Η Βερβερίς η κοινή (Berberis vulgaris), επίσης γνωστή και ως Ευρωπαϊκή οξυάκανθα (European barberry) ή απλά οξυάκανθα (Barberry), είναι θάμνος του γένους Βερβερίς (Berberis). Παράγει βρώσιμους αλλά αισθητά όξινους καρπούς, τους οποίους, οι άνθρωποι σε πολλές χώρες τρώνε σαν τάρτα ή / και σαν δροσιστικό φρούτο.
| Βερβερίς η κοινή (Berberis vulgaris) |
||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
||||||||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||||||||||
| Βερβερίς η κοινή (Berberis vulgaris) Κάρολος Λινναίος (L.) |
||||||||||||||||||||
| Συνώνυμα[2] | ||||||||||||||||||||
|
Ο θάμνος είναι ιθαγενής στην κεντρική και νότια Ευρώπη, βορειοδυτική Αφρική και δυτική Ασία·[3] Επίσης έχει εγκλιματιστεί στη βόρεια Ευρώπη, περιλαμβανομένων των Βρετανικών Νήσων, της Σκανδιναβίας και της Βόρειας Αμερικής. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά έχει καθιερωθεί ως άγριο, σε μια περιοχή από τη Νέα Σκωτία προς τη Νεμπράσκα, με επιπλέον πληθυσμούς στο Κολοράντο, Αϊντάχο, Πολιτεία της Ουάσιγκτον, Μοντάνα και Βρετανική Κολομβία.[4]
Περιγραφή
Πρόκειται για φυλλοβόλο θάμνο ύψους έως 4 μ., με λεπτούς καστανοκίτρινους βλαστούς, γεμάτους αγκάθια. Τα μέτριου μεγέθους φύλλα του ενώνονται σε δεσμίδες και είναι αντοωειδή ή ελλειψοειδή, με αγκαθωτές παρυφές. Τα άνθη του είναι μικρά και κίτρινα, πλάτους 4-6 χιλ., με έξι πέταλα και έξι ανθήλες μήκους 3-6 εκ.,[Σημ. 1][5] που παράγονται στα τέλη της άνοιξης και οι οποίοι διατάσσονται σε βότρεις. Ο καρπός του είναι μια μακρόστενη κόκκινη ράγα, μήκους 7-10 χιλ. και πλάτους 3-5 χιλ., η οποία ωριμάζει στα τέλη του καλοκαιριού ή του φθινοπώρου· είναι βρώσιμος, αλλά πολύ όξινος και πλούσιος σε βιταμίνη C.
Ελληνική χλωρίδα
Η ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει επίσης το είδος Βερβερίς η κρητική (Berberis cretica), το οποίο –όπως υποδηλώνει και η ονομασία του– φύεται κυρίως στην Κρήτη και στα νησιά του Αιγαίου, όπου είναι γνωστό με διάφορες κοινές ονομασίες, όπως: γλυκαγκαθιά, οξαγκαθιά, δράτσινο, λουτσιά, ξαγκαθιά, σαγκαθιά, μπερβερίτσι (Κύπρος) κ.ά. Ο θάμνος αυτός φτάνει σε ύψος μέχρι το 1 μ., φέρει αντωοειδή λειόχειλα φύλλα και κίτρινα, εύοσμα άνθη σε μικρούς βότρεις. Ο καρπός του είναι μελανή ράγα.
Μαγειρικές χρήσεις
Αποξηραμένες οξυάκανθες.
Τα μούρα (ή άλλως οι ράγες) είναι βρώσιμα και πλούσια σε βιταμίνη C, αν και με πολύ όξινη γεύση· Οι ακανθώδεις θάμνοι κάνουν τη συγκομιδή τους δύσκολη, έτσι ώστε στις περισσότερες περιοχές, δεν τυγχάνουν ευρείας κατανάλωσης. Αποτελεί σημαντική τροφή για πολλά μικρά πουλιά, τα οποία διασπείρουν τους σπόρους με τα περιττώματά τους. Η μακρουλή της ράγα, έχει βαθύ κόκκινο χρώμα και ελαφρώς όξινη σάρκα η οποία χρησιμοποιείται στην παρασκευή ηδύποτων, σιροπιών κ.ά.
