.
Ο Τουργκούτ Οζάλ (τουρκικά: Halil Turgut Özal 13 Οκτωβρίου 1927 - 17 Απριλίου 1993) ήταν Τούρκος πολιτικός ηγέτης, πρωθυπουργός και ο 8ος πρόεδρος της Τουρκίας. Ανέλαβε την εξουσία τον Νοέμβρη του 1983.
Ως πρωθυπουργός και αργότερα Πρόεδρος, μεταρρύθμισε την οικονομία της Τουρκίας ανοίγοντας το δρόμο για ιδιωτικοποιήσεις σε πολλούς τομείς. Οι μετασχηματισμοί αυτοί βελτίωσαν τις σχέσεις της Τουρκίας με τις δυτικές χώρες, ειδικά τις ΗΠΑ· ο Οζάλ περιέγραφε την Τουρκία σαν "μικρή Αμερική", λόγω της αφθονίας καταναλωτικών αγαθών που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της θητείας του.
Οι κινήσεις αυτές δέχτηκαν κριτική υπό τη λογική ότι η μετάβαση από την κρατικά ελεγχόμενη οικονομία στην οικονομία της αγοράς έγινε εις βάρος της παλιάς μεσαίας τάξης της χώρας. Η αντίθετη άποψη υποστηρίζει ότι ο Οζάλ διεύρυνε τα όρια της μεσαίας τάξης ώστε να συμπεριλάβει την αγροτική βάση του πληθυσμού που πριν ήταν αποκλεισμένη από τις αγορές. Η προεδρική του θητεία συχνά λέγαται ότι "έφερε τον καπιταλισμό στην Τουρκία".[1]
Κατά τη διάρκεια του πρώτου πολέμου στον Περσικό Κόλπο το 1991, ο Οζάλ υποστήριξε τις ενέργειες των Συμμαχικών Δυνάμεων κατά του Ιράκ.
Βιογραφικό
Ο Οζάλ γεννήθηκε στη Μελίτη και ήταν εν μέρει Κουρδικής καταγωγής. Σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Πολυτεχνείο της Κωνσταντινούπολης από το οποίο αποφοίτησε το 1950.
Μεταξύ του 1950 και 1952 εργάστηκε στη Δημόσια Διοίκηση Σχεδιασμού Ηλεκτρικής Ενέργειας και συνέχισε τις σπουδές του στις ΗΠΑ πάνω στην ενεργειακή διαχείριση το 1952 και 1953. Μετά την επιστροφή του συνέχισε να εργάζεται στο παλιό του πόστο, ενώ το 1959-60 στα Υπουργεία Σχεδιασμού και Συντονισμού. Μετά τη στρατιωτική του θητεία το 1961 κατέλαβε διάφορες ηγετικές θέσεις σε κρατικούς οργανισμούς και δίδαξε και στο Πολυτεχνείο Μέσης Ανατολής (ODTÜ). Εργάστηκε επίσης για την Παγκόσμια Τράπεζα το 1972-73 και κατόπιν προήδρευσε σε ιδιωτικές εταιρίες μέχρι το 1979. Μέχρι το τουρκικό πραξικόπημα του 1980 ήταν βοηθός γραμματέας του πρωθυπουρού Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Το στρατιωτικό καθεστώς του Κενάν Εβρέν που ανέλαβε την εξουσία με το πραξικόπημα τον τοποθέτησε υπουργό παρά τω πρωθυπουργό υπεύθυνο των οικονομικών υποθέσεων μέχρι τον Ιούλιο του 1982.
Πρωθυπουργία
Στις 20 Μαΐου του 1983 ίδρυσε το Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας (Anavatan Partisi) του οποίου έγινε ηγέτης. Το κόμμα του κέρδισε τις εκλογές και σχημάτισε κυβέρνηση, κι έτσι ο Οζάλ έγινε ο 19ος πρωθυπουργός της Τουρκίας στις 19 Δεκεμβρίου 1983. Το 1987 εκλέχτηκε ξανά.
Στις 18 Ιουνίου του 1988, κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου του κόμματος, έγινε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του. Τραυματίστηκε στο δάχτυλο, ενώ άλλη μια σφαίρα με στόχο το κεφάλι του αστόχησε. Ο δράστης συνελήφθη και καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά, αργότερα όμως του δόθηκε χάρη από τον Οζάλ.
