Ο ιός Ζίκα (Zika, συντομογρ. ZIKV) είναι μέλος του γένους των φλαβοϊών (Flavivirus), που μεταδίδεται από τα ημερόβια κουνούπια του γένους αηδής (Aedes), όπως τον Aedes albopictus («κουνούπι-τίγρη»).
Εικόνα του ιού Ζίκα σε ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Τα σωματίδια του ιού έχουν διαμέτρους περί τα 40 nm, με εξωτερικό θύλακα και πυκνό εσωτερικό πυρήνα (πηγή: CDC).
Στους ανθρώπους ο ιός αυτός προκαλεί μία ήπια ασθένεια γνωστή ως Ασθένεια του ιού Ζίκα, ασθένεια Ζίκα ή απλώς Ζίκα, η οποία από τη δεκαετία του 1950 είναι γνωστό ότι εμφανίζεται σε μία στενή ζώνη των τροπικών περιοχών στην Αφρική και την Ασία. Το 2014 ο ιός εξαπλώθηκε για πρώτη φορά προς τα ανατολικά, στη Γαλλική Πολυνησία, φθάνοντας μέχρι και το απομονωμένο Νησί του Πάσχα, και το 2015 στο Μεξικό, στην Καραϊβική, στην Κεντρική και Νότια Αμερική. Στην τελευταία, η αρρώστια που προκαλεί έφθασε στα επίπεδα πανδημίας[1]
Γενικά
Ο ιός Ζίκα, ως φλαβοϊός, σχετίζεται με τον ιό του δυτικού Νείλου, καθώς και με τους ιούς που προκαλούν τον δάγκειο και τον κίτρινο πυρετό και την ιαπωνική εγκεφαλίτιδα[2]. Η ασθένεια που προκαλεί είναι πράγματι παρόμοια με μία ήπια μορφή δάγγειου πυρετού[2] και δεν υπάρχει μέχρι σήμερα εμβόλιο για αυτή. Υπάρχει πιθανότατα σχέση ανάμεσα στον πυρετό Ζίκα και στην εμφάνιση μικροκεφαλίας σε νεογέννητα βρέφη από μετάδοση από τη μητέρα στο έμβρυο[3][4][5], καθώς και μια ισχυρότερη συσχέτιση με νευρολογικά σύνδρομα σε προσβαλλόμενους ενήλικες, όπως είναι το σύνδρομο Guillain-Barré[6].
Τον Ιανουάριο του 2016 τα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη Ασθενειών (CDC) των ΗΠΑ εξέδωσαν μία ταξιδιωτική οδηγία για τις χώρες που έχει ανιχνευθεί ο ιός, με συστάσεις για αυξημένα μέτρα προστασίας και αποφυγή του ταξιδιού για έγκυες γυναίκες[7][8], ενώ άλλες χώρες ή υπηρεσίες υγείας εξέδωσαν και αυτές λίγο αργότερα παρόμοιες ταξιδιωτικές προειδοποιήσεις[9][10]. Η Κολομβία, η Δομινικανή Δημοκρατία, ο Ισημερινός, το Ελ Σαλβαδόρ και η Τζαμάικα συμβούλευσαν τις γυναίκες να αποφύγουν εγκυμοσύνες μέχρι την απόκτηση περισσότερων γνώσεων σχετικά με επιπτώσεις από την προσβολή από τον ιό στα έμβρυα[10][11].
Ο ιός Ζίκα, όπως και άλλοι ιοί της οικογενείας του, διαθέτει θύλακα και έχει σχήμα κανονικού εικοσαέδρου και μονό συνεχές γονιδίωμα από RNA. Συγγενεύει περισσότερο από όλους με τον ιό Spondweni, με τον οποίο έχει κοινή καταγωγή[12][13].
Ο ιός Ζίκα απομονώθηκε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1947 από έναν πίθηκο μακάκο (rhesus macaque) που βρισκόταν μέσα σε κλουβί στο δάσος Ζίκα της Ουγκάντα, κοντά στη Λίμνη Βικτόρια, από επιστήμονες του Ερευνητικού Ινστιτούτου για τον Κίτρινο Πυρετό. Ακολούθησε μία δεύτερη απομόνωση, από το κουνούπι Aedes africanus, στην ίδια τοποθεσία τον Ιανουάριο του 1948.[14] Μόλις ο μακάκος εμφάνισε πυρετό, οι ερευνητές απομόνωσαν στο πλάσμα του έναν μεταδοτικό παράγοντα που περιγράφηκε για πρώτη φορά ως «ιός του Ζίκα» το 1952. Το 1968 απομονώθηκε για πρώτη φορά σε ανθρώπους, στη Νιγηρία[15]. Από το 1951 μέχρι το 1981 ενδείξεις για προσβολή του ανθρώπου από τον ιό αναφέρθηκαν και σε άλλες αφρικανικές χώρες, όπως οι Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Αίγυπτος, Γκαμπόν, Σιέρα Λεόνε, Τανζανία, αλλά και σε ασιατικές, όπως η Ινδία, η Ινδονησία, η Μαλαισία, οι Φιλιππίνες, η Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ[15].
