.
Το ασκοκάρπιο ή άσκομα (πληθυντικός: ασκόματα) (ascocarp ή ascoma (πληθυντικός: ascomata)), είναι το καρποφόρο σώμα (σποροκάρπιο) της μυκητιακής συνομοταξίας των ασκομυκήτων. Αποτελείται από πολύ στενά αλληλοσυνδεόμενες υφές και μπορεί να περιέχει εκατομμύρια ασκούς, καθένα από τα οποία τυπικά περιέχει τέσσερα με οχτώ ασκοσπόρια. Τα ασκοκάρπια, πολύ συχνά έχουν το σχήμα λεκάνης (αποθήκεια (apothecia)), αλλά μπορούν να λάβουν μια σφαιρική (κλειστοθήκεια (cleistothecia)) ή όμοια με της φλάσκας (περιθήκεια (perithecia)) μορφή.[1]
Κατάταξη
Το ασκοκάρπιο ταξινομείται σύμφωνα με την τοποθέτηση του (με τρόπους που δεν θεμελιώδους σημασίας για τη βασική ταξινόμηση). Ονομάζεται «επίγειο» («epigeous») αν αναπτυχθεί πάνω από το έδαφος, όπως με τις μορχέλες (morels),[Σημ. 1] ενώ τα υπόγεια ασκοκάρπια, όπως οι τρούφες, ονομάζονται «υπόγεια» («hypogeous»). Η μορφή του υμένιου (hymenium) χωρίζεται στις παρακάτω κατηγορίες (οι οποίες είναι σημαντικές για την ταξινόμηση). Τα αποθήκεια (apothecia) μπορεί να είναι σχετικά μεγάλα και σαρκώδη, ενώ τα υπόλοιπα είναι μικροσκοπικά — περίπου στο μέγεθος των στιγμάτων του τριμμένου πιπεριού.
Αποθήκειον
Διάγραμμα του αποθηκείου, όπου φαίνονται οι αποστειρωμένοι ιστοί, καθώς και η ανάπτυξη και οι ώριμοι ασκοί.
Το αποθήκειον ή κοινώς αποθήκιο, είναι ένα πλατύ, ανοικτό, δισκοειδές ή κυπελλοειδές καρπόσωμα. Είναι άμισχο και σαρκώδες. Η δομή του αποθηκείου αποτελείται κυρίως από τρία μέρη: το υμένιο (hymenium) (άνω κοίλη επιφάνεια), το υποθήκειο (hypothecium) και το excipulum. Οι ασκοί (asci) είναι παρόντες στην στρώμα του υμενίου. Η ασκοί εκτίθενται ελεύθερα κατά την ωρίμανση. Ένα παράδειγμα είναι τα μέλη των Δικτυομυκητών (Dictyomycetes). Εδώ, το γόνιμο στρώμα είναι ελεύθερο, ούτως ώστε πολλοί σπόροι, να μπορούν να διασκορπιστούν ταυτοχρόνως. Το morel, morchella, ένα βρώσιμο ασκοκάρπιο, δεν είναι μανιτάρι, ευνοούμενο από τους γευσιγνώστες, είναι μια μάζα από αποθήκεια συγχωνευόμενη μαζί, σε μια μεγάλη ενιαία διάρθρωση ή καπάκι. Τα γένη Helvella και Gyromitra είναι παρόμοια.
Η ασκοκάρπιο της μορχέλας (morel)[Σημ. 2] περιέχει πολυάριθμα αποθήκεια.
Περιθήκεια του Nectria.
Κλειστοθήκειον
Το κλειστοθήκειον ή κοινώς κλειστοθήκιο, (cleistothecium) είναι ένα σφαιροειδές, εντελώς κλειστό καρπόσωμα, χωρίς ειδικό άνοιγμα προς τα έξω. Το τείχος ascomatal ονομάζεται «peridium» και μπορεί συνήθως να αποτελείται από πυκνά συνενωμένες υφές ή κυψέλες ψευδοπαρέγχυμα (pseudoparenchyma). Μπορεί να καλύπτεται από υφές έκφυσης οι οποίες ονομάζονται προσαρτήματα (appendages). Οι ασκοί είναι σφαιροειδείς, υγροποιημένοι και διάσπαρτοι σε όλη την εσωτερική κοιλότητα, δηλαδή, όπως στο Eurotium ή εγείρονται στις τούφες από τη βασική περιοχή των ασκοκαρπίων όπως στο Erysiphe. Στην περίπτωση αυτή το ασκοκάρπιο είναι στρογγυλό, με το υμένιο να εσωκλείεται, έτσι ώστε, οι σπόροι δεν απελευθερώνονται αυτομάτως και οι μύκητες με κλειστοθήκεια, έπρεπε να αναπτύξουν νέες στρατηγικές, προκειμένου να διασπείρουν τους σπόρους τους. Οι τρούφες, για παράδειγμα, έχουν λύσει αυτό το πρόβλημα με την προσέλκυση ζώων όπως αγριόχοιρων, οι οποίοι ανοίγουν σπάζοντας, τα νόστιμα ασκοκάρπια και εξαπλώνουν τους σπόρους σε μια ευρεία περιοχή. Τα κλειστοθήκεια, ως επί το πλείστον βρίσκονται στους μύκητες, οι οποίοι έχουν ελάχιστο διαθέσιμο χώρο για τα ασκοκάρπια, για παράδειγμα, εκείνα που ζουν κάτω από το φλοιό των δέντρων ή εντός του εδάφους, όπως οι τρούφες.
