Ο Τζορτζ Άρλις (George Arliss, 10 Απριλίου 1868 - 5 Φεβρουαρίου 1946) ήταν Άγγλος ηθοποιός, συγγραφέας, θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης που γνώρισε επιτυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Βραβεύτηκε με Όσκαρ Ανδρικής Ερμηνείας για την ταινία του 1930 Ντισραέλι (Disraeli). Ο Άρλις ήταν ο πρώτος Βρετανός ηθοποιός που έλαβε αυτή τη διάκριση.
Βιογραφία
O Τζορτζ Άρλις, γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1868 και το πραγματικό του όνομα ήταν Αουγκούστους Τζορτζ Άντριους, ενώ τα συγγενικά του πρόσωπα τον αποκαλούσαν θείο Γκας. Ο Άρλις έλαβε τη μόρφωσή του στο ιδιωτικό σχολείο Harrow κι έπειτα εργάστηκε για ένα μικρό διάστημα στην εφημερίδα του πατέρα του. Στα 18 χρόνια αποφάσισε όμως να ασχοληθεί με το θέατρο. Το 1887 ξεκίνησε να εμφανίζεται σε θεατρικές παραστάσεις στην αγγλική επαρχία και το 1900 εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο West End όπου ανέλαβε δευτερεύοντες ρόλους. Αποτελούσε μέλος του θιάσου της κυρίας Πάτρικ ΜακΚάμπελ και το 1901 ξεκίνησαν περιοδεία στις Η.Π.Α.. Ο Άρλις σκόπευε να μείνει στις Η.Π.Α. μόνο για την περιοδεία και τελικά παρέμεινε για είκοσι χρόνια. Το 1908 πρωταγωνίστησε στο θεατρικό του Φέρεντς Μολνάρ Ο Διάβολος που ανέβηκε στο Μπρόντγουεϊ. Η εμφάνισή του στέφθηκε με επιτυχία και το 1911 ο θεατρικός παραγωγός Τζορτζ Τάιλερ ζήτησε από το δραματουργό Λιούις Ναπολέων Πάρκερ να γράψει ένα θεατρικό έργο αποκλειστικά για τον ηθοποιό. Το θεατρικό έργο αυτό ήταν το Disraeli βασισμένο στη ζωή του Βρετανού πρωθυπουργού του 19ου αιώνα Μπέντζαμιν Ντισραέλι. Ο Άρλις περιόδευσε για 5 χρόνια με το θεατρικό και ταυτίστηκε με το ρόλο.
Η κινηματογραφική του καριέρα ξεκίνησε το 1921, όταν εμφανίστηκε στην κινηματογραφική εκτέλεση του θεατρικού Ο Διάβολος, που ακολουθήθηκε από εκείνη του Ντισραέλι κι από άλλες τέσσερις βωβές ταινίες. Στις μέρες μας μόνο το Ο Διάβολος και το Η Εκδίκηση του Μαχαραγιά (The Green Goddess) διασώζονται από τις ταινίες που γύρισε εκείνη την περίοδο. Το 1929 πρωταγωνίστησε στην ομιλούσα εκτέλεση του Ντισραέλι (Disraeli, 1929) για την οποία βραβεύτηκε με το Όσκαρ Ανδρικής Ερμηνείας, πραγματοποιώντας, σε ηλικία 61 ετών, μια εκπληκτική μετάβαση από το θέατρο, στο βωβό κινηματογράφο κι από τον βωβό κινηματογράφο στον ομιλούντα.
Έπειτα ο ηθοποιός γύρισε 10 ομιλούσες ταινίες αποκλειστικά για την εταιρία Warner Bros. έχοντας ως όρο στο συμβόλαιό του το προνόμιο της επιλογής των ρόλων και τον καλλιτεχνικό έλεγχο πάνω στην πραγματοποίηση της κάθε ταινίας. Οι ελευθερίες που του δίνονταν ήταν ανήκουστες για άλλον ηθοποιό της περιόδου, καθώς είχε τη δυνατότητα να προσλαμβάνει εκείνος τους ηθοποιούς που θεωρούσε κατάλληλους για τον κάθε ρόλο. Συγκεκριμένα στην ταινία Ο Άνθρωπος που Έπαιζε το Θεό (The Man Who Played God) το 1932 προσέλαβε μιαν άσημη ακόμη Μπέτι Ντέιβις για τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Χάρη στην ταινία εκείνη η Ντέιβις υπέγραψε συμβόλαιο με τη Warner Bros. και η ηθοποιός δεν έπαψε να τον ευχαριστεί μέχρι και το τέλος της ζωής της για το γεγονός ότι επέμεινε στην πρόσληψή της δίνοντάς της την ευκαιρία να δείξει τις υποκριτικές της ικανότητες. Οι δυο τους συνεργάστηκαν για άλλη μια φορά το 1933 στην ταινία The Working Man.
