.
Τραύμα (Αγγλικά Trauma, Injury, Wound) ονομάζεται στην ιατρική "κάθε βίαιη καταστροφή ιστών, εσωτερική ή εξωτερική, ανεξάρτητα από το αίτιο που την προκάλεσε". Αυτός είναι ο ορισμός που επικρατεί στο Νοσοκομείο Ατυχημάτων (ΚΑΤ) και ακολουθεί τον ορισμό της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας [1]. Ο παλιός ορισμός του καθηγητή Νικόλαου Οικονόμου δεν διαφέρει πολύ, απλώς δεν εμπεριέχει όλα τα τραύματα. Γράφει ο Νικόλαος Οικονόμου: "Τραυματισμός ή κάκωση (Injury) είναι το σύνολο των βλαβών των ιστών πού προκαλούνται ακαριαίως κατά τη στιγμή του ατυχήματος, από διάφορες μορφές μηχανικών παραγόντων, όταν αυτοί υπερβούν τη φυσική αντοχή των ιστών και των οργάνων. Οι τραυματισμοί (κακώσεις) ταξινομούνται σε ανοικτές και κλειστές" [2]. O Αγγλοσαξωνικός ορισμός του Τραύματος είναι: "Trauma or injury refers to a body wound or shock produced by sudden physical injury, as from violence or accident" [3] Πέραν των σωματικών τραυμάτων, υπάρχουν και τα λεγόμενα Ψυχικά Τραύματα αλλά δεν αποτελούν αντικείμενο του παρόντος άρθρου. Πέραν των θανατηφόρων τραυματισμών, η χειρότερη μορφή τραυματισμού είναι ο Τραυματικός Ακρωτηριασμός.
Ταξινομήσεις των τραυμάτων - Αιτιολογία
Η ταξινόμηση των τραυμάτων είναι πολλαπλή και εξαρτάται από το κριτήριο ταξινόμησης. Για παράδειγμα τα τραύματα από μηχανική βία λέγονται μηχανικά τραύματα (πχ από μαχαίρι, από λαμαρίνα, από τόρνο, από πέτρα, από ξύλο κλπ). Τα τραύματα από θερμότητα λέγονται Θερμικά Εγκαύματα. Τα τραύματα από χημικές ουσίες λέγονται Χημικά Εγκαύματα. Τα τραύματα από όπλα και εκρηκτικά λέγονται Πολεμικά Τραύματα. Οι ανθρώπινοι ιστοί στα μεμονωμένα Ατυχήματα και τις Μαζικές καταστροφές, μπορεί να υποστούν βλάβες διάφορης βαρύτητας, από μεγάλη ποικιλία βλαπτικών παραγόντων και φαινομένων, με αποτέλεσμα από τον απλό τραυματισμό έως το θάνατο του θύματος. Οι εξωτερικοί αυτοί παράγοντες μπορεί να είναι μηχανική βία (εμπλοκή σε μηχάνημα περιστροφής), βία δυναμικής ενέργειας (πτώση από ύψος), κινητική βία (τροχαίο ατύχημα), θερμική ενέργεια (έγκαυμα), νερό (πνιγμός), ηλεκτρικό ρεύμα (ηλεκτροπληξία), χημικές ουσίες (χημικό έγκαυμα), τοξικές ουσίες (δηλητηρίαση), ακτινοβολίες (ακτινοπληξία), στερητικές καταστάσεις κάθε είδους (ασφυξία) κλπ.[1]
Σημαντικοί ορισμοί
Τι είναι Τραυματολογία: Πρακτικά όλες οι χειρουργικές ειδικότητες έχουν και τραυματολογικό σκέλος, όπως πχ η Οφθαλμολογία, η ΩΡΛ, κλπ. Τραυματολογία (και όχι Τραυματιολογία), είναι το σύνολο του τραυματολογικού σκέλους όλων των χειρουργικών ειδικοτήτων. Συνεπώς στην Τραυματολογία περιλαμβάνεται η Γενική Χειρουργική, η Αγγειοχειρουργική, η Ορθοπεδική Χειρουργική, η Νευροχειρουργική, η Θωρακοχειρουργική, η Πλαστική Χειρουργική, η Οφθαλμοχειρουργική τραυματολογία, η Γναθοπροσωπική τραυματολογική Χειρουργική, η ΩΡΛ τραυματολογική χειρουργική, και η Χειρουργική Άκρας Χειρός και η Μικροχειρουργική.
Τι είναι Ορθοπεδική Χειρουργική (γράφεται και Ορθοπαιδική): Ορθοπεδική Χειρουργική είναι η ειδικότητα και όρος που πλάστηκε από τον Γάλλο κλινικό γιατρό Nicholas Andry (1658-1742), καθηγητή στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων, στο έργο του «Traite d’orthopedie ου l’ art de prevenir et corriger dans les enfants les difformites du corps» (μετάφραση: "Ορθοπεδική θεραπεία είναι η τέχνη της πρόληψης και της διόρθωσης των δυσμορφιών στο σώμα του παιδιού". Η ειδικότητα αυτή σήμερα μελετά, διαγιγνώσκει και θεραπεύει συντηρητικά ή χειρουργικά τις παθήσεις και τις κακώσεις του μυοσκελετικού συστήματος. Αγγλικά γράφεται Orthopaedics Surgery, και Aμερικανικά γράφεται μικτά Οrthopaedics αλλά και Orthopedics (Ηarry Skinner: «Orthopedics», Tachdjian: «Pediatric Orthopedics»), ενώ Γαλλικά λέγεται Chirurgie orthopédique et traumatologie. Το Τραυματολογικό της σκέλος λέγεται Ορθοπεδική Τραυματολογία. Το αντίστοιχο Ελληνικό σωματείο ονομάζεται Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Ορθοπεδικής και Τραυματολογίας (ΕΕΧΟΤ) με έτος ιδρύσεως 1947.
