιότητας οι περιστρεφόμενες μαύρες τρύπες εκπέμπουν σωματίδια.[89] Προς ενόχληση του Χώκινγκ, οι πολυ-ελεγμένοι υπολογισμοί του έδωσαν συμπεράσματα που έρχονταν σε αντίθεση με το δεύτερο νόμο του, ο οποίος υποστήριζε ότι οι μαύρες τρύπες δεν θα μπορούσαν ποτέ να μικρύνουν,[90] και υποστήριζαν τους συλλογισμούς του Bekenstein για την εντροπία τους. [91] [89] Τα αποτελέσματά του, που ο Χώκινγκ παρουσίασε από το 1974, έδειξαν ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία, γνωστή σήμερα ως ακτινοβολία Χώκινγκ, η οποία μπορεί να συνεχιστεί έως ότου εξαντλήσουν την ενέργειά τους και εξατμιστούν. [92] [93][94] Αρχικά, η ακτινοβολία του Χώκινγκ ήταν αμφισβητούμενη. Εντούτοις μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και μετά από τη δημοσίευση περαιτέρω έρευνας, η ανακάλυψη έγινε πλήρως αποδεκτή ως σημαντική εξέλιξη στη θεωρητική φυσική.[95][96][97] Τον Μάρτιο του 1974, μερικές εβδομάδες μετά από την ανακοίνωση της ακτινοβολίας του Χώκινγκ, ο Χώκινγκ έγινε συνεργάτης της Βασιλικής κοινωνίας, ένας από τους νεότερους επιστήμονες που τιμώνται έτσι.[98][99]
Ο Χώκινγκ σπάνια συζητούσε την ασθένεια και τις φυσικές προκλήσεις της, ακόμη και —σε ένα περιστατικό που τέθηκε κατά τη διάρκεια του φλέρτ τους —με τη Τζέιν. [100] Οι ανικανότητες του Χώκινγκ σήμαιναν ότι τις αυξανόμενες ευθύνες του σπιτιού και της οικογένειας επωμιζόταν σταθερά η γυναίκα του, αφήνοντας του περισσότερο χρόνο να σκεφτεί σχετικά με την φυσική.[101] Όταν το 1974 ο Χώκινγκ διορίστηκε επισκέπτης καθηγητής στο Sherman Fairchild Distinguished Scholar στο California Institute of Technology (Caltech), η Τζέιν πρότεινε ότι ένας μεταπτυχιακός ή μεταδιδακτορικός σπουδαστής μπορεί να μείνει μαζί τους και να βοηθήσει με την φροντίδα του. Ο Χώκινγκ δέχτηκε, και ο Bernard Carr ταξίδεψε στην Καλιφόρνια μαζί τους ως πρώτος πολλών σπουδαστών που εκπλήρωσαν αυτόν τον ρόλο. [102] Η οικογένεια πέρασε ένα γενικά ευτυχές και τονωτικό έτος στην Πασαντίνα.[103] Ο Χώκινγκ συνεργάστηκε με το φίλο του στην σχολή, τον Kip Thorne, [104] και τον δέσμευσε μέσα σε ένα επιστημονικό στοίχημα για το εάν ένα σκοτεινό αστέρι το Cygnus Χ-1 ήταν μια μαύρη τρύπα. Το στοίχημα ήταν ένα εκπληκτικό "ασφαλιστικό συμβόλαιο" ενάντια στην πρόταση ότι οι μαύρες τρύπες δεν υπήρχαν.[105] Ο Χώκινγκ αναγνώρισε ότι έχασε το στοίχημα το 1990, το οποίο ήταν το πρώτο από αρκετά που επρόκειτο να βάλει με τον Thorne και άλλους. [106] Ο Χώκινγκ διατήρησε τους δεσμούς του με τον Caltech, περνώντας έναν μήνα εκεί σχεδόν κάθε χρόνο από την πρώτη επίσκεψη.[107]
1975-1990
Ο Χώκινγκ επέστρεψε στο Κέιμπριτζ το 1975 σε ένα νέο σπίτι, μια νέα θέση — ως reader (ακαδημαϊκός βαθμός). Ο Ντον Πέιτζ (Don Page), με τον οποίο ο Χώκινγκ είχε αρχίσει μια στενή φιλία στο Καλτέκ (Caltech), ήρθε για να εργαστεί ως φιλοξενούμενος μεταπτυχιακός φοιτητής-βοηθός. Με τη βοήθεια του Πέιτζ και μιας γραμματέως, οι ευθύνες της Τζέιν μειώθηκαν και έτσι μπόρεσε να επιστρέψει στη διατριβή της και το νέο της ενδιαφέρον για το τραγούδι. [ 109 ] Τα μέσα έως τέλη του 1970 ήταν μια περίοδος αύξησης του δημόσιου ενδιαφέροντος για τις μαύρες τρύπες και τους φυσικούς που τις μελετούσαν.Ο Χώκινγκ έδινε τακτικά συνεντεύξεις στην τηλεόραση και τον τύπο. [ 110 ] [ 111 ] Λάμβανε, επίσης, αυξανόμενη ακαδημαϊκή αναγνώριση της εργασίας του. [ 112 ] Το 1975 του απονεμήθηκαν το μετάλλιο Eddington και το μετάλλιο Pius ΧΙ Gold, και το 1976 το βραβείο Dannie Heineman, το βραβείο Maxwell και το βραβείο Hughes. [ 113 ] [ 114 ] Ο Χώκινγκ διορίστηκε καθηγητής με θέση στη βαρυτική φυσική το 1977. [ 115 ] Το επόμενο έτος έλαβε το μετάλλιο Albert Einstein και έγινε επίτιμος διδάκτωρ στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. [ 52 ] [ 112 ]
Η ομιλία του Χώκινγκ επιδεινώθηκε, και προς τα τέλη του 1970 μπορούσε να γίνει κατανοητός μόνο από την οικογένεια και τους πιο στενούς φίλους του. Για να επικοινωνήσει με άλλους, κάποιος που τον ήξερε καλά μετέφραζε την ομιλία του στην καταληπτή ομιλία. [ 116 ] Ωθούμενος από μια διαφωνία με το πανεπιστήμιο σχετικά με το ποιος θα πλήρωνε για την κεκλιμένη ράμπα που απαιτείται για να μπει στον χώρο εργασίας του, ο Χώκινγκ και η σύζυγός του έκαναν εκστρατεία για τη διευκόλυνση της πρόσβασης και την υποστήριξη ατόμων με αναπηρίες στο Κέιμπριτζ, [ 117 ] [ 118 ] αλλά και της αντίστοιχης προσαρμογής των χώρων στέγασης των σπουδαστών αυτών στο πανεπιστήμιο. [ 119 ] Γενικά, παρόλο που, ο Χώκινγκ είχε αμφίθυμα συναισθήματα για το ρόλο του ως πρωταθλητής δικαιωμάτων αναπηρίας: αν και ήθελε να βοηθήσει άλλους, επιδίωξε να αποστασιοποιηθεί από την ασθένειά του και τις προκλήσεις της. [ 120 ] Αυτή η έλλειψη δέσμευσης οδήγησε σε κάποια κριτική. [ 121 ]
