Νουκλεοτίδιο

 

 

.

Τα νουκλεοτίδια είναι οργανικές ενώσεις, σύνθετα οργανικά μόρια, που σχηματίζουν τη βασική μονάδα των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA). Αυτά αποτελούνται από 3 διαφορετικά επιμέρους μόρια που συνδέονται μεταξύ τους με ομοιοπολικό δεσμό: συχνότερα μιας "πεντόζης", σάκχαρο με 5 άτομα άνθρακα, (ριβόζη ή δεσοξυριβόζη με ένα άτομο οξυγόνου λιγότερο), ενός μορίου φωσφορικού οξέος και μιας οργανικής αζωτούχου βάσης του τύπου πουρίνης ή τύπου πυριμιδίνης. Τα τρία αυτά μέρη ενώνονται με δύο αντιδράσεις συμπύκνωσης ανάμεσα στον 1 άνθρακα σακχάρου και μιας βάσης σχηματίζοντας έτσι ένα νουκλεοσίδιο και δύο 5-άνθρακα σακχάρου και φωσφορικής ομάδας. (Σημειώνεται πως κάθε άτομο άνθρακα αριθμείται: 1, 2, κ.λπ.).

Στα πιο συχνα απαντώμενα νουκλεοτίδια η βάση είναι ένα παράγωγο της πουρίνης ή της πυριμιδίνης. Τα νουκλεοτίδια αποτελούν τις δομικές μονάδες των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA), όταν 3 ή περισσότερα ενώνονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν ένα νουκλεϊκό οξύ.

Τα νουκλεϊκά οξέα που έχουν ως βάση την πεντόζη δεσοξυριβόζη ή δεοξυριβόζη (εξ ου και δε(σ)οξυριβονουκλεοτίδια), ονομάζονται DNA, (προφέρεται "ντι-εν-έι"), και αυτά που έχουν ως βάση την πεντόζη ριβόζη, (τα ριβονουκλεοτίδια), ονομάζονται RNA, (προφέρεται αρ-εν-έι). Συνεπώς δύο είναι τα κύρια είδη νουκλεοτιδίων: τα δε(σ)οξυριβονουκλεοτίδια και τα ριβονουκλεοτίδια.

Στα δε(σ)οξυριβονουκλεοτίδια σταθερό τμήμα τους είναι η πεντόζη δε(σ)οξυριβόζη και το μόριο του φωσφορικού οξέος, ενώ το μεταβλητό μέρος είναι μια από τις αζωτούχες βάσεις (αδενίνη, θυμίνη, κυτοσίνη, ή γουανίνη). Στα ριβονουκλεοτίδια σταθερό τμήμα τους είναι η πεντόζη ριβόζη και το μόριο του φωσφορικού οξέος, ενώ το μεταβλητό μέρος τους είναι μία από τις 4 αζωτούχες βάσεις: αδενίνη, ουρακίλη, κυτοσίνη και γουανίνη.
Η δομική διαφορά μεταξύ των δε(σ)οξυριβονουκλεοτιδίων και ριβονουκλεοτιδίων συνοψίζεται αφενός στη πεντόζη που περιέχουν, τα πρώτα τη δεσοξυριβόζη και τα δεύτερα τη ριβόζη, και αφετέρου ότι η αζωτούχος βάση θυμίνη βρίσκεται στα πρώτα ενώ η ουρακίλη στα δεύτερα. Οι υπόλοιπες αζωτούχες βάσεις είναι κοινές.

Οι αζωτούχες βάσεις των νουκλεοτιδίων: η αδενίνη και η γουανίνη ανήκουν στις πουρίνες, και η θυμίνη ή κυτοσίνη και η ουρακίλη ανήκουν στις πυριμιδίνες. Εξ αυτών η αδενίνη, η γουανίνη και η κυτοσίνη απαντώνται και στα δύο είδη νουκλεϊνικών οξέων (DNA και RNA). Ενώ αντίθετα η θυμίνη υπάρχει μόνο στο DNA, και η ουρακίλη μόνο στο RNA.
Τέλος τα μόρια του φωσφορικού οξέος είναι ίδια σε όλα τα νουκλεοτίδια. Βέβαια στο σχηματισμό των νουκλεϊκών οξέων λαμβάνουν μέρος και άλλοι παράγοντες όπως το συνένζυμο-Α, το FAD και το NADP (nicotinamide adenine dinucleotide phosphate).

Τα νουκλεοτίδια σχηματίζουν τις αλυσίδες πολυνουκλεοτιδίων.

Στη Βιολογία τα νουκλεοτίδια κατέχουν πολύ σημαντικό ρόλο, ειδικά στον μεταβολισμό, καθώς και στην κυτταρική επικοινωνία.

Τα δομικά συστατικά των πιο κοινών νουκλεοτιδίων 1 Νουκλεοτίδια
2 Δεοξυνουκλεοτίδια
3 Δείτε επίσης

Νουκλεοτίδια

Μονοφωσφορική αδενοσίνη AMP	Διφωσφορική αδενοσίνη ADP	Τριφωσφορική αδενοσίνη ATP
Μονοφωσφορική γουανοσίνη GMP	Διφωσφορική γουανοσίνη GDP	Τριφωσφορική γουανοσίνη GTP
Μονοφωσφορική θυμιδίνη TMP	Διφωσφορική θυμιδίνη TDP	Τριφωσφορική θυμιδίνη TTP
Μονοφωσφορική ουριδίνη UMP	Διφωσφορική ουριδίνη UDP	Τριφωσφορική ουριδίνη UTP
Μονοφωσφορική κυτιδίνη CMP	Διφωσφορική κυτιδίνη CDP	Τριφωσφορική κυτιδίνη CTP

Δεοξυνουκλεοτίδια

Μονοφωσφορική δεοξυαδενοσίνη dAMP	Διφωσφορική δεοξυαδενοσίνη dADP	Τριφωσφορική δεοξυαδενοσίνη dATP
Μονοφωσφορική δεοξυγουανοσίνη dGMP	Διφωσφορική δεοξυγουανοσίνη dGDP	Τριφωσφορική δεοξυγουανοσίνη dGTP
Μονοφωσφορική δεοξυθυμιδίνη dTMP	Διφωσφορική δεοξυθυμιδίνη dTDP	Τριφωσφορική δεοξυθυμιδίνη dTTP
Μονοφωσφορική δεοξυουριδίνη dUMP	Διφωσφορική δεοξυουριδίνη dUDP	Τριφωσφορική δεοξυουριδίνη dUTP
Μονοφωσφορική δεοξυκυτιδίνη dCMP	Διφωσφορική δεοξυκυτιδίνη dCDP	Τριφωσφορική δεοξυκυτιδίνη dCTP

Δείτε επίσης

Γονίδιο
Γενετική

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Abbreviations and Symbols for Nucleic Acids, Polynucleotides and their Constituents (IUPAC)
Provisional Recommendations 2004 (IUPAC)
Chemistry explanation of nucleotide structure

Εγκυκλοπαίδεια Βιολογίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License