Τί είναι Ακρωτηριασμός: Τραυματικός Ακρωτηριασμός είναι η μερική ή ολική αποκοπή της αιμάτωσης ενός μέλους από τα άνω ή κάτω άκρα. Μερικός ακρωτηριασμός είναι αυτός όπου το μέλος συγκρατείται από μερικά μαλακά μόρια, όχι όμως αρκετά για την επιβίωσή του. Ολικός ακρωτηριασμός είναι αυτός όπου το αποκοπέν μέλος έχει διαχωρισθεί παντελώς, και χρειάζεται Μικροχειρουργική επέμβαση επανασύνδεσης.
Τι είναι θλάση: Θλάση (Bruise) είναι κλειστή κάκωση επιφανειακών ιστών (δέρμα, υποδόριο, μύες) από μηχανικό παράγοντα, χωρίς να προκαλεί λύση της συνεχείας αυτών. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι μπορεί να έχουμε κλειστή θλάση του δέρματος (χωρίς ανοικτό τραύμα δηλαδή), αλλά να υποκρύπτει κάτωθεν ρήξη μυός ή κάταγμα οστού.[4]. Υπάρχουν τριών ειδών θλάσεις: Η Εκχύμωση, ο Μώλωπας και το Αιμάτωμα.
Τι είναι η εκχύμωση: Η απλή κλειστή θλάση του υποδορίου ιστού με αιματική διήθηση δηλαδή αιμάτωμα υποδόριο απλωμένο και ομοιόμορφο, λέγεται εκχύμωση (Ecchymosis).
Τι είναι Μώλωψ (μώλωπας): Μώλωψ είναι αιματική διήθηση του υποδορίου ιστού μαζί με οίδημα της περιοχής. Συνεπώς μώλωψ είναι η εκχύμωση μαζί με οίδημα.
Τι είναι το Αιμάτωμα: Αιμάτωμα (Ηaematoma) λέγεται κάθε κλειστή συλλογή αίματος προερχόμενου από τραυματική ρήξη φλεβός ή αρτηρίας. Η συλλογή αιματώματος μπορεί να είναι υποδόρια, μπορεί διαμυϊκή, μπορεί ενδομυϊκή και μπορεί να γίνει εντός εσωτερικών κοιλοτήτων όπως κοιλιά (ενδοκοιλιακό αιμάτωμα), θώρακας (αιμοθώραξ), κρανίο (ενδοκρανιακό αιμάτωμα) ακόμα και κάτω από το νύχι (υπονύχιο). Κάθε αιμάτωμα θεωρητικά χρειάζεται παροχέτευση με όποια μέθοδο είναι η πλέον εφικτή, πλην εκείνων πού είναι μικρά και αναμένεται γρήγορη αυτόματη απορρόφησή τους. Επιπλοκές των αιματωμάτων είναι κυρίως η διαπύηση με σηψαιμία, και η οργάνωση αυτών σε ασβεστοποιηθέντα ινώματα.
Τι είναι ανοικτό - κλειστό τραύμα: Τραύμα ανοικτό (open Trauma, open wound) είναι η τραυματική βλάβη εμπεριέχουσα λύση της συνεχείας των ορατών ιστών (δέρμα, υποδόριο, μύες, κλπ), επερχόμενη από τη δράση βίας μηχανικών παραγόντων και εκτεινόμενη σε διάφορο βάθος και σε διάφορα όργανα. Δηλαδή το ανοικτό τραύμα του δέρματος, δεν έχει σχέση αν κρύβει από κάτω και κάταγμα, και ρήξη τένοντος και ρήξη σπλάχνου κλπ. Αυτά είναι άλλες βλάβες. Κλειστό τραύμα (closed trauma) είναι κάθε εσωτερική ρήξη οργάνου ή ιστού, προερχόμενη από εξωτερική βία, χωρίς λύση της συνεχείας του δέρματος. Για παράδειγμα τέτοια τραύματα είναι η ρήξη σπληνός, το κάταγμα σπονδύλου, η ρήξη αορτής, η ρήξη Αχιλλείου τένοντος, η ρήξη Υπερακανθίου Τένοντος, κλπ
Τι είναι εκδορά: Εκδορά (abrasion, scratch, scrape), ονομάζεται η επιφανειακή βλάβη του δέρματος μερικού πάχους, το κοινό γδάρσιμο, γρατσούνισμα. Οι εκδορές είναι πάντα ακίνδυνες και απαιτούν απλώς αντισηψία και προσωρινή επίδεση. ΔΕΝ αφήνουν ποτέ ουλή μακροπρόθεσμα.
Τι είναι το έγκαυμα εκ τριβής: Παρόλο πού οι εκδορές θεωρούνται γενικώς άνευ σημασίας, τα εγκαύματα εκ τριβής (Friction Burns). χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή. Αυτά είναι μικτές βλάβες του δέρματος και συχνά και του υποδορίου ιστού, προκαλούμενες όχι μόνο από τη μηχανική τριβή ενός μοτοσυκλετιστή ή ποδηλάτη στην άσφαλτο ή ενός εργαζόμενου με μηχάνημα περιστροφής (πχ τροχός με γυαλόχαρτο), αλλά κυρίως από τη θερμοκρασία πού αναπτύσσεται πάνω και κάτω από το δέρμα. Συνεπώς αυτές οι κακώσεις είναι σοβαρές και πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν εγκαύματα δευτέρου ή και τρίτου ενίοτε βαθμού.
