Ο Θεόφραστος Παράκελσος (Paracelsus, 1493 / 1494- 24 Σεπτεμβρίου 1541) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους αλχημιστές, αστρολόγους, και αποκρυφιστές όλων των εποχών. Το πραγματικό του όνομα ήταν Θεόφραστος Μπόμβαστ φον Χοενχάιμ (Theophrastus Bombastus von Hohenheim). Ήταν ακόμα γνωστός με το εκλατινισμένο ψευδώνυμο Theophrastus Philippus Aureolus Bombastus von Hohenheim. Το όνομα "Παράκελσος" το διάλεξε ο ίδιος για τον εαυτό του που σημαίνει "πέρα από τον Αύλο Κορνήλιο Κέλσο", γιατί πίστευε πως ήταν ανώτερος εκείνου.[2] Ο Κέλσος ήταν Ρωμαίος γιατρός του 1ου αιώνα μ.Χ. επί εποχής Τιβέριου και Νέρωνα.
Βιογραφία
Ο Παράκελσος γεννήθηκε στο χωριό Αϊνζίντελν (Einsiedeln) της Ελβετίας το 1493/4.[3] Μεγάλωσε στην Αυστρία και νέος εργάστηκε στα ορυχεία του Φούγκερ στο Βίλαχ, όταν ο πατέρας του μετακόμισε εκεί το 1500[4]. Υιός γιατρού, ο οποίος ανακατευόταν ερασιτεχνικά με την αλχημεία[5], έλαβε από το πατέρα του τα πρώτα μαθήματα και στη συνέχεια σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, απ' όπου αποφοίτησε το 1510 στην ηλικία των 17. Συμπλήρωσε τις σπουδές του με διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο της Φερράρα.
Μυήθηκε στη πλατωνική φιλοσοφία και την αλχημεία και ταξίδεψε στην Αίγυπτο, τους Αγίους Τόπους, στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλους τόπους, αναζητώντας αλχημιστές, προκειμένου να διδαχθεί την τέχνη τους. Επιστρέφοντας στην Ευρώπη εισήλθε στη στρατιωτική υπηρεσία του Βασιλέως της Δανίας Χριστιανού Β΄ και γρήγορα απέκτησε φήμη.
Το 1526 πρωτοχρησιμοποίησε τη λέξη "zink" για τον ψευδάργυρο, λέξη που χρησιμοποιείται και σήμερα στις Δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες, και απ' όπου προέρχεται το σύμβολο του χημικού αυτού στοιχείου (Zn). Πειραματίστηκε με το ανθρώπινο σώμα. Πίστευε ότι η υγεία του σώματος βασίζεται στην αρμονία του ανθρώπου (μικρόκοσμος) με τη φύση (μακρόκοσμος). Η προσέγγισή του ήταν ότι πρέπει να υπάρχει ισορροπία στα μεταλλικά στοιχεία στο σώμα και ότι οι ασθένειες μπορούν να θεραπευτούν με τη χρήση χημικών ουσιών. Ο ίδιος έλεγε "Πολλοί λένε για την Αλχημεία ότι χρησιμεύει για την κατασκευή χρυσού και ασημιού. Για μένα αυτός δεν είναι ο σκοπός αλλά η δύναμη και οι αρετές (της αλχημείας) μπορεί να κρύβονται στην ιατρική". Πράγματι, υπάρχουν ευρήματα των Αλχημιστών που βρίσκουν εφαρμογή στη σημερινή ιατρική, αλλά και σε επιστήμες όπως η χημεία.
Ο Παράκελσος απέρριπτε τις Γνωστικιστικές παραδόσεις(πολεμική εναντίον του κύρους των αρχαίων συγγραφέων όπως ο Γαληνός και ο Αβικέννας και αντικατάσταση τους με την άμεση παρατήρηση), ενώ ήταν περισσότερο οπαδός των Ερμητιστικών, Νεοπλατωνικών και Πυθαγορείων φιλοσοφιών. Πίστευε ακόμα στην Αστρολογία, η οποία κατ' αυτόν μπορούσε να βοηθήσει στη θεραπεία των ασθενειών. Βασική αρχή στις αντιλήψεις του Παράκελσου ήταν η ιδέα πως οι ζωικές διαδικασίες είναι χημικής φύσεως και ότι η σωτηρία εξαρτάται από την ισορροπημένη σύσταση των χυμών που μπορούσε να αποκατασταθεί με τη χρήση κατάλληλων φαρμάκων. Για το λόγο αυτό ο Παράκελσος έδινε μεγάλη σημασία στη παρασκευή των φαρμάκων, στη μελέτη των οποίων αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του, συνδυάζοντας πειραματικές παρατηρήσεις με αλχημικές αντιλήψεις.
Σαν χαρακτήρας είχε τη φήμη του αλαζόνα και σύντομα δημιούργησε έχθρες με άλλους Φυσιολόγους. Όταν το 1527 διορίστηκε δημοτικός γιατρός με δικαίωμα διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας αναγκάστηκε να φύγει γρήγορα από τη πόλη εξ αιτίας της εχθρότητας που προκάλεσαν τόσο οι νεωτεριστικές αντιλήψεις του όσο και η αντίδραση των φαρμακοποιών, των οποίων ήθελε να ελέγχει την εργασία, αλλά κι ο απότομος κι υπερήφανος χαρακτήρας του. Συν τοις άλλοις στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας ήρθε σε σύγκρουση με συναδέλφους του επειδή έκαιγε δημοσίως βιβλία τους στα οποία εκφράζονταν απόψεις που δεν τον έβρισκαν σύμφωνο. Φεύγοντας από τη Βασιλεία το 1528 ο Παράκελσος συνέχισε τις περιπλανήσεις του, ώσπου να καταλήξει τελικά στο Σάλτσμπουργκ. Η προσπάθειά του ν΄ ανατρέψει τις ιατρικές παραδόσεις της εποχής του και η προκλητική στάση του αυτή έναντι των συναδέλφων του εξήγειραν εναντίον του το μίσος του ιατρικού κόσμου που τον χαρακτήριζε απατεώνα και μάγο.
