Ο Μιλουτίν Μιλάνκοβιτς (Milutin Milanković, Σερβικά Милутин Миланковић, 28 Μαΐου 1879 - 12 Δεκεμβρίου 1958) ήταν Σέρβος μαθηματικός, αστρονόμος, κλιματολόγος, γεωφυσικός, πολιτικός μηχανικός και εκλαϊκευτής της επιστήμης. Ο Μιλάνκοβιτς προσέφερε δύο θεμελιώδεις συνεισφορές στην παγκόσμια επιστήμη.
Η πρώτη συνεισφορά είναι ο "Κανόνας της Ηλιακής Εκθεσης της Γης", που χαρακτηρίζει τα κλίματα όλων των πλανητών του Ηλιακού συστήματος. Η δεύτερη συμβολή του είναι η εξήγηση των μακροπρόθεσμων κλιματικών αλλαγών της Γης που προκαλούνται από τις αλλαγές στη θέση της σε σχέση με τον Ήλιο, που είναι γνωστές σήμερα ως κύκλοι του Μιλάνκοβιτς. Ετσι εξηγήθηκαν οι εποχές των παγετώνων που εμφανίσθηκαν στο γεωλογικό παρελθόν της Γης, καθώς και οι κλιματικές αλλαγές στη Γη που αναμένονται στο μέλλον.
Ο Μιλάνκοβιτς ίδρυσε την πλανητική κλιματολογία, υπολογίζοντας τις θερμοκρασίες των ανώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας της Γης καθώς και τις συνθήκες θερμοκρασίας στους πλανήτες του εσωτερικού ηλιακού συστήματος, Ερμή, Αφροδίτης και Άρη, και της Σελήνης, καθώς και του πάχους της ατμόσφαιρας των εξωτερικών πλανητών. Απέδειξε τη συσχέτιση της ουράνιας μηχανικής και των επιστημών της Γης και κατέστησε εφικτή τη σταθερή μετάβαση από την ουράνια μηχανική στις επιστήμες της Γης και τη μετατροπή των περιγραφικών επιστημών σε ακριβείς.
Η ζωή και το έργο του
Πρώτα χρόνια
HΤο σπίτι στο Ντάλι, όπου γεννήθηκε ο Μιλάνκοβιτς
Ο Μιλουτίν Μιλάνκοβιτς γεννήθηκε στις 28 Μαΐου 1879 στο χωριό Ντάλι, ένα οικισμό στις όχθες του Δούναβη, που τότε ανήκε στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία (και σήμερα ανήκει στην Κροατία). Ο Μιλουτίν και η δίδυμη αδερφή του ήταν τα μεγαλύτερα από επτά παιδιά. Ο πατέρας τους ήταν έμπορος, γαιοκτήμονας και τοπικός πολιτικός και πέθανε όταν ο Μιλουτίν ήταν οκτώ ετών. Ετσι ο Μιλουτίν και τα αδέλφια του ανατράφηκαν από τη μητέρα τους, τη γιαγιά και ένα θείο. Οι τρεις αδελφοί του πέθαναν παιδιά από φυματίωση. Καθώς η υγεία του ήταν εύθραυστη, ο Μιλουτίν έλαβε τη βασική του εκπαίδευση στο σπίτι (στην «τάξη χωρίς τοίχους»), από τον πατέρα του Μίλαν, ιδιωτικούς δασκάλους και από πολλούς συγγενείς και φίλους της οικογένειας, μερικοί από τους οποίους ήταν διάσημοι φιλόσοφοι, εφευρέτες , και ποιητές. Παρακολούθησε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο κοντινό Όσιγιεκ, ολοκληρώνοντάς τη το 1896.
Τον Οκτώβριο του 1896, δεκαεπτά ετών, μετακόμισε στη Βιέννη για να σπουδάσει Πολιτικός Μηχανικός στο Πολυτεχνείο της Βιέννης και αποφοίτησε το 1902 με την καλύτερη βαθμολογία. Στα απομνημονεύματά του ο Μιλάνκοβιτς έγραψε για τις διαλέξεις που παρακολουθούσε στο πανεπιστήμιο: «Ο Καθηγητής Τσούμπερ μας διδάσκει τα μαθηματικά. Κάθε φράση του ήταν το αριστούργημα της αυστηρής λογικής, χωρίς καμία περιττή λέξη, χωρίς κανένα λάθος». Μετά την αποφοίτησή του και το υποχρεωτικό έτος στρατιωτικής θητείας, ο Μιλάνκοβιτς δανείστηκε χρήματα από ένα θείο του για να πληρώσει για πρόσθετη εκπαίδευση στο Πολυτεχνείο στη μηχανική. Έκανε έρευνα για το σκυρόδεμα και έγραψε μια θεωρητική αξιολόγηση του ως δομικού υλικού. Σε ηλικία είκοσι πέντε ετών η διδακτορική του διατριβή είχε ως θέμα τη Συμβολή στη Θεωρία των Τασικών Καμπυλών (Beitrag zur Theorie der Druck-kurven) και η εφαρμογή της επέτρεψε την εκτίμηση της μορφής και των ιδιοτήτων των τασικών καμπυλών όταν εφαρμόζεται συνεχής τάση, που είναι πολύ χρήσιμη στην κατασκευή γεφυρών, θόλων και βάθρων[5]. Τη διατριβή του υποστήριξε με επιτυχία στις 12 Δεκεμβρίου 1904. Μέλη της εξεταστικής επιτροπής ήταν οι Γιόχαν Μπρικ, Γιόζεφ Φίνγκερ, Εμάνουελ Τσούμπερ και Λούντβιχ φον Τετμάγερ. Έπειτα εργάστηκε για μια εταιρεία μηχανικών στη Βιέννη, χρησιμοποιώντας τις γνώσεις του στο σχεδιασμό κατασκευών..
Ενήλικη ζωή και έργο
Πολιτικός μηχανικός
Στις αρχές του 1905 ο Μιλάνκοβιτς ανέλαβε πραγματική εργασία στην εταιρεία Adolf Baron Pittel Betonbau-Unternehmung στη Βιέννη. Κατασκεύασε φράγματα, γέφυρες, αεροογέφυρες, υδραγωγεία και άλλες κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα σε όλη την Αυστροουγγαρία. Το έργο του ήταν ιδιαίτερα εμφανές στον εξαιρετικό σχεδιασμό ενός υδραγωγείου από οπλισμένο σκυρόδεμα για ένα υδροηλεκτρικό σταθμό στο Σέμπες της Τρανσυλβανίας, που σχεδίασε ο Μιλάνκοβιτς στην αρχή της καριέρας του.
Πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για ένα νέο τύπο δοκιδωτής πλάκας από οπλισμένο σκυρόδεμα και δημοσίευσε την πρώτη εργασία για οπλισμένο σκυρόδεμα με θέμα "Συμβολή στη θεωρία οπλισμένων θωρακισμένων πυλώνων". Δημοσίευσε και δεύτερη εργασία για το ίδιο θέμα βάσει νέων αποτελεσμάτων το 1906. Το 1908 δημοσίευσε μια εργασία με θέμα "Μεμβράνες ίσης αντοχής", στην οποία αποδεικνύει ότι το ιδανικό σχήμα για μια δεξαμενή νερού με ισοπαχή τοιχώματα είναι εκείνο μιας σταγόνας νερού. Οι έξι ευρεσιτεχνίες του αναγνωρίστηκαν επισήμως και η φήμη του στο επάγγελμα ήταν τεράστια, αποφέροντάς του άφθονα έσοδα.