Τι είναι θλαστικό τραύμα: Θλαστικό Τραύμα (open rupturing trauma, οr wound) ονομάζεται η ολικού πάχους λύση της συνέχειας του δέρματος μέχρι και του λίπους τουλάχιστον, από μηχανική βία η οποία εξασκήθηκε με θλων όργανο (πχ πρόσκρουση σε ταμπλό, κτύπημα από πέτρα, μαχαίρι, λαμαρίνα, σφαίρα, τζάμια, κλπ). Τα μικρά ασήμαντα τραύματα όπως είπαμε ονομάζονται εκδορές ενώ τα σοβαρά ανοικτά τραύματα λέγονται θλαστικά τραύματα. Δεδομένου ότι η εκδορά δεν αποτελεί σοβαρό ιατρικό πρόβλημα, επεκράτησε να εννοούμε τραύμα, το θλαστικό ανοικτό σοβαρό τραύμα. Όλα αυτά τα τραύματα λόγω της καταστροφής ιστών προκαλούν κάποιου βαθμού τοξινικό σοκ (τραυματικό σοκ). Χρειάζοται πάντα καλό μηχανικό καθαρισμό, αντισηψία, χειρουργικό καθαρισμό και συρραφή όλων των μαλακών μορίων κατά στρώματα. Ανεξάρτητα από το είδος της συρραφής, ακόμα και ενδοδερμικής ραφής, το θλαστικό τραύμα αφήνει πάντα ευδιάκριτη ουλή στο δέρμα. Ας δούμε όμως πώς ταξινομούνται τα ανοικτά θλαστικά τραύματα.
Τι είναι Νύσσον τραύμα: Νύσσον τραύμα (Pin trauma), ή τραύμα διά νήσσοντος οργάνου, λέγεται αυτό πού προκαλείται από αιχμηρό αντικείμενο κάθετα ή λοξά, όπως μια βελόνα, μαχαίρι, στιλέτο, καρφί, κλπ. Όλα τα νύσσοντα τραύματα είναι ύπουλα γιατί ποτέ δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς έχει τρωθεί κάτωθι του δέρματος. Γι΄αυτό και απαιτούν έλεγχο από έμπειρο χειρουργό.
Τι είναι Τέμνον τραύμα: Τέμνον τραύμα (Cut wound), ην τραύμα διά τέμνοντος οργάνου, λέγεται αυτό πού έχει ομαλά χείλη και προκλήθηκε από οξύαιχμο όργανο όπως μαχαίρι, νυστέρι, ξυράφι, γυαλί, κλπ.
Τι είναι Εξελκυστικό τραύμα: Εξελκυστικό τραύμα ή αποσπαστικό τραύμα (Avulsion trauma, Avulsion Injury) λέγεται εκείνο όπου έχουμε ατελή ή πλήρη απόσπαση δερματικού κρημνού, μαζί ή όχι μαζί με άλλους ιστούς. Δύο συχνά παραδείγματα τέτοιων τραυμάτων είναι η απόσπαση του δέρματος του τριχωτού της κεφαλής (scalp) σε τροχαία ατυχήματα, και η ακρωτηριαστική απόσπαση δακτύλου χεριού από τη βέρα ή δακτυλίδι μαζί με τους τένοντες, όπως επίσης και οι αποσπαστικοί ακρωτηριασμοί άνω ή κάτω άκρου σε ατυχήματα με γεωργικά μηχανήματα. Πρόκειται για βαρύτατες κακώσεις που παρουσιάζουν πολλές επιπλοκές και χρειάζονται ειδικές τεχνικές νοσοκομειακής αντιμετώπισης.
Τι είναι το τραύμα δια πυροβόλου όπλου: Τραύμα διά πυροβόλου όπλου (Shotgun injury): Πρόκειται συνήθως για μικτή κάκωση ιστών από οπή στο δέρμα μέχρι και κάταγμα οστού ή και διάτρηση αγγείων. Χρειάζεται ειδικό και εμπεριστατωμένο έλεγχο και χειρουργική αντιμετώπιση. Οι βλάβες οφείλονται όχι μόνο στο ή στα βλήματα αλλά και στα αέρια της εκρήξεως όπως και στη θερμοκρασία τριβής από τα βλήματα.
Τι είναι Τυφλό τραύμα: Τυφλό τραύμα (One hole trauma) λέγεται αυτό που έχει πύλη εισόδου αλλά όχι εξόδου.
Τι είναι Διαμπερές τραύμα: Διαμπερές τραύμα (Side to side trauma) είναι αυτό πού έχει πύλη εισόδου αλλά και πύλη εξόδου. Μπορεί να προκληθεί από σφαίρα, από σκάγια αλλά και από μαχαίρι. Έχει την μεγαλύτερη επικινδυνότητα από όλα τα τραύματα. Άλλη μορφή έχει η πύλη εισόδου, άλλη η πύλη εξόδου. Ποτέ δεν ξέρει κανείς ποια ευγενή μαλακά μόρια ετρώθησαν κατά τη δίοδο του βλήματος ή του μαχαιριού από την μία πύλη στην άλλη. Γι’ αυτό και χρειάζεται επισταμένη έρευνα.