Διακρίνονται δύο καταγωγικοί τύποι (lineages) του ιού Ζίκα, η αφρικανική και η ασιατική[16]. Φυλογενετικές μελέτες υποδεικνύουν ότι ο ιός που εξαπλώθηκε στην Αμερική προήλθε μάλλον από τη Γαλλική Πολυνησία[16] Πλήρεις ακολουθίες του γονιδιώματος στελεχών του ιού Ζίκα έχουν δημοσιευθεί[17]. Πρόσφατα προκαταρκτικά ευρήματα αποκαλύπτουν μία πιθανή αλλαγή στη χρήση του κωδικονίου της μη δομικής πρωτεΐνης 1, που ίσως να αύξησε τον ρυθμό του πολλαπλασιασμού του μέσα στο ανθρώπινο σώμα[18].
Μετάδοση και εξάπλωση
Aedes aegypti
Ο Aedes aegypti, κουνούπι-φορέας του ιού Ζίκα
Ο ιός Ζίκα μεταδίδεται από ημερόβια κουνούπια και έχει απομονωθεί από είδη του γένους αηδής (Aedes),πιθανον να μεταδίδεται και απο το
Aedes albopictus («κουνούπι-τίγρης»), όπως και από δενδρόβια κουνούπια όπως τα είδη Aedes africanus, A. apicoargenteus, A. furcifer, A. hensilli, A. luteocephalus και A. vitattus. Μελέτες δείχνουν ότι ο χρόνος εξωτερικής επωάσεως μέσα στα κουνούπια είναι περίπου 10 ημέρες[15]. Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω σεξουαλικών σχέσεων και δια του πλακούντα προσβάλλοντας έμβρυα.
Τα σπονδυλωτά ζώα που φιλοξενούν τον ιό είναι κυρίως οι πίθηκοι και οι άνθρωποι. Πριν από την τρέχουσα πανδημία, που άρχισε το 2007, ο ιός Ζίκα «σπανίως προκαλούσε μεταδοτικές προσβολές»[6].
Aedes aegypti predicted distribution
Παγκόσμια προβλεπόμενη κατανομή του κουνουπιού Aedes aegypti. Ο χάρτης περιλαμβάνει και την πιθανότητα παρατηρήσεως (μπλε=0, κόκκινο=υψηλότερη).
Ο δυνητικός κίνδυνος από τον ιό Ζίκα προσδιορίζεται από την κατανομή των κουνουπιών-φορέων του. Η παγκόσμια κατανομή του συνηθέστερα ταυτιζόμενου φορέα του, του A. aegypti, επεκτείνεται διαρκώς εξαιτίας του παγκόσμιου εμπορίου και των ταξιδιών[19], και σήμερα είναι η ευρύτερη που έχει καταγραφεί ποτέ σε όλες τις ηπείρους[20]. Πληθυσμός κουνουπιών ικανών να μεταδώσουν τον ιό Ζίκα έχει βρεθεί στην Ουάσινγκτον με γενετικές ενδείξεις ότι έχουν επιβιώσει τουλάχιστον τους 4 τελευταίους χειμώνες εκεί[21]. Οι συγγραφείς της μελέτης συμπεραίνουν ότι τα κουνούπια προσαρμόζονται σε ψυχρότερες κλιματικές συνθήκες.
Πρόσφατες αναφορές στις ειδήσεις έχουν επιστήσει την προσοχή στη διάδοση του ιού Ζίκα στη Νότια Αμερική και την Καραϊβική[22]. Οι χώρες και τα εδάφη που έχουν ταυτοποιηθεί μέχρι στιγμής από τον Παναμερικανικό Οργανισμό Υγείας (PAHO) ως «τοπικής μεταδόσεως του ιού» είναι οι εξής: Μπαρμπάντος, Βολιβία, Βραζιλία, Κολομβία, Δομινικανή Δημοκρατία, Ισημερινός, Ελ Σαλβαδόρ, Γαλλική Γουιάνα, Γουαδαλούπη, Γουατεμάλα, Γουιάνα, Αϊτή, Ονδούρες, Μαρτινίκα, Μεξικό, Παναμάς, Παραγουάη, Πουέρτο Ρίκο, Σαιντ Μάρτιν, Σουρινάμ και Βενεζουέλα[23][24]
Το 2015, RNA του ιού ανιχνεύθηκε στο αμνιακό υγρό δύο εμβρύων, μία ένδειξη ότι είχε διαπεράσει τον φραγμό του πλακούντα και θα μπορούσε να μεταδοθεί από τη μητέρα στο έμβρυο[25].
