Ρους

 

O Ρους (Rhus), είναι το γένος από τα περίπου 35 είδη ανθοφόρων φυτών και των συγγενικών γενών, στην οικογένεια Ανακαρδίδες (Anacardiaceae). Αναπτύσσονται στις υποτροπικές και εύκρατες περιοχέ

Rhus coriaria

Ετυμολογία, άλλες ονομασίες

Λέγεται επίσης η βυρσιά ή βιρσιά ή ο ρους, από το Αρχαίο Ελληνικό «Ρους» ή από την παραφθορά του, το ρούδι ή το σουμάκ ή το σουμάκι. Η λέξη «σουμάκ», προέρχεται από την παλαιά Γαλλική "σουμάκι" (13ος αιώνας), από το Μεσαιωνικό Λατινικό sumach, από το Αραβικό summāq (سماق), από το Συριακό summāq (ܣܡܘܩ) - που σημαίνει «κόκκινο».[5]
Περιγραφή

Οι βυρσιές είναι θάμνοι και μικρά δένδρα που μπορούν να φτάσουν σε ύψος 1-10 μέτρα (3,3-32,8 πόδια). Τα φύλλα είναι τοποθετημένα σπειροειδώς· είναι συνήθως πτεροειδής ένωση (pinnately compound),[Σημ. 1] αν και ορισμένα είδη έχουν τρίφυλλα ή απλά φύλλα. Τα άνθη αναπτύσσονται σε πυκνές ανθήλες (panicles)[Σημ. 2][6] ή στάχεις 5-30 εκατοστών (2,0 έως 11,8 ίντσες), κάθε άνθος είναι πολύ μικρό, πρασινωπό, κρεμώδες λευκό ή κόκκινο, με πέντε πέταλα.[Σημ. 3] Οι καρποί σχηματίζουν πυκνές συστάδες από κοκκινωπές δρύπες[Σημ. 4][7] οι οποίες ονομάζονται βαρίδια σουμάκι. Οι αποξηραμένοι καρποί κάποιων ειδών θρυμματίζονται για να παράγουν ένα αψύ βυσσινί μπαχαρικό.[8][9]

Οι βυρσιές πολλαπλασιάζονται τόσο από τους σπόρους εξαπλώνονται[Σημ. 5] από τα πουλιά και τα άλλα ζώα[Σημ. 6] μέσα από τα περιττώματά τους) όσο και από τους νέους βλαστούς και από τα ριζώματα,[Σημ. 7][10][11] σχηματίζοντας μεγάλες αποικίες κλώνων.[Σημ. 8]

Ένα απλό πτεροειδές (unipinnate) φύλλο από την φτέρη, Blechnum appendiculatum.

Δις πτεροειδή (bipinnate) φύλλα, από το είδος του φοίνικα του γένους Caryota.

Τετραμερές άνθος (Ludwigia octovalvis) όπου φαίνονται τα πέταλα και τα σέπαλα.

Καλλιέργεια και χρήσεις
Σουμάκι μπαχαρικό.

Είδη συμπεριλαμβανομένων του Ρου του αρωματικού (Rhus aromatica), του Ρου του μικρόφυλλου (Rhus microphylla), του μεφιτιδοθάμνου (skunkbush) σουμάκι ρους ο τρίλοβος (Rhus trilobata), το λείο σουμάκι και το σουμάκι κέρατο του αρσενικού ελαφιού (staghorn) καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά φυτά, είτε ως άγρια ​​είδη είτε ως ποικιλίες.

Αρωματικές ουσίες μπαχαρικών και ποτών

Τα φρούτα (καρποί) του γένους Ρους (Rhus), αλέθονται σε μια κοκκινωπή-μωβ σκόνη και χρησιμοποιούνται ως μπαχαρικό στην κουζίνα της Μέσης Ανατολής για να προσθέσουν μια λεμονάτη γεύση στις σαλάτες ή το κρέας.[8] Στην Αραβική κουζίνα, χρησιμοποιείται ως γαρνιτούρα για πιάτα μεζέ, όπως χούμους και προστίθεται tashi σε σαλάτες στην Ανατολική Μεσόγειο. Στην Ιρανική (Περσική και Κουρδική) κουζίνα, το σουμάκι, προστίθεται στο ρύζι ή το κεμπάπ. Στις κουζίνες της Ιορδανίας και της Τουρκίας, προστίθεται στις σαλάτες-μερίδες από κεμπάπ και λαχματζούν (lahmacun).[Σημ. 9][12] O Ρους ο βυρσοδεψικός (Rhus coriaria), χρησιμοποιείται στο μείγμα μπαχαρικών za'atar.[Σημ. 10][13][14][15][16]

