Ευρασιατικός μπούφος

 

Ο Ευρασιατικός Μπούφος, ή κοινώς Μπούφος είναι ένα πολύ μεγάλο γλαυκόμορφο, που απαντάται και στον ελλαδικό χώρο. Συναντάται σε όλη την Ευρασία, εκτός από την νότια Ασία, τη βόρεια Σιβηρία και τμήματα της κεντρικής Ευρώπης και της Σκανδιναβίας. Επίσης αποτελεί και το μοναδικό είδος της Ευρώπης του γένους Bubo εκτός από την Χιονόγλαυκα (B. scandiacus). Το είδος περιλαμβάνει 14 υποείδη. Στην Ελλάδα απαντά το υποείδος B. b. bubo.

Τάση παγκόσμιου πληθυσμού

Καθοδική ↓ [2]

Μορφολογία

Ο ευρασιατικός μπούφος είναι η μεγαλύτερη γλαύκα. Με μέγεθος λίγο μικρότερο από Χρυσαετού (Aquila chrysaetos), έχει μήκος 59-73 εκ., άνοιγμα φτερών 138-170 εκ. και βάρος μέχρι 4,6 κιλά, λίγο ελαφρύτερος από τον Γιγάντιο χουχουριστή (Strix nebulosa)[3].

Έχει γεροδεμένη κατασκευή, πυκνό φτέρωμα και μεγάλο κεφάλι. Όταν είναι ήσυχος έχει σχήμα βαρελιού, ενώ σε επιφυλακή μπορεί να δείχνει απίστευτα περίεργα μακρύ (αλλά χοντρό) λαιμό. Οι τούφες των αυτιών (αντία) είναι μακριές και ευδιάκριτες, εκτός όταν πετάει, χαμηλωμένες όταν είναι χαλαρός ή φοβισμένος και σηκωμένες όταν φωνάζει ή έχει ενοχληθεί. Το πέταγμα είναι δυνατό και σταθερό, φτεροκοπήματα μάλλον ρηχά, αερογλιστρήματα σε ευθεία γραμμή θυμίζοντας Γερακίνα[4].

Τα μάτια είναι μεγάλα και πορτοκαλοκόκκινα. Το χρώμα του κάτω μέρους του σώματός του είναι κιτρινοκάστανο με σκούρες ραβδώσεις, φαρδιές στο στήθος και αρεές στην κοιλιά. Το πάνω μέρος πιο σκούρο καφετί, με μαυριδερές ραβδώσεις και κυματιστές ρίγες. Ο λάρυγγας είναι λευκός, ορατός όταν φωνάζει (όπως σε όλα τα είδη του γένους). Σε πτήση οι βάσεις των πρωτευόντων είναι λίγο μόνο ανοιχτότερες (κιτρινοκάστανες) από τα υπόλοιπα, με χοντρές ομοιόμορφες ρίγες.

Οι χνουδωτοί νεοσσοί ξεχωρίζουν από τα τεράστια νύχια και το ράμφος τους αλλά και από την θέση της φωλιάς. Τα φτερωμένα νεαρά έχουν σώμα πλήρως καλυμμένο με φτερά σε ηλικία μερικών εβδομάδων, αλλά ξεχωρίζουν τους πρώτους μήνες από εν μέρει χνουδωτό, στρογγυλό κεφάλι με μόνο μικρές τούφες αυτιών. Αποκτούν το κανονικό τους φτέρωμα σε 3 χρόνια.
Προσδόκιμο ζωής

Ο ευρασιατικός μπούφος μπορεί να ζήσει έως και 60 χρόνια σε αιχμαλωσία, αλλά στη φύση τα 20 χρόνια είναι το ανώτατο όριο[5].

