.
Ο ανεμοστρόβιλος ή επίσημα αεροδίνη, είναι ένα μικρής έκτασης μετεωρολογικό φαινόμενο μικρής χρονικής διάρκειας. Όπως εξηγεί και το όνομά του, πρόκειται για κατακόρυφο ή κεκλιμένο στροβιλισμό του αέρα, που διαρκεί από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι λίγα λεπτά της ώρας. Στο βόρειο ημισφαίριο συνήθως η φορά του ανεμοστρόβιλου είναι δεξιόστροφη, σε αντίθεση με το νότιο ημισφαίριο όπου η φορά είναι αριστερόστροφη.
Αίτια σχηματισμού
Ανεμοστρόβιλος στην Νότια Καρολίνα.
Το φαινόμενο αυτό προκαλείται λόγω του ιξώδους του ατμοσφαιρικού αέρα, ιδιαίτερα όταν θερμές μάζες του υψώνονται με ταχύτητα που υπερβαίνουν κάποιο σχετικό «κρίσιμο όριο», ή όταν συναντιούνται αντίθετα ρεύματα αέρος. Μπορεί επίσης να δημιουργηθεί σε κάποιο αιφνίδιο εμπόδιο κινούμενης μάζας αέρος, όπως συμβαίνει κυρίως σε κορυφές βουνών. Τυχόν συνδυασμός δύο παραπάνω παραγόντων, αυξάνει πολύ την ένταση του φαινομένου. Στην αγγλική ορολογία οι ανεμοστρόβιλοι ονομάζονται whirlwinds. Άλλες ονομασίες είναι «δαίμονες κονιορτού» (dustdevils) ή «στήλες άμμου» (sandpillars).
Χαρακτηριστικά
Ο ανεμοστρόβιλος κάνει εμφανή την παρουσία του από τη σκόνη (κονιορτό) που παρασύρεται κατά την ανοδική φορά του. Γενικά η διάμετρος του ανεμοστρόβιλου είναι πολύ μικρή, το πολύ λίγα μέτρα, πλην όμως ο άνεμος που αναπτύσσεται σε αυτόν μπορεί να αποκτήσει ένταση στροβιλιζόμενης θύελλας, ενώ ο κονιορτός που αναρπάζεται από το έδαφος φθάνει σε μεγάλο ύψος, με συνέπεια την ελάττωση της ορατότητας τοπικά. Πολλές φορές μπορεί να προκληθούν περιορισμένες καταστροφές, κυρίως από αρπαγή και πτώση επικαθήμενων μικρών αντικειμένων.
Στα μεγαλύτερα ύψη η παρουσία ανεμοστρόβιλου γίνεται αντιληπτή από τις απότομες παρενοχλήσεις που προκαλούνται στις πτήσεις των αεροσκαφών που μπορεί να γίνουν επικίνδυνες για μικρά αεροσκάφη όσο η ένταση αυτού είναι μεγαλύτερη, ειδικότερα στις απογειώσεις και τις προσγειώσεις.
Ανεμοστρόβιλος μεγάλης διαμέτρου και ύψους, στο Ραμάντι του Ιράκ.
Όταν ένας ανεμοστρόβιλος δημιουργηθεί ή περάσει πάνω από μία επιφάνεια νερού, θάλασσα ή λίμνη, αντί για σκόνη υψώνει ελεύθερα σταγονίδια, οπότε και λαμβάνει λευκό ή γκρίζο χρώμα.
Ένταση και ζημιές
Οι περισσότεροι ανεμοστρόβιλοι στη Γη είναι ασθενείς και μικροί σε διαστάσεις, συνήθως με διάμετρο λίγων μέτρων ή ακόμα και μισό έως 1 μέτρο, και ύψος μερικά μέτρα, ενώ η μέγιστη ταχύτητα των ανέμων φτάνει κατά μέσο όρο τα 70 χιλιόμετρα την ώρα (45 μίλια την ώρα). Συνήθως διαλύονται σε διάστημα λιγότερο του ενός λεπτού από την δημιουργία τους, χωρίς να προκαλέσουν ζημιές.