Ο Άρλις είχε το δικό του επιτελείο συνεργατών, το οποίο είχε εγκαταστήσει στην εταιρία Warner. Μετά από τρεις ταινίες που γύρισε με τον άσημο μέχρι τότε Τζον Αντόλφι, αποφάσισε ότι εκείνος ήταν ο σκηνοθέτης που επρόκειτο να τον σκηνοθετεί. Οι ταινίες στις οποίες πρωταγωνιστούσε ο ηθοποιός ήταν επιτυχημένες και σύντομα ο σκηνοθέτης έγινε γνωστός στους κύκλους του Χόλιγουντ. Ο Άρλις είχε επίσης διαίσθηση όσον αφορά τους πρωτοεμφανιζόμενους ηθοποιούς. Οι ηθοποιοί Τζέιμς Κάγκνεϊ, Ράντολφ Σκοτ και Ντικ Πάουελ ήταν δικές του ανακαλύψεις. Παρά την ενεργό του ανάμειξή στη δημιουργία των ταινιών, ο ηθοποιός δεχόταν τα εύσημα μόνο για την ερμηνεία του.
Ο Άρλις ήταν φίλος του παραγωγού Ντάριλ Ζάνουκ που εργάστηκε με την Warner ως και το 1933. Όταν ο Ζάνουκ εγκατέλειψε τη Warner για αναλάβει τη διεύθυνση της 20th Century Fox, ο ηθοποιός τον ακολούθησε. Αυτό οδήγησε τους αδελφούς Γουόρνερ στο να παραπονεθούν στην Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών ότι ο Ζάνουκ τους έκλεψε τον αστέρα. Ο Άρλις είναι κυρίως γνωστός για την ερμηνεία μιας σειράς από σημαίνοντα πρόσωπα (Βολταίρος, Καρδινάλιος Ρισελιέ), ή για τη συμμετοχή του σε ιστορικά δράματα όπως το Ρότσιλδ (The House of Rothschild, 1934) και Ο Σιδηρούς Δουξ (The Iron Duke, 1934). Συμμετείχε όμως και σε κωμωδίες όπως: The Millionaire, 1931, A Successful Calamity, 1932 και The Working Man, 1933.
Ο Άρλις πλησιάζε τα 70 όταν το 1937 γύρισε την ταινία Dr. Syn στην Αγγλία. Ο ηθοποιός και η σύζυγος του Φλόρενς επέστρεψαν στις Η.Π.Α. για να επισκεφτούν παλιούς φίλους. Ο παραγωγός και σκηνοθέτης Σέσιλ Μπι ΝτεΜιλ κανόνισε το ζευγάρι να ερμηνεύσει ξανά τους πρωταγωνιστικούς ρόλους από την ταινία Ντισραέλι για λογαριασμό της επιτυχημένης ραδιοφωνικής του εκπομπή Lux Radio Theater τον Ιανουάριο του 1938. Έπειτα ερμήνευσαν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους από τις ταινίες Ο Άνθρωπος που Έπαιζε το Θεό και Καρδινάλιος Ρισελιέ. Αυτές ήταν και οι τελευταίες τους εμφανίσεις. Επέστρεψαν στην Αγγλία και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος τους απαγόρευσε την επιστροφή στις Η.Π.Α.. Μετά την επιστροφή του Άρλις στην Αγγλία ξέσπασε το σκάνδαλο που αφορούσε τις κατηγορίες της βρετανικής κυβέρνησης ότι ο Άρλις δεν είχε δηλώσει τους τραπεζικούς λογαριασμούς που είχε στις Η.Π.Α. και στον Καναδά (παρόμοιες κατηγορίες αποδόθηκαν και στον δραματουργό Νόελ Κάουαρντ μερικές εβδομάδες αργότερα). Ο Άρλις ισχυρίστηκε ότι δεν ήταν ενήμερος για τον καινούργιο νόμο, αλλά παρ'όλα αυτά του επιβλήθηκε πρόστιμο και υπέστη δημόσια ταπείνωση.
Τελευταία χρόνια και θάνατος
Ο Άρλις κι η σύζυγός του εγκαταστάθηκαν στο Πάνγκμπουρν του Μπέρκσαϊρ. Ο παραγωγός Ντάριλ Ζάνουκ προσπάθησε να τον πείσει να επιστρέψει στο Χόλιγουντ το 1942 για να αναλάβει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία Τα Έξι Ορφανά (The Pied Piper). Ο ηθοποιός πέθανε από ασθένεια που χτύπησε τους βρόγχους του στις 5 Φεβρουαρίου του 1946.
