.
Τα Γρυλοβλαττοειδή (Grylloblattodea με συνώνυμο Grylloblattaria, Grylloblattidea και Notoptera ) αποτελούν μια μικρή τάξη ημιμετάβολων εντόμων που σήμερα περιλαμβάνει μόνο μία οικογένεια με παγκοσμίως πέντε γένη και 25 είδη. Στην Ευρώπη η τάξη αυτή δεν εκπροσωπείται από κανένα είδος. Από απολιθώματα όμως είναι γνωστά περίπου 300 είδη. Η τάξη θεωρείται πρόγονος των τάξεων Πλεκόπτερα και Εμβιόπτερα, πιθανόν και άλλων τάξεων.
| Γρυλοβλαττοειδή Grylloblattodea Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων: 310–0Ma Άνω Λιθανθρακοφόρος - Σήμερα |
||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||
|
Μορφολογικά χαρακτηριστικά
Τα σημερινά είδη έχουν επίμηκες σώμα με μορφή ενδιάμεση των σωμάτων των γρύλων (Gryllidae) και των κατσαρίδων (Blattodea). Για αυτό το λόγο η τάξη πήρε το όνομά "Grylloblattodea". Τα ακμαία αποκτούν μήκος 18 μέχρι 35 χιλιοστομέτρων.
Το κεφάλι είναι κοντό. Οι οφθαλμοί είναι μικροί ή λείπουν. Οι νηματοειδείς κεραίες αποτελούνται από 28 μέχρι 50 μέρη. Τα στοματικά μόρια είναι μασητικού τύπου.
Τα τρία θωρακικά μεταμερή έχουν περίπου την ίδια μορφή. Τα πόδια είναι βαδιστικού τύπου, όλοι οι ταρσοί είναι πενταμερείς. Τα έντομα αυτά κατατάσσονται στα Πτερυγωτά, είναι όμως άπτερα.
Η κοιλία αποτελείται από δέκα ουρομερή και καταλήγει σε ένα ζεύγος κερκιδίων (ή κέρκων, cerci). Το θηλυκό έχει επιμήκη ωοθέτη, τα εξωτερικά αρσενικά γεννητικά όργανα είναι ασύμμετρα. Οι νύμφες μοιάζουν πολύ στα ενήλικα, κατά κανόνα, όμως, το καφέ χρώμα των ενηλίκων είναι πιο ανοιχτό στης νύμφες.
Γεωγραφική εξάπλωση και οικότοπος
Τα σημερινά είδη συναντούμε σε περιοχές με χαμηλή θερμοκρασία. Λ.χ. η Grylloblatta campodeiformis προτιμά θερμοκρασία 3,7 βαθμών Κελσίου και αντέχει θερμοκρασίες από -6 μέχρι 27 βαθμούς. Τα είδη ζουν πάνω ή μέσα στο έδαφος, σε ρωγμές του χώμα ή πετρών (αγγλικά: rock-crawlers, ice-crawlers) σε υψόμετρα 200 μέχρι 3.200 μέτρα στη Σιβηρία, βορειοανατολική Κίνα, Κορέα, Ιαπωνία, ΗΠΑ και Καναδά.
Βιολογία
Τα γρυλοβλαττοειδή δραστηριοποιούνται μέρα και νύχτα. Ζουν μονάχα ή ως ζεύγη. Τα ενήλικα τρέφονται από έντομα και άλλα αρθρόποδα, παρατηρούνται και θηλυκά που τρώνε το ταίρι τους. Οι νύμφες είναι παμφάγες, μπορούν όμως να νηστεύουν μερικούς μήνες. Κατά τις ζεστές περιόδους αποτραβιούνται βαθιά στο χώμα, το χειμώνα δραστηριοποιούνται κάτω από το χιόνι.
