.
Ο Καρκίνος, επίσης γνωστός ως κακοήθης όγκος ή κακαοήθες νεόπλασμα, είναι μία ομάδα ασθενειών που έχουν σχέση με την αφύσικη κυτταρική ανάπτυξη με πιθανότητα εισβολής ή διάδοσης σε άλλα μέρη του σώματος.[1][2] Δεν είναι όλοι οι όγκοι καρκινικοί. Ο καλοήθης όγκος δεν κάνει μεταστάσεις σε άλλα μέλη του σώματος.[2] Πιθανά Τα σημάδια και συμπτώματα συμπεριλαμβάνουν: ένα νέο εξόγκωμα, αφύσικη αιμορραγία, παρατεταμένο βήχα, ανεξήγητη απώλεια βάρους, και μια αλλαγή στις κενώσεις του εντέρουμεταξύ άλλων.[3] Ενώ αυτά μπορεί να είναι ένδειξη καρκίνου, μπορεί επίσης να οφείλονται σε άλλα ζητήματα.[3] Υπάρχουν πάνω από 100 διαφορετικά γνωστά είδη καρκίνου που επηρεάζουν τους ανθρώπους.[2]
| Καρκίνος | |
|---|---|
| Ταξινόμηση και εξωτερικές πηγές | |
| Ταξινόμηση ICD-10 | C00—C97 |
| Ταξινόμηση ICD-9 | 140—239 |
| DiseasesDB | 28843 |
| MedlinePlus | 001289 |
| MeSH | D009369 |
Ο καρκίνος είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα υγείας που παρατηρούνται σήμερα στις αναπτυγμένες χώρες. Οι στατιστικές δείχνουν ότι αποτελεί τη δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου μετά τις καρδιοπάθειες. Συνήθως προσβάλλει ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, υπάρχουν όμως και μορφές καρκίνου που εμφανίζονται σε νεαρής ηλικίας άτομα, ακόμη και σε παιδιά.
Ο όρος «καρκίνος» δεν αποδίδεται σε μία και μόνη ασθένεια, αλλά σε μια ομάδα ασθενειών που χαρακτηρίζονται από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Σε αντίθεση με τα φυσιολογικά κύτταρα στο σώμα μας, τα οποία αυξάνονται, διαιρούνται και πεθαίνουν με έναν αυστηρά ελεγχόμενο τρόπο, τα καρκινικά κύτταρα διαφέρουν διότι συνεχίζουν να διαιρούνται ανεξέλεγκτα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας μάζας κυττάρων, που ονομάζεται όγκος. Οι όγκοι μπορεί να είναι καλοήθεις ή κακοήθεις.
Γενικά, τα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων είναι ότι:
ανθίστανται στην απόπτωση
πολλαπλασιάζονται παρουσία ή μη αυξητικών παραγόντων
ανθίστανται σε σήματα που σταματούν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό
ανθίστανται στο μηχανισμό γήρανσης
κάνουν μεταστάσεις
δημιουργούν αγγεία για την αιμάτωσή τους
Αιτία και Διάγνωση
Το κάπνισμα είναι η αιτία για περίπου 22% των θανάτων από καρκίνο.[1] Ένα άλλο 10% οφείλεται στην παχυσαρκία, μια φτωχή δίαιτα, έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, και την κατανάλωση αλκοόλ.[1] Άλλοι παράγοντες είναι ορισμένες μολύνσεις, η έκθεση στην ιονισμένη ακτινοβολία και στις ρυπαντικές ουσίες του περιβάλλοντος.[4] Στον αναπτυσσόμενο κόσμο σχεδόν 20% των καρκίνων οφείλονται σε μολύνσεις όπως Ηπατίτιδα Β, ηπατίτιδα C, και τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων.[1] Αυτοί οι παράγοντες δρουν, τουλάχιστον εν μέρει, μεταβάλλοντας τα γονίδια ενός κυττάρου.[5] Συνήθως, πολλές τέτοιες γενετικές αλλαγές απαιτούνται πριν την ανάπτυξη του καρκίνου.[5] Σχεδόν 5–10% των καρκίνων οφείλονται σε γενετικά ελαττώματα που κληρονομούνται από τους γονείς.[6] Ο καρκίνος μπορεί να εντοπιστεί από ορισμένα σημάδια και συμπτώματα ή εξετάσεις.[1] Τότε, συνήθως, ερευνάται περαιτέρω από μαγνητική τομογραφία και επιβεβαιώνεται με βιοψία.[7]
Πρόληψη και Θεραπεία
Πολλά είδη καρκίνου μπορούν να προληφθούν εάν δεν κάποιος καπνίζει, διατηρεί ένα υγιές βάρος, δεν καταναλώνει πολύ αλκοόλ, τρώει πολλά λαχανικά, φρούτα και προϊόντα ολικής άλεσης, εμβολιάζεται κατά ορισμένων μολυσματικών ασθενειών, δεν καταναλώνει πάρα πολύ κόκκινο κρέας, και αποφεύγει την υπερέκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία.[8][9] Ο έγκαιρος εντοπισμός μέσω μαγνητικής τομογραφίας είναι χρήσιμος στις περιπτώσεις τραχηλικού και ορθοκολικού καρκίνου.[10] Τα οφέλη της μαγνητικής τομογραφίας στον καρκίνο του μαστού είναι αμφιλεγόμενα.[10][11] Συχνά, ο καρκίνος θεραπεύεται με συνδυασμό θεραπείας με ακτινοβολίες, χειρουργείου, χημιοθεραπείας, και στοχευμένης θεραπείας.[1][12] Ο πόνος και η διαχείριση των συμπτωμάτων αποτελούν σημαντικό κομμάτι της θεραπείας. Η παρηγορητική φροντίδα είναι ιδιαίτερα σημαντική για όσους είναι σε προχωρημένα στάδια της ασθένειας.[1] Η πιθανότητες επιβίωσης εξαρτώνται από τον τύπο του καρκίνου και την έκταση της ασθένειας κατά την έναρξη της θεραπείας.[5] Σε παιδιά κάτω των 15 που διαγιγνώσκονται ο πενταετής βαθμός επιβίωσης στον αναπτυγμένο κόσμο βρίσκεται κατά μέσο όρο στο 80%.[13] Για τον καρκίνο στις Ηνωμένες Πολιτείες ο μέσος πενταετής βαθμός επιβίωσης είναι 66%.[14]
Επιδημιολογία
Το 2012, περίπου 14,1 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου έλαβαν χώρα παγκοσμίως.[5] Προκάλεσε περίπου 8,2 εκατομμύρια θανάτους ή 14,6% του συνόλου των ανθρωπίνων θανάτων.[5][15] Οι πιο συνηθισμένοι τύποι καρκίνου στους άνδρες είναι καρκίνος στον πνεύμονα, καρκίνος προστάτη, ορθοκολικός καρκίνος, και καρκίνος στο στομάχι, και στις γυναίκες, οι πιο συνηθισμένοι τύποι είναι καρκίνος του μαστού, ορθοκολικός καρκίνος, καρκίνος στον πνεύμονα, και καρκίνος του τραχήλου της μήτρας.[5] Ο καρκίνος του δέρματος εκτός από το μελάνωμα δεν συμπεριλαμβάνεται σε αυτές τις στατιστικές και σε αντίθετη περίπτωση θα αφορούσε τουλάχιστον 40% των περιπτώσεων.[16][17] Στα παιδιά η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία και οι όγκοι στον εγκέφαλο είναι οι πιο συνηθισμένοι εκτός από την Αφρική όπου το μη-Hodgkin λέμφωμα είναι πιο συχνό.