Ο Μιλάνκοβιτς συνέχισε να ασκεί το επάγγελμα του πολιτικού μηχανικού στη Βιέννη μέχρι την 1η Οκτωβρίου 1909, όταν του προσφέρθηκε η έδρα των εφαρμοσμένων μαθηματικών (κλασική μηχανική, ουράνια μηχανική και θεωρητική φυσική) στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου. Αν και συνέχισε να διεξάγει έρευνες για διάφορα προβλήματα σχετικά με την εφαρμογή οπλισμένου σκυροδέματος, αποφάσισε να επικεντρωθεί στη βασική έρευνα.
Ο Μιλάνκοβιτς συνέχισε το σχεδιασμό και την κατασκευή έργων όταν μετακόμισε στη Σερβία. Κατά το 1912 σχεδίασε τις οπλοισμένες γέφυρες στην κοιλάδα του Τίμοκ, στη σιδηροδρομική γραμμή Νις-Κνιάζεβατς.\
Ηλιακή έκθεση του πλανήτη
Μελετώντας τα έργα του σύγχρονού του κλιματολόγου Γιούλιους φον Χαν, ο Μιλάνκοβιτς έκανε μια σημαντική παρατήρηση, που έγινε ένα από τα σημαντικότερα αντικείμενα της επιστημονικής του έρευνας: μια μυστηριώδη εποχή παγετώνων. Η ιδέα των πιθανών κλιματικών μεταβολών που σχετίζονται με την αστρονομία είχε αρχικά εξετασθεί από αστρονόμους (Τζον Χέρσελ, 1792-1871) και στη συνέχεια υποστηρίχθηκε από γεωλόγους (Λουί Αγκασίζ, 1807-1873). Παράλληλα έγιναν αρκετές προσπάθειες εξήγησης της κλιματικής αλλαγής από την επίδραση των αστρονομικών δυνάμεων (η πιο περιεκτική από αυτές ήταν η θεωρία του Τζέιμς Κρολ τη δεκαετία του 1860). Ο Μιλάνκοβιτς μελέτησε επίσης τα έργα των Ζοζέφ Αντεμάρ και Τζέιμς Κρολ, των οποίων οι πρωτοποριακές θεωρίες για την αστρονομική προέλευση των παγετώνων απορρίφθηκαν επισήμως από τους συγχρόνους τους. Παρά το γεγονός ότι είχαν πολύτιμα δεδομένα σχετικά με την κατανομή των παγετώνων στις Άλπεις, οι κλιματολόγοι και οι γεωλόγοι δεν μπορούσαν να ανακαλύψουν τις βασικές αιτίες - δηλαδή, η διαφορετική ηλιακή έκθεση της Γης κατά τις προηγούμενες εποχές παρέμενε πέραν του πεδίου των επιστημών αυτών. Αλλά ο Μιλάνκοβιτς αποφάσισε να ακολουθήσει τα χνάρια τους και να προσπαθήσει να υπολογίσει σωστά το μέγεθος αυτών των επιρροών. Ο Μιλάνκοβιτς αναζητούσε τη λύση αυτών των πολύπλοκων προβλημάτων στον τομέα της σφαιρικής γεωμετρίας, της ουράνιας μηχανικής και της θεωρητικής φυσικής.
Άρχισε να εργάζεται πάνω σε αυτό το 1912, αφού είχε συνειδητοποιήσει ότι "το μεγαλύτερο μέρος της μετεωρολογίας δεν είναι παρά μια συλλογή αναρίθμητων εμπειρικών ευρημάτων, κυρίως αριθμητικών δεδομένων, με ίχνη φυσικής που χρησιμοποιούνται για να εξηγήσουν μερικά από αυτά ... Τα μαθηματικά εφαρμόστηκαν ακόμη λιγότερο, τίποτα περισσότερο από τον στοιχειώδη λογισμό ... Τα ανώτερα μαθηματικά δεν είχαν κανένα ρόλο στην επιστήμη αυτή ... " Το πρώτο έργο του περιέγραψε το σημερινό κλίμα στη Γη και πώς οι ακτίνες του Ήλιου καθορίζουν τη θερμοκρασία πάνω στην επιφάνεια της Γης αφού περάσουν από την ατμόσφαιρα. Δημοσίευσε την πρώτη εργασία για το θέμα με τίτλο "Συμβολή στη μαθηματική θεωρία του κλίματος" στο Βελιγράδι στις 5 Απριλίου 1912[6]Η επόμενη εργασία του είχε τίτλο "Κατανομή της ηλιακής ακτινοβολίας στην επιφάνεια της γης" και δημοσιεύθηκε στις 5 Ιουνίου 1913 .[7]. Υπολόγισε σωστά την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας και ανέπτυξε μια μαθηματική θεωρία που περιγράφει τις κλιματικές ζώνες της Γης[8]. Ο στόχος του ήταν μια ολοκληρωμένη, μαθηματικά ακριβής θεωρία που να συνδέει τη θερμική κατάσταση των πλανητών με την κίνηση τους γύρω από τον Ήλιο. Έγραψε: "... μια τέτοια θεωρία θα μας επέτρεπε να υπερβούμε το φάσμα των άμεσων παρατηρήσεων, όχι μόνο στο διάστημα, αλλά και στο χρόνο ... Θα επέτρεπε την ανασυγκρότηση του κλίματος της Γης, αλλά και τις προβλέψεις του, καθώς μας δίνουν τα πρώτα αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με τις κλιματικές συνθήκες σε άλλους πλανήτες. " Στη συνέχεια προσπάθησε να βρει ένα μαθηματικό μοντέλο ενός συμπαντικού μηχανισμού για να περιγράψει την κλιματική και γεωλογική ιστορία της Γης. Δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Σχετικά με το ζήτημα της αστρονομικής θεωρίας των παγετώνων» το 1914. Αλλά ο συμπαντικός μηχανισμός δεν ήταν εύκολο πρόβλημα και ο Μιλάνκοβιτς χρειάστηκε τρεις δεκαετίες για να αναπτύξει μια αστρονομική θεωρία.