Γυμνοθήκειον
Παρόμοιο με το κλειστοθήκειον, το γυμνοθήκειον ή κοινώς γυμνοθήκιο,, αποτελεί εντελώς κλειστή διάρθρωση, η οποία περιέχει σφαιροειδείς ή σε σχήμα αχλαδιού υγροποιημένους ασκούς. Ωστόσο, σε αντίθεση με την κλειστοθήκειον, το peridial τοίχωμα του γυμνοθηκείου, αποτελείται από μία χαλαρά υφασμένη "τούφα" από υφές, συχνά διακοσμημένη με περίτεχνες κουλούρες ή άκανθες. Παραδείγματα είναι ο Γυμνοασκός (Gymnoascus), Talaromyces και τα δερματόφυτα Αρθρόδερμα (Arthroderma).
Περιθήκειον
Διάγραμμα του ψευδοθηκείου (pseudothecium). Οκτώ ασκοσπόρια (πράσινο) είναι κατά κανόνα παρόντα σε κάθε ασκό.
Στο περιθήκειον ή κοινώς περιθήκιο, (perithecium): Αυτά έχουν διαρθρώσεις σχήματος φλάσκας οι οποίες ανοίγουν δι'ενός πόρου ή μιας οστιόλης (ostiole) (μικρά οπή ή άνοιγμα από ένα κυκλικό πόρο) μέσω του οποίου διαφέυγουν τα ασκοσπόρια. Ο σωλήνας του ostiolar, δύνανται να είναι επενδεδυμένος με τριχώδεις διαρθρώσεις, οι οποίες ονομάζονται periphyses. Οι μονότοιχοι (unitunicate) ασκοί, συνήθως είναι κυλινδρικού σχήματος, πάνω σε έναν στύπο (κοτσάνι), που απελευθερώνονται από έναν πόρο, ο οποίος αναπτύχθηκε από το εσωτερικό τοίχωμα του περιθηκείου και προκύπτουν από μια βασική plectenchyma-centrum. Παραδείγματα είναι τα μέλη των Sphaeriales και Hypocreales. Περιθήκεια επίσης βρίσκονται στην Xylaria (Δάχτυλα του Νεκρού Ανδρός - Dead Man’s Fingers, Κερί Ταμπάκο - Candle Snuff) και Nectria.
Ψευδοθήκειον
Το ψευδοθήκειον ή κοινώς ψευδοθήκιο, είναι παρόμοιο με το περιθήκειον (perithecium), αλλά οι ασκοί δεν διοργανώνονται τακτικά στο υμένιο και είναι δίτοιχοι (bitunicate), έχοντας διπλό τοίχωμα, το οποίο διαστέλλεται όταν προσλαμβάνει νερό και 'πυροβολεί' αιφνιδίως, εκτοξεύοντας έτσι τους εσώκλειστους σπόρους, προκειμένου να τους διασκορπίσει. Παραδείγματα ειδών είναι η εφελκίδα του μήλου (Apple scab - Venturia inaequalis) και η ασθένεια του αγριοκάστανου (horse chestnut disease - Guignardia aesculi).
Σημειώσεις
Η μορχέλα (morchella), τα αληθινά morels, είναι το γένος των εδώδιμων μανιταριών, το οποίο συνδέεται στενά με το ανατομικά απλούστερο μανιτάρι κύπελλο.
Το morel, είναι ένας ευρέως διανεμημένος βρώσιμος μύκητας ο οποίος έχει ένα καστανόχρωμο ωοειδές ή μυτερό σώμα καρποφορίας, με ακανόνιστη κυψελοειδή επιφάνεια, φέρουσα σπόρια.
Παραπομπές σημειώσεων
Παραπομπές
«ascocarp (fruiting structure of fungi)». Encyclopædia Britannica. Ανακτήθηκε στις 19 October 2014.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