Τι είναι Συνθλιπτικό τραύμα: Συνθλιπτικό τραύμα (Crush injury) λέγεται η κάκωση όπου οι ιστοί υφίστανται συμπίεση μεγαλύτερη της αντοχής των, με αποτέλεσμα να γίνει ρήξη των ιστών αυτών με άλλοτε άλλο αποτέλεσμα. Παραδείγματα τέτοιων κακώσεων είναι η σύνθλιψη της ραγός δακτύλου με αποτέλεσμα υπονύχιο αιμάτωμα, ρήξη της μήτρας του όνυχος (matrix, και συχνά κάταγμα συντριπτικό της φάλαγγος. Μεγαλύτερα ατυχήματα crush είναι οι λεγόμενες κακώσεις τραυματικής ασφυξίας ή Σύνδρομο Καταπλάκωσης (Crush syndrome) με κίνδυνο πλέον για τη ζωή του θύματος. (βλέπε ειδικό κεφάλαιο).[5]
Πρώτες Βοήθειες σε τραύματα
Απαιτείται σύντομη βοήθεια. Γενικώς τα τραύματα χρειάζονται καλό μηχανικό καθαρισμό, αντισηψία και αιμοστατική επίδεση μέχρι τη διακομιδή του θύματος σε ιατρικό κέντρο. Εάν το κέντρο είναι μακριά και έχουμε γνώσεις μπορούμε να ράψουμε το τραύμα με τη προϋπόθεση ότι είμαστε βέβαιοι ότι κάτωθεν αυτού δεν τρώθηκαν σημαντικά ευγενή μόρια όμως είναι οι τένοντες, νεύρα, αγγεία, κλπ. Για την επίδεση ενός τραύματος χρειαζόμαστε αποστειρωμένες γάζες και επιδέσμους. Αν αυτά δεν υπάρχουν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια καθαρή πετσέτα και απλό σχοινί. Τι κάνουμε σε ένα απλό τραύμα του δέρματος αν δεν υπάρχει γιατρός και το Νοσοκομείο είναι μακριά; Μια απλή αντισηψία και επίδεση του τραύματος είναι αρκετά για κάποιες ώρες. Στη συνέχεια, αν η ιατρική βοήθεια είναι ανέφικτη, μπορεί να κλεισθεί το τραύμα με ταινίες Steri - Strips , ή με χαρτοταινία, ή με λευκοπλάστ, ή να συρραφεί αν διαθέτουμε τα υλικά. Για τη συρραφή απλού τραύματος χρειάζονται απαραιτήτως ένα βελονοκάτοχο, μία λαβίδα, ένα ράμμα αποστειρωμένο, και ένα ψαλίδι, ή νυστέρι, αντισηπτικό και γάζες.[1]
Καθαρισμός τραύματος
Μηχανικός καθαρισμός του τραύματος: Είναι η άκρως απαραίτητη διαδικασία, που αποσκοπεί στην απομάκρυνση κάθε ξένου σώματος από ένα τραύμα. Εάν η διαδικασία αυτή δεν γίνει ή γίνει πλημμελώς, τότε οι πιθανότητες μόλυνσης του τραύματος (διαπύηση) είναι μεγάλες.
Χειρουργικός καθαρισμός του τραύματος: Ορισμένα τραύματα, δεν είναι ομαλά και καθαρά οπότε αντιμετωπίζουν προβλήματα στην επούλωση και ορισμένες φορές παρουσιάζουν διαπύηση και νεκρώσεις των ιστών. Στα τραύματα αυτά είναι απαραίτητος ο λεγόμενος χειρουργικός καθαρισμός. Ονομάζουμε χειρουργικό καθαρισμό την ιατρική διαδικασία απομάκρυνσης κάθε ξένου σώματος ή νεκρού ιστού ή πύου από την επιφάνεια ή από το βάθος ενός τραύματος. Ανάλογα με το μέγεθος του τραύματος η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει χωρίς αναισθησία, αν το τραύμα είναι πολύ μικρό, με τοπική αναισθησία με Xylocaine 2% αν το τραύμα είναι μεσαίου μεγέθους, και σπάνια με γενική αναισθησία αν το τραύμα είναι μεγάλου μεγέθους. Σε κάθε περίπτωση, αν δεν υπάρξει επαρκής αναισθησία, ο χειρουργικός καθαρισμός είναι επώδυνος. Μετά το πέρας του χειρουργικού καθαρισμού, ουδέποτε συρράπτουμε το τραύμα αλλά το αφήνουμε να κλείσει με τη μέθοδο πού ονομάζεται «κατά δεύτερο σκοπό». Επιτρέπεται απλώς να συμπλησιάσουμε τα χείλη του τραύματος για να μην υπάρχει άνοιγμα. Τέλος αναφέρεται, ότι ενίοτε σε σοβαρά τραύματα γίνονται πολλαπλοί χειρουργικοί καθαρισμοί. Τα τραύματα που έχουν επιμολυνθεί, και υποβλήθηκαν σε χειρουργικό καθαρισμό πάντα αφήνουν δύσμορφη ουλή. η οποία μπορεί α αποκατασταθεί στο μέλλον, για αισθητικούς λόγους, με μεθόδους τα πλαστικής χειρουργικής.[1]
Αντιμετώπιση Τραύματος: Οδηγίες και Λάθη