Βιβλιογραφία
Fells, Robert M. George Arliss: The Man Who Played God (Scarecrow Press, 2004)
Fells, The Arliss Archives: The Further Adventures of The Man Who Played God (Arliss Publishing House, 2011)
Fells, More Rarities From the Arliss Archives: A 125th Anniversary Salute to George Arliss (Arliss Publishing House, 2012)
Arliss, George. Up the Years from Bloomsbury (1927)
Arliss, George. My Ten Years in the Studios (George Arliss by Himself in UK) (1940)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Τζορτζ Άρλις, σελίδα στον ιστότοπο Cine.gr (Ελληνικά).
Βραβείο Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου
1928–1940
Εμίλ Γιάνινγκς (1928) Γουόρνερ Μπάξτερ (1929) Τζόρτζ Άρλις (1930) Λάιονελ Μπάριμορ (1931) Φρέντρικ Μαρτς / Γουάλας Μπίρι (1932) Τσαρλς Λότον (1933) Κλαρκ Γκέιμπλ (1934) Βίκτορ ΜακΛάγκλεν (1935) Πολ Μιούνι (1936) Σπένσερ Τρέισι (1937) Σπένσερ Τρέισι (1938) Ρόμπερτ Ντόνατ (1939) Τζέιμς Στιούαρτ (1940)
1941–1960
Γκάρι Κούπερ (1941) Τζέιμς Κάγκνεϊ (1942) Πολ Λούκας (1943) Μπινγκ Κρόσμπι (1944) Ρέι Μιλάντ (1945) Φρέντρικ Μαρτς (1946) Ρόναλντ Κόλμαν (1947) Λόρενς Ολίβιε (1948) Μπρόντερικ Κρόφορντ (1949) Χοσέ Φερρέρ (1950) Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ (1951) Γκάρι Κούπερ (1952) Γουίλιαμ Χόλντεν (1953) Μάρλον Μπράντο (1954) Έρνεστ Μποργκνάιν (1955) Γιουλ Μπρίνερ (1956) Άλεκ Γκίνες (1957) Ντέιβιντ Νίβεν (1958) Τσάρλτον Ίστον (1959) Μπαρτ Λάνκαστερ (1960)
1961–1980
Μαξιμίλιαν Σελλ (1961) Γκρέγκορι Πεκ (1962) Σίντνεϊ Πουατιέ (1963) Ρεξ Χάρισον (1964) Λι Μάρβιν (1965) Πολ Σκόφιλντ (1966) Ροντ Στάιγκερ (1967) Κλιφ Ρόμπερτσον (1968) Τζον Γουέιν (1969) Τζορτζ Σι Σκοτ (1970) Τζιν Χάκμαν (1971) Μάρλον Μπράντο (1972) Τζακ Λέμον (1973) Αρτ Κάρνεϊ (1974) Τζακ Νίκολσον (1975) Πίτερ Φιντς (1976) Ρίτσαρντ Ντρέιφους (1977) Τζον Βόιτ (1978) Ντάστιν Χόφμαν (1979) Ρόμπερτ Ντε Νίρο (1980)
1981–2000
Χένρι Φόντα (1981) Μπεν Κίνγκσλεϊ (1982) Ρόμπερτ Ντυβάλ (1983) Φ. Μάρεϊ Έιμπραχαμ (1984) Γουίλιαμ Χερτ (1985) Πολ Νιούμαν (1986) Μάικλ Ντάγκλας (1987) Ντάστιν Χόφμαν (1988) Ντάνιελ Ντέι-Λιούις (1989) Τζέρεμι Άιρονς (1990) Άντονι Χόπκινς (1991) Αλ Πατσίνο (1992) Τομ Χανκς (1993) Τομ Χανκς (1994) Νίκολας Κέιτζ (1995) Τζέφρεϊ Ρας (1996) Τζακ Νίκολσον (1997) Ρομπέρτο Μπενίνι (1998) Κέβιν Σπέισι (1999) Ράσελ Κρόου (2000)
2001–σήμερα
Ντένζελ Ουάσινγκτον (2001) Άντριεν Μπρόντι (2002) Σον Πεν (2003) Τζέιμι Φοξ (2004) Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν (2005) Φόρεστ Γουίτακερ (2006) Ντάνιελ Ντέι-Λιούις (2007) Σον Πεν (2008) Τζεφ Μπρίτζες (2009) Κόλιν Φερθ (2010) Ζαν Ντιζαρντέν (2011) Ντάνιελ Ντέι-Λιούις (2012) Μάθιου Μακόναχι (2013) Έντι Ρέντμεϊν (2014) Λεονάρντο Ντι Κάπριο (2015) Κέισι Άφλεκ (2016) Γκάρι Όλντμαν (2017) Ράμι Μάλεκ (2018)
Εγκυκλοπαίδεια του Ηνωμένου Βασιλείου
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
