.
Σκίουρος ή βερβερίτσα είναι το κοινό όνομα μικρού θηλαστικού της οικογένειας Σκιουρίδες. Το όνομα αυτό προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις σκιά και ουρά. Συνήθως η λέξη χρησιμοποιείται για να κατονομάσει ζώα του γένους Σκίουρος (Sciurus) και Ταμιασκίουρος (Tamiasciurus). Αυτά τα τυπικά μέλη της οικογένειας είναι τρεις σκίουροι με μεγάλες φουντωτές ουρές, που απαντώνται στην Ευρώπη, την Ασία και την Αμερική. Παρόμοια γένη υπάρχουν και στην Αφρική. Ωστόσο, στις Σκιουρίδες περιλαμβάνονται επίσης οι ιπτάμενοι σκίουροι, και σκίουροι εδάφους όπως οι κυνόμυες και οι μαρμότες.
| Σκίουρος | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |
||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||
|
Τα πιο συνηθισμένα είδη σκίουρου είναι ο Σκίουρος Αλεπού (S. niger - Σκίουρος ο μαύρος), ο Ανατολικός Γκρι Σκίουρος (S. carolinensis - Σκίουρος της Καρολίνας), ο Δυτικός Γκρι Σκίουρος (S. griseus - Σκίουρος ο φαιός), ο Σκίουρος του Ντάγκλας (Tamiasciurus douglasii - Ταμιασκίουρος του Ντάγκλας) και ο Αμερικάνικος Κόκκινος Σκίουρος (T. hudsonicus Ταμιασκίουρος του Χάντσον). Υπάρχουν πάνω από 270 αναγνωρισμένα είδη.
Εμφάνιση
Το πιο γνωστό χαρακτηριστικό του σκίουρου είναι η μακριά φουντωτή ουρά, που σε μερικά είδη έχει μήκος περίπου ίδιο του κορμιού του. Τα πισινά του πόδια είναι σχετικά μεγάλα και το ζωάκι μπορεί άνετα να κάθεται πάνω τους με τα μικρά μπροστινά να κρατάνε καρπό ή άλλο αντικείμενο. Τα μπροστινά όσο και τα πισινά πόδια εξοπλίζονται με μικρά αλλά δυνατά νύχια κατάλληλα για σκάψιμο στο έδαφος και σκαρφάλωμα σε δέντρα.
Σπάνια είναι ολόλευκοι οι σκίουροι.
Το χρώμα του σκίουρου διαφέρει ανάλογα με το είδος, με τα πιο συνηθισμένα χρώματα το μαύρο, το κόκκινο, το γκρίζο και το καφέ στην πλάτη και το λευκό στην κοιλιά. Οι σκίουροι έχουν διπλό τρίχωμα, το εσωτερικό είναι πυκνό κι απαλό στην αφή, ενώ το εξωτερικό αποτελείται από μακριές σκληρές τρίχες.
Ο σκίουρος έχει αμυγδαλωτά σκούρα προεξέχοντα μάτια, σχετικά μεγάλα για το μέγεθος του κεφαλιού του, με αρκετή απόσταση μεταξύ τους. Τα τριγωνικά του αυτιά είναι στητά και σε μερικά είδη έχουν τούφες στην κορυφή τους. Το ρύγχος του είναι μικρό και λήγει σε στρογγυλή μύτη.
Οι μεγαλύτεροι σκίουροι, οι μαρμότες, φτάνουν μέχρι 8 κιλά, ενώ οι μικρότεροι, που βρίσκονται στη δυτική Αφρική, έχουν βάρος μόλις 15 γραμμάρια.
Διατροφή
Αντίθετα με τα κουνέλια και τα ελάφια, οι σκίουροι μερικών ειδών δεν μπορούν να χωνέψουν την κυτταρίνη και πρέπει να βασιστούν σε τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπος. Όμως, ο ιπτάμενος σκίουρος του Πακιστάν (επιστημονική ονομασία Eupetaurus cinereus - Ευπέταυρος ο στακτόχρους) τρώει σχεδόν αποκλειστικά βελόνες από πεύκα, μια τροφή με μεγάλη ποσότητα κυτταρίνης.
Αυτός ο αρκτικός σκίουρος απολαμβάνει ένα μανιτάρι.
Οι σκίουροι γενικώς είναι παμφάγοι, τρώνε μια μεγάλη ποικιλία τροφών φυτικής προέλευσης, συμπεριλαμβανομένων καρυδιών, καρπών, φρούτων, μυκήτων, καθώς και εντόμων όπως μυρμήγκια, πεταλούδες και σκαθάρια, αυγών ακόμη και μικρών θηλαστικών (κουνελιών!), πουλιών, βατράχων και ψοφιμιών. Στις τροπικές περιοχές, αυτού του είδους οι τροφές αντικαθιστούν τα φθινοπωρινά καρύδια.
