Φασκόμηλο

Το φασκόμηλο ή φασκομηλιά (Σάλβια η φαρμακευτική ελλ. Ελελίφασκος ο φαρμακευτικός, Salvia officinalis) ανήκει στο γένος των Αγγειόσπερμων δικότυλων φυτών Ελελίφασκος (Salvia). Στα αγγλικά η κοινή του ονομασία είναι sage, ή garden sage, ή common sage. Το φασκόμηλο, πολυετές, θαμνώδες, με πολυάριθμα κλαδιά, ύψους μέχρι μισό μέτρο, βρίσκεται σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας κυρίως σε ξηρούς και πετρώδεις τόπους.

Χαρακτηριστικά

Τα φύλλα του είναι επιμήκη και παχιά, χρώματος λευκοπράσινου. Τα άνθη του φύονται κατά σπονδύλους, είναι χρώματος μοβ και ανθίζουν από το Μάιο ως τον Ιούνιο.
Χρήσεις

Το φυτό έχει έντονη αρωματική οσμή και καλλιεργείται για τις φαρμακευτικές ιδιότητες του, ως αφέψημα και ως καρύκευμα. Τα φύλλα που είναι και το κατεξοχήν χρησιμοποιούμενο μέρος του φυτού συλλέγονται λίγο πριν ή κατά την αρχή της ανθοφορίας με ξηρό και ηλιόλουστο καιρό, το Μάιο ή τον Ιούνιο και ξηραίνονται στη σκιά.

Περιέχει ως κύρια ουσία αιθέριο έλαιο, φασκομηλόλαδο, άχρωμο ή ερυθροκίτρινο, σαπωνίνες, πικρές ουσίες, τερπένια, ρητίνες, πικρά διτερπένια, ταννίνες, τριτερπένια, φλαβονοειδή και θουγιόνη (thujone, μια μονοτερπενική κετόνη).

Τα φύλλα έχουν αντισηπτικές, αποχρεμπτικές και σπασμολυτικές ιδιότητες.Το φυτό έχει στομαχικές, τονωτικές και καρδιοτονωτικές ιδιότητες ενώ χρησιμοποιείται και κατά των νευραλγιών. Η φασκομηλιά χρησιμοποιείται στη θεραπευτική με τη μορφή αφεψήματος εσωτερικά ως ανθιδρωτικό (ιδιαίτερα κατά του νυχτερινού ιδρώτα φυματικών και νευρασθενών).

Το φασκόμηλο με τη μορφή αφεψήματος είναι ιδανικό για την θεραπευτική του στόματος σε περίπτωση τραυματισμών, άφτρων, φαρυγγίτιδας και κατά της ουλίτιδας. Ελαττώνει τα αέρια του εντέρου, είναι διουρητικό και εμμηναγωγό. Ακόμη είναι αιμοστατικό, και τοπικό αναισθητικό του δέρματος.[1] Επίσης έχει αντιβιοτική, αντιμυκητική, αντισπασμωδική και υπογλυκαιμική δράση.[1] Στον αρχαίο κόσμο το χρησιμοποιούσαν για δαγκώματα φιδιών και εντόμων, για να αυξήσουν τη γονιμότητα των γυναικών και για να διώχνουν τα κακά πνεύματα κτλ.[1]
Ως αφέψημα

Στις περιοχές της Μεσογείου αποξηραίνεται και πίνεται ως αφέψημα, το γνωστό φασκόμηλο.

Το αφέψημα λαμβάνεται και σερβίρεται αμέσως μετά το βράσιμο. Αν παραμείνει αρκετή ώρα μαζί με τα φύλλα που έβρασαν, οι πικρές ουσίες μέσα στο αφέψημα αυξάνονται και η γεύση του γίνεται δυσάρεστη.

Στη μαγειρική χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό διαφόρων ζωμών, φαγητών και του ξιδιού ενώ θεωρείται και μελισσοτροφικό φυτό παρέχοντας μέλι εκλεκτής ποιότητας.

