Γκιώνης

 

Ο γκιώνης[1] ή γκιόνης (Otus scops - Ώτος ο σκωψ) είναι ένα από τα μικρότερα είδη γλαύκας στην Ευρώπη. Ανήκει στην οικογένεια των Γλαυκιδών (Strigidae) και αναγνωρίζονται έξι υποείδη, τα οποία ωστοσο διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους. Εκτός από τον κοινό γκιώνη (O. s. scops) βρίσκουμε στην Κρήτη και στις Κυκλάδες τον σκλώπα ή σκουλούπα (O. s. cycladum), και στην Κύπρο το θούπι (O. s. cyprius).

Ονομασία

Η επιστημονική ονομασία του γκιώνη είναι Otus scops (Ώτος ο σκωψ). Η λέξη "ώτος" (από το ους = αφτί), σημαίνει τον "αφτιά" και αναφέρεται στα χαρακτηριστικά αντία του γκιώνη, που μοιάζουν με αφτιά. Ο όρος "σκωψ" ετυμολογείται από το "σκώπτω" και αναφέρεται στο επίμονο και διαπεραστικό βλέμμα του. Η λέξη γκιώνης είναι ηχομιμητική και προσομοιάζει το άκουσμα της φωνής του πουλιού. Άλλες κοινές ονομασίες είναι νυχτοπούλι και κλώσσος.
Ανατομικά χαρακτηριστικά

Ο γκιώνης, με μήκος 19 περίπου εκατοστά, είναι η μικρότερη ευρωπαϊκή γλαύκα με εξαίρεση την σπουργιτόγλαυκα (Glaucidium passerinum). Είναι λίγο μικρότερος από την Μικρή κουκουβάγια (Athene noctua), με λεπτότερο σχήμα, μακρύτερη ουρά και πόδια χωρίς φτερά. Το φτέρωμά του είναι ανοιχτόχρωμο, καστανοκόκκινο προς γκρίζο, διάστικτο με τεφροκάστανες μικρές κηλίδες και σκωληκοειδείς γραμμώσεις, καθώς και υπόλευκες κηλίδες και μπαλώματα. Το χρώμα της ίριδάς του είναι κίτρινο.
Γκιώνηδες στο Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Αγρίων Ζώων στην Αίγινα
Φωνή

Η φωνή του γκιώνη είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό άκουσμα των καλοκαιρινών νυκτών. Το τραγούδι του είναι ένα επαναλαμβανόμενο σφύριγμα "τιου - τιου", ή "πιου - πιου", το οποίο είναι απαραγνώριστο. Μοιάζει μονάχα με τους ήχους των φρύνων του γένους Αλύτης (Alytes), το οποίο όμως δεν εκπροσωπείται στην Ελλάδα με κάποιο είδος.

Λαογραφία

Υπάρχει μια πολύ γνωστή λαϊκή παράδοση που προσπαθεί να εξηγήσει το λάλημα του γκιώνη. Ήταν, κατά την παράδοση, δύο αδερφοί ο Γκιώνης (ή Αντώνης) και ο Δήμος. Ο Δήμος λοιπόν σκότωσε τον Γκιώνη και όταν το μετάνιωσε μεταμορφώθηκε από τη λύπη του (ή τον μεταμόρφωσε μετά από δική του παράκληση ο Θεός) σε πουλί, που κλαίει τον αδικοχαμένο αδερφό του: "Γκιων! Γκιων!".

Ηθολογικά χαρακτηριστικά

Ο γκιώνης είναι αποκλειστικά νυκτόβιος και θερμόφιλος. Φωλιάζει σε τρύπες και κοιλότητες δένδρων ή εγκαταλειμμένες φωλιές άλλων πουλιών. Ζει και αναπαράγεται σε ανοιχτά δάση, οικισμούς, πάρκα, κοντά σε κατοικημένες περιοχές, φυτείες, κήπους κ.τ.λ.

Τρέφεται κυρίως με έντομα, αλλά πολλές φορές θηρεύει και μικρά ερπετά και μικρά θηλαστικά και είναι ιδιαίτερα ωφέλιμος στη γεωργία.
Γεωγραφική εξάπλωση
πορτοκαλί: καλοκαιρινός επισκέπτης
πράσινο: μόνιμος κάτοικος
μπλε: περιοχές διαχείμασης

Ο γκιώνης είναι αποδημητικός. Απαντά σε όλο τον Παλαιό Κόσμο, την Ασία, την Αφρική και τη Νότια Ευρώπη, (Ιβηρική Χερσόνησο, Γαλλία, Ιταλία, Βαλκάνια), ενώ διαχειμάζει στις υποσαχάριες περιοχές της Κεντρικής Αφρικής. Στην Ελλάδα είναι συνηθισμένος επισκέπτης την άνοιξη και το καλοκαίρι. Στην Κ. και Ν. Ελλάδα, όπως και στην Κύπρο είναι μόνιμος κάτοικος, ενώ οι μόνες μεσογειακές περιοχές από τις οποίες λείπει είναι η Αίγυπτος και η Λιβύη.
Βιβλιογραφία

Τα πουλιά της Ελλάδας και της Ευρώπης, Έκδοση Χρυσός τύπος. Των Roger Peterson, Guy Mountfort & P.A.D. Hollom
Περιγραφικό λεξικό των πουλιών της Ελλάδος, Έκδοση Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Του Ντίνου Απαλόδημου.
Τα πουλιά της Ελλάδος και της Κύπρου, Έκδοση Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία. Των Mullarney, Svensson, Zetterstroem, Grant.
Adrian Aebischer: Eulen und Käuze, Haupt Verlag, Bern 2008, ISBN 978-3-258-07276-0
Jürgen Nicolai: Greifvögel und Eulen, Kompaß Naturführer, Gräfe und Unzer Verlag, München 1987, ISBN 3-7742-3805-7
Theodor Mebs, Wolfgang Scherzinger: Die Eulen Europas - Biologie, Kennzeichen, Bestände, Kosmos Verlag, Stuttgart 2000, ISBN 3-440-07069-7
John A. Burton (Hrsg): Eulen der Welt - Entwicklung - Körperbau - Lebensweise, Neumann-Neudamm Verlag, Melsungen 1986, ISBN 3-7888-0495-5

Παραπομπές

http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?aID=590

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

γκιόνης στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία (ανακτήθηκε την 2010-11-20)
τρεις ηχογραφήσεις λαλήματος του γκιόνη και άλλες πληροφορίες (στα αγγλικά)

Πτηνά