Μερικοί σκίουροι του εδάφους πέφτουν σε χειμερία νάρκη το χειμώνα, αν και ξυπνάνε κάθε τόσο, παραμένοντας όμως στη φωλιά τους. Πριν ξεκινήσει αυτή η φάση, τρώνε υπερβολικά για να κερδίσουν βάρος. Μερικοί μάλιστα διπλασιάζουν το βάρος τους! Οι πιο μικροί σκίουροι όπως αυτοί του είδους Tamias, παχαίνουν αλλά όχι αρκετά για να τα καταφέρουν χωρίς πρόσθετες προμήθειες, που τις μαζεύουν το φθινόπωρο και τις βάζουν στη φωλιά τους κάτω από το έδαφος. Επιλέγουν φαΐ με ακόρεστα λιπαρά οξέα όπως το λινελαϊκό οξύ για αυτό το σκοπό, το οποίο χωνεύεται κατά την περίοδο της χειμερίας νάρκης όταν η σωματική θερμοκρασία τους είναι χαμηλή. Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα δεν χωνεύονται υπό τέτοιες συνθήκες.
Οι αρχές της άνοιξης είναι η δυσκολότερη περίοδος για τους σκίουρους των δέντρων σε τροπικά κλίματα. Αυτοί οι σκίουροι δεν πέφτουν σε χειμέρια νάρκη, αλλά μαζεύουν και θάβουν καρπούς για να έχουν το χειμώνα. Την άνοιξη όμως τα θαμμένα καρύδια που μένουν αρχίζουν να φυτρώνουν και δεν είναι πλέον διαθέσιμα για τροφή. Νέες πηγές φαγητού δεν είναι ακόμη διαθέσιμες. Στις περιόδους αυτές οι σκίουροι βασίζονται πάρα πολύ σε μπουμπούκια δέντρων. Το καλοκαίρι η δίαιτα αυτών των ειδών αποτελείται κυρίως από έντομα.
Αναπαραγωγή
Γκρίζο σκιουράκι σε ηλικία επτά με δέκα ημερών
Οι σκίουροι είναι πολυγαμικοί. Ο θηλυκός σκίουρος των ειδών που πέφτουν σε χειμέρια νάρκη έχει οίστρο λίγες βδομάδες μετά τη λήξη της περιόδου αυτής, και ενδιαφέρεται για ζευγάρωμα για λίγες ώρες μέχρι μία μέρα, ανάλογα με το είδος. Αυτοί οι σκίουροι ζευγαρώνουν μόνο μία φορά το χρόνο, αργά το χειμώνα ή στις αρχές της άνοιξης. Άλλα είδη αναπαράγονται και δεύτερη φορά το καλοκαίρι.
Πολλοί σκίουροι του εδάφους γεννάνε από έξι έως εννέα μικρά, σε αντιδιαστολή με αυτούς με κατοικία τα δέντρα, οι οποίοι έχουν μια γέννα με δύο έως τέσσερα μικρά. Οι νεογέννητοι έχουν κλειστά τα μάτια και δεν έχουν καθόλου τρίχωμα. Μετά από ένα μήνα περίπου, τα μάτια τους ανοίγουν, και λίγες μέρες ή βδομάδες αργότερα, (ο χρόνος ποικίλει για τα διάφορα είδη), μπορούν να βγαίνουν μόνα τους από τη φωλιά.
Κυνήγι
Μέρος ενός ρωσικού παλτού από τη γούνα σκίουρων
Μέχρι την εποχή μας, το κρέας του σκίουρου θεωρούταν εκλεκτό πιάτο σε περιοχές των ΗΠΑ, γι’ αυτό και τον κυνηγούσαν. Σήμερα η κατανάλωση σκίουρων περιορίζεται κυρίως σε κυνηγούς.
Σε άλλες χώρες όπως η Ρωσία κι ο Καναδάς, το ζώο εκτιμάται πολύ για την ποιότητα της γούνας του, από την οποία φτιάχνονται παλτά. Η γούνα συχνά βάφεται ώστε να μοιάζει με τις πιο πολύτιμες άλλων ζώων.
Σε ορισμένα μέρη κατοικημένα από ανθρώπους, ο σκίουρος θεωρείται παράσιτο και τοποθετούνται παγίδες, όπως περιγράφεται παρακάτω. Αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, ο σκοπός είναι η απομάκρυνση παρά την εξολόθρευσή του.
Βλαβερότητα
Οι σκίουροι είναι γενικά έξυπνα και επίμονα ζώα. Σε κατοικήσιμες περιοχές έχουν την κακή συνήθεια να τρώνε από ταΐστρες πουλιών, να σκάβουν σε γλάστρες είτε για να θάψουν είτε για να βρουν καρπούς και να φτιάχνουν φωλιές σε φιλόξενες γι’ αυτούς περιοχές, όπως σοφίτες.