Στη Βόρεια Αμερική, το λείο σουμάκι, (Ρους ο λείος) (R. glabra) και το σουμάκι staghorn (R. typhina), χρησιμοποιούνται μερικές φορές για να κάνουν ένα ποτό που ονομάζεται "σουμακ-άδα" (από το "sumac-ade"), "ινδική λεμονάδα", ή "χυμός rhus". Αυτό το ποτό γίνεται με το μούλιασμα των δρύπων σε δροσερό νερό, τρίβοντάς τες ώστε να εξαχθούν οι ουσίες, στραγγίζοντας το υγρό μέσα από ένα βαμβακερό ύφασμα (τουλουπάνι) και γλυκαίνοντάς τες. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί, χρησιμοποιούν επίσης τα φύλλα και τις δρύπες της απαλής και της σουμάκης staghorn, σε συνδυασμό με καπνό (ταμπάκο) σε παραδοσιακά μείγματα καπνίσματος.
Χρωστική ουσία και παράγοντας μαυρίσματος

Τα φύλλα ορισμένων σουμάκων δίνουν τανίνη (ως επί το πλείστον την πυρογαλλόλη-τύπου (pyrogallol-type)), μια ουσία που χρησιμοποιείται στο φυτικό μαύρισμα. Αξιοσημείωτες πηγές περιλαμβάνουν τα φύλλα της R. coriaria, την Κινεζική gall στη R. chinensis και το ξύλο και τις ρίζες της R. pentaphylla. Τα δερμάτινα που είναι ψεκασμένα με σουμάκι, είναι εύκαμπτα, ελαφρά στο βάρος και ανοιχτόχρωμα. Ένας τύπος δέρματος που γίνεται με τις τανίνες σουμάκ, είναι τα δερμάτινα του Μαρόκου.[17]

Ιατρική χρήση

Το σουμάκι, έχει χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία, για μισή ντουζίνα διαφορετικές ελαφράς μορφής ασθένειες στη μεσαιωνική ιατρική, κυρίως στις χώρες της Μέσης Ανατολής (όπου το σουμάκι ήταν πιο εύκολα διαθέσιμο, σε σχέση με την Ευρώπη). Ένα ναυάγιο του 11ου αιώνα στα ανοικτά των ακτών της Ρόδου, ​​που έχει ανασκαφεί από τους αρχαιολόγους το 1970, περιείχε εμπορικές ποσότητες από δρύπες σουμάκι. Αυτά, θα μπορούσαν να προορίζονταν για χρήση ως φάρμακο, ως μαγειρικό καρύκευμα ή ως βαφή.[18] Το σουμάκι staghorn (Rhus typhina), είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, με βαθμολογία ORAC, πάνω από 1500 μmol TE/g.[19]
Άλλες χρήσεις

Μερικοί μελισσοκόμοι, χρησιμοποιούν αποξηραμένα βαρίδια σουμάκ, ως πηγή καύσης για το κάπνισμά τους.[20]

Τα στελέχη από το σουμάκι έχουν επίσης μια μαλακή ψίχα στο κέντρο, που είναι χρήσιμο στην παραδοσιακή παρασκευή της Αμερικάνικης πίπας καπνίσματος. Χρησιμοποιούντο συνήθως, ως στελέχη πιπών στις βόρειες Ηνωμένες Πολιτείες.[21]

Το αποξηραμένο ξύλο της βυρσιάς, φθορίζει κάτω από μεγάλου μήκους κύματος, υπεριώδη ακτινοβολία.[22]
Τοξικότητα και έλεγχος

Μερικά είδη πρώην ανεγνωρισμένα ως Ρους, όπως ο δηλητηριώδης κισσός (Toxicodendron radicans, συν. Rhus Toxicodendron), η δηλητηριώδης βελανιδιά (Toxicodendron diversilobum, συν. Rhus diversiloba) και το δηλητηριώδες σουμάκι (Toxicodendron vernix, συν. Rhus vernix), έχουν το αλλεργιογόνο ουρουσιόλ (urushiol) και μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις. Το δηλητηριώδες σουμάκ, αναγνωρίζεται από τους λευκούς της δρύπες, οι οποίες διαφέρουν αρκετά από τις ερυθρές δρύπες, του γνήσιου Ρους.