Η οικογένεια Χώκινγκ καλωσόρισε το τρίτο παιδί, τον Τίμοθι, τον Απρίλιο του 1979. [ 112 ] Eκείνο το φθινόπωρο ο Χώκινγκ διορίστηκε Lucasian Καθηγητής Mαθηματικών (Lucasian Professor of Mathematics) στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (Cambridge). [ 112 ] [ 122 ] Στην τελετή αναγόρευσης η διάλεξη του Χώκινγκ είχε τίτλο: "Είναι κοντά το τέλος για τη θεωρητική φυσική" και πρότεινε την N=8 Υπερβαρύτητα ως κύρια θεωρία για να λύσει πολλά από τα σημαντικά προβλήματα που μελετούσαν οι φυσικοί. [ 123 ] Η προαγωγή του Χώκινγκ συνέπεσε με μια κρίση υγείας που τον οδήγησε να δεχτεί, αν και απρόθυμα, κάποια περίθαλψη στο σπίτι. [ 124 ] Συγχρόνως, έκανε μια μετάβαση στην προσέγγισή του στη φυσική, γινόμενος πιο διαισθητικός και θεωρητικός παρά επιμένοντας στις μαθηματικές αποδείξεις. "Θα προτιμούσα να είμαι σωστός παρά αυστηρός" είπε στον Κιπ Θορν (Kip Thorne). [ 125 ] Το 1981 διατύπωσε την άποψη ότι οι πληροφορίες σε μια μαύρη τρύπα χάνονται ανεπανόρθωτα όταν μια μαύρη τρύπα εξατμίζεται. Αυτό το παράδοξο των πληροφοριών παραβιάζει τη θεμελιώδη αρχή της κβαντικής μηχανικής, και οδήγησε σε μακροχρόνιες συζητήσεις, συμπεριλαμβανόμενης της "Μάχης της Μαύρης Τρύπας ("The Black Hole War") με τους Λέοναρντ Σάσκιντ (Leonard Susskind) και Γκέραρντ Χοφτ (Gerard't Hooft). [ 126 ] [ 127 ]
Τον Δεκέμβριο του 1977, η Τζέιν γνώρισε τον παίκτη εκκλησιαστικού οργάνου Τζόναθαν Χέλλυερ Τζόουνς (Jonathan Hellyer Jones) όταν τραγουδούσε σε μία εκκλησιαστική χορωδία. Ο Χέλλυερ Τζόουνς ήρθε κοντά στην οικογένεια Χώκινγκ, και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, αυτός και η Τζέιν είχαν δεθεί ρομαντικά. [ 115 ] [ 128 ] [ 129 ] Σύμφωνα με τη Τζέιν, ο σύζυγός της δεχόταν την κατάσταση, και "δεν θα μπορούσε να αντιταχθεί ενόσω συνέχιζα να τον αγαπώ." [ 115 ] [ 130 ] [ 131 ] Η Τζέιν και ο Χέλλυερ Τζόουνς αποφασισμένοι να μην χωρίσουν την οικογένεια και τη σχέση τους, διατήρησαν τη σχέση τους πλατωνική για μια μεγάλη περίοδο. [ 132 ]
Ο Κοσμολογικός Πληθωρισμός (Cosmological Inflation) — μια θεωρία που προτείνει ότι μετά το Μπιγκ Μπανγκ (Big Bang) το σύμπαν επεκτάθηκε αρχικά απίστευτα γρήγορα πριν καταλαγιάσει σε μια πιο αργή ανάπτυξη — προτάθηκε από τον Αλαν Γκαθ (Alan Guth) και επίσης αναπτύχθηκε από τον Αντρέι Λίντε (Andrei Linde). [ 133 ] Μετά από ένα συνέδριο στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 1981, ο Χώκινγκ και ο Γκάρυ Γκίμπονς (Gary Gibbons) οργάνωσαν το καλοκαίρι του 1982 στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ ένα εργαστήρι Nuffield τριών εβδομάδων σχετικά με το πολύ πρώιμο Σύμπαν, το οποίο εστίασε κυρίως στη θεωρία πληθωρισμού. [ 134 ] [ 135 ] [ 136 ] Ο Χώκινγκ επίσης άρχισε μια νέα γραμμή έρευνας στην κβαντική θεωρία σχετικά με την προέλευση του κόσμου. Το 1981 σε μια διάσκεψη του Βατικανού παρουσίασε μελέτες που πρότειναν ότι μπορεί να μην υπάρχει κανένα όριο —ή αρχή ή τέλος —στον σύμπαν. [ 137 ] [ 138 ] Μεταγενέστερα ανέπτυξε την έρευνα σε συνεργασία με τον Τζιμ Χαρτλ (Jim Hartle), και το 1983 δημοσίευσαν ένα μοντέλο, γνωστό ως Κατάσταση Hawking–Hartle. Το μοντέλο πρότεινε ότι πριν από την Εποχή Planck, το σύμπαν δεν είχε κανένα όριο στο χωροχρόνο, πριν από το Μπιγκ Μπανγκ (Big Bang) ο χρόνος δεν υπήρξε και η έννοια της αρχής του σύμπαντος δεν έχει νόημα. [ 139 ] Η αρχική μοναδικότητα των κλασσικών μοντέλων του Μπιγκ Μπανγκ αντικαταστάθηκε με μια περιοχή παρόμοια με το Βόρειο Πόλο. Κάποιος δεν μπορεί να ταξιδέψει βόρεια του Βόρειου Πόλου, αλλά δεν υπάρχει κανένα όριο εκεί — είναι απλά το σημείο που όλες οι γραμμές που οδηγούν βόρεια συναντιούνται και τελειώνουν. [ 140 ] [ 141 ] Αρχικά, η πρόταση της μη ύπαρξης ορίου προέβλεπε ένα κλειστό σύμπαν που υπαινισσόταν την ύπαρξη Θεού. Όπως ο Χώκινγκ εξήγησε "Αν το σύμπαν δεν έχει κανένα όριο αλλά αυτοπερικλείεται... ο Θεός δεν θα είχε καμία ελευθερία να επιλέξει πώς αυτό ξεκίνησε. "[ 142 ] Αλλά o Χώκινγκ δεν απέκλεισε την ύπαρξη ενός Δημιουργού, ρωτώντας στο "A Brief History Of Time" "είναι η ενοποιημένη θεωρία τόσο συναρπαστική που επιφέρει μόνη της την ύπαρξή της; "[ 143 ] Στις πρώτες εργασίες του ο Χώκινγκ μίλησε για το Θεό με μία μεταφορική έννοια.