Την ίδια στιγμή ξέσπασε η Κρίση του Ιουλίου μεταξύ της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας και της Σερβίας, που οδήγησε στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 14 Ιουνίου 1914 ο Μιλάνκοβιτς είχε παντρευτεί την Κριστίνα Τοπούζοβιτς και είχαν πάει για το μήνα του μέλιτος στο χωριό του Ντάλι στην Αυστροουγγαρία, όπου άκουσε για την έναρξη του πολέμου. Συνελήφθη ως πολίτης της Σερβίας και φυλακίστηκε από τον Αυστροουγγρικό στρατό στο Νοϊζίντλ αμ Ζέε. Περιέγραψε την πρώτη του μέρα στη φυλακή, όπου περίμενε να μεταφερθεί στο φρούριο Eσεγκ ως αιχμάλωτος πολέμου, με τα εξής λόγια:
"Η βαριά σιδερένια πόρτα έκλεισε πίσω μου ... Κάθισα στο κρεβάτι μου, κοίταξα γύρω στο δωμάτιο και άρχισα να δέχομαι τις καινούργιες κοινωνικές μου συνθήκες ... Στις χειραποσκευές μου που έφερα μαζί μου ήταν τα έργα μου, που είχα ήδη τυπωμένα μου ή μόλις ξεκινήσει για το συμπαντικό μου πρόβλημα. Υπήρχε και κάποιο κενό χαρτί. Κοίταξα τα έργα μου, πήρα την αγαπημένη μου πένα και άρχισα να γράφω και να υπολογίζω ... Όταν μετά τα μεσάνυχτα κοίταξα γύρω στο δωμάτιο, χρειάστηκα λίγο χρόνο για να καταλάβω πού βρισκόμουν. Το μικρό δωμάτιο μου φαινόταν σαν ένα κατάλυμα για μια νύχτα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μου στο Σύμπαν."
Η σύζυγός του πήγε στη Βιέννη για να μιλήσει στον Eμάνουελ Τσούμπερ, ο οποίος ήταν ο μέντοράς του και καλός φίλος. Μέσα από τις κοινωνικές σχέσεις του ο καθηγητής Τσούμπερ διέταξε την απελευθέρωση του Μιλάνκοβιτς από τη φυλακή και την άδεια να περάσει την αιχμαλωσία του στη Βουδαπέστη με το δικαίωμα να εργάζεται.
Αμέσως μετά την άφιξή του στη Βουδαπέστη ο Μιλάνκοβιτς συναντήθηκε με το Διευθυντή της Βιβλιοθήκης της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών, Kόλομαν φον Σζίλι, που ως μαθηματικός δέχτηκε με ενθουσιασμό το Μιλάνκοβιτς και του επέτρεψε να εργαστεί αδιατάρακτα στη βιβλιοθήκη της Ακαδημίας και στο Κεντρικό Μετεωρολογικό Ινστιτούτο[9]. Ο Μιλάνκοβιτς πέρασε τέσσερα χρόνια στη Βουδαπέστη, σχεδόν όλο τον πόλεμο. Χρησιμοποίησε μαθηματικές μεθόδους για να μελετήσει το κλίμα των εσωτερικών πλανητών του ηλιακού συστήματος. Το 1916 δημοσίευσε μια εργασία με θέμα «Διερεύνηση του κλίματος του πλανήτη Άρη»[10]. Ο Μιλάνκοβιτς υπολόγισε ότι η μέση θερμοκρασία στα χαμηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας στον Άρη είναι -45 ° C και η μέση θερμοκρασία επιφάνειας -17 ° C. Επίσης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι: "Αυτή η μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του εδάφους και των χαμηλότερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας είναι αναμενόμενη. Η μεγάλη διαπερατότητα της ηλιακής ακτινοβολίας κάνει το κλίμα του Άρη πολύ παρόμοιο με το κλίμα στα μεγάλα υψόμετρα της Γης μας". Σήμερα είναι γνωστό ότι η μέση θερμοκρασία είναι -55 ° C[11], αλλά οι θερμοκρασίες εδάφους και αέρα γενικά διαφέρουν[12]. Πάντως ο Μιλάνκοβιτς απέδειξε θεωρητικά ότι ο Άρης έχει εξαιρετικά δριμύ κλίμα[13]. Εκτός από την εξέταση του Άρη, ασχολήθηκε με τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στην Αφροδίτη και τον Ερμή[14]. Οι υπολογισμοί του για τις συνθήκες θερμοκρασίας στη γειτονική Σελήνη είναι ιδιαίτερα σημαντικοί. Ο Μιλάνκοβιτς γνώριζε ότι μια μέρα στη Σελήνη διαρκεί 15 γήινες ημέρες και αυτή είναι η διάρκεια της νύχτας. Ο Μιλάνκοβιτς υπολόγισε ότι η θερμοκρασία της επιφάνειας του φεγγαριού κατά την ημέρα του φτάνει τους +100,5 ° C. Επίσης υπολόγισε ότι η θερμοκρασία νωρίς το πρωί στη Σελήνη ή πριν από την άνοδο του Ήλιου στον ορίζοντα ήταν -58 ° C. Σήμερα είναι γνωστό ότι η θερμοκρασία της επιφάνειας στην ημέρα της Σελήνης φτάνει στους +108 ° C και πέφτει τη νύχτα στους -153 ° C.
Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Μιλάνκοβιτς επέστρεψε στο Βελιγράδι με την οικογένειά του στις 19 Μαρτίου 1919. Συνέχισε την καριέρα του ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου. Από το 1912 έως το 1917 έγραψε και δημοσίευσε επτά άρθρα σχετικά με τις μαθηματικές θεωρίες του κλίματος τόσο στη Γη όσο και στους άλλους πλανήτες. Διατύπωσε ένα ακριβές αριθμητικό κλιματολογικό μοντέλο με τη δυνατότητα αναδημιουργίας του παρελθόντος και πρόβλεψης του μέλλοντος και καθιέρωσε την αστρονομική θεωρία του κλίματος ως γενικευμένη μαθηματική θεωρία της ηλιακής ακτινοβολίας. Όταν λύθηκαν αυτά τα σημαντικότερα προβλήματα της θεωρίας και δομήθηκε ένα σταθερό υπόβαθρο για περαιτέρω μελέτη, ο Μιλάνκοβιτς ολοκλήρωσε ένα βιβλίο που δημοσιεύθηκε το 1920 από το Γκωτιέ-Βιλάρ στο Παρίσι με τον τίτλο "Théorie mathématique des phénomènes thermiques produits par la radiation solaire "(Μαθηματική θεωρία των θερμικών φαινομένων που προκαλεί η ηλιακή ακτινοβολία). Αμέσως μετά τη δημοσίευση αυτού του βιβλίου το 1920, οι μετεωρολόγοι το αναγνώρισαν ως σημαντική συμβολή στη μελέτη του σύγχρονου κλίματος[15].
