Πρόγραμμα Μπουράν

.

Το Σοβιετικό πρόγραμμα επαναχρησιμοποιήσιμου διαστημοπλοίου Μπουράν ("Бура́н" σημαίνει Χιονοθύελλα στα Ρωσικά) ξεκίνησε στο TsAGI το 1974 ως μια απάντηση στο Αμερικανικό Διαστημικό Λεωφορείο[1]. Το έργο ήταν το μεγαλύτερο και το πιο ακριβό στην ιστορία της Σοβιετικής εξερεύνηση του διαστήματος. Το Μπουράν ολοκλήρωσε μια μη επανδρωμένη διαστημική πτήση το 1988, πριν από την ακύρωση του το 1993. Το διαστημικό σκάφος Μπουράν ήταν παρόμοιο στην εμφάνιση με το Διαστημικό Λεωφορείο της NASA, και καταστράφηκε σε κατάρρευση υπόστεγου στις 12 Μαΐου 2002.

Ιστορικό

Οι ρίζες του Σοβιετικού επαναχρησιμοποιήσιμου διαστημοπλοίου ξεκινάνε από τις αρχές της διαστημικής εποχής στη δεκαετία του 1950. Η ιδέα των Σοβιετικών επαναχρησιμοποιήσιμων διαστημικών πτήσεων είναι πολύ παλιά, αν και δεν ήταν ούτε συνεχής, ούτε συστηματικά οργανωμένη. Πριν από το Μπουράν, κανένα άλλο έργο του προγράμματος δεν έφτασε στην παραγωγή.

Η πρώτη επανάληψη της ιδέας εγίνε με το Burya, ένα αεροσκάφος υψηλού υψομέτρου, το οποίο έφτασε στο στάδιο του πρωτότυπου. Πολλές πτήσεις δοκιμής είναι γνωστό ότι έγιναν, πριν από την ακύρωση του, με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής. Το Burya είχε ως στόχο τη μεταφορά πυρηνικού φορτίου, πιθανώς στις Ηνωμένες Πολιτείες, και την επιστροφή στη βάση. Η ακύρωση αυτή βασίζεται σε μια τελική απόφαση για την ανάπτυξη διηπειρωτικών βλημάτων. Η επόμενη επανάληψη της ιδέας ήταν το Zvezda στις αρχές της δεκαετίας του 1960, το οποίο επίσης έφτασε στο στάδιο του πρωτότυπου. Δεκαετίες αργότερα, ένα άλλο έργο με το ίδιο όνομα χρησιμοποιήθηκε ως θαλαμίσκος για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Μετά το Zvezda, υπήρξε ένα κενό στα σχέδια επαναχρησιμοποιήσιμων διαστημοπλοίων μέχρι το Μπουράν.

Ανάπτυξη

Η ανάπτυξη του Μπουράν ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ως απάντηση στο Αμερικανικό Διαστημικό Λεωφορείο. Οι Σοβιετικοί ένιωθαν στρατιωτική απειλή από το Διαστημικό Λεωφορείο. Κατά τη γνώμη τους, η ικανότητα του Λεωφορείου για μεταφόρα σε τροχία 30 τόνων φορτίου, και πιο σημαντικά, η ικανότητα επιστροφής 15 τόνων από τροχιά, ήταν σαφής ένδειξη ότι ένας από τους κύριους στόχους του θα είναι η μεταφορά μαζικών πειραματικών όπλων λέιζερ σε τροχιά που θα μπορούσαν να καταστρέψουν τους εχθρικούς πυραύλους από απόσταση πολλών χιλιάδων χιλιομέτρων. Το σκεπτικό τους ήταν ότι τα όπλα αυτά θα μπορούσαν να δοκιμαστούν αποτελεσματικά σε πραγματικές συνθήκες διαστήματος και ότι, προκειμένου να μειώσουν το χρόνο ανάπτυξής και την εξοικονόμηση του κόστους θα ήταν απαραίτητη η επιστροφή πίσω στη Γη για τροποποιήσεις και για προσαρμογές.[2] Οι Σοβιετικοί είχαν επίσης την ανησυχία ότι Διαστημικό Λεωφορείο των ΗΠΑ θα μπορούσε να κάνει μια ξαφνική βουτιά στην ατμόσφαιρα και να ρίξει βόμβες στην Μόσχα, παρά το γεγονός ότι ένα τέτοιο σενάριο ήταν φυσικώς αδύνατο..[3]

Την ανάπτυξη είχε αναλάβει η NPO Molniya υπό την ηγεσία του Gleb Lozino-Lozinskiy.[4]