Στο A Brief History Of Time έγραψε: "Εάν ανακαλύπτουμε μια πλήρη θεωρία, θα ήταν ο απόλυτος θρίαμβος του ανθρώπινου λόγου —για τότε εμείς πρέπει να ξέρουμε το μυαλό του Θεού."[ 144 ] Στο ίδιο βιβλίο πρότεινε ότι η ύπαρξη του Θεού ήταν περιττή να εξηγήσει την προέλευση του σύμπαντος. [ 145 ] Πιο πρόσφατες συζητήσεις με το Neil Turok οδήγησαν στην πραγματοποίηση ότι είναι επίσης συμβατή με έναν ανοικτό σύμπαν. [ 146 ] Περαιτέρω εργασία από τον Χώκινγκ στον τομέα των βελών του χρόνου οδήγησαν στη δημοσίευση του 1985 ενός εγγράφου που θεωρητικολογεί ότι εάν η πρόταση κανένας-ορίου ήταν σωστή, κατόπιν όταν το σύμπαν σταματούσε να επεκτείνεται και τελικά κατέρρεε,ο χρόνος θα έτρεχε προς τα πίσω. [ 147 ]
Μία εργασία του Don Page και του Raymond Laflamme οδήγησε τον Χώκινγκ να αποσύρει αυτήν την έννοια. [ 148 ] Τιμές συνέχιζαν να απονέμονται: το 1981 του απονεμήθηκε το Αμερικάνικο Μετάλλιο Franklin, [ 149 ] και το 1982 έγινε Διοικητής του Τάγματος της Βρετανικής Αυτικρατορίας(CBE). [ 150 ] [ 151 ] Βραβεία δεν πληρώνουν τους λογαριασμούς, εντούτοις, και παρακινημένος από την ανάγκη να χρηματοδοτήσει την εκπαίδευση των παιδιών και τα έξοδα του σπιτιού, το 1982 o Χώκινγκ αποφάσισε να γράψει ένα δημοφιλές βιβλίο για το σύμπαν που θα ήταν προσιτός στο ευρύ κοινό. [ 152 ] [ 153 ] Αντ' αυτού δημοσιεύοντας με τον ακαδημαϊκό Τύπο, υπέγραψε ένα συμβόλαιο με το Bantam Books, ένα εκδότη της μαζικής αγοράς, και έλαβε μία μεγάλη προκαταβολή για το βιβλίο του. [ 154 ] [ 155 ] Ένα προσχέδιο του βιβλίου, αποκαλούμενο "A Brief History Of Time" ολοκληρώθηκε το 1984, [ 156 ] Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στο Κέντρο Πυρηνικών Μελετών και Ερευνών (CERN) στη Γενεύη το καλοκαίρι του 1985, ο Χώκινγκ προσβλήθηκε από πνευμονία που στην κατάστασή του ήταν απειλητική για τη ζωή του; ήταν τόσο άρρωστος που η Jane ρωτήθηκε εάν η υποστήριξη ζωής έπρεπε να τερματιστεί. Αρνήθηκε αλλά η συνέπεια ήταν μία τραχειοτομή, που θα απαιτούσε την εικοσιτετράωρη νοσηλευτική φροντίδα, και να αφαιρεθεί ότι είχε απομείνει από την ομιλία του. [ 157 ] [ 158 ] Η εθνική υγειονομική υπηρεσία θα πλήρωνε για οίκο ευγηρίας αλλά η Jane ήταν αποφασισμένη ότι θα ζούσε στο σπίτι. Το κόστος της φροντίδας χρηματοδοτήθηκε από ένα αμερικανικό ίδρυμα. [ 159 ] [ 160 ] Νοσοκόμες μισθώθηκαν για τις τρεις βάρδιες που απαιτούνταν για να παρέχουν την εικοσιτετράωρη υποστήριξη που απαιτούνταν. Ένας από εκείνους που απασχολούνταν ήταν η Elaine Mason, μια ζωηρή γυναίκα που επρόκειτο να γίνει η δεύτερη σύζυγος του Χώκινγκ. [ 161 ]
Για την επικοινωνία του, ο Χώκινγκ αρχικά έσμιγε τα φρύδια του για να επιλέγει γράμματα από μια κάρτα ορθογραφίας. [ 162 ] Αλλά το 1986 έλαβε από τον Βάλτερ Βόλτοτζ (Walter Woltosz), διευθυντή στην Words Plus, ένα πρόγραμμα υπολογιστή αποκαλούμενο "Equalizer", το οποίο είχε αναπτύξει για να βοηθήσει την πεθερά του που έπασχε από την ίδια ασθένεια με τον Χώκινγκ και είχε χάσει την ικανότητα της ομιλίας και την γραφής. Σε μια μέθοδο που χρησιμοποιεί ακόμη και σήμερα, ο Χώκινγκ απλά με την πίεση ενός διακόπτη μπορούσε έτσι να επιλέγει φράσεις, λέξεις ή γράμματα από μια τράπεζα 2500–3000 δεδομένων που είχαν σαρωθεί. [ 163 ] [ 164 ] Το πρόγραμμα αρχικά έτρεχε σε ένα επιτραπέζιο υπολογιστή. Εντούτοις, ο σύζυγος της Elaine Mason, ο Ντέιβιντ, μηχανικός υπολογιστών, προσάρμοσε έναν μικρό υπολογιστή και τον συνέδεσε με την αναπηρική καρέκλα του. [ 165 ] Απελευθερωμένος από την ανάγκη να χρησιμοποιεί κάποιον για να ερμηνεύει την ομιλία του,ο Χώκινγκ σχολίασε "μπορώ να επικοινωνώ καλύτερα τώρα από ότι προτού χάσω τη φωνή μου. "[ 166 ] Η φωνή που χρησιμοποιεί έχει αμερικανική προφορά και δεν παράγεται πλέον. [ 167 ] [ 168 ] Παρά τη διαθεσιμότητα άλλων φωνών, ο Χώκινγκ έχει διατηρήσει αυτή την αρχική φωνή, λέγοντας ότι την προτιμά και ταυτίζεται με αυτή.[ 169 ] Τότε, ο Χώκινγκ ενεργοποιούσε έναν διακόπτη χρησιμοποιώντας το χέρι του και μπορούσε να παράγει μέχρι 15 λέξεις το λεπτό. [ 170 ] Οι διαλέξεις προετοιμάζονταν εκ των προτέρων, και στέλνονταν στο συνθεσάιζερ της ομιλίας σε σύντομα τμήματα για να παραδοθούν. [ 167 ]
Ένα από τα πρώτα μηνύματα που ο Χώκινγκ παρήγαγε με τη δικιά του συσκευή παραγωγής ήχου ήταν ένα αίτημα για το βοηθό του να τον βοηθήσει να τελειώσει το γράψιμο του "A Brief History Of Time". [ 170 ] Ο Peter Guzzardi, ο συντάκτης του στο Bantam, τον ώθησε να εξηγήσει τις ιδέες του σαφώς στη μη τεχνική γλώσσα, μια διαδικασία που απαιτούσε πολλαπλές αναθεωρήσεις από τον όλο και περισσότερο ενοχλημένο Χώκινγκ. [ 171 ] Το βιβλίο δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 1988 στις ΗΠΑ και τον Ιούνιο στο Ηνωμένο Βασίλειο, και αποδείχθηκε μια εξαιρετική επιτυχία, ανερχόμενο γρήγορα στην κορυφή των καταλόγων των μπεστσέλερ και στις δύο χώρες και παραμένοντας εκεί για εβδομάδες και μήνες. [ 172 ] [ 173 ] [ 174 ] Το βιβλίο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, [ 175 ] και τελικά πούλησε κατ' εκτίμηση 9 εκατομμύριο αντίγραφα. [ 174] Η προσοχή των μέσων ενημέρωσης ήταν έντονη, [ 175 ] και το εξώφυλλο από το περιοδικό «Newsweek» και ένας ειδικός της τηλεόρασης τον περιέγραψαν ως «κύριο του σύμπαντος». Η επιτυχία οδήγησε σε σημαντική οικονομική ανταμοιβή, αλλά επίσης και σε προκλήσεις λόγω διασιμότητας. [ 176 ] Ο Χώκινγκ ταξίδεψε εκτενώς για να προωθήσει την εργασία του, και απόλαυσε πάρτι και χορό μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. [ 175 ] Δυσκολευόταν να αρνηθεί τις προσκλήσεις και τους επισκέπτες που του άφηναν περιορισμένο χρόνο για εργασία και για τους σπουδαστές του. [ 177 ] Μερικοί συνάδελφοι δυσανασχετούσαν για την προσοχή που λάμβανε ο Χώκινγκ, αισθανόμενοι ότι οφειλόταν στην κατάστασή του. [ 178 ] [ 179 ] Έλαβε περαιτέρω ακαδημαϊκή αναγνώριση, συμπεριλαμβανομένων πέντε περαιτέρω τιμητικών βαθμών, [ 180 ]το Χρυσό μετάλλιο της Royal Astronomical Society (1985), [ 181 ] το Μετάλλιο Paul Dirac (1987) [ 180 ] και, μαζί με τον Πένροουζ, το προσδίδον κύρος, Βραβείο Wolf(1988). [ 182 ] Το 1989, ονομάστηκε μέλος της Συντροφιάς της τιμής από τη Βασίλισσα Ελισάβετ Β'. [ 177 ]
1990-2000
Στο γάμο του Χώκινγκ επικρατούσαν εντάσεις για πολλά χρόνια. Η Τζέιν αισθάνθηκε συντετριμμένη από την παρείσφρηση στην οικογενειακή ζωή τους των απαραίτητων νοσοκόμων και των βοηθών. Ο αντίκτυπος της προσωπικότητάς του ήταν προκλητικός για τους συναδέλφους και τα μέλη της οικογένειας, και σε μια συνέντευξη η Τζέιν περιέγραψε το ρόλο της ως "απλά για να του πω ότι δεν είναι ο Θεός".[108] [109] Επίσης οι αγνωστικιστικές απόψεις του σχετικά με τη θρησκεία ήρθαν σε αντιπαράθεση με την ισχυρή χριστιανική πίστη της, και οδήγησαν σε ένταση.[110] [109] [111] Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ο Χώκινγκ έζησε πλάι σε μία από τις νοσοκόμες του, την Ελέιν Μέισον, προς φόβο ορισμένων συναδέλφων φροντιστών, και των μελών της οικογένειας που ενοχλήθηκαν από τη δυναμική της προσωπικότητα και την προστατευτικότητά της. [112] Ο Χώκινγκ είπε στη Τζέιν ότι την άφηνε για την Μέισον[113] και αναχώρησε από το σπίτι της οικογένειας τον Φεβρουάριο του 1990.[114] Μετά από το διαζύγιό του από τη Τζέιν την άνοιξη του 1995, ο Χώκινγκ παντρεύτηκε τη Μέισον τον Σεπτέμβριο,[115] [114] δηλώνοντας «είναι θαυμάσιο —παντρεύτηκα τη γυναίκα που αγαπώ».[116]
Ο Χώκινγκ συνέχισε την εργασία του στη φυσική: το 1993 έγινε συν-εκδότης σε ένα βιβλίο πάνω στην ευκλείδια κβαντική βαρύτητα με τον Γκάρι Γκίμπονς (Gary Gibbons), και εξέδωσε μια συλλογή των άρθρων του σχετικά με τις μαύρες τρύπες και το Μπιγκ Μπανγκ.[117] To 1994 στο Ινστιτούτο Newton του Cambridge ο Χώκινγκ και ο Πένροουζ έδωσαν μια σειρά έξι διαλέξεων, οι οποίες δημοσιεύθηκαν το 1996 ως «Η φύση του χώρου και του χρόνου».[118] Το 1997, παραδέχτηκε ένα δημόσιο επιστημονικό στοίχημα που έβαλε το 1991 με τον Κιπ Θορν (Kip Thorne) και τον Τζον Πρέσκιλ (John Preskill) του Caltech. Ο Χώκινγκ είχε στοιχηματίσει ότι η πρόταση του Πένροουζ για μια "υπόθεση κοσμικής λογοκρισίας" —ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει καμία "γυμνή μοναδικότητα" μέσα σε έναν ορίζοντα —ήταν σωστή.[119] Αφού ανακάλυψε ότι η επένδυσή του θα μπορούσε να ήταν πρόωρη, ένα νέο πιο επεξεργασμένο στοίχημα προέκυψε. Αυτό προσδιόριζε ότι τέτοιες μοναδικότητες θα εμφανίζονταν χωρίς πρόσθετους όρους. [120] Το ίδιο έτος, ο Thorne, ο Χώκινγκ και ο Πρέσκιλ έβαλαν ένα άλλο στοίχημα αυτή τη φορά σχετικά με το παράδοξο των πληροφοριών για τη μαύρη τρύπα. [121] [122] Ο Thorne και ο Χώκινγκ υποστήριξαν ότι αφού η γενική σχετικότητα το κατέστησε αδύνατο για τις μαύρες τρύπες να ακτινοβολούν και να χάνουν πληροφορίες, η μάζα-ενέργεια και οι πληροφορίες που μεταφέρονται από την ακτινοβολία Χώκινγκ πρέπει να είναι "καινούριες", και όχι μέσα από τον ορίζοντα γεγονότων της μαύρης τρύπας. Δεδομένου ότι αυτό ερχόταν σε αντίθεση με την κβαντική μηχανική της μικροαιτιότητας (microcausality), η κβαντική θεωρία της μηχανικής θα έπρεπε να ξαναγραφεί. Ο Πρέσκιλ υποστήριξε το αντίθετο, ότι αφού ο κβαντικός μηχανικός προτείνει ότι οι πληροφορίες που εκπέμπονται από μια μαύρη τρύπα σχετίζονται με τις πληροφορίες που έπεσαν μέσα σε προγενέστερο χρόνο, η έννοια των μαύρων τρυπών που δίνονται από τη γενική σχετικότητα πρέπει να τροποποιηθεί με κάποιο τρόπο. [123]