Τροχιακές μεταβολές και κύκλοι των εποχών των παγετώνων
Οι εργασίες του Μιλάνκοβιτς σχετικά με την αστρονομική εξήγηση των εποχών των παγετώνων, ειδικά η «καμπύλη του ηλιακού φωτός που δέχεται η γήινη επιφάνεια» τα τελευταία 130.000 χρόνια, υποστηρίχθηκαν από τον κλιματολόγο Βλάντιμιρ Κέππεν και από το γεωφυσικό Άλφρεντ Βέγκενερ. Ο Κέππεν επισήμανε τη χρησιμότητα της θεωρίας του Μιλάνκοβιτς για τους ερευνητές της παλαιοκλιματολογίας. Ο Μιλάνκοβιτς έλαβε επιστολή στις 22 Σεπτεμβρίου 1922 από τον Κέππεν, που του ζήτησε να επεκτείνει τις μελέτες του από τα 130.000 στα 600.000 χρόνια. Συμφώνησαν ότι η θερινή ηλιοφάνεια είναι καθοριστικός παράγοντας για το κλίμα. Μετά την ανάπτυξη του μαθηματικού μηχανισμού που του επέτρεψε να υπολογίσει την ηλιακή ακτινοβολία σε οποιοδήποτε δεδομένο γεωγραφικό πλάτος και για κάθε εποχή του έτους, ο Μιλάνκοβιτς ήταν έτοιμος να ξεκινήσει την υλοποίηση της μαθηματικής περιγραφής του κλίματος της Γης στο παρελθόν. Ο Μιλάνκοβιτς πέρασε 100 ημέρες κάνοντας τους υπολογισμούς και ετοίμασε ένα γράφημα των αλλαγών της ηλιακής ακτινοβολίας σε βόρεια γεωγραφικά πλάτη 55 °, 60 ° και 65 ° για τα τελευταία 650.000 χρόνια[16]. Ο Μιλάνκοβιτς πίστευε ότι αυτά ήταν τα γεωγραφικά πλάτη της Γης που ήταν πιο ευαίσθητα στην αλλαγή της θερμικής ισορροπίας.
Αυτές οι καμπύλες έδειξαν τις διαφοροποιήσεις της ηλιακής ακτινοβολίας που συσχετίζονταν με τη σειρά των εποχών παγετώνων. Ο Κέππεν θεώρησε ότι η θεωρητική προσέγγιση του Μιλάνκοβιτς στην ηλιακή ενέργεια ήταν μια λογική προσέγγιση του προβλήματος. Η ηλιακή καμπύλη του περιλήφθηκε σε μια εργασία με τίτλο «Κλίματα του γεωλογικού παρελθόντος», που δημοσίευσε οΒλάντιμιρ Κέππεν και ο γαμπρός του Άλφρεντ Βέγκενερ το 1924[17].
Τροχιακή εκκεντρότητα, λοξότητα και προπόρευση.
Ο Μιλάνκοβιτς έβαλε τον ήλιο στο επίκεντρο της θεωρίας του, ως τη μόνη πηγή θερμότητας και φωτός στο ηλιακό σύστημα. Μελετούσε τρεις κυκλικές κινήσεις της Γης: την εκκεντρικότητα (κύκλος 100.000 χρόνων - Γιοχάνες Κέπλερ, 1609), την αξονική κλίση (κύκλος 41.000 ετών - από 22,1 ° έως 24,5 ° · Επί του παρόντος, η γήινη κλίση είναι 23,5 ° - Λούντβιχ Πίλγκριμ, 1904) και την προπόρευση (κύκλος 23.000 χρόνων - Ίππαρχος, 130 π.Χ.). Κάθε κύκλος λειτουργεί σε διαφορετική χρονική κλίμακα και επηρεάζει την ποσότητα ηλιακής ενέργειας που δέχονται οι πλανήτες. Τέτοιες μεταβολές στη γεωμετρία μιας τροχιάς οδηγούν στις αλλαγές της ηλιοφάνειας - της ποσότητας θερμότητας που δέχεται οποιοδήποτε σημείο στην επιφάνεια ενός πλανήτη. Αυτές οι τροχιακές παραλλαγές, που επηρεάζονται από τη βαρύτητα της Σελήνης, του Ήλιου, του Δία και του Κρόνου, αποτελούν τη βάση των κύκλων του Μιλάνκοβιτς[18]. Η αρχική συμβολή του στην ουράνια μηχανική ονομάζεται σύστημα διανυσματικών στοιχείων των πλανητικών τροχιών του Μιλάνκοβιτς. Μείωσε τα έξι ελλειπτικά στοιχεία των Λαγκράνζ-Λαπλάς σε δύο διανύσματα που καθορίζουν τη μηχανική των πλανητικών κινήσεων. Το πρώτο προσδιορίζει το τροχιακό επίπεδο του πλανήτη, την έννοια της περιστροφής του και την παράμετρο τροχιακής έλλειψης. Το δεύτερο προσδιορίζει τον άξονα της τροχιάς στο επίπεδο της και την τροχιακή εκκεντρότητα. Με την εφαρμογή αυτών των διανυσμάτων απλοποίησε σημαντικά τον υπολογισμό και έλαβε άμεσα όλους τους τύπους της κλασσικής θεωρίας των κοσμικών διαταραχών. Ο Μιλάνκοβιτς, με απλό αλλά πρωτότυπο τρόπο, πρώτα συνήγαγε το νόμο του Νεύτωνα για βαρύτητα από τους νόμους του Κέπλερ. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με τα προβλήματα δύο και περισσότερων σωμάτων της ουράνιας μηχανικής. Δέχθηκε αλλά διόρθωσε τους υπολογισμούς του Λεβεριέ και του Στόκγουελ, χρησιμοποιώντας νεότερες και πιο ακριβείς τιμές για τις μάζες των πλανητών στο ηλιακό σύστημα.
Η Σερβική Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών εξέλεξε το Μιλάνκοβιτς ως αντεπιστέλλον μέλος το 1920 και έγινε πλήρες μέλος το 1924. Η Μετεωρολογική Υπηρεσία του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας έγινε μέλος του Διεθνούς Μετεωρολογικού Οργανισμού - ΙΜΟ (που ιδρύθηκε στη Βιέννη το 1873), πρόδρομου του σημερινού Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, WMO. Ο Μιλάνκοβιτς υπήρξε εκεί εκπρόσωπος του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας επί πολλά χρόνια.
Ο Kέππεν πρότεινε στο Μιλάνκοβιτς στις 14 Δεκεμβρίου 1926 να επεκτείνει τους υπολογισμούς του στο ένα εκατομμύριο χρόνια και να στείλει τα αποτελέσματά του στο Μπάρτελ Εμπερλ, γεωλόγο που μελετούσε τη λεκάνη του Δούναβη, καθώς η έρευνα του Εμπερλ είχε αποκαλύψει μερικές Εποχές Προπαγετώνων πριν από 650.000 και πλέον χρόνια. Ο Εμπερλ δημοσίευσε όλα αυτά στο Άουγκσμπουργκ το 1930 μαζί με τις καμπύλες του Μιλάνκοβιτς.
Μεταξύ 1925 και 1928 ο Μιλάνκοβιτς έγραψε το βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης Σε Μακρινούς Κόσμους και Καιρούς με τη μορφή επιστολών σε ανώνυμη γυναίκα[19]. Το έργο ασχολείται με την ιστορία της αστρονομίας, της κλιματολογίας και της επιστήμης μέσω μιας σειράς φανταστικών επισκέψεων σε διάφορα σημεία του χώρου και του χρόνου από τον συγγραφέα και την ανώνυμη σύντροφό του, που περιλαμβάνει το σχηματισμό της γης, παλιούς πολιτισμούς, διάσημους αρχαίους και αναγεννησιακούς στοχαστές και τα επιτεύγματά τους και το έργο των συγχρόνων του Kέππεν και Βέγκενερ. Στις "επιστολές" Μιλάνκοβιτς επεκτάθηκε σε μερικές από τις δικές του θεωρίες για την αστρονομία και την κλιματολογία και περιέγραψε τα περίπλοκα προβλήματα της ουράνιας μηχανικής με απλοποιημένο τρόπο.
