Διεθνής Διαστημικός Σταθμός

.

Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ΔΔΣ) (αγγλ. International Space Station - ISS) είναι ένας ερευνητικός διαστημικός σταθμός σε τροχιά γύρω από τη Γη. Η συναρμολόγησή του ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1998 ενώ το πρώτο του πλήρωμα εγκαταστάθηκε τον Νοεμβρίο του 2000. Ο ΔΔΣ εξακολουθεί και σήμερα να βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης. Είναι ορατός από τη Γη δια γυμνού οφθαλμού, με την απόστασή του από την επιφάνειά της να κυμαίνεται μεταξύ 319,6 και 346,9 χιλιομέτρων. Ταξιδεύει με μέση ταχύτητα ως προς την επιφάνεια της Γης 27.744 χιλιόμετρα ανά ώρα, συμπληρώνοντας 15,7 περιστροφές την ημέρα. Επειδή η περίοδος της τροχιάς του σταθμού γύρω από τη Γη είναι μία φορά κάθε 90 λεπτά, οι παρατηρητές εντός του ΔΔΣ βιώνουν μια ανατολή ή δύση του ηλίου περίπου κάθε 45 λεπτά.
Διεθνής συνεργασία

Ο ΔΔΣ αποτελεί κοινό πρόγραμμα μεταξύ των διαστημικών οργανισμών NASA των ΗΠΑ, Roscosmos Ρωσίας, JAXA Ιαπωνίας, CSA (Καναδά) και EΟΔ (Ευρώπης).[1]

Ο Βραζιλιάνικος Οργανισμός Διαστήματος (ΑΕΒ, Βραζιλία) συμμετέχει μέσω ξεχωριστού συμβολαίου με τη NASA. Ο Ιταλικός Οργανισμός Διαστήματος ομοίως έχει ανεξάρτητα συμβόλαια για διάφορες δραστηριότητες που δεν λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια των εργασιών της ESA στον ISS (όπου η Ιταλία συμμετέχει πλήρως). Η Κίνα έχει επανειλημμένως εκφράσει το ενδιαφέρον της για το εγχείρημα, ειδικά αν μπορέσει να συνεργαστεί με τον RKA.[2] Προς το παρόν πάντως οι Κινέζοι δεν έχουν αναμιχθεί.
Παρελθόν και μέλλον

Ο ΔΔΣ είναι η συνέχιση αυτού που ξεκίνησε ως ο αμερικανικός διαστημικός σταθμός Freedom, η χρηματοδότηση του οποίου περικόπηκε σημαντικά, και αντιπροσωπεύει τη συγχώνευση του Freedom με προγράμματα διαστημικών σταθμών από άλλες χώρες, όπως του ρωσικού Μιρ-2, του ευρωπαϊκού «Κολόμβος» και του ιαπωνικού Κίμπο. Το προβλεπόμενο έτος ολοκλήρωσης είναι το 2011, με τον σταθμό να παραμένει σε λειτουργία μέχρι το 2016. Από το 2007 ο ΔΔΣ είναι ήδη ο μεγαλύτερος διαστημικός σταθμός σε σχέση με κάθε προηγούμενο.
Πλήρωμα και αποστολές

Ο ΔΔΣ κατοικείται συνεχώς από τότε που το πρώτο πλήρωμα μπήκε στον σταθμό στις 2 Νοεμβρίου 2000, παρέχοντας έτσι συνεχή ανθρώπινη παρουσία στο διάστημα. Το πλήρωμα της 22ης Αποστολής βρίσκεται αυτή τη στιγμή στον σταθμό. Ο ISS εξυπηρετείται κυρίως από τα ρωσικά διαστημόπλοια Σογιούζ και Progress, μέχρι το 2013 από τα αμερικανικά διαστημικά λεωφορεία, και πρόσφατα και από το Ευρωπαϊκό μεταφορικό σκάφος ATV με κωδική ονομασία για την πρώτη αποστολή Jules Verne, η οποία πήρε το όνομά της από τον συγγραφέα Ιούλιο Βερν. Η επόμενη αποστολή του ATV με όνομα Johannes Kepler θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο του 2010. Ο σταθμός είχε τριμελές πλήρωμα μέχρι την 20ή Αποστολή, κατά τη διάρκεια της οποίας ο αριθμός του πληρώματος αυξήθηκε στους έξι αστροναύτες.[3] Ο Γερμανός αστροναύτης της ESA, Thomas Reiter, έγινε μέλος του πληρώματος της 13ης Αποστολής τον Ιούλιο του 2006, όντας έτσι το πρώτο μέλος πληρώματος από άλλο οργανισμό διαστήματος. Ο σταθμός πάντως έχει δεχτεί συνολικά 186 αστροναύτες από 15 χώρες. Ήταν επίσης ο προορισμός των επτά πρώτων τουριστών του διαστήματος, ενώ το 2012 το διαστημικό όχημα τύπου Dragon της SpaceX έγινε το πρώτο όχημα ιδιωτικής εταιρείας που προσέδεσε στον σταθμό μεταφέροντας προμήθειες και εξοπλισμό.