Τα τραύματα του δέρματος είναι συχνότατα, ανεξάρτητα από το είδος του ατυχήματος ή του οργάνου που τα προκάλεσε. Η ανατομία του τραύματος είναι κλασσική. Δέρμα, υποδόριο λίπος, υποδόρια αγγεία, τένοντες, μυϊκή περιτονία, μύες, περιόστεο, και οστό. Κάθε τραύμα μπορεί να υποκρύπτει βλάβη οποιουδήποτε από τα περιγραφέντα μαλακά μόρια συμπεριλαμβανομένων των νεύρων, των τενόντων και των αγγείων. Πέραν τούτου μπορεί μέσα στο τραύμα να κρύβονται ξένα σώματα (γυαλιά, ρινίσματα, χώματα, σπόρια, κλπ) ή να κρύβεται και κάταγμα κάτω από το τραύμα. Ο αλγόριθμος δράσης ενός γιατρού σε οποιοδήποτε τραύμα πρέπει να είναι ο εξής. Κάθε παράβαση κάποιου από τους κατωτέρω κανόνες οδηγεί συνήθως σε επιπλοκές.[1]
Ελέγξτε συνολικά τον τραυματία: Ασχοληθείτε με τον τραυματία συνολικά, και ιεραρχήστε τις βλάβες του. Λάθη: Μπορεί να σας εντυπωσιάσει ένα ασήμαντο τραύμα στο χέρι το οποίο προσπαθείτε να ράψετε και ο ασθενής να πεθάνει από εσωτερική αιμορραγία την οποία ουδείς αντελήφθη, ή τετραπληγία από κάταγμα σπονδύλου.[1]
Ελέγξτε το τραύμα: Με καλό φωτισμό, ελέγξτε προσεκτικά το τραύμα και πάρτε πληροφορίες από το ιστορικό. Καταγράψτε τι έχει κοπεί. Μόνο δέρμα; Υποδόριο λίπος; Τένοντες; Αγγεία; Νεύρα; Μύες; Περιόστεο; Όργανα; Λάθη: Αναφέρονται θάνατοι τραυματιών διότι δεν δόθηκαν στο γιατρό χρήσιμες πληροφορίες για αυτό, ή δεν φρόντισε ο γιατρός να τις εκμαιεύσει δεόντως. Παράδειγμα: Ένας τοξικομανής μεταφέρθηκε από φίλους του σε κώμα σε νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης (οι φίλοι "την κοπάνησαν" αμέσως) με ένα ασήμαντο τραύμα 1mm στο θώρακα, που ουδείς αντελήφθη. Οι γιατροί έβαλαν ένα «ορό» στον ασθενή και τον άφησαν σε φορείο να «συνέλθει». Ο ασθενής όμως πέθανε και η έρευνα και νεκροτομή απεκάλυψε ότι ήταν γιος δικαστικού και ο θάνατος ήταν αποτέλεσμα δολοφονικής πράξης. Κάποιος από τον χώρο των ναρκωτικών τον κάρφωσε με μεγάλη βελόνα (σουφλί) η οποία τρύπησε τον πνεύμονα με αποτέλεσμα αιμοπνευμοθώρακα και θάνατο. Μην υποτιμάτε ποτέ κλινικά ένα ασθενή ή τραυματία που δεν επικοινωνεί. Μην υποτιμάτε ποτέ το ποιος είναι και τι έχει.[1]
Αναισθητοποιήστε το τραύμα για να μην πονάει ο ασθενής: Πολλές φορές η διαδικασία προ της συρραφής του τραύματος διαρκεί αρκετά και ο τραυματίας πονάει. Αυτό επηρεάζει το γιατρό να βιάζεται και μπορεί να κάνει ένα ή περισσότερα από τα λάθη πού περιγράφονται. Γι αυτό πάντα χειριζόμαστε ένα τραύμα αφού το ναρκώσουμε με τοπική αναισθησία με Xylocaine 2%. Η νάρκωση μπορεί να είναι τοπική στα χείλη του τραύματος ή στελεχιαία εκεί που έρχεται ο κλάδος του νεύρου της περιοχής. Λάθη: Ένα συχνό λάθος πού κάνουν νέοι γιατροί σε τραύματα των δακτύλων είναι ότι κάνουν την Ξυλοκαίνη στο τραύμα με αποτέλεσμα ανεπαρκές, ενώ το σωστό είναι να γίνει στα δακτυλικά νεύρα στη μεσοδακτύλια περιοχή.
Προχωρήστε σε μηχανικό καθαρισμό: Αυτό σημαίνει ότι πρέπει το τραύμα να καθαρισθεί πλήρως από ορατά και αόρατα ξένα σώματα. Εάν αυτό δεν γίνει το τραύμα θα διαπυηθεί. Ο μηχανικός καθαρισμός γίνεται με τους εξής τρόπους. Με νερό βρύσης υπό πίεση (είναι χλωριωμένο, άρα αποστειρωμένο), με πλύση του τραύματος με αφρίζον απορρυπαντικό αντισηπτικό και έκπλυση με νερό ή φυσιολογικό ορό, με καθάρισμα του τραύματος με γάζα την οποία στριφογυρίζουμε παντού να μαζέψει ότι μπορεί, και τέλος με λαβίδα υπό οπτικό έλεγχο. ΔΕΝ πρέπει στο τραύμα μέσα να μείνει τίποτα. Εάν το τραύμα δεν είναι εφικτό να καθαρισθεί πλήρως, μη το ράψετε πλήρως, ή αφήστε το ανοικτό να παροχετεύει. Θα κλείσει με τη μέθοδο «κατά δεύτερο σκοπό». Λάθη: Πολλές φορές σε τραύματα έχουν βρεθεί τζάμια μπαρπρίζ αυτοκινήτου, ξύλα, τρίχες, γρέζια κλπ, αντικείμενα πού κάποιος βιαστικός και απρόσεκτος γιατρός άφησε μέσα. Όλα αυτά τα τραύματα διαπυήθηκαν και χρειάσθηκε να ξανανοιχθούν.[1]
