Ο Τζόζεφ Πρίστλυ, απαντώμενος στην ελληνική βιβλιογραφία κυρίως με τη λανθασμένη προφορά Πρίστλεϋ (Joseph Priestley, 24 Μαρτίου 1733 – 6 Φεβρουαρίου 1804), ήταν Άγγλος θεολόγος, Προτεστάντης κληρικός, φυσικός φιλόσοφος, χημικός, γλωσσολόγος, παιδαγωγός και φιλελεύθερος πολιτικός φιλόσοφος, ο οποίος δημοσίευσε περισσότερα από 150 έργα.
Ο Πρίστλυ πιστώνεται από πολλούς με την ανακάλυψη του οξυγόνου[7], έχοντας απόμονώσει σε αέρια κατάσταση το στοιχείο αυτό το 1774, αν και οι Καρλ Βίλελμ Σέελε και Αντουάν Λωράν Λαβουαζιέ μπορούν επίσης να τη διεκδικήσουν ανεξάρτητα.[8]
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, η επιστημονική φήμη του Πρίστλυ οφειλόταν κυρίως στην εφεύρεση του ανθρακούχου νερού, στα γραπτά του για τον ηλεκτρισμό και στην ανακάλυψη διάφορων αερίων. Ωστόσο, η αποφασιστικότητά του στην υπεράσπιση της λανθασμένης θεωρίας του φλογιστού και στην απόρριψη των απαρχών της χημικής επαναστάσεως, τον άφησε τελικώς απομονωμένο μέσα στην επιστημονική κοινότητα.
Η επιστήμη του Πρίστλυ ήταν ταυτοχρόνως και ένα αναπόσπαστο τμήμα της θεολογίας του, καθώς επιχειρούσε με επιμονή να συγχωνεύσει τον ορθολογισμό της εποχής του Διαφωτισμού με τον χριστιανικό θεϊσμό.[9] Στα μεταφυσικά του κείμενα, ο Πρίστλυ επεχείρησε να συνδυάσει τον θεϊσμό, τον υλισμό και τον ντετερμινισμό, ένα εγχείρημα που έχει αποκληθεί «τολμηρό και πρωτότυπο».[10] Πίστευε ότι μία σωστή κατανόηση του φυσικού κόσμου θα ωφελούσε την ανθρώπινη πρόοδο και τελικώς θα επέφερε την κυριαρχία του Χριστιανισμού.[10] Πίστευε θερμά στην ελεύθερη και ανοικτή ανταλλαγή ιδεών, υπερασπιζόταν τη θρησκευτική ανεκτικότητα και τα ίσα δικαιώματα για τα θρησκευτικά παρακλάδια της επίσημης Αγγλικανικής Εκκλησίας, στα οποία ανήκε και ο ίδιος. Η αμφιλεγόμενη φύση των δημοσιεύσεων του Πρίστλυ, συνδυασμένη με την εκπεφρασμένη υποστήριξή του προς τη Γαλλική Επανάσταση, προκάλεσε τις υποψίες των αρχών και του κοινού, και τελικώς υποχρεώθηκε να φύγει στις ΗΠΑ, μετά την πυρπόληση του σπιτιού του στο Μπέρμινχαμ από όχλο. Πέρασε τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του στην Πενσυλβάνια.
Δάσκαλος σε όλη του τη ζωή, ο Πρίστλυ συνεισέφερε και στην παιδαγωγική, αλλά και ως συγγραφέας βιβλίου αγγλικής γραμματικής, και ιστορικών έργων. Τα διδακτικά αυτά βιβλία υπήρξαν τα δημοφιλέστερα έργα του όσο ζούσε. Ωστόσο τα φιλοσοφικά έργα του ήταν αυτά που άσκησαν τη διαρκέστερη επίδραση: οι μεγαλύτεροι Βρετανοί φιλόσοφοι της επόμενης γενιάς, όπως οι Τζέρεμι Μπένθαμ, Τζον Στιούαρτ Μιλ και Χέρμπερτ Σπένσερ, τα αναφέρουν ανάμεσα στις πρώτες πηγές για τον ωφελιμισμό.
Παραπομπές
«The Guardian». (Αγγλικά) The Guardian.
www.londonremembers.com/memorials/joseph-priestley.
«Joseph Priestley». (Γαλλικά) Sycomore. 17830.
«Joseph Priestley». Comité des travaux historiques et scientifiques. 117634.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Joseph-Priestley. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Find A Grave. 7041. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
H.I. Schlesinger (1950). General Chemistry (4th έκδοση), σελ. 134.
Kuhn, 53–60; Schofield (2004), 112–13. Η δυσκολία στον ακριβή καθορισμό του τόπου και του χρόνου της «ανακαλύψεως» του οξυγόνου, εντός του πλαισίου της αναπτυσσόμενης χημικής επαναστάσεως, αποτελεί μία από τις κεντρικές απεικονίσεις του Τόμας Κουν για τη βαθμιαία φύση της «αλλαγής παραδείγματος» στο έργο του Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων.
Tapper, 10.
Tapper, 314.
Εγκυκλοπαίδεια του Ηνωμένου Βασιλείου
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