Υποατομικά φορτισμένα σωματίδια, κυρίως πρωτόνια από τις κοσμικές ακτίνες και τον ηλιακό άνεμο, απορροφώνται συνήθως από την ατμόσφαιρα της Γης. Όταν αλληλεπιδρούν σε επαρκή ποσότητα, η επίδρασή τους γίνεται ορατή με γυμνό μάτι προκαλώντας το Βόρειο και Νότιο Σέλας. Χωρίς την προστασία της γήινης ατμόσφαιρας, η οποία απορροφά την ακτινοβολία αυτή, τα πληρώματα του ΔΔΣ εκτίθενται σε ακτινοβολία περίπου 1 millisievert ανά ημέρα, η οποία είναι περίπου ίδια με την ποσότητα ακτινοβολίας που παίρνει κάποιος στη Γη από φυσικές πηγές σε ένα χρόνο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου στους αστροναύτες. Η ακτινοβολία μπορεί να διεισδύσει στους ζωντανούς ιστούς, το DNA, και να προκαλέσει βλάβη στα χρωμοσώματα των λεμφοκυττάρων. Αυτά τα κύτταρα είναι κεντρικής σημασίας για το ανοσοποιητικό σύστημα, και οποιαδήποτε βλάβη αυτών, θα μπορούσε να συμβάλει στη μειωμένη απόδοση του ανοσοποιητικού συστήματος των πληρωμάτων. Η ακτινοβολία έχει επίσης συνδεθεί με υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης καταρράκτη στους αστροναύτες. Προστατευτική θωράκιση και προστατευτικά φάρμακα μπορεί να μειώσουν τους κινδύνους σε αποδεκτό επίπεδο[4].
Κόστος

Ο ΔΔΣ είναι αναμφισβήτητα η πιο δαπανηρή ανθρώπινη κατασκευή που κατασκευάστηκε ποτέ, με κόστος περί τα 120 δισεκατομύρια ευρώ[5]. Η ύπαρξη και η λειτουργία του είναι αποτέλεσμα μιας από τις πιο σημαντικές διεθνείς συνεργασίες στη σύγχρονη ιστορία.
Επιστημονική έρευνα

Ο ΔΔΣ χρησιμοποιείται ως ερευνητικό εργαστήριο μικροβαρύτητας και βιολογίας σε περιβάλλον έλλειψης βαρύτητας. Τα μέλη των πληρωμάτων του ΔΔΣ εκτελούν πειράματα στον τομέα της βιολογίας, της ανθρώπινης βιολογίας, της φυσικής, αστρονομίας, μετεωρολογίας, ιατρικής κ.α. Ο σταθμός είναι επίσης κατάλληλος για τον έλεγχο διαστημικών συστημάτων και εξοπλισμού που απαιτείται για μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη και τον Άρη[6].
Παρατήρηση του ΔΔΣ με γυμνά μάτια

Ο ΔΔΣ είναι ορατός από τη γη με γυμνά μάτια. Εξαιτίας του αρκετά μεγάλου του μεγέθους, 109μ x 51μ x 20μ, αλλά και των μεγάλων ανακλαστικών επιφανειών που διαθέτει, αντανακλά έντονα το ηλιακό φως και είναι ορατός από τη γη ως ένα από τα πιο λαμπρά, κινούμενα αντικείμενα στο νυκτερινό ουρανό. Οι καλύτερες προϋποθέσεις για να μπορέσουμε να παρατηρήσουμε τον ΔΔΣ είναι:

Μετά τη Δύση ή πριν την Ανατολή του ηλίου, όταν ο ουρανός είναι ακόμη σκοτεινός.
Ο ΔΔΣ να βρίσκεται πάνω από τον ορίζοντα του παρατηρητή. Όταν το ύψος του ΔΔΣ είναι μεγαλύτερο από 15ο τότε η παρατήρησή του είναι εύκολη μιας και ξεπερνά σε λαμπρότητα τα φωτεινότερα αστέρια του ουρανού.
Ο ΔΔΣ θα πρέπει να φωτίζεται από το ηλιακό φως, η αντανάκλαση του φωτός του οποίου είναι αυτή που φτάνει στα μάτια μας.
Λόγω της μεγάλης ταχύτητας του ΔΔΣ, η παρατήρηση με τηλεσκόπιο δεν είναι εύκολη. Ωστόσο, ένα καλό ζευγάρι κιάλια μπορεί να αποκαλύψει κάποιες λεπτομέρειες της δομικής μορφής του διαστημικού οχήματος[7].