Ο Χώκινγκ διατήρησε επίσης το δημόσιο προφίλ του, κάνοντας επίσης την επιστήμη προσιτή σε ένα ευρύτερο κοινό. Μια κινηματογραφική έκδοση του "Μια Σύντομη Ιστορία του Χρόνου", — σε σκηνοθεσία του Ερολ Μόρις(Errol Morris) και παραγωγή του Στίβεν Σπίλμπεργκ — έκανε πρεμιέρα το 1992. Ο Χώκινγκ ήθελε η ταινία να είναι επιστημονική και όχι βιογραφική, αλλά πείστηκε αλλιώς. Η ταινία, αν και έλαβε θετικές κριτικές, δεν κυκλοφόρησε ευρέως. [124] Το 1993 δημοσιεύθηκε μια δημοφιλούς επιπέδου συλλογή δοκιμίων, συνεντεύξεων και ομιλιών με τίτλο "Μαύρες τρύπες νεαρά σύμπαντα και άλλες μελέτες". [125] Το 1997 δημοσιεύτηκαν μια τηλεοπτική σειρά έξι επεισοδίων "το Σύμπαν του Στίβεν Χώκινγκ" και ένας οδηγός-εγχειρίδιο. Καθώς ο Χώκινγκ επέμεινε, αυτή τη φορά εστίασαν εξ ολοκλήρου στην επιστήμη. [126] [127] Εκανε επίσης διάφορες εμφανίσεις σε δημοφιλή μέσα ενημέρωσης. Στο πάρτυ παρουσίασης της βίντεο έκδοσης "Μια Σύντομη Ιστορία του Χρόνου", ο Λέοναρντ Νίμοϊ (Leonard Nimoy), ο οποίος είχε παίξει τον Σποκ στο Σταρ Τρεκ, έμαθε ότι ο Χώκινγκ ενδιαφερόταν να εμφανιστεί στη σειρά. Ο Νίμοϊ έκανε τις απαραίτητες επαφές και ο Χώκινγκ έπαιξε μια ολογραφική προσομοίωση του εαυτού του σε ένα επεισόδιο του Σταρ Τρεκ: Η επόμενη γενιά το 1993.[128] [129] [130] την ίδια χρονιά, η φωνή του μέσω συνθεσάιζερ καταγράφηκε για το τραγούδι των Pink Floyd "Keep Talking", [131] [125] και το 1999 για μια εμφάνιση στους Σίμσονς.[132] Στη δεκαετία του '90,ο Χώκινγκ δέχτηκε πιο ανοιχτά το μανδύα του προτύπου για τα άτομα με ειδικές ανάγκες,δίνοντας διαλέξεις για το θέμα και συμμετέχοντας σε δραστηριότητες συγκέντρωσης χρημάτων.[133] Στο γύρισμα του αιώνα, ο ίδιος και άλλοι έντεκα φωτιστές υπέγραψαν τη «Χάρτα για την τρίτη χιλιετία για την Αναπηρία», η οποία κάλεσε τις κυβερνήσεις να την πρόληψη της αναπηρίας και την προστασία των δικαιωμάτων των αναπήρων. [134] [135]
Το 1999 απονεμήθηκε στον Χώκινγκ από την Αμερικανική Φυσική Εταιρία, το βραβείο Julius Edgar Lilienfeld. [136] Το ίδιο έτος, η Τζέιν Χώκινγκ δημοσίευσε τη βιογραφία της, Μουσική για να κινήσει τα αστέρια, περιγράφοντας γάμο της με τον Χώκινγκ και την κατάρρευσή του. Οι αποκαλύψεις προκάλεσαν αίσθηση στα μέσα ενημέρωσης, αλλά όπως συνήθιζε σε ότι αφορούσε την προσωπική του ζωή, ο Χώκινγκ δεν έκανε κανένα δημόσιο σχόλιο, εκτός από το ότι δεν διαβάζει βιογραφίες για τον εαυτό του. [137]
2000-σήμερα
Μετά το δεύτερο γάμο του, η οικογένεια Χώκινγκ αισθάνθηκε αποκλεισμένη και περιθωριοποιημένη από τη ζωή του. [111] [138] Λίγο μετά την αλλαγή του αιώνα, και για μια περίοδο περίπου πέντε ετών, οικογένεια και προσωπικό ανησυχούσαν όλο και περισσότερο ότι ο επιστήμονας δεχόταν σωματική κακοποίηση. [139] [138] Πραγματοποιήθηκαν έρευνες της αστυνομίας, αλλά έκλεισαν αφού ο Χώκινγκ αρνήθηκε να κάνει καταγγελία. [138] [140] [141]
Ο Χώκινγκ συνέχισε τη συγγραφή για ένα δημοφιλές ακροατήριο, εκδίδοντας "Το σύμπαν σε ένα καρυδότσουφλο" (The Universe in a Nutshell) το 2001, [142] και "Μια πιο σύντομη ιστορία του χρόνου" (A Briefer History of Time) το οποία έγραψε το 2005 με τον Λέοναρντ Μλοντίνοφ (Leonard Mlodinow) για να εκσυγχρονίσει τα προηγούμενα έργα του, ώστε να καταστούν προσιτά σε ένα ευρύτερο κοινό, και "Ο Θεός δημιούργησε τους ακέραιους" (God Created the Integers), το οποίο εμφανίστηκε το 2006. [143] Μαζί με τον Τόμας Χέρτογκ (Thomas Hertog) στον Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών (CERN) και τον Τζιμ Χαρτλ (Jim Hartle), από το 2006 ο Χώκινγκ ανέπτυξε μια θεωρία κοσμολογίας "από πάνω προς τα κάτω" (top-down), σύμφωνα με την οποία το σύμπαν δεν είχε μία μοναδική αρχική κατάσταση αλλά πολλές διαφορετικές, και επομένως ότι δεν είναι σωστό να διατυπώσει μια θεωρία που προβλέπει την τρέχουσα διαμόρφωση του σύμπαντος από μία συγκεκριμένη αρχική κατάσταση.[144] Η θεωρία "top-down" της κοσμολογίας υποθέτει ότι το παρόν "επιλέγει" το παρελθόν από μία υπέρθεση πολλών πιθανών ιστοριών. Με αυτό τον τρόπο, η θεωρία προτείνει μια πιθανή απάντηση στο ερώτημα του τέλεια ρυθμισμένου σύμπαντος. [145] [146]
Το ίδιο έτος ο Χώκινγκ και η Ελέιν χώρισαν ήσυχα, [147][148] και μετά από αυτό ο Χώκινγκ απέκτησε και πάλι στενότερες σχέσεις με τη Τζέιν, τα παιδιά και τα εγγόνια του.[148][149] Αντανακλώντας αυτήν την ευτυχέστερη περίοδο, μια αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου της Τζέιν αποκαλούμενη «Ταξιδεύοντας στο άπειρο, Η ζωή μου με τον Stephen», εμφανίστηκε το 2007.[150] Εκείνη τη χρονιά ο Χώκινγκ και η κόρη του Λούσυ δημοσίευσαν το George's Secret Key to the Universe, ένα παιδικό βιβλίο σχεδιασμένο να εξηγήσει τη θεωρητική φυσική με έναν πιο προσιτό τρόπο, σκιαγραφώντας χαρακτήρες παρόμοιους με εκείνους στην οικογένεια του Χώκινγκ.[151][152] Το βιβλίο ακολουθήθηκε από συνέχειες το 2009 και το 2011. [153]