Το κούρεμα του σουμάκι δεν είναι ένα καλό μέτρο ελέγχου, δεδομένου ότι το ξύλο είναι ελαστικό, με αποτέλεσμα τα ακανόνιστα, αιχμηρά πρέμνα κατά το κούρεμα. Το φυτό θα ανακάμψει γρήγορα, με νέα αύξηση μετά το κούρεμα.[23] Οι αίγες εδώ και καιρό, έχουν θεωρηθεί ως μια αποτελεσματική και γρήγορη μέθοδος αφαίρεσης, καθώς τρώνε τον φλοιό, ο οποίος βοηθά στην πρόληψη νέων βλαστών.

Δρύπες από το σουμάκι staghorn στο Coudersport, Πενσυλβάνια.

Ένα νέο κλαδί από το σουμάκι staghorn.

Λείο σουμάκι (smooth sumac) (Rhus glabra).

Καρπός σουμάκι στο Ομάν.

Ταξινομική

Κατά καιρούς ο Ρους (Rhus) περιείχε πάνω από 250 είδη. Πρόσφατες έρευνες μοριακής φυλογένεσης προτείνουν τη διάσπαση του Ρους (Rhus) sensu lato σε Actinocheita, Baronia, Cotinus, Malosma, Searsia, Toxicodendron και Ρους (Rhus) sensu stricto. Αν γίνει αυτό, τότε περίπου 35 είδη θα παραμείνουν στο Ρους (Rhus). Ωστόσο, τα δεδομένα δεν είναι ακόμα αρκετά σαφή, για να διευθετηθεί η σωστή τοποθέτηση όλων των ειδών, σε αυτά τα γένη.[24][25]
Επιλεγμένα είδη

Αφρική (όλα αυτά τα είδη, έχουν μεταφερθεί στο γένος Searsia)

Rhus acocksii Moffett
Rhus albomarginata Sond.
Rhus angustifolia L.
Rhus batophylla Codd
Rhus baurii Schönl.
Rhus bolusii Sond. πρώην Engl.
Rhus brenanii Kokwaro
Rhus burchellii Sond. πρώην Engl.
Rhus carnosula Schönl.
Rhus chirindensis Bakh.f.
Rhus ciliata Licht. πρώην Schult.
Rhus crenata Thunb.
Rhus cuneifolia L.
Rhus dentata Thunb.
Rhus discolor E.Mey. πρώην Sond.
Rhus dissecta Thunb.
Rhus divaricata Eckl. & Zeyh.
Rhus dracomontana Moffett
Rhus dregeana Sond.
Rhus dura Schönl.
Rhus engleri Britt.
Rhus erosa Thunb.
Rhus fastigiata Eckl. & Zeyh.
Rhus gerrardii (Harv. πρώην Engl.) Diels.
Rhus glauca Thunb.
Rhus gracillima Engl.
Rhus grandidens Harv. πρώην Engl.
Rhus gueinzii Sond.
Rhus harveyi Moffett
Rhus horrida Eckl. & Zeyh.
Rhus incisa L.f.
Rhus kirkii Oliv.
Rhus keetii Schönl.
Rhus krebsiana Presl πρώην Engl.
Rhus laevigata L.
Rhus lancea L.f.? (συν. Searsia lancea)
Rhus leptodictya Diels.
Rhus loemnodia Ruckt.
Rhus longipes Engl.(1883)
Rhus longispina Eckl. & Zeyh.
Rhus lucens Hutch.
Rhus lucida L.
Rhus macowanii Schönl.
Rhus magalismontana Sond.
Rhus maricoana Moffett
Rhus marlothii Engl.
Rhus microcarpa Schönl.
Rhus montana Diels
Rhus natalensis Bernh. πρώην Krauss
Rhus nebulosa Schönl.
Rhus pallens Eckl. & Zeyh.
Rhus pendulina Jacq.
Rhus pentheri Zahlbr.
Rhus pondoensis Schönl.
Rhus populifolia E.Mey. πρώην Sond.
Rhus problematodes Merxm. & Roessl.
Rhus pterota Presl
Rhus pygmaea Moffett
Rhus pyroides Burch.
Rhus quartiniana A.Rich.
Rhus refracta Eckl. & Zeyh.
Rhus rehmanniana Engl.
Rhus rigida Mill.
Rhus rimosa Eckl. & Zeyh.
Rhus rogersii Schönl.
Rhus rosmarinifolia Vahl
Rhus rudatisii Engl.
Rhus scytophylla Eckl. & Zeyh.
Rhus sekhukhuniensis Moffett
Rhus stenophylla Eckl. & Zeyh.
Rhus tenuinervis Engl.
Rhus tomentosa L.
Rhus transvaalensis Engl.
Rhus tridactyla Burch.
Rhus tumulicola S.Moore
Rhus undulata Jacq.
Rhus volkii Suesseng.
Rhus wilmsii Diels.
Rhus zeyheri Sond.