Η κατασκευή ξεκίνησε το 1980, και από το 1984, η πρώτη πλήρη κλίμακα του Μπουράν ήταν έτοιμη. Η πρώτη υποτροχιακή δοκιμαστική πτήση ενός μοντέλου κλίμακας (BOR-5) έγινε τον Ιούλιο του 1983. Όπως το έργο προχωρούσε εγίναν άλλες πέντε πτήσεις μοντέλων. Ένα δοκιμαστικό όχημα κατασκευάστηκε, με τέσσερις τζετ μηχανές στα πλάγια. Οι πτήσεις του έδωσαν σημαντικές πληροφορίες για χαρακτηριστηκά σχεδιασμού του Μπουράν, έκανε 24 πτήσεις οπότε και φθάρθηκε.
Πρώτη πτήση

Περισσότερες πληροφορίες: Μπουράν πρώτη πτήση

Η πρώτη και τελευταία πτήση του Μπουράν 1.01 έγινε στις 3:00 UTC τη 15 Νοεμβρίου του 1988, έκανε δύο φορές τη τροχιά της Γης και προσγειώθηκε στο Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, η όλη διαδικασία ήταν αυτόματη.[5]

Προγραμματισμένες πτήσεις

Οι προγραμματισμένες πτήσεις για τα διαστημικά λεωφορεία το 1989, πριν από την ακύρωση του έργου ήταν:[6]

1991 - Μπουράν 1.02 μη επανδρωμένη πρώτη πτήση, διάρκειας 1-2 ημερών.
1992 - Μπουράν 1.02 μη επανδρωμένη δεύτερη πτήση διάρκειας 7-8 ημερών. Τροχιακή ελιγμοί και δοκιμή προσέγγισης διαστημικού σταθμού.
1993 - Μπουράν 1.01 μη επανδρωμένη δεύτερη πτήση διάρκειας 15-20 ημερών.
1994 - Μπουράν 2.01 πρώτη επανδρωμένη δοκιμαστική διαστημική πτήση, διάρκειας 24 ωρών. Το σκάφος θα ήταν εξοπλισμένο με σύστημα υποστήριξης ζωής και με δύο εκτοξευόμενα καθίσματα. Τo πλήρωμα θα είχε μόνο δύο κοσμοναύτες τον Igor Volk ως κυβερνήτη, και τον Aleksandr Ivanchenko ως μηχανικό πτήσης.
Δεύτερη επανδρωμένη δοκιμαστική διαστημική πτήση, το πλήρωμα θα αποτελείται από δύο μόνο κοσμοναύτες.
Τρίτη επανδρωμένη δοκιμαστική διαστημική πτήση, το πλήρωμα θα αποτελείται από δύο μόνο κοσμοναύτες.
Τέταρτη επανδρωμένη δοκιμαστική διαστημική πτήση, το πλήρωμα θα αποτελείται από δύο μόνο κοσμοναύτες.

Η προγραμματισμένη δεύτερη μη επανδρωμένη πτήση του Μπουράν 1.02 άλλαξε το 1991 στο παρακάτω:

Δεκέμβρης 1991 - Μπουράν 1.02 μη επανδρωμένη δεύτερη πτήση διάρκειας 7-8 ημερών. Τροχιακή ελιγμοί και δοκιμή προσέγγισης διαστημικού σταθμού:
αυτόματη σύνδεση με την ενότητα Kristall του Μιρ
μεταφορά πληρώματος από το Μιρ στο σκάφος
αποσύνδεση και αυτόνομη πτήση σε τροχιά
σύνδεση του επανδρωμένου Σογιούζ ΤΜΑ 101 με το σκάφος
μεταφορά πληρώματος από το Σογιούζ στο σκάφος
αυτόματη αποσύνδεση και προσγείωση

Ακύρωση

Μετά την πρώτη πτήση, το σχέδιο είχε ανασταλεί λόγω της έλλειψης κονδυλίων και της πολιτικής κατάστασης στη Σοβιετική Ένωση. Τα δύο επόμενα σκάφοι (Μπουράν 1.02 και Μπουράν 2.01) δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. Το έργο σταμάτησε επίσημα στις 30 Ιουνίου 1993 από τον Πρόεδρο Μπόρις Γιέλτσιν. Κατά τη στιγμή της ακύρωσης του, 20 δισεκατομμύρια ρούβλια είχαν δαπανηθεί για το πρόγραμμα Μπουράν.[7]

Το πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί για την ενίσχυση της εθνικής υπερηφάνειας, διεξαγωγή έρευνας, και την επίτευξη τεχνολογικών στόχων παρόμοιων με το Αμερικανικό πρόγραμμα, συμπεριλαμβανομένων ανεφοδιασμό του διαστημικού σταθμού Μιρ, το οποίο εκτοξεύτηκε το 1986 και παρέμεινε στην υπηρεσία μέχρι το 2001. Όταν τελικά το Μιρ επισκεύτηκε διαστημικό λεωφορείο ήταν το Αμερικανικό Διαστημικό λεωφορείο, όχι το Μπουράν.

