Πικραγγουριά

Η πικραγγουριά (Ecballium elaterium, Εκβάλλιον το ελατήριο) είναι φυτό της οικογένειας των κολοκυνθοειδών, συγγενικό φυτό με την κολοκυθιά, την αγγουριά και την καρπουζιά. Είναι έρπον ετήσιο φυτό, το οποίο είναι αυτοφυές στη Μεσόγειο. Το φυτό επίσης έχει προσαρμοστεί και σε άλλες περιοχές στις οποίες εισήχθη ως καλλωπιστικό. Το φυτό είναι δηλητηριώδες, όμως χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς από την αρχαιότητα.

Περιγραφή

Το φυτό φτάνει σε ύψος τα 30 εκατοστά και σε διάμετρο το ένα μέτρο. Κάνει έντονα κίτρινα μονόοικα άνθη, δηλαδή τα άνθη είναι είτε αρσενικά είτε θηλυκά, αλλά υπάρχουν δύο άνθη πάνω στο φυτό. Το φυτό μπορεί να αυτογονιμοποιηθεί. Η ανθοφορία του διαρκεί από τον Ιούνιο μέχρι το Αύγουστο. Το επιστημονικό όνομά του το φυτό το πήρε επειδή όταν κάποιος αγγίξει τους ώριμους καρπούς, αυτοί ανοίγουν και οι σπόροι εκτοξεύονται παντού. Οι καρποί καλύπτονται από τριχίδια.
Φαρμακευτικές χρήσεις και τοξικότητα

Η πικραγγουριά χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα ως φάρμακο. Ο Διοσκουρίδης την αποκαλεί «ελατήριο» και την χαρακτηρίζει ως ισχυρό καθαρτικό. Στην λαϊκή ιατρική, οι ρίζες και οι καρποί χρησιμοποιούνται ως καθαρτικά, αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη. Η αντιφλεγμονώδης δράση οφείλεται στο συστατικό κουκουρμπιτακίνη Β,[1] ένα τριτερπένιο το οποίο ανήκει στις κουρκουρμπιρακίνες, οι οποίες έχουν αναγνωριστεί ως οι τοξικές ουσίες της οικογένειας των κολοκυνθοειδών.[2]

Στην περιοχή της Μεσογείου, εκχύλισμα από το καρπό της πικραγγουριάς έχει χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία της ρινοκολπίτιδας, της ιγμορίτιδας και της κίρρωσης του ήπατος, με ενδορινική χορήγηση. Εντός μερικών λεπτών από την χορήγηση του εκχυλίσματος έχει παρατηρηθεί οίδημα βλεννογόνου του ανωτέρου αναπνευστικού, ιδίως της μαλακής υπερώας και της σταφυλής, πιθανόν εξαιτίας φλεγμονώδους αντίδρασης ή απευθείας τοξικής δράσης, το οποίο μπορεί τελικά να οδηγήσει σε απόφραξη των αεραγωγών,[1][2] ενώ μπορεί να οδηγήσει σε νέκρωση των κυττάρων του βλεννογόνου της μύτης.[3] Το εκχύλισμα δεν πρέπει να χορηγείται σε έγκυες γιατί μπορεί να προκαλέσει αποβολή του εμβρύου.[4]

Οι καρποί περιέχουν επίσης τη δηλητηριώδη ουσία ελατηρίνη.
Παραπομπές

Raikhlin-Eisenkraft B, Bentur Y. Ecbalium elaterium (squirting cucumber)--remedy or poison? J Toxicol Clin Toxicol. 2000;38(3):305-8.
Koussidis GA, Mountantonakis S, Petrichou CC. Folk remedies still in use: a case of soft palate and uvular oedema due to Ecbalium elaterium. Int J Clin Pract. 2002 Dec;56(10):817.
Eken C, Ozbek K, Yildirim CK, Eray O. Severe uvular edema and nasal mucosal necrosis due to Ecbalium elaterium (squirting cucumber): an allergic reaction or direct toxic effect? Clin Toxicol (Phila). 2008 Mar;46(3):257-8.
Ecballium elaterium - (L.)A.Rich. plants for a future. Ανακτήθηκε την 9 Δεκεμβρίου 2012