Προχωρήστε σε αντισηψία: Η αντισηψία είναι κάτι εύκολο και γρήγορο. Ένα ήπιο αντισηπτικό χύνεται στο τραύμα και ξεπλένεται με φυσιολογικό ορό. Μη χρησιμοποιείται εντός του τραύματος ισχυρά αντισηπτικά που προορίζονται για εξωτερική χρήση. Ηπια αντισηπτικά για χρήση εντός του τραύματος είναι το Octenisept® και λιγότερο το αραιωμένο Betadine®. Λάθη: Σε ένα τραυματία με ανοικτή την παλάμη και ορατούς τους τένοντες και το μέσο νεύρο, εκ παραδρομής μια νοσοκόμα έριξε δερματικό Αλκοολικό Βάμμα Ιωδίου αντί για αραιωμένη Ποβιδόνη (Betadine®). Αποτέλεσμα ήταν να προκληθεί χημικό έγκαυμα με όλες τις επιπτώσεις στα ευαίσθητα μαλακά μόρια.[1]
Φλεγμονές και αποστήματα: Πολλές φορές σε τραύματα με είσοδο ξένου σώματος οι ασθενείς δεν δίνουν τη δέουσα σημασία και αργοπορούν να πάνε στο γιατρό. Εάν ποτέ έρθει ένας τέτοιος ασθενής, να θυμάστε πάντα μερικές βασικές αρχές. Πρώτον έχει πεθάνει άνθρωπος από τσίμπημα αγκαθιού τριαντάφυλλου. Δεύτερο. Κάθε απόστημα πρέπει να παροχετεύεται «πριν τη δύση του ηλίου» όπως έλεγαν τα παλιά βιβλία. Τρίτον κάθε φλεγμονή ή απόστημα υποδηλοί με μεγάλη πιθανότητα ύπαρξη ξένου σώματος και χρειάζεται καλός χειρουργικός καθαρισμός από έμπειρο χειρουργό. Τέταρτον χορηγήστε αμέσως αντιβιοτικά, και αντιτετανικό ορό. Αν δεν έχετε πείρα ειδικευμένου τραυματολόγου Μη σκαλίζετε ένα τέτοιο τραύμα και μην αμελείτε τους ανωτέρω κανόνες. Κάθε παράβαση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές με κίνδυνο για τη σωτηρία ενός μέλους ή και για τη ζωή του τραυματία.[1]
Προχωρήστε σε χειρουργικό καθαρισμό: Μη δοκιμάσετε να ράψετε ένα τραύμα που έχει ανώμαλα χείλη. Ανώμαλα χείλη σημαίνει κακοποιημένο δέρμα ή καμμένο δέρμα που ισχαιμεί και θα νεκρωθεί. Νεαροποιείστε τα ανώμαλα χείλη κάνοντας με νυστέρι ή ψαλίδι ευθείες τις ανώμαλες παρυφές. Η αρχή αυτή δεν ισχύει για το πρόσωπο όπου κάθε κομμάτι ιστού είναι πολύτιμο και υπάρχουν άλλες αρχές. Λάθη: Συρραφή τραυμάτων που είχαν ανώμαλα χείλη ή ήταν εγκαύματα εκ τριβής, μολύνθηκαν όλα και διεσπάσθησαν.[1]
Ελέγξτε αν ράβεται το τραύμα: Για να ραφτεί ένα τραύμα πρέπει να είναι καθαρό από ξένα σώματα, να έχει υποστεί αντισηψία, να έχει ομαλά χείλη ή να τα έχει νεαροποιήσει ο γιατρός, και τέλος να μην κρύβει βλάβες ευγενών μορίων από κάτω. Εάν συμβαίνει κάτι τέτοιο προηγείται η χειρουργική διόρθωση των βλαβών (πχ συρραφή τένοντος). Τέλος θα πρέπει τα δύο χείλη του τραύματος να συμπλησιάζουν το ένα με το άλλο χωρίς τάση (=τέντωμα). Εάν υπάρχει τάση το τραύμα θα νεκρωθεί. Υπάρχουν ειδικές τεχνικές χαλάρωσης της τάσης. Εάν ισχύουν όλα τα ανωτέρω, τότε προχωρήστε σε συρραφή. Λάθη: Αρκετά συχνά γίνεται συρραφή τραύματος με τα χείλη υπό τάση. Σε λίγες μέρες νεκρώνεται και μετά από πολλούς χειρουργικούς καθαρισμούς κλείνει κατά δεύτερο σκοπό με μεγάλη καθυστέρηση.[1]