Ο Χώκινγκ συνέχισε να εμφανίζεται τακτικά στην οθόνη: ντοκιμαντέρ με τίτλο "Ο πραγματικός Στήβεν Χώκινγκ" (2001)[154]και "Stephen Hawking: Προφίλ "(2002), [155] μια τηλεταινία του Χώκινγκ για την περίοδο γύρω από την αρχή της ασθένειάς του (2004), [155] καθώς και μια σειρά ντοκιμαντέρ, "Στήβεν Χώκινγκ, κύριος του σύμπαντος" (2008). [156]Ο Χώκιγνκ έκανε περαιτέρω εμφανίσεις με τη μορφή κινουμένων σχεδίων στο The Simpsons,[157][158]και Futurama [159], στις οποίες δίνει τη φωνή του, [160] και στο The Big Bang Theory, όπου συμμετείχε προσωπικά. [161] Ο Χώκινγκ συνέχισε να ταξιδεύει ευρέως, συμπεριλαμβανομένων των ταξιδιών στη Χιλή, το Νησί του Πάσχα, τη Νότια Αφρική και την Ισπανία (για να λάβει Βραβείο Fonseca το 2008)[162][163], τον Καναδά [164] και πολλαπλά ταξίδια στις Ηνωμένες Πολιτείες. [165] Για πρακτικούς λόγους που σχετίζονται με την αναπηρία ο Χώκινγκ ταξίδευε όλο και περισσότερο με το ιδιωτικό του τζετ, που απο το 2011 αυτό έγινε ο μόνος τρόπος του για διεθνή ταξίδια. {{sfn|Ferguson|2011|p=197,269}
Κατά τη διάρκεια των ετών, o Χώκινγκ διατήρησε το δημόσιο προφίλ του τραβώντας την προσοχή κατά σειρά, και κάνοντας συχνά αμφισβητούμενες δηλώσεις: [166] έχει δηλώσει ότι οι ιοί υπολογιστών θα πρέπει να θεωρούνται μια νέα μορφή ζωής, [167] που οι άνθρωποι θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τη γενετική εφαρμοσμένη μηχανική για να αποφύγουν να παγιδέψουν τους υπολογιστές, [168] και ότι με δεδομένη την απεραντοσύνη του σύμπαντος, πιθανόν να υπάρχουν εξωγήινοι, αλλά η επαφή με τους πρέπει να αποφευχθεί. [169][170] Το 2010 είπε "εάν κάποτε μας επισκεφθούν εξωγήινοι, το αποτέλεσμα νομίζω ότι θα είναι όπως όταν πρωτοπάτησε το πόδι του στην Αμερική ο Χριστόφορος Κολόμβος, γεγονός όχι και τόσο θετικό για τους Ινδιάνους της Αμερικής." ]Ο Χώκινγκ έχει εκφράσει τις ανησυχίες του ότι η ζωή στη γη διατρέχει κίνδυνο λόγω «ενός ξαφνικού πυρηνικού πολέμου, γενετικά τροποποιημένων ιών ή άλλους κινδύνους που δεν έχουμε ακόμα σκεφτεί». [171] Προβλέπει ότι οι διαστημικές πτήσεις και ο αποικισμός στο διάστημα είναι αναγκαία για την το μέλλον της ανθρωπότητας.[171] Παρακινημένος από την επιθυμία να αυξηθεί το δημόσιο ενδιαφέρον για τις διαστημικές πτήσεις και να δείξει τις δυνατότητες των ατόμων με ειδικές ανάγκες, το 2007, συμμετείχε σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας σε μια πτήση Vomit Comet, κατά την ευγενική χορηγία της Zero Gravity Corporation, κατά την οποία βίωσε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας οκτώ φορές. [171][172] [173]. [174].
Ως υποστηρικτής γαι πολλά χρόνια του Εργατικού Κόμματος, ο Χώκινγκ έχει γνωστοποιήσει επίσης όλο και περισσότερο τις απόψεις του πάνω σε διάφορα πολιτικά ζητήματα.[175][176] Το 2000 έκανε ένα αφιέρωμα για τον δημοκρατικό υποψήφιο πρόεδρο Αλ Γκορ [177][178], αποκάλεσε την εισβολή στο Ιράκ του 2003 ένα "έγκλημα πολέμου", [176][177] μποϊκόταρε ένα συνέδριο στο Ισραήλ λόγω ανησυχιών σχετικά με τις πολιτικές του έναντι των Παλαιστινίων,[179][180][181] έκανε εκστρατεία για τον πυρηνικό αφοπλισμό, [175] [182] [176] και έχει υποστηρίξει την έρευνα των βλαστικών κυττάρων,[176] [183] την καθολική υγειονομική περίθαλψη,[184] , καθώς και δράσεις για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής. [182] Ο Χώκινγκ έχει επίσης χρησιμοποιήσει τη φήμη του για να διαφημίσει προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων μιας αναπηρικής καρέκλας, [185] και των εταιρειών National Savings,[258] British Telecom, Specsavers, Egg Banking,[186] και Go Compare.[187]
Στον τομέα της φυσικής, από το 2003, ήταν αυξανόμενη η συναίνεση ότι ο Χώκινγκ είχε άδικο για την απώλεια των πληροφοριών σε μια μαύρη τρύπα. [188] Σε μια διάλεξη του το 2004 στο Δουβλίνο, ο φυσικός παραδέχθηκε το στοίχημά του με τον Πρέσκιλ το 1997, αλλά περιέγραψε τη δική του, κάπως αμφισβητούμενη λύση στο πρόβλημα του παραδόξου των πληροφοριών, που αφορούν τη δυνατότητα στις μαύρες τρύπες να έχουν περισσότερες από μία τοπολογία. [189][190] Στο έγγραφο του 2005 που δημοσίευσε για το θέμα, υποστήριξε ότι το παράδοξο των πληροφοριών που εξηγήθηκε εξετάζοντας όλες τις εναλλακτικές ιστορίες συμπάντων, με απώλεια πληροφοριών σε εκείνες με τις μαύρες τρύπες που ακυρώνονται σε σχέση με εκείνες χωρίς απώλεια. [191] [192] Στο πλαίσιο μιας άλλης μακροχρόνιας επιστημονικής διαμάχης, ο Χώκινγκ εμφατικά υποστήριξε, και στοιχημάτισε, ότι το μποζόνιο του Higgs δεν θα βρεθεί ποτέ.[193] Η ύπαρξη του σωματιδίου, που προτάθηκε ως μέρος της θεωρίας του πεδίου Higgs από τον Peter Higgs το 1964, έγινε δυνατό να επιβεβαιωθεί μέσω του Fermilab κοντά στο Σικάγο και του Large Electron Positron και του Large Hadron Collider στο CERN. [194] Ο Χώκινγκ και ο Higgs ασχολούνται με μια έντονη και δημόσια συζήτηση για το θέμα αυτό το 2002 και ξανά το 2008, με τον Higgs να κριτικάρει τη δουλειά του Χώκινγκ και να παραπονιέται για τον Χώκινγκ ότι "η διασημότητα του δίνει μια στιγμιαία αξιοπιστία που οι άλλοι δεν έχουν". [194] Το σωματίδιο ανακαλύφθηκε στο CERN, τον Ιούλιο του 2012: ο Χώκινγκ γρήγορα παραδέχθηκε ότι είχε χάσει το στοίχημά του [195][196] και είπε ότι ο Higgs θα πρέπει να κερδίσει το βραβείο Νόμπελ Φυσικής[197]