Υπό τη γενική αυτή κατακραυγή στη συνέχεια ο Παράκελσος περιπλανήθηκε στην Ευρώπη μέχρι το 1541 που φονεύθηκε στο Σάλτσμπουργκ . Προηγουμένως όμως αναθεώρησε παλιά χειρόγραφα, ενώ έγραψε και δικά του κείμενα,εκ των οποίων τα σημαντικότερα ανήκουν στη τελευταία περίοδο της ζωής του: Paragranum, Paramirum (1531), το 1536 εξέδωσε το Die grosse Wundartzney (Το μεγάλο βιβλίο της Χειρουργικής) και ανέκτησε έτσι ένα τμήμα της φήμης του. Σημαντικότερο έργο του θεωρείται το Philosofia sagax (υπάρχει και με τον τίτλο Astronomia magna, που είναι γραμμένο στα γερμανικά,De natura rerum(1537),Labyrinthus medicorum.
Μετά το θάνατό του το επιστημονικό του έργο αξιώθηκε μεγάλης τιμής από πολλούς ιατρούς της Γερμανίας και της Γαλλίας ως ανανεωτής της ιατρικής και θεμελιωτής της ιατροχημείας, προσδίδοντάς του την προσωνυμία του "Λούθηρου της Ιατρικής". Αντίθετα οι εχθρικά διακείμενοι προς αυτόν τον αποκαλούσαν "φιλόσοφον άλογον" (χωρίς λογική) και τα δε ιατρικά του συγγράμματα ως προϊόντα διανοητικής ανισορροπίας. Στον ιδιόρρυθμο αυτόν ιατροφιλόσοφο αποδίδονται πολλά έργα των οποίων αμφισβητείται η γνησιότητά τους. Μεγάλη απήχηση είχαν και οι χημικές σκέψεις του Παρακέλσου στο σύστημα του οποίου, πλάι στα τέσσερα αριστοτελικά στοιχεία (γη, νερό, αέρας, φωτιά) προστέθηκαν άλλες τρεις ουσίες: ο υδράργυρος, που χαρακτηριζόταν από πτητικότητα, το θειάφι, επειδή καιγόταν, και το αλάτι, σύμβολο της σταθερότητος. Επί πλέον στην αντίληψη του Παρακέλσου το θειάφι είναι το πνεύμα (σκέψη), ο υδράργυρος η ψυχή (αίσθημα) και το αλάτι το σώμα.
Παραπομπές
www.treccani.it/enciclopedia/paracelso_%28Enciclopedia-Italiana%29/.
Allen Debus, Άνθρωπος και φύση στην Αναγέννηση, μτφρ. Τάσος Τσιαντούλας, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1997, σελ. 31
Allen Debus, Άνθρωπος και φύση στην Αναγέννηση, μτφρ. Τάσος Τσιαντούλας, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1997, σελ. 31
Allen Debus, Άνθρωπος και φύση στην Αναγέννηση, μτφρ. Τάσος Τσιαντούλας, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1997, σελ. 31
Allen Debus, Άνθρωπος και φύση στην Αναγέννηση, μτφρ. Τάσος Τσιαντούλας, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1997, σελ. 31
Πηγές
Allen Debus, Άνθρωπος και φύση στην Αναγέννηση, μτφρ. Τάσος Τσιαντούλας, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1997
Άρθρο για τον Παράκελσο από το ελληνικό περιοδικό "Focus"
Εγκυκλοπαιδεία Δομή εκδ.Δομή ,λήμμα Παράκελσος σελ.381-382
Βιβλιογραφία μεταφρασμένη στα Ελληνικά
Volumen Medicinae Paramirum ή Σετικά με την δραστηριότητα του γιατρού - Παράκελσος - εκδ.: Κυβέλη - Αθήνα 2005
Opus Paramirum ή Σχετικά με τις αιτίες και την προέλευση των ασθενειών από τις τρεις ουσίες - Παράκελσος - εκδ.: Κυβέλη - Αθήνα 2005
De causis morborum invisibilium ή Σχετικά με τις αόρατες ασθένειες και τα αίτια τους - Παράκελσος - εκδ.: Κυβέλη - Αθήνα 2005
Ο Αλχημιστής, Θεόφραστος Παράκελσος (Κείμενα) - εκδ.: Ιάμβλιχος - Αθήνα 1992
Βιβλιογραφία μεταφρασμένη στα Αγγλικά
Στο Internet Archive η Αγγλική μετάφραση του: Volumen Medicinae Paramirum - Paracelsus
Στο Internet Archive η Αγγλική μετάφραση του: "The Hermetic and alchemical writings of Aureolus Philippus Theophrastus Bombast, of Hohenheim, called Paracelsus the Great" - μετάφραση: J. Elliott and co - Λονδίνο 1894-(περιέχει μεταξύ άλλων τα βιβλία του: Coelum Philosophorum, The Book Concerning The Tincture Of The Philosophers, The Treasure of Treasures for Alchemists, The Aurora of the Philosophers, Alchemical Catechism, κ.α.)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