[13] Το 2012, περίπου 165.000 παιδιά μικρότερα των 15 ετών διαγνώστηκαν με καρκίνο. Ο κίνδυνος του καρκίνου αυξάνεται σημαντικά με την ηλικία, ενώ πολλοί καρκίνοι συμβαίνουν πιο συχνά στις αναπτυγμένες χώρες.[5] Τα ποσοστά αυξάνονται καθώς περισσότεροι άνθρωποι ζουν περισσότερο και καθώς συμβαίνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής στον αναπτυσσόμενο κόσμο.[18] Το οικονομικό κόστος του καρκίνου υπολογίζεται σε $1,16 τρις US δολάριαανά έτος από το 2010.[19]
Χαρακτηριστικά
Αντίσταση στην απόπτωση
Τα κύτταρα στο σώμα μας, φυσιολογικά, αυξάνονται, διαιρούνται και πεθαίνουν με έναν αυστηρά ελεγχόμενο τρόπο. Όμως τα καρκινικά κύτταρα δεν υπόκεινται στις διαδικασίες της απόπτωσης ή άλλης μορφής προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου. Ουσιαστικά είναι μια αδυναμία του οργανισμού να αντιγράψει τον κωδικό του μορίου ακριβώς όπως στον μύκητα. Ουσιαστικά είναι η μορφή αδυναμίας στην αντιγραφή του DNA , πράγμα που παρατηρούμε στην εμφάνιση των μυκήτων.
Αντίσταση στο μηχανισμό γήρανσης
Στα πρώτα χρόνια της ζωής, και μέχρι την ενηλικίωση του ατόμου, ο ρυθμός διαίρεσης των κυττάρων του ανθρώπινου οργανισμού είναι έντονος. Στη συνέχεια τα κύτταρα διαιρούνται μόνο για να αντικαταστήσουν άλλα που έχουν φθαρεί ή πεθάνει. Τα καρκινικά κύτταρα διαφέρουν από τα φυσιολογικά κύτταρα, διότι συνεχίζουν να διαιρούνται ανεξέλεγκτα, εξαιτίας μεταλλάξεων του γονιδιώματος και χάρη σε ένα ένζυμο, την τελομεράση, που βρίσκεται μόνο στα γαμετικά κύτταρα και στα καρκινικά. Τα κύτταρα στα οποία εκφράζεται η τελομεράση ονομάζονται αθανατοποιημένα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας μάζας κυττάρων, που ονομάζεται όγκος.
Αγγειογέννεση
Πολλοί όγκοι σχηματίζουν ένα δικό τους αγγεικό δίκτυο, το οποίο είναι πιο άτακτο και πυκνό από το φυσιολογικό.
Μετάσταση
Κύριο λήμμα: Μετάσταση
Συχνά, στους κακοήθεις όγκους τα κύτταρα εμφανίζουν διαφορετική μορφολογία σε σχέση με τα φυσιολογικά, εισβάλλουν στους γειτονικούς ιστούς, ενώ μέσω της κυκλοφορίας του αίματος ή της λέμφου είναι δυνατόν να μεταφερθούν σε άλλα σημεία του σώματος και να σχηματίσουν δευτερογενείς όγκους, φαινόμενο που ονομάζεται μετάσταση.
Καρκινογένεση
Ο καρκίνος είναι πρακτικά η αποτυχία ρύθμισης της ανάπτυξης ενός ιστού. Για να μετατραπεί ένα φυσιολογικό κύτταρο σε καρκινικό πρέπει να λάβουν χώρα μία ή περισσότερες μεταλλάξεις σε γονίδια.
Τα γονίδια αυτά χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τα ογκογονίδια, που προωθούν την ανάπτυξη του ιστού, και τα ογκοκατασταλτικά γονίδια, που είναι υπεύθυνα για τη διακοπή του κυτταρικού πολλαπλασιαμού. Συνήθως για την εμφάνιση ενός καρκινου απαιτούνται μεταλλάξεις σε πολλά γονίδια.