Υπάρχουν διάφορες εφαρμογές που ειδοποιούν τον χρήστη όταν ο ΔΔΣ βρίσκεται σε θέση παρατήρησης. Επί παραδείγματι, η NASA παρέχει μια δωρεάν υπηρεσία ειδοποιήσεων για να γνωρίζετε πότε ο ΔΔΣ περνάει πάνω από την πόλη σας[8]. Οι πόλεις που συμμετέχουν είναι η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, το Ηράκλειο και ο Πειραιάς. Παρά ταύτα, αν βρίσκεστε σε κάποια άλλη πόλη, επιλέξετε την πιο κοντινή από αυτές τις τέσσερις σε εσάς και με κάποιους απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς μπορείτε να μάθετε αν ο Σταθμός θα είναι εμφανείς πάνω από τον ορίζοντα της πόλης σας. Για παράδειγμα αν βρίσκεστε στην Καστοριά, τότε η προφανής επιλογή είναι η Θεσσαλονίκη, από όπου θα μπορέσετε να δείτε τον ΔΔΣ με διαφορά λίγων μόνο λεπτών. Θα πρέπει να εγγραφείτε σε αυτή την υπηρεσία ώστε να λαμβάνετε ειδοποιήσεις μέσω ηλεκτρονικού μηνύματος.

Αρκετοί Σύλλογοι Ερασιτεχνικής Αστρονομίας, σε όλη τη χώρα, διοργανώνουν αστρονομικές παρατηρήσεις που περιλαμβάνουν και την παρατήρηση του ΔΔΣ.

Επίσης μπορείτε να παρακολουθήσετε στιγμιότυπα σε ζωντανό χρόνο[9] από το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, τα οποία περιλαμβάνουν το πλήρωμα όταν είναι σε υπηρεσία και τη θέα της Γης σε άλλες στιγμές. Στην πρώτη περίπτωση, τα στιγμιότυπα αυτά συνοδεύονται από τον ήχο συνομιλιών μεταξύ του πληρώματος και του κέντρου ελέγχου της αποστολής, αλλά είναι διαθέσιμα μόνο όταν ο διαστημικός σταθμός είναι σε επαφή με το έδαφος. Στη δεύτερη περίπτωση, κατά τις περιόδους δηλαδή που δεν υπάρχει σύνδεση σήματος με το έδαφος, οι θεατές έχουν πρόσβαση σε εικόνες της Γης την ημέρα ή το βράδυ. Όταν ο σταθμός βρίσκετε στο σκοτάδι, η εξωτερική κάμερα ενδέχεται να προσφέρει εντυπωσιακή θέα από κεραυνούς ή από τα φώτα των πόλεων από ψηλά.
Παραπομπές

Ιστοσελίδα της ΝΑΣΑ για τις διεθνείς συνεργασίες στον ΔΔΣ (αγγλικά)
«China Eyes Entry to ISS Project». Space Daily. 1 Μαΐου, 2001. Ανακτήθηκε στις 26-06-2007.
«Δ.Δ.Σ: Διευρύνεται η διαστημική έρευνα». Τεχνολογία. Η Καθημερινή. 26-03-09. Ανακτήθηκε στις 02/06/2009.
Buckey, Jay (2006). Space Physiology. USA: Oxford University Press.
Ιστοσελίδα για το κόστος του ΔΔΣ (αγγλικά)
Ιστοσελίδα της ΝΑΣΑ για την έρευνα που επιτελείται στον ΔΔΣ (αγγλικά)
Zona, Kathy. «How to See the Space Station From the Ground» (στα Αγγλικά). NASA. Ανακτήθηκε στις 2016-01-17.
«Βρείτε το Σταθμό» (στα Αγγλικά). spotthestation.nasa.gov. NASA. Ανακτήθηκε στις 2016-01-17.

«Παρακολούθηση του ΔΔΣ ζωντανά» (στα Αγγλικά). Ustream. Ανακτήθηκε στις 2016-01-17.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ειδήσεις από το Εuronews στα Ελληνικά, σχετικές με τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License