Ράψτε το τραύμα: Πριν ράψετε τραύμα βεβαιωθείτε ότι έχετε όλα τα απαραίτητα υλικά και σε επάρκεια. Επιλέξτε όποια ραφή επιθυμείτε ή ταιριάζει στην περιοχή. Μπορεί να είναι "απλή", μπορεί "συνεχής", μπορεί "καναδέζικη" και μπορεί "ενδοδερμική". Το πάχος της κλωστής του ράμματος πρέπει να είναι ανάλογο της περιοχής που ράβουμε. Για παράδειγμα στο πρόσωπο συνιστούμε 5/0 ή 4/0 ΕΤΗΙLON®. Στο χέρι συνιστούμε 3/0. Στο μηρό και στην κοιλιά 2/0 ή 3/0. Στην πτέρνα 2/0 ή 3/0. Για να θεωρηθεί σωστή η συρραφή πρέπει πρώτον η συχνότητα των ραμμάτων να είναι αριθμητικώς λογική (ούτε πολλά στενά, ούτε αραιά λίγα) και δεύτερον να έχουμε σωστή συμπλησίαση των χειλέων του τραύματος: Λάθη: Τα συχνότερα λάθη που γίνονται στις συρραφές είναι λάθος επιλογή ράμματος (υλικό ή νούμερο), λάθος αριθμός ραμμάτων και λάθος συμπλησίαση χειλέων. Εδώ τα λάθη είναι τριών ειδών: Τα χείλη του τραύματος ενίοτε εκστρέφονται ("κοιτούν τον ουρανό"), ενίοτε συστρέφονται ("κοιτούν μέσα στο τραύμα") και ενίοτε έχουμε εφίππευση ("το ένα καβαλάει το άλλο"). Και στις τρεις περιπτώσεις θα έχουμε διαταραχή της επούλωσης του τραύματος με διάφορα επακόλουθα. Συμβουλή: Μετά το τέλος κάθε συρραφής τραύματος, καλό είναι να γίνεται έλεγχος της καλής επαφής των χειλέων του τραύματος και κάθε παρεκτροπή να διορθώνεται επί τόπου.[1]
Αντιτετανικός ορός, Αντιτετανικό εμβόλιο και Αντιβιοτικά: Υπάρχουν ειδικοί κανόνες πού διέπουν τη χορήγηση αυτών των τριών φαρμάκων στους τραυματίες. Τόσο για την ανοσοπροφύλαξη από τον Τέτανο (Βλέπε Τέτανος Βικιπαίδεια) όσο και την Αντιμικροβιακή Χημειοπροφύλαξη (Βλέπε οδηγίες ΕΟΦ). ΔΕΝ σημαίνει ότι κάθε τραυματίας χρειάζεται και τα τρία φάρμακα. Λάθη: Τα συχνότερα λάθη πού βλέπουμε εδώ είναι κυρίως η άσκοπη χορήγηση αντιτετανικού ορού, και η άσκοπη χορήγηση αντιβιοτικών ή η ασκόπως παρατεταμένη χορήγηση αντιβιοτικών.[1]
Λάθη στις Οδηγίες προς τον ασθενή: Οι οδηγίες στον ασθενή πρέπει να είναι σαφείς και γραπτές κατά προτίμηση έντυπες (όχι το κλασσικό χειρόγραφο δυσανάγνωστο Ελληνικό εξιτήριο με τις γνωστές καλλικαντζούρες). Πρέπει να υπάρχει έντυπο ειδικό όπου θα αναγράφεται η διάγνωση (περιγραφή τραύματος), το είδος συρραφής, και οδηγίες προς τον ασθενή όπως η αποφυγή πλύσης του τραύματος ή όχι, η ανάπαυση της περιοχής ή όχι, η συχνότητα των αλλαγών του τραύματος και ποιος θα τις κάνει και τέλος σε πόσες μέρες θα αφαιρεθούν τα ράμματα. Λάθη: Το συχνότερο λάθος είναι η μη χορήγηση εντύπου εξιτηρίου οδηγιών. Ένα άλλο λάθος είναι η λανθασμένη ημερομηνία αφαίρεσης ραμμάτων και συχνά η παράλειψη χορήγησης αντιτετανικού ορού και αντιβιοτικών και αντιστρόφως ενίοτε η άσκοπη ή παρατεταμένη χορήγηση αυτών [6],[1]
Λάθη σε αντιμετώπιση Επιπλοκών των Τραυμάτων: Πολλά θεραπευτικά λάθη γίνονται και στην αντιμετώπιση των επιπλοκών των τραυμάτων αλλά αυτό είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο πού δεν μπορεί να αναπτυχθεί στο παρόν άρθρο. Λάθη: Ένα συχνό λάθος επί διαπυήσεως είναι ότι πανικοβλημένοι ορισμένοι χειρουργοί ανοίγουν όλο το τραύμα. Δεν χρειάζεται. Ανοίγουμε ένα δύο ράμματα εκεί όπου κυριαρχεί η φλεγμονή ώστε να παροχετευθεί. Ένα άλλο συχνό λάθος είναι ότι όταν καθυστερεί η επούλωση ενός τραύματος (καθαρά θέμα αγγειώσεως) ορισμένοι συνάδελφοι «το πλακώνουν» στα αντισηπτικά με αποτέλεσμα να σκοτώνουν κάθε αναγεννητικό ινοκύτταρο στον κρατήρα του τραύματος[1].-
Συρραφή τραύματος
Συρραφή τραύματος είναι η συμπλησίαση των χειλέων ενός ανοικτού τραύματος και η συγκράτηση αυτών με κλωστή ράμματος είτε από συνθετικό υλικό είτε από μετάξι. Ορισμένες φορές η συγκράτηση αυτή γίνεται με μεταλλικά τσιμπιδάκια, αγκράφες (αγγλικά λέγονται Clips). Τα ράμματα ή τα τσιμπιδάκια αφαιρούνται από τα τραύματα σε 6- 20 μέρες μετά τη συρραφή τους ανάλογα σε ποια περιοχή είναι το τραύμα. Για την αφαίρεση των ραμμάτων ισχύει ο εξής κανόνας:
Τριχωτό κεφαλής: 5-7 μέρες
Πρόσωπο: 4-7 μέρες
Τράχηλος: 7-10 μέρες
Κορμός - Κοιλιά : 10-15 μέρες
Ράχη - Σπ. Στήλη: 15-20 μέρες.