Κατά το ζευγάρωμα τα αρσενικά αντιμετωπίζουν τα θηλυκά και τα δυο αγγίζονται με τις κεραίες. Μετά το θηλυκό φεύγει, ενώ το αρσενικό το ακολουθεί, το αρπάζει και το καβαλικεύει. Πάντοτε στην δεξιά πλευρά λυγίζει την άκρη της κοιλιάς στην κάτω πλευρά της κοιλιάς του θηλυκού εξ αιτίας της ασυμμετρίας των εξωτερικών γεννητικών οργάνων του. Η σύζευξη μπορεί να επικρατεί μέχρι τέσσερις ώρες. Στο είδος Galloisiana nipponensis η ωοτοκία πραγματοποιείται 10 - 50 μέρες μετά την σύζευξη. Τα 50 - 150 αυγά τοποθετούνται στο χώμα, κάτω από πέτρες ή μέσα σε σάπιο ξύλο. Έχει περίπου 8 νυμφικά στάδια και για την ανάπτυξη σε ενήλικο χρειάζονται δυο με τρία χρόνια. Τα αυγά μπορούν να εκδηλώνουν διάπαυση διαρκείας μέχρι τριών χρόνων. Η όλη μεταβολή στο ενήλικο μπορεί να φτάσει τα επτά χρόνια.
Εξέλιξη και ταξινόμηση
Από την Πάνω Λιθανθρακοφόρο περίοδο μέχρι την Κάτω Κρητιδική περίοδο είναι γνωστά περίπου 300 είδη, κυρίως στην Πέρμια περίοδο τα Γρυλοβλαττοειδή αποτελούσαν σημαντικό μέρος των εντόμων της περιόδου αυτής. Τα είδη τότε είχαν πτέρυγες.[1] Μέχρι το 1913 οι ειδικοί πίστεψαν, πως η τάξη εξαφανίστηκε. Μόνο το 1913 ο Καναδός Edmund Murton Walker ανεύρε τον πρώτο ζωντανό εκπρόσωπο της τάξης. Όλα τα σημερινά είδη θεωρούνται ζωντανά απολιθώματα (living fossils) και απαντώνται σε απομονωμένες περιοχές.
Σχετικά με το σύνολο των μορφολογικών χαρακτήρων τα πλεκόπτερα και τα Εμβιόπτερα στη μία πλευρά και τα Γρυλοβλαττοειδή στην άλλη πλευρά είχαν άμεσα τους ίδιους προγόνους. Σύμφωνα με μια εξέταση DNA σε μια συλλογή εντόμων διάφορων ταξών (χωρίς πλεκόπτερα και εμβιόπτερα) και τα Μαντώδη, τα Βλαττοειδή, και τα Ισόπτερα εξελίχθηκαν από τους αμέσους προγόνους των Γρυλοβλαττοειδών, όχι όμως τα Ορθόπτερα, τα Δερμάπτερα, τα Ημίπτερα και τα Φασματώδη.[2] Σύμφωνα με άλλες υπόψεις η πιο συγγενή τάξη των Γρυλοβλαττοειδών είναι τα Δερμάπτερα. Όλες αυτές οι τάξεις κατάγονται από τα Πρωτορθόπτερα (orthopteroid orders).
Πηγές
"'Gillott'" Entomology Third Edition Springer ISBN 1-4020-3182-3
Grzimek's Animal Life Encyclopedia Vol. 3 Thomson Gale ISBN 0-7876-5779-4
Αναφορές
"NEW DATA ON PALEOZOIC GRYLLOBLATTID INSECTS (NEOPTERA)", O. BÉTHOUX, A. NEL, J. LAPEYRIE, and G. GAND, Journal of Paleontology January 2005 : Vol. 79, Issue 1, pg(s) 125-138
"Molecular Phylogeny of Orthopteroid Insects based on the Mitochondrial Cytochrome Oxidase II Gene", Kiyoto Maekawa, Osamu Kitade, Tadao Matsumoto, Zoological Science February 1999 : Vol. 16, Issue 1, pg(s) 175-184
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
