Ο Χέρμπερτ Σπένσερ (Herbert Spencer, 27 Απριλίου 1820 - 8 Δεκεμβρίου 1903) ήταν Άγγλος φιλόσοφος, βιολόγος, κοινωνιολόγος και πολιτικός φιλόσοφος της Βικτωριανής εποχής.
Ο Σπένσερ ανέπτυξε την έννοια της εξέλιξης ως την προοδευτική ανάπτυξη του φυσικού κόσμου, των βιολογικών οργανισμών, του ανθρώπινου μυαλού, του ανθρώπινου πολιτισμού και των κοινωνιών σύμφωνα με την οποία ο κόσμος προοδεύει σταθερά προς το καλύτερο. Οι ιδεές του για την εξέλιξη επηρέασαν την ανάπτυξη της οικονομίας, της πολιτικής επιστήμης, της βιολογίας και της φιλοσοφίας. Στη διάρκεια της ζωής του απέκτησε μεγάλη φήμη κυρίως στην αγγλόφωνη ακαδημαϊκή κοινότητα. Η φήμη του ανταγωνιζόταν εκείνη του Δαρβίνου. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες οι οπαδοί του κάποια στιγμή δε δίστασαν να τον συγκρίνουν με τον Αριστοτέλη.
Εμπνεόμενος από την Καταγωγή των Ειδών του Κάρολου Δαρβίνου, υποστήριξε την έννοια της επιβίωσης του ικανότερου στον κοινωνικό κόσμο, προσέγγιση η οποία ονομάστηκε κοινωνικός δαρβινισμός.Σύμφωνα με αυτή, το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει στις φυσικές διεργασίες της κοινωνίας.Με αυτόν τον τρόπο θα επιβιώσουν οι ισχυρότεροι άνθρωποι αφήνοντας τους ανίσχυρους να χαθούν και έτσι θα φτάσουν σε όλο και υψηλότερα επίπεδα ιστορικής εξέλιξης. Η κατάχρηση των ιδεών του Σπένσερ για την βιολογική αιτιολόγηση ενός ανελέητου οικονομικού ανταγωνισμού, σύμφωνα με τον Richard Hofstadter, οφείλεται σε μεταγενέστερους εκλαϊκευτές του έργου του, όπως οι Andrew Carnegie και William Graham Sumner, που το έκαναν για να εξυπηρετήσουν τις δικές τους ιδεολογίες.[11]
Η ζωή του
Γεννήθηκε στο Ντέρμπι της Αγγλίας στις 17 Απριλίου 1820.Ήταν το μεγαλύτερο από εννέα αδέρφια και το μόνο που κατάφερε να επιβιώσει κατά την νηπιακή ηλικία.Ο πατέρας του, δάσκαλος στο επάγγελμα, ήταν ένας μη συμβατικός άνθρωπος.Διαχώριζε τον εαυτό του από την επίσημη θρησκεία αλλά και από την πολιτική και κοινωνική εξουσία. πως εντρύφησε στο γιο του μια αντιπάθεια για όλες τις μορφές εξουσίας και μια ανεξαρτησία σκέψης.Ο Σπένσερ από μικρή ηλικία επηρεάστηκε από τις ιδέες υπέρ του ελεύθερου εμπορίου και κατά της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία.
Ο Σπένσερ παρά το γεγονός ότι δεν έλαβε επίσημη μόρφωση διδάχθηκε στο σπίτι του φυσικές επιστήμες, μαθηματικά και λατινικά από τον πατέρα του και τον θείο του.Διδάχθηκε επίσης τις έννοιες της βιολογικής εξέλιξης του Έρασμου Δαρβίνου, παππού του Κάρολου Δαρβίνου, και του Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ.Ο Σπένσερ σε μεγάλο βαθμό ήταν αυτοδίδακτος και κατέκτησε τις περισσότερες γνώσεις του από αναγνώσματα και συνομιλίες με φίλους του.
