.
Το υπερκείμενο (υπερ-κείμενο, αγγλ. hypertext) είναι τρόπος οργάνωσης πληροφοριών (που βρίσκονται σε μορφή κειμένου) ο οποίος υπερβαίνει έναν βασικό περιορισμό των υπαρχόντων μέσων οργάνωσης: της γραμμικότητάς τους. Το πρόθεμα "υπέρ" σηματοδοτεί ακριβώς την υπέρβαση αυτή. Το υπερκείμενο θεωρείται μη γραμμικό κείμενο σε αντίθεση με το βιβλίο που θεωρείται γραμμικό. Η γραμμικότητα του βιβλίου έγκειται στο γεγονός ότι ο αναγνώστης οφείλει να διαβάζει τη μία σελίδα (ή παράγραφο) μετά την άλλη προκειμένου να κατανοήσει το περιεχόμενό του, δίχως να του δίδεται η δυνατότητα να "πλοηγείται" ελεύθερα εντός αυτού. Ο αναγνώστης έτσι αναγκάζεται να υπακούσει στους περιορισμούς που επιβάλλει ο συγγραφέας και το βιβλίο ως μέσο. Το υπερκείμενο ως μέσο έρχεται να ξεπεράσει τους περιορισμούς αυτούς επιτρέποντας την ελεύθερη πλοήγηση του αναγνώστη. Η πλοήγηση επιτυγχάνεται με την χρήση υπερσυνδέσμων. Επειδή οι υπερσύνδεσμοι αποτελούν τον κύριο μηχανισμό απόκλισης από τη γραμμικότητα αποτελούν θεμελιώδη έννοια στο υπερκείμενο. Ως τρόπος οργάνωσης (μέσω διασύνδεσης) το υπερκείμενο συναντιέται κυρίως στο χώρο των υπολογιστών και της Πληροφορικής. Ο Παγκόσμιος Ιστός χτίστηκε πάνω στις ιδέες του υπερκειμένου και αποτελεί μία ενσάρκωση (υλοποίηση) τέτοιου τρόπου διασύνδεσης και οργάνωσης πληροφοριών .
Γραμμικό κείμενο (1) και υπερκείμενο (2). Το υπερκείμενο έρχεται να ξεπεράσει τους περιορισμούς του γραμμικού κειμένου επιτρέποντας ελεύθερη πλοήγηση του αναγνώστη. "Ελεύθερη" με την έννοια ότι ο ίδιος ο αναγνώστης καθορίζει πώς θα πλοηγηθεί (και θα διαβάσει) ένα βιβλίο κάτι που στο γραμμικό κείμενο καθορίζεται από το μέσο και τον συγγραφέα.
Ο όρος υπερκείμενο εισήχθη από τον Τεντ Νέλσον το 1965 στο έργο του Literary Machines ορίζοντάς το ως εξής:
By "hypertext" I mean nonsequential writing--text that branches and allows choice to the reader, best read at an interactive screen. As popularly conceived, this is a series of text chunks connected by links which offer the reader different pathways.
Ωστόσο, οι επιπτώσεις της υπέρβασης των περιορισμών αυτών δεν είναι αυτονόητες, ούτε τετριμμένες. Όπως ακριβώς η μετάβαση από τους παπύρους στο βιβλίο επέφερε αλλαγές στον τρόπο συγγραφής, ανάγνωσης και κατανόησης έτσι και η μετάβαση από το βιβλίο στο υπερκείμενο έχει επιπτώσεις σε ένα σύνολο καθιερωμένων και δεδομένων εννοιών οι οποίες απαιτούν επαναδιαπραγμάτευση. Για παράδειγμα, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ αναγνώστη και συγγραφέα η οποία στην περίπτωση του βιβλίου είναι πολύ σαφής και με την οποία ο άνθρωπος είναι εξοικειωμένος τα τελευταία 500 χρόνια, στην περίπτωση του υπερκειμένου αρχίζει και χάνεται σε σημείο να καταργηθεί. Όπως ακριβώς το τηλέφωνο αποτελεί επέκταση του ανθρώπινου αυτιού, τα κιάλια των ματιών και το σφυρί του χεριού, έτσι και το υπερκείμενο αποτελεί επέκταση της οργανωτικής ικανότητας του μυαλού. Ως μέσο, αποτελεί ένα νέο εργαλείο στην ανθρώπινη ανάγκη για διατύπωση, επικοινωνία και κατανόηση σκέψεων και ιδεών.
Η επέκταση του υπερκειμένου, προκειμένου να ενσωματωθούν τύποι πληροφοριών πέραν του κειμένου, όπως εικόνα, ήχος και βίντεο καλείται υπερμέσα. Επειδή το υπερκείμενο εστιάζει κυρίως στην διασύνδεση των πληροφοριών και δίδει λίγη προσοχή στο καθεαυτό περιεχόμενο, οι όροι "υπερκείμενο" και "υπερμέσα" θεωρούνται πολλές φορές ισοδύναμοι, παρ'ότι ο όρος υπερμέσο χρησιμοποιείται για τη διασύνδεση όχι μόνο κειμένου.
Ιστορία Υπερκειμένου
Αν και ο όρος υπερκείμενο πρωτοεμφανίζεται το 1965, οι ιδέες και οι προβληματισμοί που αποτέλεσαν τις βάσεις του εμφανίζονται νωρίτερα. Το 1945 ο Βάνεβαρ Μπους (Vannevar Bush), τότε σύμβουλος του Φραγκλίνου Ρούσβελτ πάνω σε θέματα τεχνολογίας και έρευνας, σε άρθρο του στο περιοδικό "Atlantic Monthly" με τίτλο As we may think περιγράφει την Memex, μια υποθετική μηχανή που επέτρεπε - μεταξύ άλλων - τη διασύνδεση της υπάρχουσας ανθρώπινης γνώσης και την εύκολη πλοήγησή της, δημιουργώντας την παγκόσμια εγκυκλοπαίδεια. Η δυνατότητα της μηχανής Memex να συσχετίζονται γνώσεις είναι εμπνευσμένη από τον συσχετιστικό τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου. Σήμερα, ο παγκόσμιος ιστός θεωρείται μία υλοποίηση της υποθετικής αυτής μηχανής.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