Ασία

Rhus chinensis Philip Miller (Mill.) - Κινέζικο σουμάκι (Chinese sumac)
Rhus delavayi Franchet
Rhus hypoleuca
Rhus punjabensis - Σουμάκι του Πουντζάμπ (Punjab Sumac)
Rhus verniciflua (συν. Toxicodendron vernicifluum, Δέντρο λάκας (lacquer tree))
Rhus succedanea (συν. Toxicodendron succedaneum)

Αυστραλία, Ειρηνικός

Rhus taitensis Jean Baptiste Antoine Guillemin (Guill.) (βορειοανατολική Αυστραλία, Μαλαισία, Μικρονησία, Γαλλική Πολυνησία)
Rhus sandwicensis Asa Gray (A.Gray) - neneleau (Χαβάη)

Λεκάνη της Μεσογείου

Ρους ο βυρσοδεψικός (Rhus coriaria) - σουμάκι του βυρσοδέψη (Tanner's sumac)
Rhus pentaphylla (μεταφέρθηκε στο γένος Searsia)
Rhus tripartita (μεταφέρθηκε στο γένος Searsia)

Μέση Ανατολή (όλα τα είδη αυτά έχουν μεταφερθεί στο γένος Searsia)

Rhus aucheri Boissier
Rhus sp. nov. A A.Miller Αρχιπέλαγος Σοκότρα Υεμένης (Yemen's Socotra Archipelago)[26]
Rhus thyrsiflora Balf. f.

Ανατολική Βόρεια Αμερική

Rhus aromatica - αρωματική σουμάκι (fragrant sumac)
Rhus copallina - φτερωτό ή λαμπερό σουμάκι (winged or shining sumac)
Rhus glabra - ομαλό σουμάκι (smooth sumac)
Rhus lanceolata - σουμάκι του λιβαδιού (prairie sumac)
Rhus michauxii - σουμάκι του Michaux (Michaux's sumac)
Rhus typhina - σουμάκι του staghorn (staghorn sumac)
Rhus Toxicodendron (συν. Toxicodendron radicans, δηλητηριώδης κισσός (poison ivy))
Rhus vernix (συν. Toxicodendron vernix, δηλητηριώδες σουμάκ (poison sumac))

Δυτική Βόρεια Αμερική

Rhus choriophylla - σουμάκι του Mearn (Mearn's sumac) (Αριζόνα, Νέο Μεξικό)
Rhus diversiloba (συν. Toxicodendron diversilobum, - δηλητηριώδης βελανιδιά (poison oak))
Rhus laurina (συν. Malosma laurina) - σουμάκι δάφνης (laurel sumac)
Rhus integrifolia - σουμάκι λεμονάδα (lemonade sumac)
Rhus glabra - ομαλό σουμάκι (smooth sumac)
Rhus kearneyi - σουμάκι του Kearney (Kearney sumac)
†Rhus malloryi Jack A. Wolfe (Wolfe) & Wesley C. Wehr (Wehr) - εξαφανισμένο; Ypresian
Rhus microphylla - σουμάκι της ερήμου (desert sumac), μικρόφυλλο σουμάκι (littleleaf sumac)
Rhus ovata - ζαχαροσουμάκ (sugar sumac)
†Rhus rooseae Manchester - εξαφανισμένο; Μέσο Ηώκαινο (Middle Eocene)
Rhus trilobata Thomas Nuttall (Nutt.) - skunkbush sumac
Rhus virens - αειθαλές σουμάκι (evergreen sumac)

