O Βίσονας είναι γένος μεγάλων αρτιοδάκτυλων μηρυκαστικών θηλαστικών, που περιλαμβάνει έξι είδη της ομάδας των βοοειδών (Bovinae). Σήμερα υπάρχουν δυο είδη, ο αμερικανικός βίσονας και ο ευρωπαϊκός βίσονας, γνωστός και ως βόνασος. Αυτά τα είδη περιλαμβάνουν δύο υποείδη το καθένα.
| Βίσων | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
||||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
| Είδος | ||||||||||||||||
|
Βίσων ο βίσων (Bison bison) |
||||||||||||||||
Ονοματολογία
Η λέξη "βίσων" είναι λατινική. Στην αμερικανική (αλλά και στην ελληνική) κουλτούρα ο βίσων αναφέρεται ως "βούβαλος". Παρότι βίσων και βούβαλος ανήκουν στην ίδια οικογένεια, ο όρος "βούβαλος" ταιριάζει μόνο στον ασιατικό νεροβούβαλο και στον αφρικανικό βούβαλο. Το γκάουρ (Bos gaurus), ένα μεγάλο δασύτριχο βόδι που ζει στην Ασία, είναι επίσης γνωστό ως "ινδικός βίσονας", παρότι δεν είναι πραγματικός βίσων.
Ο Αριστοτέλης στην "Περί ζώων ιστορία" του (9:45) αναφέρει τον ευρωπαϊκό βίσονα ως το "βόδι της Παιωνίας". Ο ευρωπαϊκός βίσων αναφέρεται επίσης ως "βόλινθος" από τον Ψευδοαριστοτέλη και ως "βόνασος" από τον Πλίνιο.
Χαρακτηριστικά
Ο αμερικανικός και ο ευρωπαϊκός βίσων είναι τα μεγαλύτερα θηλαστικά στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Έχουν κυρτό μέτωπο και δυο στρογγυλά κέρατα, μεγαλύτερα στο αρσενικό. Έχουν σκούρο καφέ τρίχωμα που είναι πιο μακρύ στο κεφάλι και στο λαιμό. Στα αρσενικά το τρίχωμα της κεφαλής και του λαιμού σχηματίζει χαίτη και γενειάδα. Ο αμερικανικός βίσονας είναι πιο μικρός και με κοντύτερα πόδια από τον ευρωπαϊκό, φαίνεται όμως μεγαλύτερος γιατί έχει μεγαλύτερο κύρτωμα στη ράχη. Έχει επίσης αφθονότερο και μακρύτερο τρίχωμα από τον ευρωπαϊκό. Σε όλα τα είδη, ο αρσενικός βίσονας είναι πιο μεγαλόσωμος από τον θηλυκό (φυλετικός διμορφισμός).
Οι βίσονες γεννιούνται δίχως κέρατα και ζουν γύρω στα 18-20 χρόνια ελεύθεροι, ενώ μπορεί να φτάσουν και τα 30 υπό αιχμαλωσία. Καθώς τα κέρατά τους αναπτύσσονται, οι βίσονες ωριμάζουν γύρω στα δύο με τρία τους χρόνια, παρότι τα αρσενικά συνεχίζουν να μεγαλώνουν αργά μέχρι την ηλικία των επτά ετών.
Οι ενήλικοι αρσενικοί γίνονται πολύ ανταγωνιστικοί και κυριαρχικοί κατά τις περιόδους ζευγαρώματος. Μονομαχούν για τα θηλυκά, και οι μονομαχίες τους συχνά οδηγούν σε τραυματισμούς και θανάτους. Μετά το ζευγάρωμα, η αγέλη χωρίζεται σε μικρότερες αγέλες. Τα μικρά γεννιούνται εννέα μήνες μετά το ζευγάρωμα. Ο θηλυκός βίσονας γεννάει ένα κάθε φορά, το οποίο φροντίζει και θηλάζει για ένα χρόνο. Εάν το επόμενο έτος δεν γεννήσει άλλο μικρό, ο θηλασμός παρατείνεται.
Οι βίσονες έχουν ύψος γύρω στα 2 μέτρα, μήκος έως 3,5 μέτρα και ζυγίζουν από 900 κιλά έως 1,2 τόνο. Όταν όμως τα θηλυκά είναι έτοιμα να κάνουν παιδί, υπερβαίνουν τον 1,5 τόνο.