Συσχέτιση με τη μικροκεφαλία
Απεικόνιση μικροκεφαλίας
Τον Δεκέμβριο του 2015 υπήρξαν υποψίες ότι η μετάδοση του ιού Ζίκα μέσα από τον πλακούντα στο έμβρυο μπορεί να προκαλεί μικροκεφαλία και εγκεφαλικές βλάβες[4][26]. τον ίδιο μήνα, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Πρόληψη και τον Ελεγχο των Ασθενειών εξέδωσε μία περιεκτική ενημέρωση για τον πιθανό συσχετισμό του ιού με τη συγγενή μικροκεφαλία[27], ενώ το αμερικανικό CDC ανακοίνωσε: «`Εχουν υπάρξει αναφορές συγγενούς μικροκεφαλίας σε βρέφη μητέρων οι οποίες είχαν προσβληθεί από τον ιό Ζίκα όταν ήταν έγκυες. Οι προσβολές από τον ιό έχουν επιβεβαιωθεί σε πολλά βρέφη με μικροκεφαλία, αλλά δεν είναι γνωστό πόσες από τις περιπτώσεις μικροκεφαλίας συνδέονται με τη μόλυνση από τον ιό Ζίκα.»[28].
Μία άλλη νευρολογική επιπλοκή
Στην επιδημία της Γαλλικής Πολυνησίας, 73 κρούσματα συνδρόμου Guillain-Barré και άλλες νευρολογικές παθήσεις καταγράφηκαν σε έναν πληθυσμό 270.000 και ίσως να αποτελούν επιπλοκές από τη μόλυνση με τον ιό Ζίκα[6].
Παραπομπές
McKenna, Maryn (13 Ιανουαρίου 2016). «Zika Virus: A New Threat and a New Kind of Pandemic». Germination. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2016.
«Zika virus infection». ecdc.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2016.
Leonardo Aguiar. «Ministério da Saúde confirma relação entre vírus Zika e microcefalia». Portal da Saúde – Ministério da Saúde – www.saude.gov.br.
Oliveira Melo, A. S.; Malinger, G.; Ximenes, R.; Szejnfeld, P.O.; Alves Sampaio, S.; Bispo de Filippis, A.M. (1 Ιανουαρίου 2016). «Zika virus intrauterine infection causes fetal brain abnormality and microcephaly: tip of the iceberg?». Ultrasound in Obstetrics & Gynecology 47 (1): 6–7. doi:10.1002/uog.15831. ISSN 1469-0705.
«Epidemiological update: Outbreaks of Zika virus and complications potentially linked to the Zika virus infection». European Centre for Disease Prevention and Control. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2016.
Fauci, Anthony S.; Morens, David M. (14 Ιανουαρίου 2016). «Zika Virus in the Americas – Yet Another Arbovirus Threat». New England Journal of Medicine 374 (2): 160113142101009. doi:10.1056/NEJMp1600297. PMID 26761185.
«Zika Virus in the Caribbean». Travelers' Health: Travel Notices. Centers for Disease Control and Prevention. 15 Ιανουαρίου 2016.
Petersen, Emily E.; Staples, J. Erin; Meaney-Delman, Dana; Fischer, Marc; Ellington, Sascha R.; Callaghan, William M.; Jamieson, Denise J. (2016). «Interim Guidelines for Pregnant Women During a Zika Virus Outbreak – United States, 2016». Morbidity and Mortality Weekly Report 65 (2): 30–33. doi:10.15585/mmwr.mm6502e1. PMID 26796813.
«Zika virus: Advice for those planning to travel to outbreak areas». ITV News. 22 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2016.
«Pregnant Irish women warned over Zika virus in central and South America». RTE. 22 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2016.
«Zika virus triggers pregnancy delay calls». BBC. 23 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2016.
Knipe, David M.; Howley, Peter M. (2007). Fields' Virology (5th έκδοση). Lippincott Williams & Wilkins. σελίδες 1156, 1199. ISBN 978-0-7817-6060-7.
