.
Ωκεανογραφία ονομάζεται η επιστήμη η οποία ερευνά και μελετά τους ωκεανούς, τις θάλασσες και τις λίμνες, τον πυθμένα αυτών και τις ακτές που τα περιβάλλουν. Θεωρείται κλάδος της Γεωλογίας αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί διεπιστημονικό πεδίο συνεργασίας πολλών επιστημονικών και τεχνικών κλάδων. Με την Ωκεανογραφία συμπληρώνεται η μελέτη της υδρόγειας σφαίρας έναντι της γεωγραφίας που υπό στενή έννοια μελετά τις ηπείρους.
Κλάδοι - Συνεργασίες
Η Ωκεανογραφία, σχετικά σύγχρονη επιστήμη, εξετάζει αφενός τη διαμόρφωση των μεγάλων ωκεάνιων λεκανών αλλά και όλων των θαλασσών και αφετέρου τις φυσικές και χημικές ιδιότητες, τα συντελούμενα φαινόμενα που συμβαίνουν στους χώρους αυτούς καθώς επίσης και τη μεγάλη ποικιλία των εμβίων όντων που ζούν σ΄ αυτούς, τα καλούμενα με τον γενικό όρο "υδρόβια".
Ανάλογα με το βάθος τους οι θάλασσες διακρίνονται σε δυο κύριες περιοχές: στην παράκτια υφαλοκρηπίδα με βάθη έως 200 m και στον βαθύ ωκεάνειο πυθμένα. Συνήθως από τον τελευταίο διαφοροποιείται η μεσοωκεάνεια ράχη. Ο διαχωρισμός ανάμεσα στις δυο ζώνες είναι σχεδόν πάντα σαφής και αρκετά απότομος, για λόγους που ερμηνεύει η θεωρία των τεκτονικών πλακών. Στην βιολογική ωκεανογραφία ο ωκεάνιος χώρος διακρίνεται σε δύο κύριες ζώνες την επιφανειακή ζώνη που φθάνει σε βάθος μέχρι τα 200–250 m όπου και φθάνουν οι ακτίνες του ήλιου, και την υπ΄ αυτήν αβυσσαία ζώνη που περιλαμβάνει όλο το υπόλοιπο σε βάθος και έκταση τμήμα του χώρου αυτού. Επομένως στο μεγαλύτερο μέρος της υφαλοκρηπίδας ο πυθμένας ανήκει στην επιφανειακή ζώνη.
Η Ωκεανογραφία διακρίνεται σε τέσσερεις βασικούς κλάδους:
Στη Φυσική ωκεανογραφία που ασχολείται με την καταγραφή της θερμοκρασίας και αλατότητας των υδάτων, τα ρεύματα, τις παλίρροιες και τον κυματισμό. Ειδικοί κλάδοι ασχολούνται με την διάδοση ηχητικών κυμάτων, φωτός και ραδιοηλεκτρικών κυμάτων στο θαλάσσιο περιβάλλον και έχουν αναπτυχθεί λόγω της μεγάλης σημασίας των φαινομένων αυτών στις ναυτικές πολεμικές επιχειρήσεις.
Στη Χημική ωκεανογραφία, δηλαδή στη μελέτη της χημικής συμπεριφοράς των θαλασσίων υδάτων και την αλληλεπίδραση τους με την ατμόσφαιρα. Συνήθως οι καταγραφές των χημικών χαρακτηριστικών των θαλασσίων υδάτων διεξάγονται παράλληλα με αυτές της φυσικής ωκεανογραφίας. Η χημική ωκεανογραφία επίσης μας παρέχει πληροφορίες σχετικά με τη ρύπανση των θαλασσών από ανθρώπινες δραστηριότητες.
Στην Γεωλογική ωκεανογραφία, δηλαδή τη μελέτη της γεωλογίας και ορυκτολογίας του θαλάσσιου πυθμένα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τεκτονική γεωλογία των πυθμένων των ωκεανών και η μελέτη της ηφαιστειακής δραστηριότητος στα μεγάλα βάθη.
Στη Βιολογική ωκεανογραφία ή Υδροβιολογία. Αυτή έχει αποκτήσει μεγάλο ενδιαφέρον λόγω της συνεισφοράς της στη συστηματική ωκεάνειο αλιεία, που αποτελεί πηγή πλούτου για πολλές χώρες. Ο κλάδος γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση μετά την επινόηση της αυτόνομης καταδυτικής συσκευής από τον Ζάκ Υβ Κουστώ το 1943, που επιτρέπει την παρακολούθηση των θαλάσσιων οργανισμών στο φυσικό τους περιβάλλον.
Υδρογραφικός χάρτης του Βρετανικού Ναυαρχείου για την περιοχή Στενού Καφηρέα - Ν. Άνδρου (1844)
Ορισμένοι συγγραφείς ομαδοποιούν τις διάφορες εφαρμογές της ωκεανογραφίας στην επίλυση συγκεκριμένων πρακτικών προβλημάτων στην Εφαρμοσμένη ωκεανογραφία. Ο κλάδος συνεχώς επεκτείνεται καθώς συνεχώς εμφανίζονται νέες εμπορικές και στρατιωτικές εφαρμογές.
Με τον ειδικότερο όρο Υδρογραφία σήμερα χαρακτηρίζεται η συστηματική εργασία που περιλαμβάνει γεωδαιτικές αποτυπώσεις, βαθυμετρήσεις και μετρήσεις παλιρροιών και ρευμάτων με έμφαση στην παραγωγή δημοσιεύσεων χρήσιμων για την ναυσιπλοΐα. Το μεγαλύτερο μέρος των υδρογραφικών εργασιών διεξάγεται σε παράκτιες ζώνες και σε αβαθή ύδατα, τα οποία αποτελούν κινδύνους για την ναυσιπλοΐα.