Προεδρία
Στις 9 Νοεμβρίου 1989 ο Οζάλ έγινε ο όγδοος Πρόεδρος της Τουρκίας, με απόφαση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης. H μεταπήδησή του στην προεδρία θεωρήθηκε προφητική, αφού η εκλογική δύναμη του κόμματός του έφθινε.[2] Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ο Οζάλ έκανε προσπάθειες να δημιουργήσει συμμαχίες με τις Τουρκικές Δημοκρατίες της κεντρικής Ασίας καθώς και με το Αζερμπαϊτζάν. Στη χώρα αυτή προσέφερε ηθική, οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη κατά τον Πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, απειλώντας εισβολή στην Αρμενία, της οποίας τα σύνορα με την Τουρκία έκλεισε.
Στις 17 Απριλίου 1993 ο Οζάλ πέθανε από καρδιακή προσβολή.[3] Τάφηκε στην Κωνσταντινούπολη, δίπλα στο μαυσωλείο του Αντνάν Μεντερές, τον οποίο θαύμαζε.
Ο Οζάλ ήταν παντρεμένος με τη Σεμρά, με την οποία απέκτησε δυο γιους και μια κόρη. Ο ένας του γιος, Αχμέτ Οζάλ, εκλέχτηκε βουλευτής στις τουρκικές εκλογές του 1999, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τις εκλογές του 2002.
Επίσκεψη στην Ελλάδα
Ο Τουργκούτ Οζάλ επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1988, επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου. Ήταν η πρώτη επίσκεψη Τούρκου πρωθυπουργού στη μεταδικτατορική Ελλάδα που όμως υπήρξε έντονα επεισοδιακή και δυναμικά συγκρουσιακή. Συνέχεια αυτής της επίσκεψης επήλθε ως γνωστόν το αποτέλεσμα του "Νταβός", δηλαδή η συνομολόγηση των δύο πρωθυπουργών να "θέσουν στο ράφι" τα μεταξύ των δύο χωρών ενεργά προβλήματα προκειμένου να πραγματοποιήσουν μια προσέγγιση σε θέματα χαμηλής πολιτικής που θα οδηγούσαν στην εμπέδωση ενός κλίματος αμοιβαίας δικαιοσύνης, με παράλληλη ανάπτυξη εμπιστοσύνης, μέσω των οποίων υπήρξε η προσδοκία της επίλυσης των όποιων υπαρκτών η ανύπαρκτων (κυρίως για την Ελλάδα) προβλημάτων που χώριζαν τις δύο χώρες.
Αυτή η πολιτική που χαρακτηρίστηκε ιστορικά ως "πολιτική του Νταβός" απέτυχε στη πράξη πολύ σύντομα και ήταν αυτή που οδήγησε στο γνωστό mea culpa του Ανδρέα Παπανδρέου.
Αποτίμηση της προσωπικότητάς του
Σύμφωνα με τον καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Χριστόδουλο Γιαλλουρίδη, ο Τ. Οζάλ υπήρξε ένα περίεργο κράμα πολιτικού, «που συμφιλίωνε στην εικόνα του τις πλέον αντιδραστικές, συντηρητικές,παραδοσιακές αξίες οσμανικής προέλευσης με τις πλέον ακραίες αντιλήψεις ενός θατσερικού νεοφιλευθερισμού». [4] Ξεκίνησε την πολιτική του σταδιοδρομία από το ισλαμικό Κόμμα Εθνικής Σωτηρίας, στην άσκηση της εξωτερικής του πολιτικής αφενός έκανε πολιτικά ανοίγματα στις ισλαμικές χώρες, φιλοξενόντας μάλιστα αρκετές φορές στην Άγκυρα διασκέψεις της Ισλαμικής Κοινότητας, ενώ ταυτόχρονα διεκδικούσε την ένταξη της χώρας του στην Ε.Ο.Κ..[5] Κατάφερε να συνδυάσει την παράδοση με τον νεωτερισμό και να «προσδώσει στον κεμαλικό κοσμικό εθνικισμό ένα μουσουλμανικό οικουμενικό περιεχόμενο».[6]
Παραπομπές
↑ Not Just Business As Usual - TIME
↑ Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης, Η Τουρκία σε μετάβαση, εκδ. Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 1999, (β΄εκδ), σελ.123
↑ Today'S Zaman
↑ Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης, όπ.π.,σελ.122
↑ όπ.π.,σελ.122-123
↑ Θάνος Βερέμης, «Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις 1981-1990», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Άθηνών, τομ. ΙΣΤ΄, 2000, σελ.392
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Σελίδα στον ιστότοπο της τουρκικής Προεδρίας
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