Μεξικό και Κεντρική Αμερική

Rhus muelleri - σουμάκι του Müller (Müller's sumac) (βορειοανατολικό Μεξικό)

Φύλλα και άνθη από το φτερωτό σουμάκι.

Απολίθωμα του Rhus malloryi.

Σουμάκι του staghorn (staghorn sumac).

Κύκλος από φύλλα βυρσιάς.

Δείτε επίσης

Ρους ο βυρσοδεψικός

Σημειώσεις

Πτεροειδές (ενός φύλλου πτεροειδούς), έχοντας φυλλάδια που υποδιαιρούνται περαιτέρω σε μια πτεροειδή διάταξη (βλέπε δύο σχετικές φωτογραφίες).
Ανθήλη είναι μια πολύ-διακλαδισμένη ταξιανθία.
Τα πέταλα (φυτολογία), είναι τροποποιημένα φύλλα τα οποία περιβάλλουν τα αναπαραγωγικά μέρη των λουλουδιών (βλέπε σχετική φωτογραφία).
Στη βοτανική, μία δρύπης (ή πυρηνόκαρπο) είναι ένας καρπός μη διανοιγόμενος στον οποίο ένα εξωτερικό σαρκώδες μέρος (εξωκάρπιο, ή ο φλοιός· και το μεσοκάρπιο, ή σάρκα) περιβάλλουν ένα κέλυφος (το λάκκο, πέτρα, ή πυρένιο) του σκληρυμένου ενδοκαρπίου με έναν σπόρο (πυρήνα) εντός).
Η διασπορά των σπόρων είναι η μετακίνηση ή η μεταφορά των σπόρων μακριά από το μητρικό φυτό.
Τα ζώα μπορούν να διασπείρουν τους σπόρους των φυτών με διάφορους τρόπους, όλοι τους ονομάζονται ζωοχωρία, όταν ο μεταφορέας είναι πτηνό, τότε ονομάζεται ορνιθοχωρία. Άλλοι τρόποι εξάπλωσης των σπόρων είναι η αυτοχωρία, η ανεμοχωρία, η υδροχωρία, η μυρμηγκοχωρία κ. ά.
Στη βοτανική και την δενδρολογία, ένα ρίζωμα (από το Αρχαίο Ελληνικό: ῥίζωμα, "μάζα των ριζών", από το ῥιζόω, "αιτία να χτυπήσει η ρίζα") είναι ένα τροποποιημένο υπόγειο στέλεχος του φυτού, που συνήθως βρίσκεται υπογείως, συχνά στέλνοντας ρίζες και βλαστούς από τα μεσογόνατιά του.
Μία αποικία κλώνων ή genet, είναι μία ομάδα γενετικά πανομοιότυπων ατόμων, όπως φυτά, μύκητες ή βακτήρια, τα οποία έχουν αναπτυχθεί σε μια δεδομένη τοποθεσία, όλα καταγόμενα βλαστητικά, όχι σεξουαλικώς, από ένα μόνο πρόγονο.
Το λαχματζούν (Αρμενικά: լահմաջուն lahmaǰun ή լահմաջո lahmaǰo· Τουρκικά: Lahmacun, από τα Αραβικά: لحم عجين, Lahm'ajīn, συντομογραφία του لحم بعجين, Lahm bi'ajīn, "κρέας με ζύμη"), είναι ένα στρογγυλό, λεπτό κομμάτι ζύμης που είναι καλυμμένο στην κορυφή του με κιμά (συνήθως μοσχάρι ή αρνί) και ψιλοκομμένα λαχανικά και βότανα, όπως κρεμμύδια, ντομάτες και μαϊντανό που στη συνέχεια ψήνεται.

