Η ταινία Άμλετ (αγγλ. Hamlet) αποτελεί κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου θεατρικού έργου του Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Λόρενς Ολίβιε. Ο Άμλετ ήταν η δεύτερη ταινία την οποία σκηνοθέτησε ο Ολίβιε, μετά το Ερρίκος ο 5ος (Henry V, 1944) βασισμένο επίσης στο ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ. Ο Ολίβιε, που κρατά το ρόλο του Άμλετ στην ταινία, πλαισιώνεται από τους Τζιν Σίμονς, Άιλιν Χέρλι και Μπέιζιλ Σίντνεϊ. Η ταινία αποτέλεσε την πρώτη Βρετανική παραγωγή που βραβεύτηκε ποτέ με Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας[1], ενώ έλαβε επίσης και το Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας.
Υπόθεση
Ο Δανός πρίγκηπας Άμλετ (Λόρενς Ολίβιε) δε μπορεί να ξεπεράσει τον ξαφνικό θάνατο του πατέρα του και τον επακόλουθο γάμο της μητέρας του, βασίλισσας Γερτρούδης (Άιλιν Χέρλι) με τον θείο του Κλαύδιο (Μπέιζιλ Σίντνεϊ), ένα μήνα μετά. Όταν κάποια στιγμή εμφανίζεται μπροστά του το φάντασμα του πατέρα του και του αποκαλύπτει ότι υπεύθυνος για το θάνατο του είναι ο Κλαύδιος, ο Άμλετ αποφασίζει να πάρει εκδίκηση. Ο πρίγκηπας σχεδιάζει να αποκαλύψει την ενοχή του Κλαύδιου παριστάνοντας τον τρελό. Μέσα στη μανία του όμως ο Άμλετ τρελαίνεται πραγματικά κάτι που έχει τραγικές συνέπειες όσον αφορά τις σχέσεις του με τους υπόλοιπους και την αγάπη που τρέφει για την Οφηλία (Τζιν Σίμονς) κόρη του Πολώνιου (Φίλιξ Άιλμερ), σύμβουλου του βασιλιά.
Πληροφορίες Παραγωγής
Ο Ολίβιε ήταν 40 χρονών, όταν αποφάσισε να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το αθάνατο έργο του Γουίλιαμ Σαίξπηρ και βρισκόταν στον απόγειο της καριέρας του τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο. Η φήμη του λοιπόν του επέτρεψε να πάρει αποφάσεις πολύ προσωπικές για τη δημιουργία της ταινίας, χωρίς να χρειαστεί να αντιμετωπίσει έντονες αρνητικές κριτικές (Οι μοναδικοί που διαμαρτυρήθηκαν ήταν οι μελετητές του έργου του Σαίξπηρ που υποστήριξαν ότι ο σκηνοθέτης έκανε πολλές μετατροπές στο έργο). Μια από αυτές τις αποφάσεις ήταν το ότι μείωσε τη διάρκεια του έργου του Σαίξπηρ από τεσσερισήμισι ώρες σε δυόμησι και το γεγονός ότι έδωσε τη δική του προσωπική ψυχαναλυτική ερμηνεία στο χαρακτήρα του Άμλετ, ο οποίος, κατά τον Ολίβιε, ήταν θύμα ενός δυνατού οιδιπόδειου συμπλέγματος με τη μητέρα του Γερτρούδη. Άλλη μια από τις επιλογές του Ολίβιε ήταν να χρησιμοποιήσει ασπρόμαυρη φωτογραφία για την κινηματογραφική αυτή μεταφορά του έργου του Σαίξπηρ, σε αντίθεση με την έγχρωμη που χρησιμοποίησε στο Ερρίκος ο 5ος (Henry V, 1944). Ο Άμλετ αποτελεί τη μοναδική κινηματογραφική μεταφορά έργου του Άγγλου Βάρδου που σκηνοθέτησε ποτέ ο Ολίβιε με ασπρόμαυρη φωτογραφία. Μετά την προβολή της ταινίας ο Ολίβιε δήλωσε: Προσπάθησα να αγγίξω την ποιητική αλήθεια του έργου του Σαίξπηρ, παντρεύοντας το στυλ του ιντιμισμού με την αυστηρότητα των σκηνικών. Μπορεί κανείς να διαπιστώσει κάτι τέτοιο παρατηρώντας τα κοστούμια, τα οποία βραβεύτηκαν επίσης με όσκαρ.