Οι σκίουροι καμιά φορά μπορούν να αποτελέσουν πραγματική επιδημία γιατί μασούν φαγώσιμα και μη φαγώσιμα αντικείμενα. Το συνήθειο αυτό διατηρεί τα δόντια τους αιχμηρά και τα φθείρει ώστε να πέσουν (τα τρωκτικά αλλάζουν συνεχώς δόντια). Κάποιοι ιδιοκτήτες καταφεύγουν σε ενδιαφέροντες τρόπους απώθησης τους, για παράδειγμα τοποθετώντας στις σοφίτες κομμάτια γούνας από κατοικίδιες γάτες ή σκύλους. Η γούνα αυτή δηλώνει στο σκίουρο πως στην περιοχή υπάρχουν “κυνηγοί” και δεν φωλιάζει πια εκεί. Ψεύτικες κουκουβάγιες κι άλλων ειδών σκιάχτρα γενικά αγνοούνται από τα ζώα, και ο καλύτερος τρόπος να τα αποτρέψει κανείς από το να μασούν τα πάντα είναι να τα καλύψει με κάτι που τα κάνει ανεπιθύμητα: για παράδειγμα απαλό πανί ή σκόνη κόκκινης πιπεριάς. Ακόμη και παγίδες επιστρατεύονται για να εκδιωχθούν οι σκίουροι από κατοικημένες περιοχές.
Ο σκίουρος δοκιμάζει ανθρώπινο φαγητό σε πάρκο του Λονδίνου.
Οι σκίουροι μπορούν να εκπαιδευτούν να τρώνε από το χέρι του ανθρώπου. Επειδή μπορούν να αποθηκεύουν στο σώμα τους το παραπανίσιο φαγητό, θα φάνε όσο βρούνε διαθέσιμο. Οι σκίουροι που κατοικούν σε πάρκα και πόλεις μαθαίνουν πως ο άνθρωπος είναι πηγή έτοιμου φαγητού. Ωστόσο, το τάισμα με το χέρι δεν ενδείκνυται καθώς το ζωάκι μπορεί να μεταφέρει μεταδοτικές ασθένειες. Ακόμη, δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν τα δάχτυλα από το φαγητό και τα δαγκώματα είναι οδυνηρά.
Οι σκίουροι προκαλούν συχνά προβλήματα και στην ηλεκτροδότηση, καθώς μπαίνουν στους μετασχηματιστές ψάχνοντας για τροφή. Τότε παθαίνουν ηλεκτροπληξία και προκαλούν βραχυκυκλώματα που καταστρέφουν τον εξοπλισμό. Οι σκίουροι κατόρθωσαν να “ρίξουν” το υπερσύγχρονο χρηματιστήριο NASDAQ δύο φορές και να προκαλέσουν προβλήματα στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα. Επίσης ακονίζουν τα δόντια τους σε κλαδιά δέντρων, αλλά δεν μπορούν να τα ξεχωρίσουν από ηλεκτροφόρα καλώδια. Συχνά χρησιμοποιείται ελαστικό για να εμποδίσει την πρόσβασή τους σε τέτοιες εγκαταστάσεις.
Επιρροή στο μοντέρνο πολιτισμό
Παρά το γεγονός πως θεωρούνται από αρκετούς βλαβεροί, γενικότερα είναι αγαπητά ζώα, χάρις στην γλυκύτατη εμφάνισή τους, τη χαριτωμένη τους κίνηση και τη συνήθεια να μαζεύουν καρύδια. Οι σκίουροι είναι από τα πιο επιτυχημένα άγρια αστικά είδη, καθώς αντίθετα με τους αρουραίους θεωρούνται συμπαθητικοί. Οι σκίουροι είναι δημοφιλείς χαρακτήρες σε πολλά καρτούν, όπως ο "Ρόκυ, ο Ιπτάμενος Σκίουρος" και οι "Τσιπ και Ντέηλ" του Ντίσνεϋ.
Οι αλμπίνοι σκίουροι θεωρούνται από κάποιους σημάδι καλής τύχης. Το Olney στο Ιλλινόις είναι το σπίτι της μεγαλύτερης γνωστής αποικίας σκίουρων αλμπίνων.
Βιβλιογραφία
Squirrels: The Animal Answer Guide, Richard W. Thorington Jr., και Katie Ferrell, The Johns Hopkins University Press, 2006
Οδηγός Ιδιοκτήτη Κατοικίδιου Σκίουρου, Chris Henwood, Εκδόσεις Βασδέκη, 2005
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