Μία ευρέως διαθέσιμη ρωσική καραμέλα που ονομάζεται «Барбарис» (Μπαρμπαρίς), παρασκευάζεται με τη χρήση του εκχυλίσματος από τα μούρα τα οποία απεικονίζονται στο περιτύλιγμα.
Στην Ευρώπη τα μούρα χρησιμοποιήθηκαν παραδοσιακά ως συστατικό στην παραγωγή μαρμελάδας. Τα μούρα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πηκτίνη η οποία ευνοεί την πήξη της μαρμελάδας καθώς ψύχεται αφού έχει βράσει προηγουμένως. Στη νοτιοδυτική Ασία, ιδίως στο Ιράν, τα μούρα χρησιμοποιούνται για το μαγείρεμα, καθώς και για την παρασκευή μαρμελάδας. Στο Ιράν οι βερβερίδες χρησιμοποιούνται συνήθως όπως η σταφίδα στο πιλάφι.
Ζερέσκ (Zereshk) (زرشک) ή σερέσκ (sereshk) είναι η περσική ονομασία για τον αποξηραμένο καρπό των βερβερίδων, ειδικά εκείνον της Berberis integerrima «Bidaneh»,[6] η οποία καλλιεργείται ευρέως στο Ιράν. Το Ιράν είναι παγκοσμίως ο μεγαλύτερος παραγωγός του zereshk και του σαφράν. Τόσο το zereshk όσο και το σαφράν παράγονται στα ίδια εδάφη και η συγκομιδή τους γίνεται ταυτοχρόνως.
Η επαρχία του Νοτίου Χορασάν στο Ιράν είναι η κύρια περιοχή παραγωγής του zereshk και του σαφράν στον κόσμο, ιδιαίτερα γύρω από τη Birjand και τη Qaen. Περίπου το 85% της παραγωγής είναι στην Qaen και περίπου το 15% στην Birjand. Υπάρχουν ενδείξεις για την καλλιέργεια της χωρίς κουκούτσια βερβεριτζιάς, στο Νότιο Χορασάν, πριν από διακόσια χρόνια.[7]
Στο Ιράν, ο κήπος που αποτελείται από zereshk, λέγεται zereshk-estan.
Το zereshk χρησιμοποιείται ευρέως στη μαγειρική, προσδίδοντας μια όξινη γεύση στα πιάτα κοτόπουλου. Συνήθως μαγειρεύεται με ρύζι, που ονομάζεται zereshk polo και παρέχει ένα νόστιμο γεύμα με κοτόπουλο. Στο Ιράν παράγονται επίσης μαρμελάδα, χυμός και φρούτο-ρολά από zereshk.
Άλλες χρήσεις
Πολλά είδη, όπως τα Berberis thunbergii, Berberis julianiae, Berberis darwinii κ.ά. καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά για τα ελκυστικά τους άνθη, το γυαλιστερό πράσινο, ή κοκκινωπό το φθινόπωρο, φύλλωμά τους και τους χρωματιστούς καρπούς τους. Επίσης και η ποικιλία atropurpurea του είδους αυτού, έχει όμορφα βαθυκόκκινα φύλλα και χρησιμοποιείται για το στόλισμα των κήπων.
Το ξύλο των βλαστών είναι σκληρό και χρήσιμο για ξυλουργικές εργασίες του τόρνου· περιέχει επίσης μια κίτρινη χρωστική ουσία, τη βερβερίνη, η οποία χρησιμοποιείται στη βαφή υφασμάτων.
Τα διάφορα φυτικά μέρη της βερβερίδας περιέχουν ουσίες που χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική ως καθαρτικά για τη χολολιθίαση, τη νεφρολιθίαση και τους κολικούς των νεφρών.
Το φυτό είναι και δηλητηριώδες. Στην Αυστριακή λαϊκή ιατρική πιστεύεται πως έχει θεραπευτικές ιδιότητες.[8] Εκτός από τους καρπούς και τους σπόρους του, το φυτό είναι ήπια δηλητηριώδες.