Ο Ολίβιε υποδύθηκε τον Άμλετ όντας 40 χρονών, ενώ η Άιλιν Χέρλι που υποδύεται τη μητέρα του, Γερτρούδη ήταν μόλις 28. Ο ηθοποιός υποδύθηκε επίσης το φάντασμα του πατέρα του Άμλετ, ηχογραφώντας από πριν τα λόγια του φαντάσματος κι αναπαράγοντας τον κατά τα γυρίσματα με μειωμένη ταχύτητα. Για πολλά χρόνια όμως υπήρχε η υποψία ότι πίσω από τη φωνή του φαντάσματος βρισκόταν ο σαιξπηρικός ηθοποιός και φίλος του Ολίβιε, Τζον Γκίλγκουντ. Ο Γκίλγκουντ υποδύθηκε αυτόν το ρόλο, 3 φορές τα χρόνια που ακολούθησαν (το 1964 πλάι στον Ρίτσαρντ Μπάρτον, το 1970 πλάι στον Ρίτσαρντ Τσάμπερλαϊν και το 1994 πλάι στον Κένεθ Μπράνα)[2]. Ένας από τους μεγαλύτερους φόβους του Ολίβιε πριν την προβολή της ταινίας ήταν η υποδοχή που επρόκειτο να λάβει, ως Άμλετ, από το κοινό. Φοβόταν ότι το κοινό επρόκειτο να τον αντιμετωπίσει ως το μεγάλο σαιξπηρικό ηθοποιό Λόρενς Ολίβιε κι όχι ως τον πρίγκηπα της Δανίας Άμλετ. Γι' αυτό το λόγο έβαψε τα μαλλιά του ξανθά. Η Τζιν Σίμονς που στα δεκαοκτώ της είχε ήδη μεγάλη κινηματογραφική καριέρα στην Αγγλία (έχοντας εμφανιστεί σε ταινίες του Ντέιβιντ Λιν και των Έμερικ και Πρέσμπεργκερ), ανέλαβε το ρόλο της Οφηλίας, ένα ρόλο που της απέφερε υποψηφιότητα για Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου και της άνοιξε τις πόρτες για καριέρα στο Χόλιγουντ.
Πριν την προβολή της ταινίας ο Λώρενς Ολίβιε δήλωσε: Ο Άμλετ μου, είναι αποτέλεσμα συνεργασίας ενός μικρού γκρουπ ανθρώπων, τα οποία επέλεξα προσεκτικά. Το πιο πιστό γκρουπ ανθρώπων με το οποίο ένας ηθοποιός-σκηνοθέτης είχε ποτέ την τιμή να συνεργαστεί. Μια περηφάνια, από μέρους του Ολίβιε, η οποία ήταν δικαιολογημένη, δεδομένου ότι χάρη στους συνεργάτες του, μαζί με την ιδιοφυή του παρουσία στο ρόλο του σκηνοθέτη, παραγωγού και πρωταγωνιστή της ταινίας, το έργο του απέφερε το Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας το 1948 και τέσσερα βραβεία Όσκαρ. Η ταινία γεννήθηκε με τις καλύτερες προϋποθέσεις, καθώς κατά τα γυρίσματά της (τα οποία διήρκεσαν 6 μήνες), ο Ολίβιε έλαβε τιμητικό Όσκαρ για τη δημιουργία του Ερρίκος ο 5ος (Henry V, 1944) καθώς και τον τίτλο του Βαρόνου από την Αγγλική Βασιλική Αυλή.
Φωτογραφία
Ο διευθυντής φωτογραφίας της ταινίας, Ντέσμοντ Ντίκινσον χρησιμοποίησε την τεχνική του βάθους εστίασης, όπου τα αντικείμενα φαίνονται τόσο κοντά όσο και μακριά από την κάμερα. Η τεχνική αυτή είχε χρησιμοποιηθεί επίσης σε ταινίες των Όρσον Γουέλς και Γουίλιαμ Γουάιλερ.
Σύμφωνα με τον Τζέι Λόρενς Γκάντερ η φωτογραφία της ταινίας οφείλει πολλά στη γερμανική σχολή του εξπρεσιονισμού και στο φιλμ νουάρ. Τα σκηνικά της ταινίας με τις κατακόμβες και τις απέραντες σκάλες συμβολίζουν το λαβύρινθο της ψυχής του Άμλετ[3].