Οι μεταλλάξεις αυτές μπορεί να οφείλονται σε λάθη που συμβαίνουν κατά τη μίτωση, όπως η απώλεια ή ο διπλασιασμός της περιοχής ενός χρωμοσώματος. Επίσης, μια άλλη πιθανή χρωμοσωμική μετάλλαξη είναι η μετάθεση, όταν δυο χρωμοσώματα συντήκονται ανώμαλα. Χαρακτηριστική πάθηση της τελευταίας περίπτωσης είναι η χρόνια μυελογενής λευχαιμία, στην οποία μέρος του ένατου χρωμοσώματος μετατοπίζεται στο 22ο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μίας πρωτεΐνης υβρίδιο, γνωστή ως Bcr-Abl, η οποία δρα ως μία ιδιοσυστατά (συνεχώς) ενεργή κινάση της τυροσίνης. Τέτοιοι καρκίνοι που οφείλονται σε μια μόνο μετάλλαξη δεν παρατηρούνται στους συμπαγείς όγκους.
Τύποι καρκινικών όγκων
Οι όγκοι, μία μάζα κυττάρων, είναι καλοήθεις ή κακοήθεις. Οι καλοήθεις όγκοι, των οποίων τα κύτταρα περιβάλλονται από συνδετικό ιστό, δεν είναι επεκτατικοί, δηλαδή δεν εισβάλλουν στους γύρω ιστούς και δεν εξαπλώνονται σε άλλα σημεία του σώματος. Γενικά, δεν προκαλούν σοβαρή βλάβη στο σώμα, εκτός εάν λόγω του μεγέθους τους ασκούν πίεση σε ζωτικά όργανα.
Αντίθετα, στους κακοήθεις όγκους τα κύτταρα εμφανίζουν διαφορετική μορφολογία σε σχέση με τα φυσιολογικά, εισβάλλουν στους γειτονικούς ιστούς, ενώ μέσω της κυκλοφορίας του αίματος ή της λέμφου είναι δυνατόν να μεταφερθούν σε άλλα σημεία του σώματος και να σχηματίσουν δευτερογενείς όγκους, φαινόμενο που ονομάζεται μετάσταση.
Κάθε καρκίνος (π.χ. καρκίνος του πνεύμονα, της μήτρας, του προστάτη κτλ.) έχει διαφορετικά συμπτώματα, διαφορετική εξέλιξη και επομένως αποτελεί διαφορετική ασθένεια. Οι καρκίνοι του αίματος ονομάζονται λευχαιμίες και λεμφώματα. Τα προβλήματα υγείας που προκαλούνται στο άτομο εξαρτώνται από το μέγεθος του όγκου, από τη θέση του στο σώμα, από το στάδιο ανάπτυξής του, από το αν έχει εισβάλει στους γειτονικούς ιστούς και σε ποια έκταση και από το αν έχει υπάρξει μετάσταση.
Ενδείξεις για την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου
1. Ασυνήθιστες αιμορραγίες ή εκκρίσεις
2. Διόγκωση του μαστού ή εμφάνιση εξογκώματος
3. Πληγή που δε θεραπεύεται
4. Αλλαγές στην αφόδευση ή στην ούρηση
5. Επίμονη βραχνάδα ή βήχας
6. Επίμονη δυσπεψία ή δυσκολία στην κατάποση
7. Αλλαγή σε μια ελιά
8. Ασταμάτητη ζαλάδα
Παραπομπές
«Cancer Fact sheet N°297». World Health Organization. February 2014. Ανακτήθηκε στις 10 June2014.
«Defining Cancer». National Cancer Institute. Ανακτήθηκε στις 10 June2014.
«Cancer - Signs and symptoms». NHS Choices. Ανακτήθηκε στις 10 June2014.