Στη συνέχεια ο Μιλάνκοβιτς έγραψε το εισαγωγικό μέρος της Μαθηματικής επιστήμης του κλίματος και της αστρονομικής θεωρίας των κλιματικών μεταβολών (Mathematische Klimalehre und Astronomische Theorie der Klimaschwankungen), που δημοσιεύθηκε από τον Kέππεν (Handbuch der Climatology, Handbuch der Klimalogie Band 1) στα Γερμανικά το 1930 και μεταφράστηκε στα Ρωσικά το 1939. Στην εισαγωγή του, ο Μιλάνκοβιτς αναπτύσσει παραπέρα τη θεωρία των πλανητικών κλιμάτων με ειδική αναφορά στη Γη. Το 1934 ο Μιλάνκοβιτς δημοσίευσε το βιβλίο Ουράνια Μηχανική. Αυτό το βιβλίο χρησιμοποιεί συστηματικά διανυσματικό λογισμό για την επίλυση προβλημάτων της ουράνιας μηχανικής.
Κατά την περίοδο 1935-1938 ο Μιλάνκοβιτς υπολόγισε ότι η παγοκάλυψη εξαρτάται από τις αλλαγές στην ηλιοφάνεια. Κατόρθωσε να καθορίσει τη μαθηματική σχέση μεταξύ της θερινής ηλιοφάνειας και του υψομέτρου της γραμμής χιονιού. Με αυτό τον τρόπο καθόρισε την αύξηση του χιονιού που θα συνέβαινε ως συνέπεια οποιασδήποτε αλλαγής της θερινής ηλιοφάνειας. Δημοσίευσε τα αποτελέσματά του στη μελέτη "Νέα Αποτελέσματα της Αστρονομικής Θεωρίας των Κλιματικών Αλλαγών" το 1938. Οι γεωλόγοι απέκτησαν ένα γράφημα με την παρουσίαση των οριακών υψομέτρων παγοκάλυψης, για οποιαδήποτε χρονική περίοδο κατά τα τελευταία 600.000 χρόνια. Ο Aντρέ Μπερζέ ανέπτυξε αργότερα αυτή τη θεωρία.
Μετατοπίσεις των πόλων
Ανθρακωρυχείο στη Σπιτσβέργη το 1908.
Οι συζητήσεις με το Βέγκενερ, τον συγγραφέα της θεωρίας της ολίσθησης των ηπείρων, έκαναν το Μιλάνκοβιτς να ενδιαφερθεί για το εσωτερικό της Γης και για την κίνηση των πόλων, έτσι είπε στο φίλο του ότι θα ερευνήσει τη μετατόπιση των πόλων. Το Νοέμβριο του 1929 ο Μιλάνκοβιτς έλαβε πρόσκληση από τον καθηγητή Μπένο Γκούτενμπεργκ του Ντάρμστατ να συνεργαστούν σε ένα δεκάτομο εγχειρίδιο για τη γεωφυσική και να δημοσιεύσει τις απόψεις του για το πρόβλημα των κοσμικών παραλλαγών των περιστροφικών πόλων της Γης. Ο Βέγκενερ παρουσίασε εκτενή εμπειρικά στοιχεία στο επιστημονικό του έργο σχετικά με τα «μεγάλα γεγονότα» κατά τη διάρκεια του παρελθόντος της Γης. Ωστόσο ένα από τα κύρια ευρήματα που απασχολούσε ιδιαίτερα το Βέγκενερ και μετά το Μιλάνκοβιτς ήταν η ανακάλυψη μεγάλων αποθεμάτων άνθρακα στα νησιά της Σπιτσβέργης, στον Αρκτικό Ωκεανό, που ήταν αδύνατο να σχηματιστούν στο σημερινό γεωγραφικό πλάτος αυτών των νησιών. Εν τω μεταξύ ο Βέγκενερ πέθανε (από υποθερμία ή καρδιακή ανεπάρκεια) το Νοέμβριο του 1930 κατά την τέταρτη αποστολή του στη Γροιλανδία. Ο Μιλάνκοβιτς ήταν πεπεισμένος ότι οι ήπειροι «επιπλέουν» σε μια κάπως υγρή υπόγεια επιφάνεια και ότι οι θέσεις των ηπείρων σε σχέση με τον άξονα περιστροφής επηρεάζουν τη φυγόκεντρη δύναμη της περιστροφής και μπορούν να μετατοπίσουν τον άξονα από την ισορροπία του και να τον αναγκάσουν να κινηθεί[20].
Την περίοδο 1930-1933 ο Μιλάνκοβιτς εργάστηκε για το πρόβλημα των αριθμητικών κοσμικών κινήσεων του πόλου περιστροφής. Θεωρούσε συνολικά τη Γη ένα ρευστό σώμα, το οποίο στην περίπτωση των δυνάμεων μικρής διάρκειας συμπεριφέρεται ως συμπαγές σώμα, αλλά υπό συγκεκριμένη επίδραση συμπεριφέρεται ως ελαστικό σώμα. Χρησιμοποιώντας διανυσματική ανάλυση κατασκεύασε ένα μαθηματικό μοντέλο της Γης για να δημιουργήσει μια θεωρία της κοσμικής κίνησης των επίγειων πόλων. Παρήγαγε την εξίσωση της κοσμικής τροχιάς ενός γήινου πόλου και την εξίσωση της κίνησης του πόλου κατά μήκος αυτής της τροχιάς. Οι εξισώσεις οδήγησαν περαιτέρω στον προσδιορισμό των 25 πιο χαρακτηριστικών σημείων με τροχιές πόλων και για τα δύο ημισφαίρια. Αυτός ο μαθηματικός υπολογισμός οδήγησε το Μιλάνκοβιτς σε 16 σημαντικά σημεία από το παρελθόν που αποτελούν τμήματα πρώιμων εξερευνήσεων, ενώ 8 σημεία προκάλεσαν μεταγενέστερες έρευνες. Σχεδίασε ένα χάρτη της πορείας των πόλων τα τελευταία 300 εκατομμύρια χρόνια και δήλωσε ότι οι αλλαγές συμβαίνουν σε διάστημα 5 (το ελάχιστο) έως 30 εκατομμυρίων ετών (το μέγιστο)[21]. Διαπίστωσε ότι η τροχιά του κοσμικού πόλου εξαρτάται μόνο από τη διαμόρφωση του χερσαίου εξωτερικού κελύφους και τη στιγμιαία θέση του πόλου πάνω σ'αυτό, ακριβέστερα τη γεωμετρία της γήινης μάζας. Στη βάση αυτή μπορούσε να υπολογίσει τη τροχιά του κοσμικού πόλου. Επίσης, με βάση το μοντέλο του Μιλάνκοβιτς, οι ηπειρωτικές μάζες βυθίζονται στην υποκείμενη «ρευστοποιημένη» βάση τους και διολισθαίνουν, «με στόχο την επίτευξη ισοστατικής ισορροπίας». Στο συμπέρασμά του για αυτό το πρόβλημα, έγραψε: Για ένα εξωγήινο παρατηρητή, η μετατόπιση του πόλου γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε ο άξονας της Γης να διατηρεί τον προσανατολισμό του στο διάστημα, αλλά η κρούστα της Γης μετατοπίζεται πάνω στο υπόστρωμά της. Ο Μιλάνκοβιτς δημοσίευσε την εργασία του με θέμα «Αριθμητική τροχιά κοσμικών αλλαγών της περιστροφής του πόλου» στο Βελιγράδι το 1932.
