.
H στροφορμή (στροφή+ορμή) είναι ένα φυσικό μέγεθος αλλά και ιδιότητα που χαρακτηρίζει γενικά τα περιστρεφόμενα σώματα.
Ιδιότητα
Συγκεκριμένα ως ιδιότητα χαρακτηρίζει την αδράνεια ως προς την κίνηση ενός σώματος ή συστήματος σωμάτων γύρω από ένα άξονα, που μπορεί να διέρχεται, ή όχι, από το σώμα ή το σύστημα αντίστοιχα. Για παράδειγμα η Γη που περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο χαρακτηρίζεται από την "στροφορμή περιφοράς", ενώ κατά την ημερήσια περιστροφή της γύρω από τον άξονά της χαρακτηρίζεται από "στροφορμή περιστροφής" ή "αυτοπεριστροφής".
Μέγεθος
Ως μέγεθος που εμφανίζεται στην περιστροφική κίνηση, η στροφορμή είναι διανυσματικό μέγεθος που απαιτεί τη γνώση τόσο του μέτρου της όσο και της διεύθυνσης και φοράς της, προκειμένου να γίνει περιγραφή της. Έτσι το μέτρο της στροφορμής L λόγω της περιφοράς ενός σώματος είναι το γινόμενο της ορμής του (p), [που είναι το γινόμενο της μάζας του (m), επί τη ταχύτητά του (v)], επί την απόσταση (r) του κέντρου περιστροφής από την ευθεία που διέρχεται μεν, από το κέντρο βάρους του σωματος, αλλά και που ταυτίζεται με την διεύθυνση της στιγμιαίας ταχύτητάς του. Έξ αυτών συνάγεται η σχέση:
\( \vec{L}=\vec{r} \times m\vec{v}, και επειδή: \vec{p}=m\vec{v}, η σχέση τελικά γίνεται \vec{L}=\vec{r} \times \vec{p} \)
Η στροφορμή συνήθως συμβολίζεται με τα γράμματα L ή Ω, η δε μονάδα μέτρησης στο SI εκφράζεται ως: "χιλιόγραμμα επί μέτρα στο τετράγωνο ανά δευτερόλεπτο", ήτοι:
\( \frac{Kg\cdot m^2}{s}. \)
Όταν ασκείται μια δύναμη F σε ένα σωμάτιο, τότε μεταξύ δύναμης και στροφορμής ισχύει η σχέση: \( \frac{d\vec{L}}{dt}=\vec{r} \times \vec{F} = \vec{\tau} \)
όπου με \vec{\tau} \, συμβολίζεται η ροπή της ασκούμενης δύναμης. Η στροφορμή είναι ένα μέγεθος που διατηρείται σε αρκετά προβλήματα φυσικής, ανάλογα πάντα με τις συμμετρίες του εκάστοτε προβλήματος.
Διεύθυνση διανύσματος
Η διεύθυνση του διανύσματος της στροφορμής συμπίπτει με τον άξονα περιστροφής του σώματος και θεωρείται ως θετική κατά τη διεύθυνση εκείνη που προχωρά ένας δεξιόστροφος κοχλίας και αντίθετα ως αρνητική κατά τη διεύθυνση προχώρησης ενός αριστερόστροφου κοχλία.
Αρχή διατήρησης στροφορμής
Για ένα συγκεκριμένο περιστρεφόμενο σώμα ή σύστημα σωμάτων στο οποίο δεν ασκούνται εξωτερικές δυνάμεις η συνολική στροφορμή παραμένει αμετάβλητη. Αυτό χαρακτηρίζεται "Αρχή της διατήρησης της στροφορμής". Για παράδειγμα, ένα στερεό σώμα που εκτελεί περιστροφή στον άξονά του θα συνεχίσει να περιστρέφεται στον άξονά του με σταθερή ταχύτητα και καθορισμένη φορά εφόσον δεν ασκηθεί σ΄ αυτό κάποια εξωτερική ροπή. Σε τέτοια περίπτωση ο ρυθμός μεταβολής της στροφορμής του είναι ίσος με την εφαρμοζόμενη ροπή.
Χαρακτηριστική περίπτωση των παραπάνω αποτελεί η εικόνα της θεαματικής περιστροφής ενός παγοδρόμου αθλητή του καλλιτεχνικού πατινάζ, που περιστρέφεται ταχύτερα, δηλαδή με μεγαλύτερη γωνιακή ταχύτητα, όταν μετακινεί τα χέρια του προς τά μέσα ή τα ενώνει σε ανάταση μειώνοντας έτσι τη ροπή αδράνειάς του, ενώ η στροφορμή του παραμένει σταθερή.
Επίσης επειδή ακριβώς η στροφορμή διατηρείται σταθερή και ως προς τη διεύθυνσή της οι γυροσκοπικές πυξίδες των πλοίων και των αεροσκαφών διατηρούν τον προσανατολισμό τους ανεξαρτήτως των διαφόρων κινήσεων των μέσων που φέρονται.
Τέλος και τα στοιχειώδη σωματίδια όπως τα ηλεκτρόνια των ατόμων χαρακτηρίζονται από στροφορμή λόγω της τροχιάς τους αλλά και λόγω της ιδιοπεριστροφής τους που είναι περισσότερο γνωστή ως σπιν.
Όλα τα παραπάνω ισχύουν για την κλασική μηχανική. Η στροφορμή είναι όμως και κβαντομηχανικό μέγεθος, και παίζει σημαντικό ρόλο στην κβαντική μηχανική (δείτε και κβαντική θεωρία της στροφορμής).
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
