Λάθυρος το κλύμενον

Το φυτό Λάθυρος το κλύμενον (Lathyrus clymenum), γνωστό επίσης και ως Ισπανικός βίκος (Spanish vetchling),[2] είναι ανθοφόρο φυτό στην οικογένεια Φαβίδες (Fabaceae),[3] ιθαγενές στην Μεσόγειο. Οι σπόροι του χρησιμοποιούνται για την ετοιμασία του Ελληνικού φαγητού φάβα Σαντορίνης. Το φυτό καλλιεργείται στη νήσο Θήρα και πρόσφατα προστέθηκε στα προϊόντα με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Περιγραφή

Πρόκειται για μονοετές αναρριχώμενο φυτό, με βλαστούς που φέρουν πτερύγια και το οποίο φθάνει το ύψος των 30-80 εκ.[4] Τα κατώτερα φύλλα είναι απλά, σχήματος γραμμοειδούς - λογχοειδούς.[5] Τα μεσαία και τα ανώτερα φύλλα είναι σύνθετα και αποτελούνται από 2-4 ζεύγη γραμμοειδών ή ελλειψοειδών φυλλαρίων και διακλαδιζόμενη έλικα, ενώ τα παράφυλλα είναι λογχοειδή.[6] Τα άνθη εμφανίζονται στη μασχάλη των φύλλων, σε ομάδες με κοινό ποδίσκο. Ο πέτασος έχει μήκος 15-20 εκ. και πορφυρό χρώμα και ο οποίος είναι μακρύτερος των πτερύγων, οι οποίες είναι κυανού χρώματος, έχοντας δυο ύβους στη βάση του.[7] Ο λοβός είναι γραμμοειδής - πεπιεσμένος, με πεπλατυσμένα σπέρματα. Σε ολόκληρη την Ελλάδα, το φυτό προτιμά εδάφη ξηρά και αμμώδη.[8]

Για 3.500 χρόνια οι κάτοικοι της Σαντορίνης και των γειτονικών νησιών, καλλιεργούν το όσπριο του είδους Lathyrus clymenum, αλλαχού γνωστό, μόνο ως άγριο φυτό.[9] Το ιδιόμορφο οικοσύστημα που δημιουργήθηκε από τις ηφαιστιακές εκρήξεις στη νήσο Σαντορίνη, η ηφαιστειακή τέφρα, το πορώδες έδαφος και ο συνδυασμός της υγρασίας που δημιουργείται από τη θάλασσα και την ανομβρία, καθιστούν το φυτό αυτό έναν μοναδικό πόρο. Όταν στο νησί οι καιρικές συνθήκες είναι καλές, οι αγρότες μπορούν να αποκομίσουν περί τα 800 κιλά λαθουριού ανά εκτάριο. Ωστόσο, πρόκειται για ευάλωτη καλλιέργεια, η οποία μπορεί να καταστραφεί από τους ισχυρούς ανέμους, οι οποίοι απομακρύνουν τα άνθη πριν αυτά προλάβουν να αποδώσουν καρπό, από την ανομβρία ή από ένα αιφνίδιο κύμα καύσωνα. Ωσαύτως, η παραγωγή περιορίζεται, καθιστώντας το ένα δαπανηρό καλλιεργούμενο είδος, που τιμάται περίπου στα €700 ανά εκτάριο. Η δαπάνη στους καταναλωτές, ανά κιλό κυμαίνεται περίπου από €4 (χύμα) έως €15 (συσκευασμένη).
Φάβα Σαντορίνης

Η φάβα μουσκεύεται σε κρύο νερό για περίπου δυο ώρες. Αναμειγνύεται σε μια κατσαρόλα μαζί με ψιλοκομμένο κρεμμύδι με αρκετό νερό, μέχρι να βράσει, η φάβα τότε ξαφρίζεται έως ότου χυλώσει. Τότε, με την χρήση του μίξερ, μετατρέπεται σε ζελέ. Αλατίζεται και ξανά βράζεται για λίγο ακόμη, οπότε, στη συνέχεια σερβίρεται με κομμένο κρεμμύδι, ελαιόλαδο και στυμμένο λεμόνι.
Εικόνες

Εικονογράφηση του 1794.

Φάβα Σαντορίνης.

Άνθη

Δείτε επίσης

Ελληνική κουζίνα
Φάβα

Παραπομπές

«The Plant List: A Working List of All Plant Species». Ανακτήθηκε στις 7 March 2015.
«USDA GRIN Taxonomy». Ανακτήθηκε στις 7 March 2015.
[1]
Δημήτριος Σ. Καββαδάς. «Εικονογραφημένον Βοτανικόν - Φυτολογικόν Λεξικόν: Τόμος Ε΄ / σελ. 2246-7». Εκδόσεις ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2015 / ISBN 978-960-400-971-8.
Δημήτριος Σ. Καββαδάς. «Εικονογραφημένον Βοτανικόν - Φυτολογικόν Λεξικόν: Τόμος Ε΄ / σελ. 2246-7». Εκδόσεις ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2015 / ISBN 978-960-400-971-8.
Δημήτριος Σ. Καββαδάς. «Εικονογραφημένον Βοτανικόν - Φυτολογικόν Λεξικόν: Τόμος Ε΄ / σελ. 2246-7». Εκδόσεις ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2015 / ISBN 978-960-400-971-8.
Δημήτριος Σ. Καββαδάς. «Εικονογραφημένον Βοτανικόν - Φυτολογικόν Λεξικόν: Τόμος Ε΄ / σελ. 2246-7». Εκδόσεις ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2015 / ISBN 978-960-400-971-8.
Δημήτριος Σ. Καββαδάς. «Εικονογραφημένον Βοτανικόν - Φυτολογικόν Λεξικόν: Τόμος Ε΄ / σελ. 2246-7». Εκδόσεις ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2015 / ISBN 978-960-400-971-8.

Anaya Sarpaki, Glynis Jones, "Ancient and Modern Cultivation of Lathyrus clymenum L. in the Greek Islands" in Annual of the British School at Athens vol. 85 (1990) pp. 363-368 JSTOR

Πηγές

«Συνταγή για Φάβα». http://www.santoriniinfo.gr.
(Αγγλικά) «Fava Santorinis». http://kopiaste.org.
(Αγγλικά) Georgiopoulou, Tania. «Demand for Santorini fava outstrips supply». www.ekathimerini.com.
Τάνια Βαλαμώτη, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Τομέας Αρχαιολογίας, Α.Π.Θ. "Η καλλιέργεια των φυτών στην Ελλάδα στα προϊστορικά και πρωτοϊστορικά χρόνια: τα αρχαιοβοτανικά δεδομένα".