Η επιδείνωση της ασθένειας του Χώκινγκ συνεχίστηκε, και το 2005 άρχισε να επικοινωνεί με συσκευή επικοινωνίας μέσω των κινήσεων των μυών των μάγουλών του, [198][199][200] με ρυθμό περίπου μία λέξη ανά λεπτό.[199] Με αυτήν την επιδείνωση της υγείας του υπάρχει κίνδυνος να αποκτήσει το σύνδρομο του εγκλεισμού, έτσι ο Χώκινγκ συνεργάζεται με ερευνητές σε συστήματα που θα μπορούσαν να μεταφράσουν τα σχέδια του εγκεφάλου του ή τις εκφράσεις του δικού του προσώπου με ενεργοποίηση διακοπτών. [[159][200][201] Μέχρι το 2009 δεν θα μπορούσε πλέον να οδηγήσει την αναπηρική καρέκλα του μόνος. [202] έχει αυξήσει τις δυσκολίες αναπνοής, που απαιτούν αναπνευστικό μηχάνημα κατά περιόδους, και έχει νοσηλευθεί αρκετές φορές. [159] Το 2002, μετά από μια ευρεία ψηφοφορία στο Ηνωμένο Βασίλειο, το BBC τον συμπεριέλαβε στον κατάλογο με τους 100 Greatest Britons. [203]Στον Χώκινγκ απονεμήθηκε Μετάλλιο Copley από τη Royal Society (2006), [204]., Προεδρικό μετάλλιο της ελευθερίας(2009), [205][206] και το βραβείο της Russian Fundamental Physics (2012).[207]
Πολλά κτίρια έχουν πάρει το όνομά του, συμπεριλαμβανομένου του Stephen W. Hawking Science Museum στο Σαν Σαλβαδόρ, Ελ Σαλβαδόρ, [208]το Stephen Hawking Building στο Cambridge, [209] και το Stephen Hawking Centre στο Ινστιτούτο Perimeter στον Καναδά. [210] [211][211] Ταυτόχρονα, δεδομένης της σχέσης του Χώκινγκ με το χρόνο, παρουσίασε το μηχανικό "Chronophage" (ή time-eating) Corpus Clock στο Corpus Christi College του Cambridge το Σεπτέμβριο του 2008.[212][213]
Όπως απαιτείται από τους κανονισμούς του πανεπιστημίου, ο Χώκινγκ αποσύρθηκε από Lucasian Professor of Mathematics το 2009. Παρά τις υποθέσεις ότι θα εγκατέλειπε το Ηνωμένο Βασίλειο σε ένδειξη διαμαρτυρίας, λόγω περικοπών στη δημόσια χρηματοδότηση στη βασική επιστημονική έρευνα, [214] ο Χώκινγκ συνέχισε να εργάζεται ως διευθυντής ερευνών στο Τμήμα Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Θεωρητικής Φυσικής, και έχει δηλώσει ότι δεν σκοπεύει να αποσυρθεί. [215]
Ο Χώκινγκ έχει δηλώσει ότι «δεν είναι θρησκευόμενος κατά τη συνήθη έννοια» και πιστεύει ότι «το σύμπαν διέπεται από τους νόμους της επιστήμης. Οι νόμοι μπορεί να αποφασίστηκαν από τον Θεό, αλλά ο Θεός δεν παρεμβαίνει για να τους καταργήσει.» [216] σε συνέντευξή του που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian, ο Hawking θεωρεί την έννοια του Παραδείσου ως μύθο, πιστεύοντας ότι "δεν υπάρχει παράδεισος ή μετά θάνατον ζωή» και ότι μια τέτοια ιδέα ήταν ένα «παραμύθι για τους ανθρώπους που φοβούνται το σκοτάδι».[217] Στη διάσκεψη Zeitgeist της Google το 2011, ο Hawking είπε ότι "η φιλοσοφία είναι νεκρή." Πιστεύει ότι οι φιλόσοφοι "δεν συμβαδίζουν με τις σύγχρονες εξελίξεις στην επιστήμη" και ότι οι επιστήμονες "έχουμε γίνει οι φορείς του φακού της ανακάλυψης, στην αναζήτησή μας για τη γνώση." Είπε ότι φιλοσοφικά προβλήματα μπορούν να απαντηθούν από την επιστήμη, ιδίως μέσω των νέων επιστημονικών θεωριών που «μας οδηγούν σε μια νέα και πολύ διαφορετική εικόνα του σύμπαντος και της θέση μας σε αυτό».[218] Τον Αύγουστο του 2012 ο Χώκινγκ διηγήθηκε το τμήμα Διαφωτισμού στην τελετή έναρξης των Παραολυμπιακών Αγώνων το Καλοκαίρι του 2012 .[219]
Υποσημειώσεις
Larsen 2005, σελίδες xiii, 2.
Ferguson 2011, σελ. 21.
White & Gribbin 2002, σελ. 6.
Ferguson 2011, σελίδες 21–22.
Larsen 2005, σελίδες 2, 5.
Ferguson 2011, σελ. 22.
Larsen 2005, σελ. xiii.
Larsen 2005, σελ. 3.
Ferguson 2011, σελ. 24.
White & Gribbin 2002, σελ. 12.
Ferguson 2011, σελίδες 22-23.
White & Gribbin 2002, σελίδες 11-12.
White & Gribbin 2002, σελ. 13.
White & Gribbin 2002, σελ. 8.
White & Gribbin 2002, σελίδες 7-8.
Larsen 2005, σελ. 4.
Ferguson 2011, σελίδες 25,26.
White & Gribbin 2002, σελίδες 14-16.
Ferguson 2011, σελ. 26.
White & Gribbin 2002, σελίδες 19-20.
Ferguson 2011, σελ. 25.
White & Gribbin 2002, σελίδες 17-18.
Ferguson 2011, σελ. 27.
Hoare et al. 5.
White & Gribbin 2002, σελ. 41.
Ferguson 2011, σελίδες 27-28.
White & Gribbin 2002, σελίδες 42-43.
Ferguson 2011, σελ. 28.
Ferguson 2011, σελίδες 28-29.
White & Gribbin 2002, σελίδες 46-47,51.
Ferguson 2011, σελ. 29.
Ferguson 2011, σελίδες 30-31.
Hawking 1992, σελ. 44.
White & Gribbin 2002, σελ. 50.
Ferguson 2011, σελίδες 30,31.
White & Gribbin 2002, σελ. 53.
Ferguson 2011, σελ. 31.
White & Gribbin 2002, σελ. 54.
White & Gribbin 2002, σελίδες 54-55.
White & Gribbin 2002, σελ. 56.
Ferguson 2011, σελίδες 31-32.
Ferguson 2011, σελ. 33.
White & Gribbin 2002, σελ. 58.
Ferguson 2011, σελίδες 33-34.
Ferguson 2011, σελ. 32.
Donaldson et al. "The.
White & Gribbin 2002, σελ. 59.
Ferguson 2011, σελίδες 34-35.
Larsen 2005, σελίδες 18-19.
White & Gribbin 2002, σελίδες 59–61.
White & Gribbin 2002, σελίδες 61–63.
Ferguson 2011, σελίδες 37–40.
Larsen 2005, σελ. xiv.
Ferguson 2011, σελ. 40.
White & Gribbin 2002, σελίδες 69–70.
Ferguson 2011, σελ. 42.
White & Gribbin 2002, σελίδες 68–69.
Ferguson 2011, σελ. 34.
White & Gribbin 2002, σελίδες 71–72.