Η γεύση του είναι αρκετά πιπεράτη και ταιριάζει πολύ με λιπαρά κρεατικά και τυριά.[1] Επίσης ταιριάζει με ψάρια και θαλασσινά.

Σύμφωνα με τελευταίες έρευνες, η χρήση του έχει θετική επίδραση στη θεραπεία του Αλτσχάιμερ και στην υπερλιπιδαιμία.[1]

Πάντως η χρήση του πρέπει να γίνεται με σύνεση γιατί υπάρχουν περιπτώσεις δηλητηρίασης από υπερβολική χρήση που οφείλεται κυρίως στην ουσία θουγιόνη που υπάρχει στο φυτό.
Είδη

Το γένος περιλαμβάνει σύμφωνα με διάφορες πηγές γύρω στα χίλια είδη[2] που εξαπλώνονται σχεδόν σε όλες τις κυρίως εύκρατες περιοχές της γης. Μερικά είδη είναι τα ακόλουθα:

Salvia aegyptiaca Ε. ο αιγυπτιακός
Salvia aethiopis Ε. η Αιθιοπίς
Salvia alba Ε. ο λευκός
Salvia albicaulis Ε. ο λευκόκαυλος
Salvia albiflora Ε. ο λευκανθής
Salvia albimaculata Ε. ο λευκόστικτος
Salvia albocaerulea Ε. ο κυανόλευκος
Salvia alborosea Ε. ο ροδόλευκος
Salvia altissima Ε. ο υψηλότατος
Salvia arabica Ε. ο αραβικός
Salvia argentea Ε. ο αργυρόχρους
Salvia brachyantha Ε. ο βραχυανθής
Salvia brachyloba Ε. ο βραχύλοβος
Salvia brachyphylla Ε. ο βραχύφυλλος
Salvia ceratophylla Ε. ο κερατόφυλλος
Salvia chamaedryoides Ε. ο χαμαιδρυοειδής
Salvia chionantha Ε. ο χιονανθής
Salvia chloroleuca Ε. ο χλωρόλευκος
Salvia chrysophylla Ε. ο χρυσόφυλλος
Salvia cinnabarina Ε. ο κινναβάρινος
Salvia cryptoclada Ε. ο κρυπτοκλαδής
Salvia cyanantha Ε. ο κυανανθής
Salvia cyanocephala Ε. ο κυανοκέφαλος
Salvia dentata Ε. ο οδοντωτός
Salvia dryophila Ε. ο δρυόφιλος
Salvia elegans Ε. ο κομψός
Salvia erythrostoma Ε. ο ερυθρόστομος
Salvia erythrostephana Ε. ο ερυθροστέφανος
Salvia heterotricha Ε. ο ετερότριχος
Salvia leucantha Ε. ο λευκανθής
Salvia leucophylla Ε. ο λευκόφυλλος
Salvia malvifolia Ε. ο μαλαχόφυλλος
Salvia pallida Ε. ο ωχρός
Salvia pratensis Ε. ο λειμώνιος
Salvia rubifolia Ε. ο ερυθρόφυλλος
Salvia spinosa Ε. ο ακανθώδης
Salvia trachyphylla Ε. ο τραχύφυλλος
Salvia urticifolia Ε. ο κνιδόφυλλος
Salvia viridis Ε. ο χλωρός
Salvia viscosa Ε. ο ιξώδης

Λαογραφία

Στην Κύπρο το φασκόμηλο ονομάζεται "σπατζιά" και στην Ήπειρο "μουσφακίδι".
Ελλάδα

Από την Κρητική λαϊκή παράδοση, ένα απόσπασμα από Κρητική μαντινάδα:[3]

"Αρισμαρί και ρίγανη, φασκομηλιά, φλισκούνι,
θύμος, μυρθιά και καντιφές μ' ανοιξανε τ' αρθούνι."

Παραπομπές

[1]
http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=Salvia+
Θεανώ Νίκου-Μεταξά, Το λουλούδι στη κρητική πατινάδα, εκδ. Δοκιμάκης, 2009, ISBN 978-960-98766-9-8