.
Αδένας ονομάζεται κάθε ζωικό όργανο που παράγει ουσίες χρήσιμες για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Οι αδένες μπορούν να παρομοιαστούν με μικρά εργοστάσια που παράγουν διάφορα προϊόντα. Αυτά χρησιμεύουν είτε ως αυτόνομα προστατευτικά ή βοηθητικά υλικά (σάλιο, ιδρώτας, χολή, σπέρμα, σμήγμα, εντερικό υγρό, γαστρικό υγρό, παγκρεατικό υγρό κ.ά.) είτε ως μεταφορείς εντολών από κάποιο "διοικητικό" κέντρο του οργανισμού προς διάφορα όργανα για να κάνουν σωστά τις λειτουργίες τους.
Κατηγορίες αδένων
Οι αδένες ανάλογα με το που εκκρίνονται οι διάφορες ουσίες που παράγουν διακρίνονται σε ενδοκρινείς, εξωκρινείς, μικτοί, κ.ά.
Ενδοκρινείς αδένες
Οι ειδικοί αδένες που ονομάζονται ενδοκρινείς παράγουν και εκκρίνουν ορμόνες. Οι ορμόνες είναι πρωτεϊνικά μόρια που επιτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες. Τις ορμόνες που παράγουν οι ενδοκρινείς αδένες δεν τις διοχετεύουν προς τα έξω αλλά τις προωθούν στο αίμα που περνάει μέσα από τον αδένα κυκλοφορώντας στα αιμοφόρα του αγγεία και μέσω της κυκλοφορίας μεταφέρονται στις θέσεις ή στα όργανα που είναι απαραίτητες, ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές του σώματος.
Εξωκρινείς αδένες
Οι αδένες που παράγουν τα διάφορα υγρά του σώματος λέγονται εξωκρινείς αδένες και διαθέτουν συνήθως ένα μικρό σωλήνα ή ένα δίκτυο σωλήνων - αγωγών, μέσω των οποίων το παραγόμενο από τον αδένα υγρό προωθείται, είτε στην επιφάνεια του σώματος (ιδρώτας, σμήγμα), είτε σε κοιλότητες του σώματος (στοματική κοιλότητα - σάλιο, κόλπος - κολπικά υγρά), είτε σε κοιλότητες οργάνων (στομάχι - γαστρικό υγρό, έντερο - εντερικό υγρό, χολή, παγκρεατικό υγρό). Οι σωλήνες αυτοί ονομάζονται εκφορητικοί πόροι.
Εξωκρινείς αδένες του ανθρώπου είναι οι δακρυγόνοι (βρίσκονται στα βλέφαρα των ματιών και παράγουν τα δάκρυα), οι ιδρωτοποιοί (βρίσκονται στο δέρμα και παράγουν τον ιδρώτα), οι σμηγματογόνοι (επίσης στο δέρμα, παράγουν το σμήγμα) οι οσμητογόνοι (δέρμα - οσμή του ατόμου), οι σιελογόνοι (στη στοματική κοιλότητα - παράγουν το σάλιο), οι κυψελιδοποιοί (μέσα στον έξω ακουστικό πόρο και παράγουν την κυψελίδα {το "κερί" των αυτιών} ), οι γαστρικοί αδένες (στο στομάχι - παράγουν το γαστρικό υγρό), οι εντερικοί αδένες (στο έντερο - παράγουν το εντερικό υγρό), η εξωκρινής μοίρα του ήπατος (που παράγει τη χολή), η εξωκρινής μοίρα του παγκρέατος (που παράγει το παγκρεατικό υγρό), ο προστάτης (που παράγει το προστατικό υγρό - ένα από τα συστατικά του σπέρματος), η εξωκρινής μοίρα του όρχι (παράγει το σπέρμα), η εξωκρινής μοίρα της ωοθήκης (παράγει τα ωάρια), ο μαστός (παράγει το γάλα), διάφοροι τύποι βλεννογονίων αδένων (βρίσκονται στους βλεννογόνους, υμένες που καλύπτουν τις επιφάνειες διαφόρων κοιλοτήτων του σώματος της ρινικής και στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα, του οισοφάγου, του κόλπου και παράγουν την κατάλληλη για το κάθε ένα από αυτά τα όργανα βλέννα). Τέτοιοι βλεννογόνιοι αδένες βρίσκονται και σε όλη την έκταση της εσωτερικής επιφάνειας εντέρου, στους βρόγχους των πνευμόνων, στους ουρητήρες, στο εσωτερικό της χοληδόχου κύστης, της ουροδόχου κύστης και στο εσωτερικό της μήτρας.
Μικτοί αδένες
Τρίτη κατηγορία αδένων, είναι οι μικτοί. Αυτοί παράγουν εκκρίματα που με εκφορητικούς πόρους τα προωθούν προς τα έξω αλλά ταυτόχρονα παράγουν και ορμόνες που τις διοχετεύουν στο αίμα. Γι αυτούς λέμε ότι έχουν μία ενδοκρινή και μία εξωκρινή μοίρα. Μικτοί αδένες είναι το ήπαρ, το πάγκρεας, ο όρχις και η ωοθήκη.
Λεμφαδένες
Κύριο λήμμα: Λεμφαδένας
Υπάρχει, επίσης, και μια ειδική κατηγορία οργάνων, τα λεμφογάγγλια ή λεμφαδένες. Ανήκουν στο λεμφικό σύστημα του οργανισμού και χρησιμεύουν στην παραγωγή λεμφοκυττάρων (κυττάρων του αίματος υπεύθυνων για την άμυνα του οργανισμού) και στην παροχέτευση της λέμφου (ιστικό υγρό). Δεν πρόκειται για αληθείς αδένες, αλλά έχει επικρατήσει αυτή η ονομασία.
Κυτταροαδένες
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
