Ομίχλη

Η Ομίχλη (fog) είναι ένα φυσικό φαινόμενο που συμβαίνει στην ατμόσφαιρα, πολύ κοντά στην επιφάνεια του εδάφους ή της θάλασσας, που αποτελείται από πολύ μικρά υδροσταγονίδια προερχόμενα από την συμπήκνωση των υδρατμών της ατμόσφαιρας.

Το να ισχυρισθεί κάποιος ότι έχει ταξιδέψει μέσα στα σύννεφα δεν προκαλεί εντύπωση ως σύνηθες φαινόμενο στην αεροπορία. Αλλά και ακόμα αν ισχυρισθεί κάποιος ότι έχει περπατήσει μέσα σε σύννεφα, δεν θα πρέπει ούτε αυτό να προκαλέσει ανησυχία πενυματικής κατάστασης του ισχυριζόμενου αφού οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν βρεθεί μέσα σε ομίχλη. Συνεπώς η ομίχλη είναι νέφος που σχηματίζεται πολύ κοντά στην επιφάνεια της Γης. Σε παρατήρηση μιας βουνοκορφής πιθανώς αυτή να χάνεται μέσα σε νέφη, αν όμως ο παρατηρητής βρεθεί στη εν λόγω βουνοκορφή θα διαπιστώσει ότι βρίσκεται μέσα σε ομίχλη. Συνεπώς τα σύννεφα και η ομίχλη είναι ένα και το αυτό φαινόμενο και μόνο το ύψος από την επιφάνεια της Γης είναι αυτό που τα προσδιορίζει.

Επειδή η ομίχλη σχηματίζεται πολύ κοντά στην επιφάνεια της Γης προκαλεί ελάττωση της ορατότητας δημιουργώντας προβλήματα στις συγκοινωνίες ξηράς, θάλασσας και αέρα και ιδιαίτερα στις απο-προσγειώσεις των αεροσκαφών. Για τον λόγο, αυτό και η ορατότητα, εξετάζεται παράλληλα με την ομίχλη, προσδιορίζοντας έτσι την κατηγορία της δεύτερης.

Δημιουργία ομίχλης

Η ομίχλη δεν είναι πλέον υδρατμοί αλλά λεπτότατα σταγονίδια νερού που βρίσκονται στον αέρα και που σχηματίσθηκαν πάνω στα αναρίθμητα σωματίδια που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα. Στο ερώτημα αφού το νερό είναι βαρύτερο του αέρα γιατί αυτά δεν πέφτουν όπως η βροχή αλλά αιωρούνται, η απάντηση είναι πως πράγματι αυτά πέφτουν, αλλά τα υδροσταγονίδια της ομίχλης είναι τόσο μικροσκοπικά και ελαφρά που η παραμικρή πνοή του ανέμου δεν τ΄ αφήνει στο μεγαλύτερο μέροας τους να πέσουν αλλά μένουν αιωρούμενα κοντά στην επιφάνεια της Γης, όσα δε πέφτουν, η πτώση τους είναι πολύ αργά τόσο που δεν γίνεται άμεσα αισθητή αυτή ως βροχή. Γίνεται όμως αντιληπτή από το αποτέλεσμα όπως τα ρούχα που υγραίνονται, η εκείνα που έχουν απλωθεί και δεν στεγνώνουν κ.λπ.

Γενικά η ομίχλη σχηματίζεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:

1)Όταν υπάρχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι πυρήνες συμπήκνωσης των υδρατμών δηλαδή μεγαλύτερος αριθμός σωματιδίων και

2)Όταν ο αέρας είναι κορεσμένος από υδρατμούς (Σχετική υγρασία 100%).

Διάκριση ομίχλης

Η Ομίχλη διακρίνεται σε δύο βασικές κατηγορίες η πρώτη είναι ανάλογα με την ορατότητα που επιτρέπει και η δεύτερη ανάλογα του τρόπου σχηματισμού της.