Το Μπουράν SO ήταν ενοτήτα σύνδεσης για τον διαστημικό σταθμο Μιρ με το Μπουράν το οποίο τελικά ετοιμάστηκε για χρήση κατά τη διάρκεια των αποστολών Διαστημικού Λεωφορείου-Μιρ (Shuttle - Mir).[8]

Τρέχουσα κατάσταση

Εκτός από τα πέντε Μπούραν που ήταν να κατασκευαστούν υπήρχαν και οκτώ δοκιμαστικά. Αυτά χρησιμοποιήθηκαν για στατικές δοκιμές ή ατμοσφαιρικές δοκιμές, και μερικά ήταν απλώς μακέτες για τον έλεγχο των ηλεκτρικών εξαρτημάτων, των διαδικασιών των πληρωμάτων, κλπ.

Εικόνα	Σειριακός αριθμός	Ημερομηνία κατασκευής	Χρήση	Τρέχουσα κατάσταση[9]
Μπουράν για διαστημικές πτήσεις
	Shuttle OK-1K1 - "Buran" (GRAU|11F35 K1)	1986	Μη επανδρωμένη πτήση (1988)	Καταστράφηκε σε κατάρευση υπόστεγου το 2002.
[1]	Μπουράν 1.02 (11F35 K2)	1988	95-97% ολοκληρώθηκε, αχρησιμοποίητο	Ιδιοκτησία του Καζακστάν, στο Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, μέσα στο κτήριο ΜΙΚ.
[2]	Μπουράν OK-2K1 "Μπαϊκάλ" (?) (11F35 K3)	1990?	Δεν ολοκληρώθηκε	βρίσκεται στο Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ.
[3]	Μπουράν OK-TK(?) (11F35 K4)	1991?	Δεν ολοκληρώθηκε	Εν μέρει διαλύθηκε.
	Μπουράν 2.03 (11F35 K5)	1992?	Δεν ολοκληρώθηκε	Διαλύθηκε.
Μπουράν για Αέρο και Στατικές δοκιμές (μοκέτες)
[4]	OK-M (αργότερα OK-ML-1)	1982	Στατική δοκιμή	Στατικό μοντέλο δοκιμής: μέρη, η κανονική θερμοκρασία στατικά φορτία, ροπή αδρανείας, ωφέλιμο φορτίο μάζας, διεπαφή δοκιμές (οριζόντια και κάθετα) με το όχημα εκτόξευσης. Βρίσκεται στο Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ.
[5]	OK-KS (003)	1982	Ηλεκτρικές δοκιμές	Στατικό μοντέλο δοκιμής: ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών. Βρίσκεται στο RKK Energiya.
[6]	OK-MT (αργότερα OK-ML-2)	1983	Μηχανική μακέτα	Στατικό μοντέλο δοκιμής: τεκμηρίωση, μεθόδους φόρτωσης για υγρά και αέρια, ερμητική ακεραιότητα του συστήματος, την είσοδο και την έξοδο του πληρώματος, εγχειρίδια. Βρίσκεται στο Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ.
	OK-GLI (Buran Analog BTS-002)	1984	Αερόδοκιμές
	OK-??? (Model 005?)		Στατική δοκιμή	Όχημα δοκιμής κραδασμών και κενού. Τοποθεσία άγνωστη.
[7]	OK-TVI
	OK-??? (Model 008?)		Στατική δοκιμή	Όχημα δοκιμής κραδασμών και κενύ. Τοποθεσία άγνωστη.
	OK-TVA		Στατική δοκιμή
Μοντέλα κλίμακας
	BOR-4	1982-1984	Spiral αεροπλάνου	1:2 μοντέλο NPO Molniya
	BOR-5 ("Kosmos")	1983-1988	Υποτροχιακή δοκιμή μοντέλο 1/8 του Μπουράν	5 εκτοξεύσεις, κανένα δεν ξανα εκτοξέυτηκε. NPO Molniya, Μόσχα.
	Πλήρης κλιμακα		Ιατρικό-βιολογικές δοκιμές
	GLI Horizontal Flight Simulator		Flight control software fine tuning
	Μοντέλα ανεμοσήραγγας		Μοντέλα από 1:3 μέχρι 1:550	85 μοντέλα κατασκευάστηκαν
	Gas dynamics models		Μοντέλα από 1:15 Μέχρι 1:2700

