.
Γενικά στη Βιολογία και ειδικότερα στη Ζωολογία με τον όρο μετανάστευση χαρακτηρίζεται μια ουσιώδη βιολογική λειτουργία κυκλικής μετακίνησης σταθερής περιοδικότητας, που πραγματοποιούν ορισμένα είδη ζώων (ασπόνδυλα, έντομα, ψάρια, θηλαστικά, αμφίβια και πτηνά), δηλαδή μετακινήσεις σε ετήσιο ρυθμό μεταξύ εποχικών περιόδων.
Κύριο χαρακτηριστικό της μετανάστευσης των ζώων είναι η σταθερή περιοδικότητά της όπου η κυκλική μετακίνηση γίνεται ακολουθώντας είτε ίδιο δρομολόγιο είτε διαφορετικό από το σημείο εκκίνησης. Συχνά η μετανάστευση προσφέρει στους ζωικούς πληθυσμούς αποφυγή αντίξοων κλιματικών συνθηκών, ανταγωνισμού ή θήρευσης. Όμως μπορεί και να οδηγήσει στην έκλειψη. Πιστεύεται ότι όλα τα ζώα είναι λίγο ως πολύ μεταναστευτικά, καθώς τριγυρίζουν με σκοπό να εγκαθιδρύσουν μια οικεία περιοχή. Αν οι περιπλανήσεις αποκαλύψουν διαφορά ως προς την αναπαραγωγική επιτυχία στις διάφορες βιοκατοικίες, η μετακίνηση λαμβάνει μόνιμο περιοδικό χαρακτήρα καθώς δρα η φυσική επιλογή. Η μετανάστευση μεταβάλλει τη γενετική δεξαμενή των πληθυσμών. Παρ' όλα αυτά σύμφωνα με τη θεωρία Good, η μετανάστευση φυτών λόγω κλιματικών μεταβολών δεν προκαλεί αναγκαστικά εξελικτικές αλλαγές αλλά το εύρος ανοχής του είδους μπορεί να μετατοπίζεται χωρίς να αλλάζει η διαφορά μεταξύ των ακραίων τιμών.
Στα φυτά η ταχύτητα και το εύρος της μετανάστευσης εξαρτάται από τους εξής παράγοντες:
ρυθμός φύτρωσης
μέθοδος και ταχύτητα αναπαραγωγής (για παράδειγμα η αναπαραγωγή με ελαφριά φαγώσιμα σπέρματα προσφέρει μεγάλη δυνατότητα διασποράς)
εύρος ανοχής
ανταγωνισμός
ανθρώπινη δραστηριότητα
Τα είδη με συνεχείς κατανομές (που δε παρουσιάζουν σημαντικά διάκενα) χωρίζονται σε:
Κοσμοπολίτικα: απαντώνται σε όλη την υφήλιο και έχουν μεγάλα εύρη ανοχής.
Παντροπικά: κατανέμονται ανάμεσα στους τροπικούς όπως ο φοίνικας
Περιπολικά
Περιαρκτικά
Οι ασυνεχείς κατανομές χωρίζονται σε:
διάχυτες: πολλές μικρές διασκορπισμένες κατανομές
αμφιμερείς: δυο ξεχωριστές κατανομές στο ίδιο ημισφαίριο
αμφιπολικές: δυο ξεχωριστές κατανομές σε διαφορετικά ημισφαίρια
υψομετρικές
Περιοδικές Μεταναστεύσεις
Κύριες μεταναστευτικές διαδρομές πουλιών.
Η πεταλούδα Vanessa cardui.
Κύριο λήμμα: Μετανάστευση πτηνών
Πληθώρα ευρωπαϊκών πουλιών διαχειμάζει σε νότιες περιοχές και το καλοκαίρι επιστρέφει στη βόρεια Ευρώπη για να αναπαραχθεί. Κάθε είδος ακολουθεί συγκεκριμένες διαδρομές. Τα κυριότερα βιοχημικά αίτια που πυροδοτούν τη μετανάστευση είναι ο φωτοπεριοδισμός και ο θερμοπεριοδισμός. Τα πουλιά διαθέτουν καλή οπτική μνήμη και θεωρούνται ικανά να ακολουθήσουν τη μετατόπιση του ήλιου και των αστεριών στον ουράνιο θόλο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι χρησιμοποιούν ακόμα και το μαγνητικό πεδίο της γης ως όργανο πλοήγησης.
Οι βίσωνες της βόρειας Αμερικής συνήθιζαν να μεταναστεύουν σε άξονα βορά - νότου μήκους 400 χλμ. προς αναζήτηση τροφής και για αναπαραγωγή, ακολουθώντας αυστηρές διαδρομές και χρόνους. Οι άποικοι του νέου κόσμου εξάντλησαν τους πληθυσμούς.
Οι φάλαινες μετακινούνται σε σταθερές πορείες ανάμεσα στις περιοχές σίτισης των πολικών θαλασσών και τις περιοχές αναπαραγωγής των τροπικών.
Το είδος πεταλούδας Vanessa cardui αναπαράγεται την άνοιξη στη Σαχάρα, τα νεογέννητα ταξιδεύουν μέχρι την κεντρική Ευρώπη, αναπαράγονται το καλοκαίρι και τα νεογέννητά τους ταξιδεύουν το φθινόπωρο πίσω στη Σαχάρα.
Ο σολομός του Ατλαντικού αναπαράγεται στα ποτάμια. Τα νεογέννητα μετά από 2-5 χρόνια αφού γεννηθούν, ταξιδεύουν προς τη θάλασσα και ζουν εκεί 5 χρόνια για να γυρίσουν ξανά στα ποτάμια, να αναπαραχθούν και τα περισσότερα να πεθάνουν εκεί. Οι σολομοί διαθέτουν εξαιρετική όσφρηση.
Μόνιμες Διηπειρωτικές Μεταναστεύσεις
Η βακτριανή καμήλα.
Οι μόνιμες μεταναστεύσεις των τελευταίων 100 εκ. ετών ευθύνονται για τις σημερινές γεωγραφικές κατανομές των ειδών. Όταν σε διαφορετικές ηπείρους απαντώνται παρόμοια είδη, η ματανάστευση θεωρείται ότι έχει γίνει πρόσφατα. Ιδιαίτερα κατά μήκος των μεταναστευτικών διαδρομών η περασμάτων τα είδη παρουσιάζουν έντονες ομοιότητες.
Με την υποχώρηση των τελευταίων παγετώνων αποκαλύφθηκε ο Βερίγγειος πορθμός μεταξύ Ευρασίας και Αλάσκας. Η σημερινή βακτριανή καμήλα της βόρειας Ευρασίας πριν 8000 χρόνια διέσχισε τον πορθμό και εγκαταστάθηκε με επιτυχία. Στην αρχή της Πλειστόκαινου (2 εκ. χρόνια πριν - 11000 χρόνια πριν) μαμούθ διέσχισαν επίσης τον πορθμό προς τη βόρεια Αμερική και σταδιακά προσαρμόστηκαν στις εύκρατες συνθήκες. Μέχρι τα τέλη της Πλειστόκαινου όλοι αυτοί οι πληθυσμοί είχαν εξαφανιστεί.
Η χερσαία σύνδεση βόρειας - νότιας Αμερικής δεν υπήρχε πριν τις αρχές της Πλειστόκαινου. Διάφορα είδη όπως το αρμαντίλο, ο τάπιρος και ο βραδύπους μετανάστευσαν μόνιμα.
Αναφορές
J.C. Emberlin: Εισαγωγή στην οικολογία, Εκδόσεις "Τυπωθήτω", 1983.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