1η Κατηγορία ομίχλης

Ομίχλη (fog): ορατότητα 0-1 χλμ.
Αχλύς υγρή (mist): ορατότητα 1-2 χλμ.
Αχλύς ξηρή (hase): ορατότητα > 2 χιλιομέτρων

2η Κατηγορία ομίχλης

Ομίχλη ακτινοβολίας
Ομίχλη αναμίξεως
Ομίχλη οριζόντιας μεταφοράς ή ομίχλη θαλάσσης
Θαλάσσιος καπνός

Ορισμοί

Ομίχλη ακτινοβολίας: Έτσι ονομάζεται η ομίχλη εκείνη που οφείλεται στη ψύξη του αέρα λόγω επαφής του με την επιφάνεια του εδάφους όταν αυτή προηγουμένως έχει ψυχθεί πολύ περισσότερο λόγω της νυκτερινής ακτινοβολίας [σχετικά θερμοκρασία ατμόσφαιρας]. Η ομίχλη ακτινοβολίας είναι δυνατόν λόγω της φοράς του ανέμου να παρασυρθεί προς την θάλασσα και να δημιουργήσει έτσι προβλήματα ορατότητας στη ναυσιπλοΐα.

Ευνοϊκοί παράγοντες σχηματισμού ομίχλης ακτινοβολίας είναι:

α) Η μεγάλη σχετική υγρασία.
β) Ο αίθριος ή ο λίγο νεφελώδης ουρανός και
γ) Ο ασθενής άνεμος, δηλαδή έντασης 2-3 κόμβων.

Οι παράγοντες αυτοί υφίστανται συνήθως σε κεντρικές περιοχές δημιουργίας αντικυκλώνων

Διαλυτικοί παράγοντες της ομίχλης ακτινοβολίας είναι:

α) Η ενίσχυση του υφιστάμενου ανέμου και
β) Η άνοδος της θερμοκρασίας.

Ομίχλη αναμίξεως: Είναι η ομίχλη εκείνη που σχηματίζεται στη περίπτωση κατά την οποία συναντώνται δύο αέριες μάζες διαφορετικής θερμοκρασίας και υγρασίας. Συνεπώς η ομίχλη αυτή σχηματίζεται μόνο όταν η προκύπτουσα αέρια μάζα από την ανάμιξη αυτή έχει θερμοκρασία μικρότερη από εκείνη που θα χρειαζόταν για να συγκρατήσει τους υπάρχοντες υδρατμού σε αόρατη κατάσταση (μορφή), χωρίς δηλαδή να συμπυκνωθούν. Ομίχλη ανάμιξης μπορεί να σχηματισθεί και κατά μήκος καιρικών μετώπων όπου συμβαίνουν τέτοιες αναμίξεις, όπου σ΄ αυτή την περίπτωση ονομάζεται ομίχλη μετωπική ή μετωπική ομίχλη. Σημειώνεται πως αυτή η ομίχλη παρατηρείται στη ψυχρή μάζα των μετώπων. Και αυτό διότι η μερικώς εξατμιζόμενη βροχή που πέφτει από τα νέφη κυρίως στη θερμή μετωπική επιφάνεια αυξάνει την σχετική υγρασία του κάτωθεν ψυχρού αέρα. Οι μετωπικές ομίχλες σχηματίζονται κυρίως στα εύκρατα γεωγραφικά πλάτη και σε ζώνη πλάτους όχι περισσότερο των 50 μιλίων.

Ομίχλη οριζόντιας μεταφοράς ή ομίχλη θαλάσσης: Έτσι ονομάζεται η ομίχλη εκείνη που σχηματίζεται από την μεταφορά υγρού και σχετικά θερμού αέρα πάνω από ψυχρότερη επιφάνεια. Η περίπτωση αυτή είναι περισσότερο συνήθης στην επιφάνεια της θάλασσας γι΄ αυτό και ονομάζεται ομίχλη θαλάσσης. Απαραίτητος όμως όρος δημιουργίας της είναι η ψυχρή επιφάνεια ξηράς ή θάλασσας να είναι τόσο ψυχρή που να μπορεί να κατεβάσει την θερμοκρασία του υπερκείμενα διερχόμενου θερμού και υγρού αέρα κάτω από το σημείο δρόσου του.

Ευνοϊκοί παράγοντες σχηματισμού ομίχλης οριζόντιας μεταφοράς είναι:

α) Η εισβολή υγρού και σχετικά θερμού αέρα από την ξηρά στη ψυχρότερη θαλάσσια περιοχή.

β) Η μεταφορά αέριας μάζας από θερμή θαλάσσια επιφάνεια σε άλλη ψυχρότερη, και

γ) Η μεταφορά ψυχρής αέριας μάζας σε περιοχή θερμότερης θαλάσσιας επιφάνειας. Στη περίπτωση αυτή ενδεχομένως και να σχηματισθεί ο λεγόμενος θαλάσσιος καπνός.