Άνω άκρα: 10-15 μέρες
Κάτω άκρα: 15-20 μέρες.[1]
Τσιμπιδάκια ή Ράμματα;
Οι σύγχρονοι χειρουργοί προτιμούν κατά 95% τα τσιμπιδάκια (clips) από τα ράμματα, για εξοικονόμηση χρόνου και διότι η συσκευή (σετ) των μεταλλικών κλιπς που είναι μιας χρήσης και πιο δαπανή από τα κλασικά ράμματα. Άλλος ένας λόγος προτίμησης των ραμμάτων, πέραν των μολύνσεων, είναι η εφίππευση των χειλέων του τραύματος που οδηγεί σε καθυστερημένη και προβληματική επούλωση και, κατ'επέκτασιν, σε δύσμορφη ουλή. Αυτό συμβαίνει πάντα με τα τσιμπιδάκια, ενώ η δύσμορφη ουλή είναι ελεγχόμενη και σαφώς μικρότερη σε ποσοστό με τα ράμματα. Πέραν αυτού η αφαίρεση των clips είναι πιο οδυνηρή για τον ασθενή από την αφαίρεση ραμμάτων. Ακόμη ο κίνδυνος μόλυνσης του δέρματος με τα τσιμπιδάκια είναι τρεις φορές μεγαλύτερος, όπως απέδειξε εργασία - μετα-ανάλυση.[7]
Πως βγάζουμε ένα αγκίστρι από το δέρμα
Το αγκίστρι στο δέρμα του χεριού είναι συχνό ατύχημα σε ερασιτέχνες και επαγγελματίες ψαράδες. Αν το τραβήξουμε απότομα, φυσικά δεν θα βγει και θα πονέσουμε πολύ. Η πλέον πρακτική λύση είναι η εξής. Απολυμάντε την περιοχή. Αν είναι εφικτό κάντε τοπική αναισθησία με Xylocaine. Κόψτε με κόφτη την ουρά του αγκιστριού. Σπρώξτε με πένσα κυκλικά το αγκίστρι, έτσι ώστε να τρυπήσει με τη μύτη τους ιστούς και να βγει από την απέναντι πλευρά του τραύματος, εκεί πού βλέπει η αιχμή. Η κίνησή του είναι μονόδρομος. Καθοδηγήστε το και αφαιρέστε το ανώδυνα. Προσοχή: Για ορισμένα ατσάλινα αγκίστρια χρειάζεται κόφτης μήκους 36 cm, διαθέσιμος μόνο στην Πυροσβεστική Υπηρεσία!!![1].-
Πως βγάζουμε τη βέρα από ένα πρησμένο δάκτυλο
Πολλές φορές ένα δάκτυλο τραυματίζεται και σε λίγο εμφανίζει οίδημα (πρήξιμο). Το ίδιο μπορεί να συμβεί αν το τσιμπήσει μέλισσα ή άλλο ζώο. Σε λίγο πρήζεται και από τον πανικό ο ασθενής ξεχνά να αφαιρέσει τη βέρα ή το δακτυλίδι όπως προβλέπεται σε κάθε τραύμα. Σε λίγο είναι αδύνατη η αφαίρεση της βέρας ακόμα και με σαπούνι ή λιπαντικό παρά τις προσπάθειες και η ύπαρξή της συντελεί στην αύξηση του οιδήματος μέσω της παρεμπόδισης της φλεβικής επιστροφής. Το κόψιμο της βέρας απαιτεί κόφτη μετάλλων μήκους 36–40 cm πού σπάνια είναι διαθέσιμος (έχει η πυροσβεστική και ορισμένα οργανωμένα ιατρεία ορθοπεδικών). Άλλες μέθοδοι με μικρούς κόφτες ή τροχό είναι ανίσχυρα να λύσουν το πρόβλημα πέραν του ότι είναι και επικίνδυνα. Στο μεταξύ ο χρόνος τρέχει και το πρησμένο δάκτυλο ισχαιμεί. Η λύση είναι μία και εύκολη και λέγεται «μέθοδος του κορδονιού». Τυλίγουμε σφιχτά και κυκλικά με κορδόνι το δάκτυλο από την άκρη προς τη βάση και έτσι το αίμα προωθείται προς κεντρικά. Η άκρη του κορδονιού περνιέται κάτω από τη βέρα και αφού τεθεί λιπαντικό στο δάκτυλο τραβάμε αργά και σταθερά το κορδόνι. Μέσα σε δευτερόλεπτα η βέρα «κατεβαίνει» περιφερικά και αφαιρείται «άκοφτη».[1]
Ξένα σώματα σε τραύματα
Σε όλα σχεδόν τα ατυχήματα όπου συμβαίνουν τραυματισμοί του ανθρωπίνου σώματος, πολύ συχνά έχουμε επαφή και είσοδο ξένων στερεών σωμάτων ή υγρών υλικών μέσα στο σώμα, διά μέσου της λύσεως της συνέχειας του δέρματος. Πολλά από αυτά τα ξένα σώματα εισέρχονται και εξέρχονται την ίδια στιγμή, άλλα όμως παραμένουν μέσα στους ιστούς απαιτώντας ιατρική βοήθεια. Τα ξένα σώματα στα τραύματα είναι πρόβλημα στατιστικά συχνότατο, είναι ένας "μπελάς" της τραυματολογίας και δυστυχώς το ενδιαφέρον της βιβλιογραφίας στο θέμα, είναι ανύπαρκτο, με αποτέλεσμα ακόμα και έμπειροι γιατροί να έχουν σημαντικό έλλειμμα γνώσεων πάνω στο θέμα, με επιπτώσεις τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία. Βλέπε Ξένα Σώματα στον Άνθρωπο.[1]
Παραπομπές
Χαράλαμπος Γκούβας: "Ατυχήματα και μαζικές καταστροφές, αίτια, και αντιμετώπιση" Έκδοση Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, 2000
Νικόλαος Οικονόμου: "Χειρουργική", Αθήνα 1978, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Αθηνών, σελ. 144
"Trauma". Dictionary.com. Dictionary.com, LLC. 2010. http://dictionary.reference.com/browse/trauma. Retrieved 2010-10-31
Νικόλαος Οικονόμου: "Χειρουργική", Εκδόσεις Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ. 144
Χαράλαμπος Γκούβας: "Ατυχήματα και μαζικές καταστροφές, αίτια, και αντιμετώπιση" Εκδοση Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, 2000
Prof. Eric Farquharson: "Τextbook of Operative Surgery", London, έκδοση 1965
Dr. Smith TO, Dr. Sexton D, Mann C, Dr. Donell S: Sutures Versus Staples for Skin Closure in Orthopaedic Surgery: Meta-analysis, British Medical Journal. 2010;340:c1199
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
