.
Έκδυση (ecdysis) γενικά σημαίνει η απόρριψη του καλύμματος. Στη Βιολογία ιδιαίτερα με τον όρο έκδυση εννοείται η ανανέωση, η μάλλον απότομη απόρριψη του καλυπτήριου συστήματος και των παραγώγων του, που παρατηρείται περιοδικά σε πολλά είδη ζώων όπως π.χ. σε θηλαστικά, πτηνά, ερπετά, αρθρόποδα, σκώληκες κ.λπ.
Η έκδυση αυτών είναι συνήθως συνυφασμένη με την ανάπτυξη, και εξαρτάται από οργανικούς παράγοντες. Ειδικότερα:
στα ερπετά, η αποβολή του παλαιού δέρματος και η αποκάλυψη ενός νέου.
στα αρθρόποδα, η αλλαγή του εξωσκελετού
Μερικοί χρησιμοποιούν με τον όρο έκδυση όλη τη διαδικασία από τις πρώτες προετοιμασίες μέχρι τη σκλήρυνση του καινούργιου περιβλήματος, άλλοι μόνο τη φάση της απορρίψεως η οποία είναι και η ορθότερη. Γενικά η όλη διαδικασία της έκδυσης γίνεται συνήθως στο στάδιο λίγο πριν την ενηλικίωση, εξαιτίας της ορμόνης έκδυσης (moulting hormone).
Στα αρθρόποδα
Έκδυση [λιβελούλη]ς
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Λίγο μετά τη ρήξη του παλιού καλύμματος | Πρέπει να μείνει σ´αυτή τη στάση μέχρι να σκληραίνουν τα πόδια | Τα φτερά είναι ακόμα πολύ μικρά | Για το φούσκωμα των φτερών χρειάζεται πολύς καιρός | Εάν η νύμφη δεν βρίσκεται σε κατάλληλο μέρος, τα φτερά δεν μπορούν να αποκτήσουν το ορθό μέγεθος | Τα φτερά δεν πρέπει να σκληραίνουν πριν αποκτήσουν το πλήρες μέγεθός τους | Τα χρώματα φαίνονται μετά από μερικές μέρες | |
 |
| Το ενηλίκο, που έγινε |
Τα έντομα μεγαλώνουν με είσοδο αέρα στον οποίο το νέο δέρμα σκληραίνει. Κάθε στάδιο νύμφης χαρακτηρίζεται ως "instar". Έτσι το πρώτο "ινστάρ" τελειώνει με την πρώτη έκδυση, και το δεύτερο με τη δεύτερη έκδυση.
Μεταξύ δύο εκδύσεων δε γίνονται διαιρέσεις στα κύτταρα του επιδέρματος. Το επίδερμα δεν μεγαλώνει. Αρχίζει η έκδυση με διαιρέσεις στο επίδερμα. Έτσι υπάρχει η δυνατότητα να αυξάνονται οι διαστάσεις του, αρκεί να αποκολλάται από τον εξωσκελετό. Αυτό γίνεται με την απορρόφηση ενός μέρος του εξωσκελετού από τη βάση του. Αυτή η διάλυση γίνεται πολύ έντονη σε καθορισμένες γραμμές, και μετά γίνονται οι τόποι για τη ρήξη του παλιού καλύμματος. Συγχρόνως γίνεται έκκριση του νέου περιβλήματος. Διογκώνοντας μέρη του σώματος με αέρα ή αιμόλημφο, το ζώο σπάει τα υπόλοιπα του παλιού εξωσκελετού. Φαίνεται καθαρά πως το ζώο βγαίνει, με δυσκολίες από το παλιό περίβλημα. Τα απομεινάρια αυτού λέγονται εκδύματα. Όσο ο νέος εξωσκελετός είναι μαλακός, το ζώο αυξάνει σε μέγεθος ή μεταμορφώνεται ή και τα δύο. Η όλη διαδικασία είναι πολύ επικίνδυνη για το ζώο. Εάν είναι δυνατό, γίνεται σε απόκρυφα μέρη, σε φάσεις, από μακρές διακοπτόμενες και σπασμωδικές κινήσεις.
Είναι γνωστά διάφορα ένζυμα που ρυθμίζουν την έκδυση. Το πιο γνωστό είναι η εκδυσόνη, που παράγεται στο κεφάλι. Προκαλεί στα έντομα τις εκδύσεις από προνύμφη σε πλαγγόνα και από πλαγγόνα σε ακμαίο. Για να γίνει έκδυση από προνύμφη σε προνύμφη, χρειάζεται και το Neotenin. Είναι επίσης γνωστό ένζυμο που καταπιέζει την έκδυση στα δεκάποδα .
Στα ερπετά
Anolis sagrei με κομμάτια του παλιού δέρματος κολλημένα πάνω του
Τα ερπετά στην πραγματικότητα δεν βγάζουν το δέρμα τους, βγάζουν μόνο το κεράτινο περίβλημα του δέρματος. Τα φίδια μπορεί να το βγάζουν ολόκληρο, ενώ οι σαύρες κομματιασμένο. Στην αρχή της έκδυσης τα μάτια θολώνουν, γιατί στα εξωτερικά στρώματα του δέρματος αρχίζει ο χωρισμός, και αυτό φαίνεται καλύτερα στα μάτια. Στο τεράριουμ ωφελεί να αυξάνουμε την υγρασία και τη θερμοκρασία, για να γίνει η όλη διεργασία πιο γρήγορα και για να μη σκληραίνουν τα πια ξεχωριστά κομμάτια και κολλούν ξανά στο καινούργιο δέρμα.
Πηγές
Großes Lexikon der Tierwelt Lingen Verlag Köln
dtv-Atlas zur Biologie Deutscher Taschenbuchverlag München ISBN 3-423-03011-9
Grzimek's Animal Life Encyclopedia Vol. 3 Thomson Gale ISBN 0-7876-5779-4
Άρθρο για την έκδυση
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
wiktionary logo
Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
έκδυση
Φίδια και έκδυση
Reptiles Greece - Reptiles-Amphibians-Arthropods on the Webs
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