Μελλοντικές δυνατότητες

Μετά την καταστροφή του Διαστημικου Λεωφορείου Κολούμπια πολλοί αναρωτήθηκαν αν ο πυραύλος πύραυλος Energia ή το Μπουράν θα μπορούσαν να ξαναχρησιμοποιηθούν. Επειδή το Αμερικανικό πρόγραμμα σταματάει το 2010 και χρειάζονται διαστημόπλοια για την ολοκλήρωση του Διεθνη Διαστημικού Σταθμού μερικοί Αμερικανοί και Ρώσοι επιστήμονες σκέφτηκαν ότι είναι προτιμότερο να ξανα τεθεί σε λειτουργία το πρόγραμμα Μπουράν παρά να κατασκευαστεί από την αρχή ένα νεό διαστημόπλοιο[10][11] αλλά τα σχέδια δεν πραγματοποιήθηκαν. Πρόσφατα υπήρξαν νέα ενδιαφέροντα για την ανανέωση του προγράμματος προσωρινά, ενώ η Ρωσία αγωνίζεται με τα στάδια του σχεδιασμού των CSTS και Kliper.[12][13]
Τεχνικά δεδομένα

Ανάλυση μάζας

Συνολική μάζα κατασκευής / Συστήματα προσγείωσης: 42.000 κιλά
Μάζα βασικών συστημάτων και πρόωσης: 33.000 κιλά
SSME 14.200
Μέγιστο φορτίο: 30.000 κιλά
Μέγιστο βάρος απογείωσης: 105.000 κιλά

Διαστάσεις

Μήκος: 36.37 μ.
Εκπέτασμα: 23,92 μ.
Ύψος στο σύστημα προσγείωσης: 16,35 μ.
Μήκος αποθήκης φορτίου: 18,55 μ.
Διάμετρος αποθήκης φορτίου: 4,65 μ.
Γωνία γαντιού φτερών: 78 μοίρες
Γωνία φτερών: 45 μοίρες

Πρόωση

Σύνολο ώσης κινητήρα τροχιακών ελιγμών: 17.600 kgf
Orbital Maneuvering Engine Specific Impulse: 362 δευτ.
Συνολική ώθηση ελιγμών 5 kgf-sec
Total Reaction Control System Thrust: 14,866 kgf
Μέση RCS ώθηση: 275-295 sec
Κανονική μέγιστη φόρτωση ώθησης: 14,500 kg

Σύγκριση με το Διαστημικό Λεωφορείο της NASA

Επειδή το ντεμπούτο του Μπουράν ακολούθησε του διαστημικού λεωφορείου Κολούμπια, και επειδή υπήρχαν μεγάλες οπτικές ομοιότητες μεταξύ των δύο συστημάτων, πολλοί υποστήριξαν ότι κατασκοπεία κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου έπαιξε ρόλο στη κατασκευή του Σοβιετικού διαστημοπλοίου. Παρά τις εξωτερικές ομοιότητες των δύο διαστημοπλοίων υπάρχουν βασικές διαφόρες, που υποδηλώνουν ότι αν η κατασκοπεία έπαιξε ρόλο στη κατασκευή του Μπουράν αυτή θα ήταν στη μορφή εξωτερικών φωτογραφιών ή σχεδίων ατράκτου.
Παραπομπές

November 15, 2007 (2007-11-15). «Russian shuttle dream dashed by Soviet crash». YouTube. Ανακτήθηκε στις 2009-07-16.
Hendrickx, Bart; Bert Vis (2007-10-04). Energiya-Buran : The Soviet Space Shuttle. Praxis, σελ. 526. ISBN 0387698485.
Zak, Anatoly (November 20, 2008). «Buran - the Soviet 'space shuttle'». BBC News. Ανακτήθηκε στις 2008-12-07.
«NPO Molniya».
Chertok, Boris Yevseyevich (2005). Asif A. Siddiqi. επιμ (PDF). Raketi i lyudi (trans. "Rockets and People"). NASA History Series, σελ. 179. Ανακτήθηκε στις 2006-07-03.
«Экипажи "Бурана" Несбывшиеся планы.». buran.ru. Ανακτήθηκε στις 2006-08-05.
Wade, Mark. «Yeltsin cancels Buran project». Astronautix. Ανακτήθηκε στις 2006-07-02.
«Mir-Shuttle Docking Module». Astronautix.com. Ανακτήθηκε στις 2009-07-16.
«Energia Buran Where are they now». k26.com/buran/. Ανακτήθηκε στις 2006-08-05.
Birch, Douglas (2003). «Russian space program is handed new responsibility» (url). Sun Foreign Staff. Ανακτήθηκε στις 2008-10-17.
«Russia ready to take lead on space station - Space- msnbc.com». MSNBC. 2005-06-10. Ανακτήθηκε στις 2009-07-16.
«Soviet space shuttle could bail out NASA». Current.com. 2008-12-31. Ανακτήθηκε στις 2009-07-16.
«Soviet space shuttle could bail out NASA». Russiatoday.com. Ανακτήθηκε στις 2009-07-16.

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License