Ταυτόχρονα ο Μιλάνκοβιτς έγραψε τέσσερα κεφάλαια του «Εγχειρίδιου Γεωφυσικής» ("Handbuch der Geophysik") του Μπένο Γκούτενμπεργκ - "Η θέση και η κίνηση της γης στο διάστημα", "Περιστροφή της Γης", "Η κοσμική μετατόπιση των πόλων" και «Αστρονομικά Μέσα για την Κλιματική Μελέτη κατά την Ιστορία της Γης» - που δημοσιεύθηκε από τον Κέππεν, πεθερό του Βέγκενερ, το 1933. Η διάλεξη για τη φαινόμενη στροφή των πόλων πραγματοποιήθηκε σε Βαλκανικό συνέδριο μαθηματικών στην Αθήνα το 1934 (Πραγματική Πολική Μετατόπιση). Η εργασία του Μιλάνκοβιτς σχετικά με την τροχιά των πόλων έγινε αποδεκτή μόνο από τους συνεργάτες του Κέππεν, επειδή το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής κοινότητας αμφέβαλλε για τις νέες θεωρίες των Βέγκενερ και Μιλάνκοβιτς. Αργότερα, τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, η ανάπτυξη του νέου επιστημονικού κλάδου της γεωφυσικής, γνωστού ως παλαιομαγνητισμός, οδήγησε στις βασικές αποδείξεις με βάση τη μελέτη των ιχνών του μαγνητικού πεδίου της Γης σε πετρώματα κατά το γεωλογικό χρόνο. Οι παλαιομαγνητικές μαρτυρίες, τόσο οι γεωμαγνητικές αντιστροφές όσο και τα δεδομένα των πολικών μετατοπίσεων, οδήγησαν στην αναβίωση των θεωριών της ολίσθησης των ηπείρων και τη μετατροπή της σε θεωρία των τεκτονικών πλακών τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Σε αντίθεση με τη γραμμική τροχιά των πόλων του Μιλάκνοβιτς, ο παλαιομαγνητισμός επανασχεδίασε την πορεία των πόλων κατά τη γεωλογική ιστορία για να δείξει τη μη γραμμική τροχιά.
Μετέπειτα ζωή
Για να συγκεντρώσει το επιστημονικό του έργο σχετικά με τη θεωρία της ηλιακής ακτινοβολίας που ήταν διάσπαρτα σε πολλά βιβλία και εργασίες, ο Μιλάνκοβιτς ξεκίνησε το έργο της ζωής του το 1939. Ο τόμος αυτός είχε τίτλο «Κανών του ηλιακού φωτός που προσπίπτει στη Γη και η εφαρμογή του στο πρόβλημα των Εποχών των Παγετώνων», που κάλυψε τις σχεδόν τρεις δεκαετίες έρευνας, συμπεριλαμβανομένου μεγάλου αριθμού τύπων, υπολογισμών και σχεδίων, αλλά και συνοπτικών γενικών νόμων μέσω των οποίων ήταν δυνατόν να εξηγηθεί η κυκλική αλλαγή του κλίματος και οι επακόλουθες 11 εποχές παγετώνων- οι ομώνυμοι κύκλοι του Μιλάνκοβιτς[22].
Ο Μιλάνκοβιτς χρειάστηκε δύο χρόνια για να οργανώσει και να γράψει τον "Κανόνα". Το χειρόγραφο υποβλήθηκε για εκτύπωση στις 2 Απριλίου 1941 - τέσσερις ημέρες πριν από την επίθεση της Ναζιστικής Γερμανίας και των συμμάχων της στο Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας. Στο βομβαρδισμό του Βελιγραδίου στις 6 Απριλίου 1941 καταστράφηκε το τυπογραφείο όπου τυπωνόταν το έργο του. Ωστόσο σχεδόν όλο το τυπωμένο υλικό παρέμεινε άθικτο στην αποθήκη του τυπογραφείου. Μετά την επιτυχή κατάληψη της Σερβίας στις 15 Μαΐου 1941, δύο Γερμανοί αξιωματικοί και γεωλόγοι ήρθαν στο Μιλάνκοβιτς στο σπίτι του και του μετέφεραν χαιρετισμούς από τον καθηγητή Βόλφγκαγκ Σέργκελ του Φράιμπουργκ. Ο Μιλάνκοβιτς τους έδωσε το μοναδικό πλήρες έντυπο αντίγραφο του «Κανόνα» για να στείλουν στο Σέργκελ, για να είναι βέβαιος ότι το έργο του θα διασωθεί. Ο Μιλάνκοβιτς δεν συμμετείχε στις εργασίες του πανεπιστημίου κατά τη διάρκεια της κατοχής και μετά τον πόλεμο αποκαταστάθηκε ως καθηγητής.
Ο "Κανών" εκδόθηκε από τη Βασιλική Σερβική Ακαδημία, 626 σελίδες, και τυπώθηκε στα Γερμανικά ως "Kanon der Erdbestrahlung und seine Anwendung auf das Eiszeitenproblem". Οι τίτλοι των έξι κεφαλαίων του βιβλίου είναι:
"Η κίνηση των πλανητών γύρω από τον Ήλιο και οι αμοιβαίεςεπιδράσεις τους" "Η περιστροφή της Γης" "Οι κοσμικές μετατοπίσεις των πόλων περιστροφής της Γης" "Η ηλιοφάνεια της Γης και οι κοσμικές της μεταβολές" "Η σύνδεση του ηλιασμού με τη θερμοκρασία της Γης και της ατμόσφαιράς της. Το μαθηματικό κλίμα της Γης" "Η εποχή των παγετώνων, ο μηχανισμός, η δομή και η χρονολόγησή της".
Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής της Σερβίας από το 1941 έως το 1944 ο Μιλάνκοβιτς αποσύρθηκε από το δημόσιο βίο και αποφάσισε να γράψει μια «ιστορία της ζωής και του έργου του» πέρα από επιστημονικά θέματα, συμπεριλαμβανομένης της προσωπικής του ζωής και της αγάπης του πατέρα του που πέθανε ενώ ήταν νέος. Η αυτοβιογραφία του θα δημοσιευθεί μετά τον πόλεμο, με τίτλο "Ανάμνηση, Εμπειρίες και Όραμα" στο Βελιγράδι το 1952.[23].