Ferguson 2011, σελίδες 43–44.
Ferguson 2011, σελ. 47.
Larsen 2005, σελ. xix.
Ferguson 2011, σελίδες 45–47.
White & Gribbin 2002, σελίδες 92–98.
White & Gribbin 2002, σελ. 101.
Ferguson 2011, σελ. 61,64.
Ferguson 2011, σελίδες 64–65.
Hawking et al. (1970).
Ferguson 2011, σελίδες 48–49.
Ferguson 2011, σελίδες 76–77.
White & Gribbin 2002, σελίδες 124–25.
Ridpath et al. New Scientist.
White & Gribbin 2002, σελ. 124.
White & Gribbin 2002, σελ. viii.
Ferguson 2011, σελ. 48.
White & Gribbin 2002, σελ. 117.
Ferguson 2011, σελ. 162.
Ferguson 2011, σελ. 49.
Ferguson 2011, σελ. 65.
Ferguson 2011, σελίδες 65–67.
Larsen 2005, σελ. 38.
Ferguson 2011, σελίδες 67–68.
White & Gribbin 2002, σελίδες 123–24.
Larsen 2005, σελ. 33.
R. et al. "Astrophysical, σελ. 278..
Larsen 2005, σελ. 35.
Ferguson 2011, σελ. 68.
Larsen 2005, σελ. 39.
White & Gribbin 2002, σελ. 146.
Ferguson 2011, σελ. 70.
Larsen 2005, σελ. 41.
Hawking et al. "Black.
Hawking, et al. "Particle.
Ferguson 2011, σελίδες 69–73.
Ferguson 2011, σελίδες 70–74.
Larsen 2005, σελίδες 42–43.
White & Gribbin 2002, σελίδες 150–51.
Larsen 2005, σελ. 44.
White & Gribbin 2002, σελ. 133.
Ferguson 2011, σελίδες 37–39, 77.
Ferguson 2011, σελ. 78.
Ferguson 2011, σελίδες 82–83.
Ferguson 2011, σελίδες 83–88.
Ferguson 2011, σελίδες 82,86.
Ferguson 2011, σελίδες 86-88.
Ferguson 2011, σελίδες 150,189, 219.
Ferguson 2011, σελ. 95.
Ferguson 2011, σελίδες 164–65.
Highfield et al. Retrieved 7 December 2012.
Ferguson 2011, σελίδες 80–81.
Adams et al. Retrieved 12 February 2013.
Ferguson 2011, σελ. 145.
Ferguson 2011, σελ. 165.
Larsen 2005, σελίδες x–xix.
White & Gribbin 2002, σελ. 274.
Ferguson 2011, σελ. 187.
Ferguson 2011, σελ. 180.
Ferguson 2011, σελ. 188.
Ferguson 2011, σελίδες 189–90.
Ferguson 2011, σελ. 190.
Hawking et al. Pasadena.
Hawking et al. arXiv:hep-th/0507171.
Preskill, John & "John Preskill's comments about Stephen Hawking's concession" Retrieved 29 February 2012.
Ferguson 2011, σελίδες 168–70.
Ferguson 2011, σελ. 178.
Ferguson 2011, σελ. 189.
Larsen 2005, σελ. 97.
Ferguson 2011, σελίδες 177–78.
Larsen 2005, σελίδες 93–94.
Okuda & Okuda 1999, σελ. 380.
Larsen & 2005 94, σελίδες xiii.
Ferguson 2011, σελ. 192.
Ferguson & 2011 178, σελίδες 164.
"Call for global disability campaign", BBC News (London: BBC) & 8 September 1999 Retrieved 12 February 2013.
Ferguson 2011, σελ. 196.
"Julius Edgar Lilienfeld Prize" & American Physical Society Retrieved 29 August 2008.
Ferguson & 2011 192, σελίδες 187.
"Welcome back to the family, Stephen" et al. Retrieved 6 May 2007.
Ferguson & 2011 225, σελίδες 197.
Harrison et al. Retrieved 3 February 2013.
Adams, Tim (4 April 2004 & "Tim Adams talks to Jane Hawking about her ex husband Stephen" The Observer (London: GMG).
Ferguson 2011, σελίδες 199–200.
Ferguson 2011, σελίδες 222–23.
Highfield et al. Retrieved 9 April 2012.
Hawking et al. Physical Review.
Highfield et al. Retrieved 7 December 2012.
Sapsted et al. and.
Ferguson 2011, σελ. 225.
Highfield et al. Hawking:.
Welcome et al. family,.
"Man et al. planets.
Ferguson 2011, σελίδες 230–231.
Books". et al. Website..
Ferguson 2011, σελίδες 178–79.
Ferguson 2011, σελ. 221.
Wollaston, et al. night's.
Ferguson 2011, σελ. 2005.
Itzkoff et al. of.
Highfield, et al. Hawking:.
Stephen et al. Guide"..
Professor et al. Big.
Ferguson 2011, σελ. 233.
"Fonseca et al. of.
Ferguson 2011,, σελ. 239.
Ferguson 2011, σελ. 269.
Ferguson 2011, σελίδες 178–79, 209.
Ferguson 2011, σελ. 179.
Ferguson 2011, σελ. 208.
Hickman, et al. Hawking.
Stephen et al. making.
Overbye, et al. Hawking.
"Hawking et al. BBC News..
"Physicist et al. gravity"..
Ferguson 2011, σελίδες 232–33.
White & Gribbin 2002, σελ. 195..
Ferguson 2011, σελ. 223.
Ferguson 2011, σελ. 195.
"Scientist et al. Iraq.
Diplomacy et al. Hawking.
Kershner et al. Hawking.
Harriet et al. Kalman.
Lean, et al. of.
Andalo, et al. urges.
Ferguson 2011,, σελ. 242.
Ferguson 2011, σελ. 196..
Could et al. sincerest.
Usborne, et al. Go.
Ferguson 2011,, σελίδες 216–17.
Ferguson 2011, σελίδες 217–20.
Preskill, et al. comments.
Hawking, et al. loss.
Ferguson 2011, σελίδες 223–24.
Ferguson 2011, σελ. 95, 236.
Ferguson 2011, σελίδες 94–95,236.
Wright, et al. Some.
"Stephen et al. boson.
"Higgs et al. earn.
Ferguson 2011, σελ. 224..
de et al. "The.
Boyle, et al. researchers.
"Start-up et al. Prof.
Ferguson 2011, σελ. 240.
100 et al. complete.
"Oldest, et al. awarded.
Ferguson 2011, σελ. 241.
MacAskill, et al. presents.
"Fundamental et al. Fundamental.
Komar, et al. (October 2000)..
"The et al. BBC News..
"Grand Opening of the Stephen Hawking Centre at Perimeter Institute" & Perimeter Institute Retrieved 6 June 2012.
"Grand et al. Stephen.
Ferguson 2011,, σελίδες 237–38..
"Time et al. Clock"..
Ferguson 2011,, σελίδες 238–39.
"Professor et al. stay.
Stewart, et al. sees.
Sample, et al. Hawking:.
Warman, et al. Hawking.
"Paralympics: et al. 'journey.
Εγκυκλοπαίδεια του Ηνωμένου Βασιλείου
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