Anand P, Kunnumakkara AB, Kunnumakara AB, Sundaram C, Harikumar KB, Tharakan ST, Lai OS, Sung B, Aggarwal BB (September 2008). Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes. 25, 2097–116. doi:10.1007/s11095-008-9661-9.
World Cancer Report 2014.. World Health Organization. 2014, σελ. Chapter 1.1. ISBN 9283204298.
«Heredity and Cancer». American Cancer Society. Ανακτήθηκε στις July 22, 2013.
τον-καρκίνο-πως-γίνεται-η διάγνωση-του καρκίνου «How is cancer diagnosed?». American Cancer Society. 2013-01-29. Ανακτήθηκε στις 10 June2014.
Kushi LH, Doyle C, McCullough M, και λοιποί. (2012). «American Cancer Society Guidelines on nutrition and physical activity for cancer prevention: reducing the risk of cancer with healthy food choices and physical activity». CA Cancer J Clin 62 (1): 30–67. doi:10.3322/caac.20140. PMID 22237782.
Parkin, DM; Boyd, L; Walker, LC (6 December 2011). «16. The fraction of cancer attributable to lifestyle and environmental factors in the UK in 2010.». British journal of cancer 105 Suppl 2: S77-81. doi:10.1038/bjc.2011.489. PMID 22158327.
World Cancer Report 2014.. World Health Organization. 2014, σελ. Chapter 4.7. ISBN 9283204298.
Gøtzsche PC, Jørgensen KJ (4 Jun 2013). «Screening for breast cancer with mammography.». The Cochrane database of systematic reviews 6: CD001877. doi:10.1002/14651858.CD001877.pub5. PMID 23737396.
«Targeted Cancer Therapies». NCI. 2014-04-25. Ανακτήθηκε στις 11 June 2014.
World Cancer Report2014.. World Health Organization. 2014, σελ. Chapter 1.3. ISBN 9283204298.
«SEER Stat Fact Sheets: All Cancer Sites». National Cancer Institute. Ανακτήθηκε στις 18 June 2014.
«The top 10 causes of death Fact sheet N°310». WHO. May 2014. Ανακτήθηκε στις 10 June 2014.
Dubas, LE; Ingraffea, A (Feb 2013). «Nonmelanoma skin cancer.». Facial plastic surgery clinics of North America 21 (1): 43–53. doi:10.1016/j.fsc.2012.10.003. PMID 23369588.
Cakir, BÖ; Adamson, P; Cingi, C (Nov 2012). «Epidemiology and economic burden of nonmelanoma skin cancer.». Facial plastic surgery clinics of North America 20 (4): 419–22. doi:10.1016/j.fsc.2012.07.004. PMID 23084294.
Jemal A, Bray, F, Center, MM, Ferlay, J, Ward, E, Forman, D (February 2011). «Global cancer statistics». CA: a cancer journal for clinicians 61 (2): 69–90. doi:10.3322/caac.20107. PMID 21296855.
World Cancer Report 2014.. World Health Organization. 2014, σελ. Chapter 6.7. ISBN 9283204298.
Περαιτέρω ανάγνωση
Kleinsmith, Lewis J. (2006). Principles of cancer biology. Pearson Benjamin Cummings. ISBN 978-0-8053-4003-7.
Mukherjee, Siddhartha (16 November 2010). The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer. Simon & Schuster. ISBN 978-1-4391-0795-9. Ανακτήθηκε στις August 7, 2013.
Pazdur, Richard (May 2009). Cancer Management: A Multidisciplinary Approach. Cmp United Business Media. ISBN 978-1-891483-62-2. (online at cancernetwork.com)
Tannock, Ian (2005). The basic science of oncology. McGraw-Hill Professional. ISBN 978-0-07-138774-3.
Manfred Schwab (2008). Encyclopedia of Cancer (4 Volume Set). Berlin: Springer. ISBN 3-540-36847-7.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Καρκίνος (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