Αν και δεν είναι εγκλιματισμένος στην αγροτική Νέα Ζηλανδία, καλλιεργείται ευρέως ως φράχτης αγροκτημάτων. Επίσης, σε πολλές χώρες, καλλιεργείται για τους καρπούς του.[9]
Η Βερβερίς η κοινή (Berberis vulgaris) (Ευρωπαϊκή οξυάκανθα), αποτελεί ενδιάμεσο ξενιστή του μύκητα Puccinia graminis, γι’ αυτό είναι επικίνδυνη η παρουσία του κοντά σε καλλιέργειες σιτηρών. Για το λόγο αυτό, η καλλιέργεια της Β. vulgaris απαγορεύεται στον Καναδά[10] και σε πολλές σιτοπαραγωγικές περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών (Κονέκτικατ, Μασαχουσέτη, Μίσιγκαν, Νιου Χάμσαϊρ).[11]
Οι καρποί της Berberis vulgaris, έχουν χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή Αυστριακή ιατρική εσωτερικά ως τσάι, ζελέ ή σιρόπι για τη θεραπεία των διαταραχών της αναπνευστικής οδού, του πυρετού, των λοιμώξεων, του κρυολογήματος και της γρίπης.[8]
Εικόνες
Η Βερβερίς η κοινή (Berberis vulgaris) ή άλλως Ευρωπαϊκή οξυάκανθα.
Φύλλα οξυάκανθας.
Άνθη οξυάκανθας.
Τα αγκάθια της οξυάκανθας.
Ράγες από την Ευρωπαϊκή οξυάκανθα.
Ράγες από την Ευρωπαϊκή οξυάκανθα, ποικιλία Atropurpurea.
Σημειώσεις
Η ανθήλη είναι μια πολυδιακλαδισμένη ταξιανθία.
Παραπομπές
1885 illustration from Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885, Gera, Germany
The Plant List
Altervista Flora Italiana, Crespino comune, Sowberry, Common Barberry, vinettier, espino cambrón, Sauerdorn, Berberis vulgaris L. includes photos, drawings, and European distribution map
Flora of North America vol 3
Hickey, M.; King, C. (2001). The Cambridge Illustrated Glossary of Botanical Terms. Cambridge University Press.
Alemardan, Ali; Asadi, Wahab; Rezaei, Mehdi; Tabrizi, Leila; Mohammadi, Siavash (2013). «Cultivation of Iranian seedless barberry (Berberis integerrima 'Bidaneh'): A medicinal shrub». Industrial Crops and Products 50: 276–87. doi:10.1016/j.indcrop.2013.07.061.
Tehranifar, A. (2003). «Barberry Growing in Iran». Στο: Lee, J-M.. Zhang, D., επιμ. XXVI International Horticultural Congress: Asian Plants with Unique Horticultural Potential: Genetic Resources, Cultural Practices, and Utilization. ISHS Acta Horticulturae 620, σελ. 193–5. ISBN 978-90-66054-00-4.
Vogl, Sylvia; Picker, Paolo; Mihaly-Bison, Judit; Fakhrudin, Nanang; Atanasov, Atanas G.; Heiss, Elke H.; Wawrosch, Christoph; Reznicek, Gottfried και άλλοι. (2013). «Ethnopharmacological in vitro studies on Austria's folk medicine—An unexplored lore in vitro anti-inflammatory activities of 71 Austrian traditional herbal drugs». Journal of Ethnopharmacology 149 (3): 750–71. doi:10.1016/j.jep.2013.06.007. PMID 23770053.
Popay, Ian. Champion, Paul. James, Trevor, επιμ. (2010). «Berberis glaucocarpa barberry». An Illustrated Guide to Common Weeds of New Zealand (3rd έκδοση). Christchurch: New Zealand Plant Protection Society. ISBN 978-0-473-16285-6.[Χρειάζεται σελίδα]
http://www.inspection.gc.ca/plants/plant-protection/directives/horticulture/d-01-04/eng/1333479606359/1333480359713
http://plants.usda.gov/core/profile?symbol=BEVU
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
(Αγγλικά) Flora Europaea: Berberis vulgaris distribution
(Αγγλικά) Berberis vulgaris at NRCS
(Αγγλικά) Berberis vulgaris at abchomeopathy
(Αγγλικά) Berberis integerrima 'Bidaneh'
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