Faye, Oumar; Freire, Caio C.M.; Iamarino, Atila; Faye, Ousmane; de Oliveira, Juliana Velasco C.; Diallo, Mawlouth; Zanotto, Paolo M.A.; Sall, Amadou Alpha και άλλοι. (9 Ιανουαρίου 2014). «Molecular Evolution of Zika Virus during Its Emergence in the 20th Century». PLoS Neglected Tropical Diseases 8 (1): e2636. doi:10.1371/journal.pntd.0002636. PMID 24421913.
Haddow, A.D.; Schuh, A.J.; Yasuda, C.Y.; Kasper, M.R.; Heang, V.; Huy, R.; Weaver, S.C. (2012). «Genetic Characterization of Zika Virus Strains: Geographic Expansion of the Asian Lineage». PLoS Neglected Tropical Diseases 6 (2): e1477. doi:10.1371/journal.pntd.0001477. PMID 22389730.
Hayes, E.B. (2009). «Zika Virus Outside Africa». Emerging Infectious Diseases 15 (9): 1347–50. doi:10.3201/eid1509.090442. PMID 19788800. PMC 2819875.
Enfissi, Antoine; Codrington, John; Roosblad, Jimmy; Kazanji, Mirdad; Rousset, Dominique (16 Ιανουαρίου 2016). «Zika virus genome from the Americas». Lancet 387 (10015): 227–8. doi:10.1016/S0140-6736(16)00003-9.
Kuno, G.; lChang, G.-J.J. (1 Ιανουαρίου 2007). «Full-length sequencing and genomic characterization of Bagaza, Kedougou, and Zika viruses». Archives of Virology 152 (4): 687–696. doi:10.1007/s00705-006-0903-z. PMID 17195954.
Freire, Caio Cesar de Melo; Iamarino, Atila; Neto, Daniel Ferreira de Lima; Sall, Amadou Alpha; Zanotto, Paolo Marinho de Andrade (25 November 2015). «Spread of the pandemic Zika virus lineage is associated with NS1 codon usage adaptation in humans» (PDF). BioRxiv: 032839. doi:10.1101/032839.
Kraemer, Moritz UG; Sinka, Marianne E.; Duda, Kirsten A.; Mylne, Adrian QN; Shearer, Freya M.; Barker, Christopher M.; Moore, Chester G.; Carvalho, Roberta G. και άλλοι. (7 July 2015). «The global distribution of the arbovirus vectors Aedes aegypti and Ae. albopictus». ELife 4: e08347. doi:10.7554/eLife.08347. PMID 26126267. PMC 4493616.
«Aedes aegypti». ecdc.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2016.
«Mosquitoes capable of carrying Zika virus found in Washington, D.C.». University of Notre Dame. 2016.
Foundation, Thomson Reuters. «FACTBOX - Zika virus spreads rapidly through Latin America, Caribbean». news.trust.org. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2016.
Mitchell, Cristina. «As the Zika virus spreads, PAHO advises countries to monitor and report birth anomalies and other suspected complications of the virus». www.paho.org. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2016.
Mitchell, Cristina. «PAHO Statement on Zika Virus Transmission and Prevention». www.paho.org. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2016.
Vogel, Gretchen (3 Δεκεμβρίου 2015). «Fast-spreading virus may cause severe birth defects». Science News. AAAS. doi:10.1126/science.aad7527.
Darlington S (23 Δεκεμβρίου 2015). «Brazil warns against pregnancy due to spreading virus». CNN. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2015.
«Rapid risk assessment: Zika virus epidemic in the Americas: potential association with microcephaly and Guillain-Barré syndrome» (PDF). ΄Στοκχόλμη: European Centre for Disease Prevention and Control. 10 Δεκεμβρίου 2015. σελ. 14. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 12 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2016.
«Questions and Answers for Obstetrical Healthcare Providers: Pregnant Women and Zika Virus Infection». CDC.gov. U.S. Centers for Disease Control and Prevention. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2016.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
«Ιός Ζίκα». Division of Vector-Borne Diseases (DVBD), National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases (NCEZID). Centers for Disease Control and Prevention. 19 Ιανουαρίου 2016.
«Zika virus». NCBI Taxonomy Browser. 64320.
Schmaljohn, Alan L.; McClain, David (1996). «54. Alphaviruses (Togaviridae) and Flaviviruses (Flaviviridae)». Στο: Baron, Samuel. Medical Microbiology (4th έκδοση). ISBN 0-9631172-1-1. NBK7633.
Viralzone: Φλαβοϊίδες
Virus Pathogen Database and Analysis Resource (ViPR): Φλαβοϊίδες
Zika Virus Fact Sheet από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