Είναι εμφανές ότι η Ωκεανογραφία αποτελεί διεπιστημονική δραστηριότητα, στην οποία εμπίπτουν αντικείμενα έρευνας άρκετών επιστημών και τεχνολογικών κλάδων, όπως η Υδρογραφία, η Γεωλογία, η Βιολογία (Ζωολογία και Βοτανική), η Φυσική, η Χημεία, η Γεωδαισία, η Χαρτογραφία κ.ά. Επίσης υπάρχει σημαντική σύνδεση με την Μετεωρολογία και την Κλιματολογία.
Τεχνικά Μέσα
Πλωτός σημαντήρας με ωκεανογραφικούς αισθητήρες.
Η Ωκεανογραφία χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία τεχνικών μέσων, τα οποία περιλαμβάνουν:
Ειδικά πλοία, είτε εκ κατασκευής είτε εκ μετατροπής μεγάλων αλιευτικών. Χαρακτηρίζονται ως Ωκεανογραφικά, Υδρογραφικά ή Ερευνητικά. Αυτά διαθέτουν ενδιαιτήσεις για πρόσθετο επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό, χώρους για εργαστήρια, βαρούλκα, ειδικό εξοπλισμό αποστολής κλπ.
Μισθωμένα σκάφη (συνήθως αλιευτικά) και ακάτους.
Υποβρύχια, επανδρωμένα και μη.
Βαθυσκάφη.
Λοιπά πλωτά μέσα, σημαντήρες, εξέδρες.
Όργανα μετρήσεων πεδίου (θερμογράφοι, sonar πλευρικής σάρωσης, ηχοβολιστικά βυθόμετρα, παλιρροιογράφοι κλπ)
Τοπογραφικά όργανα και συστήματα προσδιορισμού θέσης (π.χ. GPS).
Εργαστηριακό εξοπλισμό (εργαστήρια φυσικών και χημικών μετρήσεων σε δείγματα, εργαστήρια βιολογίας).
Καταδυτικός εξοπλισμός, ιδιαίτερα χρήσιμος στην Υδροβιολογία.
Υποβρύχιες φωτογραφικές μηχανές και μηχανές εικονοληψίας.
Σημαντική είναι η χρήση κατά τις τελευταίες δεκαετίες της δορυφορικής τηλεπισκόπησης και των Γεωγραφικών Πληροφορικών Συστημάτων (GIS).
Η Ωκεανογραφία στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα με την επιστήμη της Ωκεανογραφίας και τις συναφείς επιστήμες και δραστηριότητες ασχολούνται:
Η Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού. Επικεντρώνεται στις υδρογραφικές και χαρτογραφικές εργασίες. Είναι υπεύθυνη για την έκδοση των επίσημων Ελληνικών Ναυτικών Χαρτών και συναφών εκδόσεων (Φαροδείκτης, Πλοηγοί) και των Αγγελιών προς Ναυτιλομένους. Διαθέτει τρία υδρογραφικά-ωκεανογραφικά πλοία, τα Υ/Γ-Ω/Γ Ναυτίλος, Υ/Γ-Ω/Γ Πυθέας, Υ/Γ Στράβων και την Υδρογραφική Άκατο-14.[1] Επίσης συλλέγει και διανέμει στο Αρχηγείο Στόλου ειδικά ωκεανογραφικά δεδομένα που απαιτούνται για τις ναυτικές επιχειρήσεις.
Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), με έμφαση στη Βιολογική Ωκεανογραφία. Το ΕΛΚΕΘΕ προήλθε από συγχώνευση του Εθνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΚΘΕ) και του Ινστιτούτου Θαλασσίας Βιολογίας Κρήτης (ΙΘΑΒΙΚ). Διαθέτει τα ερευνητικά πλοία Αιγαίο και Φιλία και το υποβρύχιο Θέτις.[2]. Πρόσφατα εξέδωσε και τον Άτλαντα ανέμου και κύματος των ελληνικών θαλασσών.[3]
Εργαστηριακές μονάδες και ερευνητικά προγράμματα διαφόρων πανεπιστημιακών και πολυτεχνικών σχολών.[4]
Παραπομπές
Ιστότοπος Υδρογραφικής Υπηρεσίας Π.Ν.
Ιστότοπος Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών
(Συλλογικό έργο) (2008). Άτλαντας ανέμου και κύματος των ελληνικών θαλασσών. Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών. ISBN 960-86651-9-1.
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο: Οδηγός διαπανεπιστημιακού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών με τίτλο: "Ναυτική και θαλάσσια τεχνολογία και επιστήμη"
Βιβλιογραφία
Λεοντάρης, Σ. Ν. (1995). Εισαγωγή στην Ωκεανογραφία. Αθήνα: Εκδόσεις Συμμετρία. Έμφαση στην Γεωλογική Ωκεανογραφία.
Βλαχάκης, Γ. (1999). Η Ωκεανογραφία στην Ελλάδα, 18ος - 20ος αιώνας. Εκδόσεις Ίων. ISBN 960-405-961-0.
Σακελαρίδου, Φ. Λ. (2007). Ωκεανογραφία. Αθήνα: Εκδόσεις Αθ. Σταμούλης. ISBN 978-960-351-695-8. Έμφαση στην Χημική Ωκεανογραφία.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