Za'atar (Αραβικά: زعتر) είναι μια γενική ονομασία, μιας οικογένειας σχετικών βοτάνων της Μέσης Ανατολής από τα γένη: Origanum (ρίγανης), Calamintha (βασιλικού θυμαριού (Acinos arvensis)), θυμαριού (τυπικά Thymus vulgaris, δηλαδή, θυμάρι) και Satureja (αλμυρής).

Παραπομπές

«Rhus L.». Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2009-11-23. Ανακτήθηκε στις 2010-02-09.
«Rhus L.». TROPICOS. Missouri Botanical Garden. Ανακτήθηκε στις 2010-02-09.
12. Rhus Linnaeus, Flora of China
Rhus L., USDA PLANTS
Etymology of Sumac at Etymonline.com and also at [1] and [2]. Etymology of Rhus at Quattrocchi, Umberto (2000). CRC World Dictionary of Plant Names: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. IV R-Z. Taylor & Francis US, σελ. 2306. ISBN 978-0-8493-2678-3.
Hickey, M.; King, C. (2001). The Cambridge Illustrated Glossary of Botanical Terms. Cambridge University Press.
Introductory Plant Biology-edition seven-Kingsley R. Stern
Sumac is also used as a tea substitute by boiling the dried leaves.Sumac - Ingredients - Taste.com.au
Poison Sumach and Good Sumac Shrubs
ῥίζωμα. Liddell, Henry George· Scott, Robert· A Greek–English Lexicon στο Perseus Project
ῥιζόω
Gil Marks (1999). The: World of Jewish Cooking. Simon and Schuster, σελ. 37–. ISBN 978-0-684-83559-4.
Also romanized zaatar, za'tar, zatar, zatr, zattr, zahatar, aktar or satar. English pronunciation: /ˈzɑːtɑr/
Allen, 2007, p. 237.
Christine Manfield, Charlie Trotter, Ashley Barber -Spice 2008 - Page 28 "Sumac This reddish ground spice is made from the berries of the sumac bush,"
Aliza Green Field Guide to Herbs & Spices: How to Identify, Select, and Use ... 2006 - Page 257 "In Lebanon, Syria, and Egypt, sumac is cooked with water to a thick sour paste, which is added to meat and vegetable dishes; this method was also common in Roman times. Sumac appears in the Jordanian spice mixture za'atar (page 288) ..."
Davis, Charles T. The Manufacture of Leather. Pub: Henry Carey Baird 1885. May be downloaded from: http://archive.org/details/manufactureoflea01davi
Bass, George Fletcher. Allan, James W. (2003). Serçe Limanı: An Eleventh-century Shipwreck. Texas A&M University Press, σελ. 506. ISBN 978-0-89096-947-2.
Πρότυπο:Cite article
Avitabile, Alphonse. Sammataro, Diana. The Beekeeper's Handbook. Publisher: Comstock 1998. ISBN 978-0801485039
Lewis, Thomas H. The Medicine Men: Oglala Sioux Ceremony and Healing. Publisher: University of Nebraska Press. 1992. ISBN 978-0803279391
Hoadley, R. Bruce (2000). «Chapter 5: Other Properties of Wood». Understanding Wood: a Craftsman's Guide to Wood Technology (2 έκδοση). Taunton Press, σελ. 105–107. ISBN 978-1-56158-358-4.
Ortmann, John; Miles, Katherine L.; Stubbendieck, James H.; Schacht, Walter (1997). Management of Smooth Sumac on Grasslands. University of Nebraska-Lincoln.
Miller, Allison J.; Young, David A.; Wen, Jun (2001). «Phylogeny and Biogeography of Rhus (Anacardiaceae) Based on ITS Sequence Data». International Journal of Plant Sciences 162 (6): 1401–1407. doi:10.1086/322948.
Pell, Susan Katherine (2004-02-18). Molecular Systematics of the Cashew Family (Anacardiaceae). Louisiana State University, σελ. 103–108.

Miller, A. 2004. Rhus sp. nov. A. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 23 August 2007.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι (στα Αγγλικά)

Global Biodiversity Information Facility portal: Rhus
Sumac at "HikikoRecipes"

Κατάλογος Φυτών

Εγκυκλοπαίδεια Βιολογίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library