.
Οι πελυκόσαυροι ήταν πρωτόγονα Συναψιδωτά του ύστερου παλαιοζωϊκού αιώνα. Εμφανίστηκαν στην ύστερη Λιθανθρακοφόρο και έφτασαν στην ακμή τους στην αρχή της Πέρμιας περιόδου, παραμένοντας τα κυρίαρχα χερσαία ζώα για περίπου 40 εκατομμύρια χρόνια. Από αυτούς εξελίχθηκαν τα Θηριαψιδωτά, οι πρόγονοι των Θηλαστικών.
Χαρακτηριστικά
Κρανία πελυκόσαυρων: 1. σφηνακόδοντας, 2. οφιακόδοντας, 3 κασεειδής.
Οι πελυκόσαυροι είχαν ερπετόμορφα χαρακτηριστικά: το σώμα τους ήταν συνήθως μακρύ με ουρά και περπατούσαν με τα πόδια στραμμένα προς τα έξω και την κοιλιά κοντά στο έδαφος. Δεν είχαν φολίδες. Τα απολιθώματα δείχνουν πως μέρος του σώματώς τους ήταν γυμνό όμως η κοιλιά καλυπτόταν από κερατοειδής φολίδες όπως αυτές που έχουν οι κροκοδείλοι αλλά και τα πουλιά στα πόδια. Κάποια από τα μεγαλύτερα είδη όπως ο διμετρόδοντας και ο εδαφόσαυρος είχαν στην πλάτη ψηλό "ιστίο" που βοηθούσε ίσως στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματός.
Οι πελυκόσαυροι φαίνεται να είναι μία ομάδα συναψιδωτών που έχει άμεση προγονική σχέση με τα θηλάστικά καθώς εξέλιξαν σχετική εξειδίκευση δοντιών και οστέινη υπερώα.
Συστηματική
Εοθυρίς
Κοτυλόρυγχος, ένα κασεασαύριο
Βαράνωψ
Οφιακόδοντας
Εδαφόσαυρος
Απτόδοντας
Διμετρόδοντας
Παραδοσιακή ταξινόμηση
Τα πελικοσαύρια (Pelycosauria) είναι παραφυλετικός κλάδος καθώς δεν περιλαμβάνει τα θηριαψιδωτά και έτσι δεν χρησιμοποιείται πια. Στα ευπελυκοσαύρια, πρωην υποκατηγορία των πελυκοσαυρίων, ανήκουν οι περισσότεροι πελυκόσαυροι όπως και τα θηριαψιδωτά μαζί με τα θηλαστικά. Είναι μία μονοφυλετική ομάδα. Τα κασεασαύρια δεν έχουν αφήσει απογόνους. Στην παραδοσιακή ταξινόμηση, η οποία δεν φυλογενετική, η τάξη "πελυκοσαύρια" αναλύεται ως εξής:
Τάξη Πελυκοσαύρια (Pelicosauria)
Υπόταξη Κασεασαύρια (Caseasauria)
Οικογένεια Κασείδες (Caseidae)
Οικογένεια Εοθηριδίδες (Eothyrididae)
Υπόταξη Ευπελυκοσαύρια (Eupelycosauria)
Οικογένεια Εδαφοσαυρίδες (Edaphosauridae)
Οικογένεια Απτοδοντίδες (Haptodontidae)
Οικογένεια Λουπεοσαυρίδες (Lupeosauridae)
Οικογένεια Οφιακοδοντίδες (Ophiacodontidae)
Οικογένεια Σφηνακοδοντίδες (Sphenacodontidae)
Οικογένεια Βαρανοψίδες (Varanopseidae)
Φυλογενετική ταξινόμηση
Φυλογενετικά δεν υπάρχει τάξο "Πελικοσαύρια", οι πελικόσαυροι είναι απλά μια ομάδα πρώιμων συναψιδωτών που οδήγησαν στα θηριαψιδωτά. Το παρακάτω κλαδόγραμμα δείχνει την εξελικτική τους πορεία:
| Συναψιδωτά |
|
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