Θηρευτές
Εκτός από τον άνθρωπο οι μοναδικοί σοβαροί εχθροί των βισόνων είναι οι λύκοι οι οποίοι ανάλογα με το μέγεθος της αγέλης τους επιτίθενται σε μικρά,άρρωστα ή και υγιή ενήλικα ζώα.Σπάνια όμως επιτίθενται σε ενήλικα αρσενικά ζώα εκτός από λίγες περιπτώσεις. Η αρκούδα λόγω της δύναμης της είναι το μόνο ζώο που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα πλήρως ανεπτυγμένο αρσενικό και να το σκοτώσει αν και ακόμα και αυτή δυσκολεύεται να το πετύχει αυτό.
Τροφή
Η δίαιτα των βισόνων είναι απλή, με κύρια τροφή τους το χορτάρι και τους χαμηλούς θάμνους. Το χειμώνα ψάχνουν για τροφή μέσα στο χιόνι. Αν βρουν σε κάποια περιοχή τροφή, μένουν το χειμώνα εκεί.
Τρόπος ζωής
Οι βίσονες ζουν νομαδική ζωή ψάχνοντας για βοσκή και ταξιδεύουν σε κοπάδια, με αρχηγό ένα ώριμο αρσενικό. Υπάρχουν όμως και μερικοί αρσενικοί που ταξιδεύουν μόνοι ή σε μικρές ομάδες το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, καθώς και ηλικιωμένα άτομα και των δύο φύλων, που ζουν μοναχικά. Βόσκουν την αυγή και το δειλινό, και την υπόλοιπη μέρα μηρυκάζουν.
Συνύπαρξη με τον άνθρωπο
Ο αμερικανικός βίσων ζούσε κυρίως στις Μεγάλες Πεδιάδες της Βόρειας Αμερικής και κυριαρχούσε από τον Καναδά μέχρι το Μεξικό. Κυνηγήθηκε σχεδόν μέχρι εξαφάνισης κατά το 19ο και 20ο αιώνα. Υπολογίζεται ότι κατά την άφιξη των Ευρωπαίων, ζούσαν στις Η.Π.Α. 60.000.000 βίσονες, ενώ το 1900 είχαν απομείνει μερικές εκατοντάδες. Οι λευκοί άποικοι κυνήγησαν τους βίσονες για δύο λόγους: ο ένας, επειδή ήταν η βασική πηγή τροφής και ένδυσης των Ινδιάνων, και ο άλλος για σπορ, καθώς συνηθιζόταν αυτοί που ταξίδευαν με τρένο, να πυροβολούν από κει τους βίσονες. Το 1905 δημιουργήθηκε στις Η.Π.Α. ειδικός κρατικός φορέας για την προστασία και συντήρηση του είδους. Σήμερα οι Αμερικανικοί βίσονες έχουν κάπως αυξηθεί σε αριθμό.
Οι ευρωπαϊκοί βίσονες κάποτε ζούσαν άφθονοι στα δάση της Δυτικής Ευρώπης. Οι λίγες άγριες αγέλες βισόνων που είχαν μείνει στο δάσος Μπιαλοβιέζα, στην Πολωνία, αποδεκατίστηκαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και κινδυνεύουν ακόμα. Μάλιστα για να συντηρηθεί το ευρωπαϊκό είδος έγιναν διασταυρώσεις του με το αμερικανικό. Σήμερα ζουν σε ζωολογικούς κήπους και αγροκτήματα, ενώ μερικά κοπάδια έχουν επανεισαχθεί στο φυσικό τους περιβάλλον.
Αντίθετα με τον ασιατικό νεροβούβαλο, οι βίσονες σε γενικές γραμμές δεν εξημερώθηκαν, παρότι και ο ευρωπαϊκός και ο αμερικανικός υπάρχουν σε κάποια αγροκτήματα. Στα μέρη που εξημερώθηκαν χρησιμοποιήθηκε, εκτός από το κρέας και το δέρμα και το μαλλί τους, τα οποία τα βρίσκουμε και από τους άγριους βίσονες, το πλούσιο γάλα τους (με διπλάσιο λίπος από το αγελαδινό).
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