Γενικά η "θαλάσσια ομίχλη" είναι ιδιαίτερα συχνή πλησίον ψυχρών θαλάσσιων ρευμάτων όπως στο ρεύμα του Λαμπραντόρ ή του Όγια-Σίβο. Επίσης σχηματίζεται κατά μήκος των ακτών, στις οποίες οι επικρατούντες άνεμοι και άλλοι παράγοντες συντελούν στην ανατάραξη της επιφάνειας της θάλασσας έτσι ώστε ψυχρότερο νερό ν΄ ανέρχεται στην επιφάνειά της. Τέτοιο γεγονός συμβαίνει π.χ. κατά μήκος των ακτών της ΝΔ. Αφρικής και της Καλιφόρνιας.

Η ομίχλη "οριζόντιας μεταφοράς" μπορεί να σχηματισθεί και σε μεγάλης έκτασης αέρια μάζα όταν λόγω κατανομής των βαρομετρικών πιέσεων (κατά συνέπεια και της φοράς των ανέμων) κινείται από χαμηλότερα (άρα θερμότερα) γεωγραφικά πλάτη σε υψηλότερα (άρα ψυχρότερα). Τότε ο αέρας αυτός μπορεί να κορεσθεί εύκολα καθώς φθάνει πάνω από θάλασσες εύκρατων πλατών. Τα 85 έως 90% των ομιχλών που απαντώνται σε ανοικτή θάλασσα είναι τύπου "οριζόντιας μεταφοράς".

Διαλυτικοί παράγοντες της ομίχλης οριζόντιας μεταφοράς είναι:

α) Η αύξηση της έντασης του ανέμου πέραν των 15-18 κόμβων (οπότε και η ομίχλη διαλύεται ή ανέρχεται και μετατρέπεται σε χαμηλό νέφος) και

β) Η μεταβολή της διεύθυνσης του ανέμου. Αυτή επιφέρει αλλαγή στην αέρια μάζα όπως π.χ. σε διάβαση μετώπου.

* Σημείωση: Ιδιαίτερα οι ναυτιλλόμενοι θα πρέπει να έχουν υπ΄ όψη τους ότι η θαλάσσια ομίχλη σχηματίζεται κατά κανόνα όταν θερμός αέρας κινείται σε περιοχή ψυχρότερης θαλάσσιας επιφάνειας. Ο καλλίτερος λοιπόν τρόπος αποφυγής ή διαφυγής από αυτήν είναι το πλοίο να λάβει πορεία προς τα θερμότερα ύδατα, δηλαδή εν προκειμένω προς την κατεύθυνση από την οποία πνέει ο άνεμος. Ειδικά όμως σε οδούς ναυσιπλοΐας όπως στη Βόρεια Θάλασσα ή οπουδήποτε αλλού που επιπλέουν πάγοι ενδεχομένως η αλλαγή πορείας για αποφυγή ομίχλης να καθίσταται δύσκολη. Πάντως έτσι κι αλλιώς οι ναυτιλλόμενοι θα πρέπει, ειδικά όταν δεν διαθέτουν μετεωρολογικό δελτίο, από μόνοι τους να θεωρούν ως πιθανή την δημιουργία θαλάσσιας ομίχλης, κάθε φορά που η θερμοκρασία αέρος είναι ανώτερη εκείνης της θαλάσσης, ο δε άνεμος όταν βρίσκονται κοντά στη ξηρά πνέει από την ακτή. Η δε πυξίδα για τα πολύ μικρά σκάφη για τέτοιες περιπτώσεις κρίνεται ιδιαίτερα απαραίτητη.

Θαλάσσιος καπνός (sea smoke): ονομάζεται ειδικός τύπος ομίχλης οριζόντιας μεταφοράς. Ονομάζεται επίσης "ομίχλη ατμού" ή "καπνός Αρκτικής θαλάσσης".

Ο θαλάσσιος καπνός σχηματίζεται όταν πολύ ψυχρός αέρας εισβάλει απότομα πάνω από πολύ θερμότερη θαλάσσια επιφάνεια.

Ευνοϊκοί παράγοντες σχηματισμού θαλάσσιου καπνού είναι:

α) Η πνοή ισχυρών έως θυελλωδών και πολύ ψυχρών ανέμων από την ξηρά προς την θάλασσα και

β) Η θερμοκρασιακή αναστροφή (δηλαδή η άνοδος θερμοκρασίας από την επιφάνεια μέχρι κάποιο ύψος). Η αναστροφή όμως αυτή πρέπει ήδη να υφίσταται άνωθεν της θαλάσσης πριν φθάσει ο ψυχρός αέρας σ΄ αυτήν.