Πολύ σπάνια έχει συμβεί κάποιοι ανεμοστρόβιλοι να ενισχυθούν και να μεγαλώσουν, φτάνοντας σε διάμετρο ακόμα και τα 90 μέτρα (300 πόδια) και σε ύψος πάνω από 1.000 μέτρα, με συνολική διάρκεια ζωής έως και τα 20 λεπτά ή και ακόμα μεγαλύτερη. Σε τέτοιους ακραίους, έχουν κατά καιρούς συμβεί άνεμοι με ταχύτητες που έφτασαν τα 100 - 120 χιλιόμετρα την ώρα (62 - 75 μίλια την ώρα), προκαλώντας σημαντικές ζημιές ή εξαιρετικά σπάνια ακόμα και θύματα.
Διαφορές από τον σίφωνα
Πολλές φορές ο ανεμοστρόβιλος συγχέεται με τον σίφωνα (tornado), αλλά υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές ανάμεσα στα δύο αυτά φαινόμενα:
Ο σίφωνας είναι συνήθως μεγαλύτερης έντασης από τον ανεμοστρόβιλο και πολύ πιο επικίνδυνος. Αντιθέτως, ο ανεμοστρόβιλος πολύ σπάνια προσεγγίζει σε ταχύτητα ανέμων τις χαμηλότερες κατηγορίες έντασης του σίφωνα.
Οι αιτίες και ο τρόπος δημιουργίας του σίφωνα είναι εντελώς διαφορετικές από του ανεμοστρόβιλου, που αιτίες του είναι είτε κάποιο φράγμα, είτε η διαφορά θερμοκρασίας σε πολύ μικρή ακτίνα.
Ανεμοστρόβιλος στον πλανήτη Άρη, σε διαδοχικές φωτογραφίες από το όχημα εδάφους Spirit. Ο μετρητής στην κάτω αριστερή γωνία δείχνει τον χρόνο σε δευτερόλεπτα, μετά την λήψη της πρώτης φωτογραφίας. Κατά τις μεταγενέστερες φωτογραφίες, διακρίνεται καθαρά το αποτύπωμα που άφησε ο ανεμοστρόβιλος στο έδαφος. Επιπλέον, άλλοι 3 ανεμοστρόβιλοι εμφανίζονται στον φόντο.
Ο σίφωνας δημιουργείται μέσα σε τεράστια καταιγιδοφόρα σύννεφα (σωρειτομελανίες) και αποφύεται από τη βάση τους, φτάνοντας έως το έδαφος, ενώ ο ανεμοστρόβιλος «σηκώνεται» από το έδαφος, με εντελώς αίθριο ουρανό ή το πολύ ελαφρά νέφωση.
Ανεμοστρόβιλοι στον Άρη
Ανεμοστρόβιλοι συμβαίνουν και στον πλανήτη Άρη και οι πρώτες σχετικές φωτογραφίες ελήφθησαν ήδη από τα Viking, τις πρώτες ανθρώπινες συσκευές που προσεδαφίστηκαν σε αυτόν, το 1976. Οι ανεμοστρόβιλοι στον Άρη μπορεί να φτάσουν να είναι έως και 50 φορές μεγαλύτεροι σε πλάτος και 10 φορές υψηλότεροι από τους γήινους. Ωστόσο, λόγω της πολύ χαμηλής πυκνότητας της ατμόσφαιρας του Άρη (μόλις το 0,6% της μέσης Γήινης πίεσης) δεν γίνονται έντονα αισθητοί και είναι πρακτικώς απίθανο να προκαλέσουν ζημιές.
Δείτε επίσης
Σίφωνας
Φυσικός κίνδυνος