Κριτικές
Οι κριτικές που έλαβε η ταινία ήταν ποικίλες, με τη μεγαλύτερη μερίδα των κριτικών να συμφωνεί ότι επρόκειτο για την καλύτερη μεταφορά του ομώνυμου έργου του Σαίξπηρ για πολλά χρόνια. Ο Μίλτον Σούμαν έγραψε στην εφημερίδα Evening Standard ότι: Μερικοί θα θεωρήσουν την ταινία μια από τις καλύτερες όλων των εποχών, ενώ άλλοι πρόκειται να απογοητευτούν. Ο Ολίβιε είναι σίγουρα ένας από τους μεγαλύτερους ηθοποιούς της εποχής μας...αλλά οι ελευθερίες που πήρε όσον αφορά το κείμενο του Σαίξπηρ πρόκειται να ενοχλήσουν πολλούς[4]. Με την πάροδο του χρόνου και με την προβολή άλλων διασκευών του έργου του Σαίξπηρ, οι κριτικοί παρατήρησαν ότι ο Ολίβιε προκειμένου να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στο ψυχολογικό προφίλ του Άμλετ θυσίασε μερικούς από τους χαρακτήρες του θεατρικού. Παρά το γεγονός ότι για πάρα πολλά χρόνια, η ταινία θεωρούταν ως η καλύτερη μεταφορά του Άμλετ, τα τελευταία χρόνια έχει χάσει την αίγλη της, σε σύγκριση με τις άλλες δυο κινηματογραφικές μεταφορές (Ερρίκος Ε' και Ριχάρδος Γ') που έκανε ο Ολίβιε σε έργα του Σαίξπηρ.[5]. Οι σύγχρονοι κριτικοί σχολιάζουν αρνητικά, κυρίως, την έμφαση που δίνει ο Ολίβιε στο οιδιπόδειο σύμπλεγμα μεταξυ της Γερτρούδης και του Άμλετ[6]. Ο ιστορικός κινηματογράφου Τζακ Γιόργκενς παρατήρησε ότι η σκηνή στην οποία ο Άμλετ φιλάει τη μητέρα του Γερτρούδη στο στόμα, είναι ουσιαστικά ερωτική σκηνή[7].
Βραβεία
Η ταινία απέσπασε 4 βραβεία όσκαρ και χάρισε στον Ολίβιε το πρώτο και μοναδικό για εκείνον όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου καθιστώντας τον τον μοναδικό ηθοποιό που έλαβε αυτή την τιμή για σαιξπηρικό ρόλο[8]. Ήταν επίσης ο μοναδικός ηθοποιός που έλαβε όσκαρ έχοντας σκηνοθετήσει τον εαυτό του, μέχρι τη νίκη του Ρομπέρτο Μπενίνι για το Η Ζωή Είναι Ωραία (La Vita è Bella) το 1998. Ο Ολίβιε προτάθηκε επίσης για όσκαρ σκηνοθεσίας το οποίο έχασε από τον Τζον Χιούστον που κρίθηκε νικητής για την ταινία Ο Θησαυρός της Σιέρα Μάντρε (The Treasure of Sierra Madre, 1948).
Βραβεία Ακαδημίας Κινηματογράφου (Όσκαρ)
Βράβευση:
Καλύτερης Ταινίας – Τζόζεφ Άρθουρ Ρανκ & Λόρενς Ολίβιε
Α’ Ανδρικού Ρόλου – Λόρενς Ολίβιε
Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης σε ασπρόμαυρη ταινία - Ρότζερ Φερς & Κάρμεν Ντίλον
Κοστουμιών σε ασπρόμαυρη ταινία - Ρότζερ Φερς
Υποψηφιότητα:
Σκηνοθεσίας – Λόρενς Ολίβιε
Β’ Γυναικείου Ρόλου – Τζιν Σίμονς
Μουσικής Επιμέλειας - Γουίλιαμ Γουόλτον
Άλλες Βραβεύσεις:
1948 - Φεστιβάλ της Βενετίας - Χρυσός Λέοντας
1949 - Βραβεία BAFTA - Καλύτερη ταινία από οποιαδήποτε πηγή
1949 - Βραβεία BAFTA - Καλύτερη Βρετανική Ταινία (Υποψηφιότητα)
1949 - Βραβεία Bodil - Καλύτερη Ευρωπαϊκή Ταινία
1949 - Χρυσές Σφαίρες - Καλύτερη Ξένη Ταινία
1949 - Χρυσές Σφαίρες - Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας
Παραπομπές
Robertson, Patrick. The Guinness Book of Almost Everything You Didn't Need to Know About the Movies. Great Britain: Guinness Superlatives Ltd., Enfield, Middlesex, 1986. ISBN 0-85112-481-X, p. 40
"John Gielgud: The Authorized Biography" by Sheridan Morely Simon & Shuster 2002 pg 463
Guntner, p.119
"Olivier" by Robert TanitchAbbeville Press, 1985
dOc DVD Review: Laurence Olivier's Hamlet (1948)
Amazon.com: FOCUS ON SHAKESPEAREAN FILMS.: Charles W. Eckert: Books
Jorgens, Jack Shakespeare on Film (Bloomington, 1997) p.217 cited by Davies, Anthony in The Shakespeare films of Laurence Olivier in Jackson, Russell (ed.) The Cambridge Companion to Shakespeare on Film (Cambridge University Press, 2000) p.171
«NY Times: Hamlet». NY Times. Ανακτήθηκε στις 2008-12-20.
Βιβλιογραφία
Vermilye, Jerry. The Great British Films. Citadel Press, 1978. ISBN 0-8065-0661-X pp 113–116
Κινηματογράφος, Ηθοποιοί, Σκηνοθέτες, Ταινίες
Εγκυκλοπαίδεια του Ηνωμένου Βασιλείου
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