Ιστορία της επιστήμης
Μετά τον πόλεμο ο Μιλάνκοβιτς ήταν αντιπρόεδρος της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών (1948-1958) και έγινε μέλος της Επιτροπής 7 για την ουράνια μηχανική της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης το 1948. Την ίδια χρονιά έγινε μέλος του Ιταλικού Ινστιτούτου Παλαιοντολογίας. Το Νοέμβριο του 1954, πενήντα χρόνια μετά τη λήψη του αρχικού του διπλώματος, έλαβε το Χρυσό Διδακτορικό από το Πολυτεχνείο της Βιέννης. Το 1955 εξελέγη επίσης στη Γερμανική Ακαδημία Φυσικών Επιστημών "Λεοπολδίνα" στο Χάλλε του Σαξωνία-Άνχαλτ.
Ταυτόχρονα ο Μιλάνκοβιτς άρχισε να δημοσιεύει πολυάριθμα βιβλία για την ιστορία της επιστήμης, όπως Ο Ισαάκ Νεύτων και οι Αρχές του (1946), Οι ιδρυτές της φυσικής επιστήμης Πυθαγόρας - Δημόκριτος - Αριστοτέλης - Αρχιμήδης (1947), Ιστορία της αστρονομίας - μέχρι το 1727 (1948), Στην αυτοκρατορία της επιστήμης - εικόνες από τη ζωή των μεγάλων επιστημόνων (1950), Είκοσι δύο αιώνες Χημείας (1953) και Τεχνικές στην αρχαιότητα (1955).
Ο Μιλουτίν υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και πέθανε στο Βελιγράδι το 1958[24]. Ετάφη στο οικογενειακό νεκροταφείο του στο Ντάλι.
Κληρονομιά
Προτομή του Μιλουτίν Μιλάνκοβιτς.
Γλυπτό μαστόδοντα στη Σερβία.
Μετά το θάνατο του Μιλάνκοβιτς το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής κοινότητας αμφισβήτησε την «αστρονομική θεωρία» του και δεν αναγνώρισε πλέον τα αποτελέσματα της έρευνάς του. Αλλά δέκα χρόνια μετά το θάνατό του και πενήντα χρόνια από την πρώτη δημοσίευση, η θεωρία του Μιλάνκοβιτς αναγνωρίστηκε και πάλι. Το βιβλίο του μεταφράστηκε στα αγγλικά υπό τον τίτλο "Canon of Insolation of the Ice-Age Problem" το 1969 από το Πρόγραμμα Επιστημονικών Μεταφράσεων του Ισραήλ και δημοσιεύθηκε από το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ και το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών της Ουάσινγκτον[25].
Στην αρχή η αναγνώριση ήρθε σταδιακά αλλά αργότερα, η θεωρία αποδείχθηκε ακριβής. Το πρόγραμμα CLIMAP (Climate: Long Range Investigation, Mapping and Production) επέλυσε τελικά τη διένεξη και αποδείχθηκε η θεωρία των κύκλων του Μιλάνκοβιτς. Το 1972 οι επιστήμονες συνέταξαν μια κλίμακα κλιματολογικών γεγονότων τα τελευταία 700.000 χρόνια από πυρήνες από μεγάλα βάθη. Πραγματοποίησαν ανάλυση των πυρήνων και τέσσερα χρόνια αργότερα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα τελευταία 500.000 χρόνια το κλίμα έχει αλλάξει ανάλογα με την κλίση του άξονα περιστροφής της Γης και τη μετάπτωσή του[26]. Το 1988 ένα νέο μεγάλο πρόγραμμα, το COHMAP (Cooperative Holocene Mapping Project) ανασύνδεσε τα πρότυπα της παγκόσμιας αλλαγής του κλίματος τα τελευταία 18.000 χρόνια, αποδεικνύοντας και πάλι το βασικό ρόλο των αστρονομικών παραγόντων[27]. Το 1989 το πρόγραμμα SPECMAP (Spectral Mapping Project) έδειξε ότι οι κλιματικές αλλαγές είναι αποκρίσεις στις αλλαγές της ηλιακής ακτινοβολίας καθενός από τους τρεις αστρονομικούς κύκλους[28].
Το 1999 αποδείχθηκε ότι οι παραλλαγές στην ισοτοπική σύνθεση του οξυγόνου στα ιζήματα στον πυθμένα των ωκεανών ακολουθούν τη θεωρία του Μιλάνκοβιτς[29][30]. Υπάρχουν και άλλες πρόσφατες μελέτες που αποδεικνύουν την εγκυρότητα της αρχικής θεωρίας του Μιλάνκοβιτς[31]. Αν και η τροχιακή επίδραση στο κλίμα της Γης είναι γενικά αποδεκτή, είναι υπό συζήτηση οι λεπτομέρειες του πώς οι τροχιακά προκαλούμενες αλλαγές στην ηλιακή ακτινοβολία επηρεάζουν το κλίμα.
Αναθεωρημένο Ιουλιανό Ημερολόγιο
Προτομή του Μιλάνκοβιτς στο Νόβι Σαντ
Ο Μιλάνκοβιτς ασχολήθηκε με το ημερολογιακό ζήτημα και δημιούργησε ένα νέο ημερολόγιο για τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, το «Αναθεωρημένο Ιουλιανό Ημερολόγιο», που είναι σχεδόν ταυτόσημο με το Γρηγοριανό Ημερολόγιο, αλλά ακριβέστερο. Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες των Βαλκανίων το δέχθηκαν (στην πραγματικότητα αυτό χρησιμοποιεί και η Ελλαδική) περιορίζοντας έτσι τις εσωτερικές και λαϊκές αντιδράσεις φανατικών που αντιδρούσαν στην αποδοχή του Γρηγοριανού ημερολογίου, μετά την εισαγωγή του από τις κυβερνήσεις των χωρών τους.
Εκτός από το επιστημονικό του έργο, ο Μιλάνκοβιτς ενδιαφερόταν πολύ και για την Ιστορία της Επιστήμης. Συνέγραψε πανεπιστημιακό σύγραμμα για την Ιστορία της Αστρονομίας και δύο εκλαϊκευτικά βιβλία: Το «Μέσα στο Χώρο και στους Αιώνες» δραματοποιούσε την ανάπτυξη της Αστρονομίας, ενώ το «Μέσα από το Βασίλειο της Επιστήμης» περιέγραφε την ανέπτυξη των Θετικών Επιστημών. Επίσης έγραψε τρίτομη αυτοβιογραφία στη σερβική γλώσσα («Αναμνήσεις, εμπειρίες και όραμα»). Ο Μιλάνκοβιτς ήταν μέλος της Σερβικής και της Γιουγκοσλαβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, μέλος της «Λεοπολδινείου» Γερμανικής Ακαδημίας Φυσιοδιφών του Halle και πολλών επιστημονικών εταιρειών του κόσμου.
Βραβεία και διακρίσεις
Γραμματόσημο του 2004.