Ο Σπένσερ εργάστηκε ως πολιτικός μηχανικός από τα δεκαέξι του χρόνια έως το 1841 στο σιδηρόδρομο του Λονδίνου και του Birmingham που τη δεκαετία του 1830 γνώριζε άνθιση.Τον ελεύθερο χρόνο του γράφει σε εφημερίδες που έχουν μη κονφορμαλιστικές θρησκευτικές πεποιθήσεις και ριζοσπαστικές πολιτικές πεποιθήσεις.Από το 1848 εως το 1853 εργάστηκε στην εβδομαδιαία οικονομική εφημερίδα The Economist. Μέσω του εκδότη της Τζον Τσάπμαν γνωρίζει πολλούς από τους ριζοσπαστικούς και προοδευτικούς στοχαστές του κεφαλαίου της εποχής όπως τους Τζον Στιούαρτ Μιλ, Harriet Martinean, George Henry Lewes και την Μέρι Αν Έβανς (γνωστή με το συγγραφικό της ψευδώνυμο ως Τζορτζ Έλιοτ) με την οποία θα συνδεθεί συναισθηματικά.Θα γνωρίσει επίσης τον βιολόγο Τόμας Χάξλεϋ με τον οποίο θα παραμείνει φίλος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.Οι Έβανς και Lewes θα τον φέρουν σε επαφή με τις ιδέες που αναπτύσσει ο Τζον Στιούαρτ Μιλ στο έργο του 'Ένα σύστημα λογικής' και με το θετικισμό του Αυγούστου Κοντ, με τον οποίο διαφωνεί έντονα, ιδέες που θα τον επηρεάσουν στο κατοπινό έργο του.
Στα πρώτα του άρθρα αναπτύσσει τις ιδέες του για τον ατομικισμό, υπερασπίζεται το laissez-faire στην οικονομική ζωή και τη μη παρέμβαση του κράτους.Οι ιδέες αυτές αναπτύσσονται το 1851 στο βιβλίο του Social Statics, or the conditions essential to human happiness όπου παρουσιάζει έναν απολογισμό της ανάπτυξης της ανθρώπινης ελευθερίας και μια υπεράσπιση των ατομικών ελευθεριών.Μετά το θάνατο του θείου του Thomas το 1853, ο Σπένσερ έλαβε μια κληρονομιά η οποία του επέτρεψε να αφιερωθεί στο γράψιμο χωρίς να εξαρτάται από τακτική απασχόληση.
Το 1855 εκδίδει το βιβλίο του Οι αρχές της ψυχολογίας το οποίο βασίζεται στη θεμελιακή υπόθεση ότι το ανθρώπινο μυαλό υπόκειται στους νόμους της φύσης και αυτοί μπορούν να ανακαλυφθούν μέσα από την γενική βιολογία.Αυτό επιτρέπει την υιοθέτηση μιας προοπτικής ανάπτυξης με όρους όχι μόνο του ατόμου αλλά επίσης των ειδών και της ράτσας.Υπερασπίζεται την άποψη ότι επαναλαμβανόμενες ενώσεις ιδεών ενσωματώνονται στο σχηματισμό ενώσεων στον εγκέφαλο και με αυτόν τον τρόπο μπορούν να περνάνε από τη μια γενιά στην άλλη μέσω της κληρονομικότητας των επίκτητων χαρακτηριστικών που πρώτος υποστήριξε ο Λαμάρκ.Ωστόσο το βιβλίο αυτό δε βρήκε ανταπόκριση. Την περίοδο αυτή ο Σπένσερ αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στη πνευματική του υγεία τα οποία τον επηρεάζουν για το υπόλοιπο της ζωής του.Λόγω της ασθένειας αποζητά την ιδιωτικότητα και αποφεύγει να εμφανίζεται δημόσια.
Το ενδιαφέρον του Σπένσερ για την ψυχολογία πηγάζει από το ότι θέλει να εγκαθιδρύσει ένα θεμελιακό νόμο παγκόσμιας ισχύος.Θέλει να αναδείξει ότι είναι πιθανό όλα στο σύμπαν -η γλώσσα, η κουλτούρα, η ηθική- να εξηγηθούν με νόμους παγκόσμιας εγκυρότητας.Αυτό ερχόταν σε αντίθεση με τη θεολογική θέση της εποχής ότι η ανθρώπινη ψυχή ήταν πέρα από την δικαιοδοσία της επιστημονικής έρευνας.Αυτόν το νόμο παγκόσμιας εφαρμογής τον ονόμασε αρχή της εξέλιξης.