Κατά κανόνα ο θαλάσσιος καπνός έχει λεπτό πάχος, η δε ορατότητα εντός αυτού είναι ευμετάβλητη. Παρατηρείται συνηθέστερα στα ύδατα της Αρκτικής, της Ανταρκτικής (εξ ου και η ονομασία "καπνός της Αρκτικής"), καθώς και σε άλλες περιοχές όπως η Βαλτική, Ακτές Ν. Γης, ακτές Αγίου Λαυρεντίου, στα Φιόρδ της Ισλανδίας και Νορβηγίας και στη θάλασσα των Αλεουτίων νήσων. Ένας ακόμη τύπος θαλάσσιου καπνού που αποτελείται όμως από παγοκρυστάλλους οι Αμερικανοί τον αποκαλούν "ομίχλη πάγου" (ice fog), οι δε Ινδιάνοι της Δυτικής Αμερικής pogonip (αξιοπερίεργο, συσχετιζόμενο με τις ελληνικές λέξεις πάγος+νίπτω).

* Η θάλασσα στην περίπτωση "ομίχλης καπνού" δίνει την εντύπωση (θέα) ενός τεράστιου λέβητα (καζάνι) που αναδίδει ατμούς.

Μεγαλύτερη συχνότητα ομίχλης

Γενικά οι οδηγίες ναυσιπλοΐας οι λεγόμενοι Πλοηγοί (βιβλία) περιέχουν λεπτομέρειες περί των θαλασσίων και παράκτιων περιοχών όπου συνήθως επικρατούν ομίχλες. Ο παρακάτω πίνακας περιλαμβάνει τις περιοχές των ανοικτών θαλασσών και τις εποχές κατά τις οποίες η συχνότητα εμφάνισης ομιχλών είναι η μεγαλύτερη.

Πίνακας μεγαλύτερης συχνότητας ομίχλης κατά περιοχές - εποχές

#	Περιοχή μεγαλύτερης συχνότητας	Εποχή μεγαλύτερης συχνότητας
1.	Ακτές Νέας Γης, Νέα Σκωτία και ακτές Νέας Αγγλίας	Τέλη Άνοιξης και Θέρους
2.	Ακτές ΝΔ. Αφρικής	Από Ιανουάριο μέχρι Ιούνιο
3.	Δυτικές ακτές Ν. Αμερικής (νότια των 35μοιρών)	Θέρος και Φθινόπωρο
4	Νότιες ακτές της Κίνας	Άνοιξη
5	Βόρειές ακτές της Κίνας	Θέρος
6.	Περιοχή Ιαπωνίας - Αλεούτιες νήσοι	Θέρος
7.	Ακτές Κολομβίας, Ουάσιγκτων, Όρεγκον και Β. Καλιφόρνιας	Θέρος και Φθινόπωρο
8.	Πολικές περιοχές	Θέρος

Εκτός από τις περιοχές που αναφέρονται στον παραπάνω πίνακα πολύ σπάνια ενσκήπτει ομίχλη στις ανοικτές θάλασσες μεταξύ των παραλλήλων των 30 μοιρών και του Ισημερινού (εκατέρωθεν) Στα εύκρατα πλάτη είναι πολύ πιθανότερο να παρατηρηθούν ομίχλες στα τέλη της Άνοιξης και στις αρχές του Θέρους. Αντίθετα στους λιμένες και τα παράλια που βρίσκονται σε υψηλά πλάτη, ο Χειμώνας είναι η εποχή με τις μεγαλύτερες συχνότητες παρουσίασης ομίχλης

Ναυσιπλοΐα σε ομίχλη

Σύμφωνα με τους Διεθνείς Κανονισμούς, όταν επικρατεί ομίχλη ή άλλες συνθήκες περιορισμένης ορατότητας όλα τα πλοία, πάσης φύσεως, που κινούνται στο χώρο αυτόν υποχρεούνται να τηρούν απαρέγκλιτα τους κανόνες ασφάλειας ναυσιπλοΐας που ορίζονται από τους Κανονισμούς αυτούς. Κάθε δε ολιγωρία επ΄ αυτού δεν θα πρέπει να θεωρείται απλά ότι εγκυμονεί κινδύνους αλλά οτι η πρόκληση ναυτικού ατυχήματος (σύγκρουση, πρόσκρουση, προσάραξη κ.λπ.) θα είναι βεβαία.

Δείτε επίσης

* Υγρασία ατμόσφαιρας

* Σήματα ομίχλης