Προς τιμήν των επιτευγμάτων του στην αστρονομία, ένας κρατήρας πρόσκρουσης στην αθέατη πλευρά της Σελήνης πήρε το όνομά του κατά τη 14η Γενική Συνέλευση της ΔΑΕ το 1970. Το όνομά του δόθηκε επίσης σε ένα κρατήρα στον Άρη κατά τη 15η Γενική Συνέλευση της ΔΑΕ το 1973. Από το 1993 το Mετάλλιο Μιλουτίν Μιλάνκοβιτς απονέμεται από την Ευρωπαϊκή Γεωφυσική Εταιρεία (που ονομάζεται EGU από το 2003) για συνεισφορές στον τομέα του μακροπρόθεσμου κλίματος και μοντελοποίησης[32][33]. Μία κύρια ζώνη αστεροειδών που ανακαλύφθηκε το 1936 έχει επίσης ονομαστεί 1605 Μιλάνκοβιτς. Στην έκδοση "Στους Ωμους Γιγάντων" της NASA ο Μιλάνκοβιτς κατατάσσεται στα κορυφαία δεκαπέντε μυαλά όλων των εποχών στον τομέα των επιστημών της γης[34].
Ρήσεις
"Στον επιστημονικό μου προορισμό έχω βρει ένα ευχάριστο καταφύγιο, γιατί προστατεύομαι με αυτό από πολλές αναταραχές που συγκλόνισαν τον κόσμο. Κάτω από αυτή τη στέγη έχω προετοιμάσει και εξοπλίσει το επιστημονικό μου εργαστήριο, διαχωρισμένο από τον ευρύτερο κόσμο αλλά σε συνεχή πνευματική σύνδεση με διάσημους επιστήμονες, δημιούργησα τον επιστημονικό χώρο μου, την αδιαμφισβήτητη πνευματική ιδιοκτησία μου. Σε αυτό το εργαστήριο έχω περάσει σαράντα χρόνια, συμπεριλαμβανομένων σύντομων διακοπών γράφοντας και δημοσιεύοντας τις εργασίες μου."
Βιβλιογραφία
Milankovitch, M. (1920): Theorie Mathematique des Phenomenes Thermiques produits par la Radiation Solaire. Gauthier-Villars, Παρίσι.
Milankovitch, M. (1930): «Mathematische Klimalehre und Astronomische Theorie der Klimaschwankungen» στο Handbuch der Klimalogie Band 1. Teil A. Borntrager, Βερολίνο.
Milankovitch, M. (1941): Kanon der Erdbestrahlungen und seine Anwendung auf das Eiszeitenproblem. Βελιγράδι.
Pantic, Nikola (1998): Canon of Insolation and the Ice Age Problem. (Νέα μετάφραση του προηγούμενου στην αγγλική.) Alven Global. ISBN 86-17-06619-9.
Η αυτοβιογραφία του Μιλάνκοβιτς δεν έχει μεταφρασθεί σε άλλες γλώσσες. Στην αγγλική υπάρχει η βιογραφία του γραμμένη από τον γιο του, Vasko Milanković, με τίτλο «My father, Milutin Milanković».
Παραπομπές
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2014.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Milutin-Milankovitch. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Internet Speculative Fiction Database. 262603. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13486605r. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Milankovitch's Theorie der Druckkurven: Good mechanics for masonry architecture - Springer» (PDF). Springerlink.com. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
«Прилог теорији математске климе - II-184957 - Дигитална Народна библиотека Србије». Scc.digital.nb.rs. Ανακτήθηκε στις 15 August 2012.
«О распореду сунчеве радијације на површини земље - II-058359 - Дигитална Народна библиотека Србије». Scc.digital.nb.rs. Ανακτήθηκε στις 15 August 2012.
W. Schwarzacher (1993-08-24). «Cyclostratigraphy and the Milankovitch Theory». Books.google.rs. σελ. 43. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
«W. H. Calvin's THE ASCENT OF MIND (Chapter 4)». Williamcalvin.com. 1 December 1994. Ανακτήθηκε στις 15 August 2012.
James W. Head. «Follow the Water on Mars» (PDF). Ifa.hawaii.edu. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
«Focus Sections :: The Planet Mars». MarsNews.com. Ανακτήθηκε στις 8 September 2007.
«Question & Answers» (TXT). Passporttoknowledge.com. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
J. D. Macdougall. «Frozen Earth: The Once and Future Story of Ice Ages». Books.google.rs. σελ. 123. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
[1] [νεκρός σύνδεσμος]
«HistCite - Record 623: Numerical methods in weather and climate modeling: From Milankovitch to the present, and beyond». Garfield.library.upenn.edu. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
Roger M. McCoy Professor of Geology/Geography University of Utah (Emeritus) (2006-05-25). «Ending in Ice : The Revolutionary Idea and Tragic Expedition of Alfred ...». Books.google.rs. σελ. 52. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
The Climates of the Geological Past by Wladimir Köppen and Alfred Wegener
W. Schwarzacher (1993-08-24). «Cyclostratigraphy and the Milankovitch Theory». Books.google.rs. σελ. 29. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
John Imbrie. Katherine Palmer Imbrie (1986). Ice Ages: Solving the Mystery. Harvard University Press, σελ. 109. ISBN 9780674440753. Ανακτήθηκε στις 5 June 2013.
«Milanković (Milankovitch), Milutin – Dictionary definition of Milanković (Milankovitch), Milutin | Encyclopedia.com: FREE online dictionary». Encyclopedia.com. 12 December 1958. Ανακτήθηκε στις 15 August 2012.
Milankovic’s “End Of The World” by Vlado Milicevic p. 7/85
«Video - Ice Age Cycles - National Geographic». Video.nationalgeographic.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 October 2011. Ανακτήθηκε στις 15 August 2012.
«Успомене, доживљаји и сазнања из година 1909 до 1944. - II-016015-195 - Дигитална Народна библиотека Србије». Scc.digital.nb.rs. Ανακτήθηκε στις 15 August 2012.
J. D. Macdougall. «Frozen Earth: The Once and Future Story of Ice Ages». Books.google.rs. σελ. 132. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
Milutin Milanković. «Canon of insolation and the ice-age problem: (Kanon der Erdbestrahlung und ...». Books.google.rs. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
J.D Hays, John Imbrie, and N.J. Shackleton, "Variations in the Earth's Orbit: Pacemaker of the Ice Ages", Science, 194, no. 4270 (1976), 1121–1132.
[2]
«Encyclopedia of Paleoclimatology and Ancient Environments». Books.google.rs. 2008-10-31. σελ. 911. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
Rial JA., Pacemaking the ice ages by frequency modulation of Earth's orbital eccentricity, Science, vol. 285, p. 564, 23 July 1999
Why the Ice Ages Don't Keep Time, Richard A. Kerr
Science, 11 June 2004, p. 1609
«EGS - Milutin Milankovic Medal». Egu.eu. 8 March 2010. Ανακτήθηκε στις 15 August 2012.
«EGU - Awards & Medals - Milutin Milankovic Medal». Egu.eu. Ανακτήθηκε στις 2015-11-29.
«Milutin Milankovitch : Feature Articles». Earthobservatory.nasa.gov. Ανακτήθηκε στις 15 August 2012.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