Από το 1862 έως το 1893 γράφει το έργο του Ένα σύστημα συνθετικής φιλοσοφίας το οποίο αποτελείται από εννέα τόμους.Στο έργο του αυτό θέλει να δείξει ότι η αρχή της εξέλιξης εφαρμόζεται στην βιολογία, στην ψυχολογία, στην κοινωνιολογία και την ηθική.Χρησιμοποιεί ένα μεγάλο εύρος πληροφοριών από διάφορες φυσικές και κοινωνικές επιστήμες και τις οργανώνει σύμφωνα με τις βασικές αρχές της θεωρίας της εξέλιξης.
Οι ιδέες του Σπένσερ αναπτύχθηκαν την εποχή που ο άκρατος καπιταλισμός βρισκόταν στο απόγειό του.Για αυτό δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι υπερασπίστηκε την ιδέα ότι ο ατομικισμός, ο ανταγωνισμός και η απουσία κυβερνητικών παρεμβάσεων οδηγούν στην επίτευξη ενός ανώτερου αγαθού καθώς και την ευρεία ανταπόκριση που βρήκαν αυτές οι ιδέες.
Γνωστά αποφθέγματα
«Οι παλιές μορφές διακυβέρνησης, τελικά γίνονται τόσο καταπιεστικές, γι’ αυτό πρέπει ν’ αποτραπούν, ακόμα και με κίνδυνο της κυριαρχίας του τρόμου.», «Ύπνος ύστερα από τον καθημερινό μόχθο, λιμάνι για καταφύγιο μετά από ένα φουρτουνιασμένο ταξίδι, γαλήνη μετά τον πόλεμο. Ο θάνατος, ύστερα από μια μακριά ζωή φέρνει ευχαρίστηση.», «Το απόφθεγμα που ακολούθησα και που συχνά συνέστησα στους φίλους μου είναι: να είστε νέοι όσο πιο πολύ καιρό μπορείτε.», «Σ’ αυτή τη γη καμιά ευτυχία δεν είναι σίγουρη.», «Αν μόνο ένα κύτταρο, κάτω απ’ τις κατάλληλες συνθήκες, γινόταν άνθρωπος στο διάστημα λίγων χρόνων, ασφαλώς δεν θα ήταν δύσκολο να καταλάβει κανείς πως κάτω απ’ τις κατάλληλες συνθήκες, ένα κύτταρο, στη διάρκεια αμέτρητων εκατομμυρίων χρόνων, αποτέλεσε την απαρχή του ανθρώπινου γένους.», «Η ειλικρίνεια είναι το απαραίτητο θεμέλιο της ευσυνειδησίας και κάθε θρησκείας.», «Κανένας δεν μπορεί να είναι τελείως ελεύθερος, αν όλοι δεν είναι ελεύθεροι. Κανένας δεν μπορεί να θεωρηθεί απολύτως ηθικά τίμιος, αν όλοι γύρω του δεν είναι ευτυχισμένοι.», «Η δημοκρατική μορφή διακυβέρνησης είναι η πιο προοδευτική. Γι’ αυτό έχει τον πιο προοδευτικό τύπο ανθρώπου.», «Όλα για την αγάπη και τίποτα για αμοιβή.»
Πηγές
Βιβλία του Χέρμπερτ Σπένσερ που είναι διαθέσιμα online
Social Statics (1851)
Essays: Scientific, Political and Speculative, 3 vols. (1852)
The Principles of Psychology (1855)
First Principles (1867)
The Study of Sociology (1873)
The Data of Ethics (1879)
The Man versus the State (1885 ed.) (1884)
The Principles of Ethics, 2 vols. (1897)
An Autobiography (1904)
D. Weinstein, Equal freedom and utility : Herbert Spencer's liberal utilitarianism, Cambridge, UK. 1998
Jonathan H. Turner, Herbert Spencer : a renewed appreciation, Beverly Hills, Calif. 1985
Internet Encyclopedia of Philosophy
R.M.Young, The development of herbert spencer's concept of evolution, 1967
Παραπομπές
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11999027x. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Herbert-Spencer. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) SNAC. w6qj7kph. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Find A Grave. 2609. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Γαλλικά) Babelio. 118717. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Indiana Philosophy Ontology Project. 3932. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Great Russian Entsiklopedia, JSC. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.
(Αγγλικά, Πολλαπλές γλώσσες, Γαλλικά) Virtual International Authority File.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11999027x. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Weinstein David. «"Herbert Spencer", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2009 Edition), Edward N. Zalta (ed.)». Ανακτήθηκε στις 2011-04-10.
Εγκυκλοπαίδεια του Ηνωμένου Βασιλείου
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