Κατανομή

Ο ευρασιατικός μπούφος έχει μεγάλη εξάπλωση σε όλη την Ευρασία. Στην Ευρώπη εξαπλώνεται σχεδόν σε όλη τη νότια περιοχή της ηπείρου (Ιβηρική χερσόνησος, Ιταλία, Βαλκάνια), όμως στη κεντρική Ευρώπη σπανίζει. Επίσης εξαπλώνεται σε όλη τη Σκανδιναβία πλην της περιοχής πάνω από τον Αρκτικό κύκλο. Στην Ασία εξαπλώνεται παντού, εκτός από την τροπική Ασία, την Αραβική χερσόνησο και τη βόρεια Σιβηρία. Επίσης υπάρχει ένας μικρός πληθυσμός στο βορειοδυτικό Μαρόκο.
Ταξινόμηση

Ο ευρασιατικός μπούφος ανήκει στο γένος Bubo το οποίο μάλλον περιλαμβάνει 22 με 25 υπάρχοντα είδη. Σχεδόν όλες οι μεγαλύτερες γλαύκες ανήκουν σε αυτό το γένος.
Υποείδη

Το είδος αυτό περιλαμβάνει περίπου 14 υποείδη:

Αρ.	Όνομα & Εικόνα	Επιστημονική ονομασία	Εξάπλωση
1	Ευρωπαϊκός μπούφος[6]	B. b. bubo	Ηπειρωτική Ευρώπη, από τον Αρκτικό κύκλο,Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία, την Χερσόνησο Κόλα, και Αρχάγγελσκ, νότια μέχρι την Βαλτική θάλασσα, την κεντρική Γερμανία, το νοτιοανατολικό Βέλγιο, ανατολική, κεντρική και νότια Γαλλία μέχρι Ιταλία και Σικελία και δια μέσου της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης μέχρι την Ελλάδα. Συνυπάρχει με το υποείδος B. b. ruthenus στη βόρεια Ρωσία και το υποείδος B. b. interpositus στη βόρεια Ουκρανία[7][8][9]
2	Ιβηρικός μπούφος[10]	B. b. hispanicus	Ιβηρική χερσόνησος (Ισπανία, Πορτογαλία), ιστορικά στοιχεία αποδεικνύουν την ύπαρξή του στα Όρη του Άτλαντα (Αλγερία, Τυνησία, Μαρόκο)
3	Ανατολικός μπούφος[11]	B. b. ruthenus	Ανατολική Ρωσία, από τη Λεκάνη Τίμαν-Πετσόρα νότια μέχρι τα Ουράλια Όρη και ανώτερα στον Ντον και τον Βόλγα
4	Βυζαντινός μπούφος [12]	B. b. interpositus	Νότια Ρωσία, βόρεια Ουκρανία, από την Βεσσαραβία και τις στέπες της Ουκρανίας βόρεια μέχρι Κίεβο και Χάρκοβο, ανατολικά μέχρι την Κριμαία, τον Καύκασο και τον Νότιο Καύκασο, το βορειδυτικό και βόρειο Ιράν και δια μέσου της Μικράς Ασίας νότια μέχρι τη Συρία και το Ιράκ, αλλά όχι στην Συριακή έρημο. Το τελευταίο και το B. b. interpositus υβριδίζουν από την δυτική Συρία νότια μέχρι την νότια Παλαιστίνη
5	Δυτικός σιβηρικός μπούφος[13]	B. b. sibiricus	Από τα Ουράλια Όρη της δυτικής Σιβηρίας και την Δημοκρατία του Μπασκορτοστάν στον Ποταμό Ομπ και την δυτική Οροσειρά Αλτάι, στα όρη της τάιγκα.
6	Ανατολικός σιβηρικός μπούφος[14]	B. b. yenisseensis	Από τον Ομπ ανατολικά στην λίμνη Βαϊκάλη, βόρεια στον ποταμό Γενισέι, νότια στην Οροσειρά Αλτάι, στην οροσειρά Ταρμπαγκατάι και περιοχές του Τιεν Σαν και στην οροσειρά Χανγκάι στη βορειοδυτική Μογγολία
7	Μπούφος του Σαχά	B. b. jakutensis	Βορειοανατολική Σιβηρία
8	Νοτιοανατολικός σιβηρικός μπούφος	B. b. ussuriensis	Νοτιοανατολική Σιβηρία, στην νότια Βαϊκάλη, το Αμούρ, την Σαχαλίνη και περιοχές της Μαντζουρίας, στο Σαανξί, το Σανξί και το Χεμπέι. Επίσης στις Κουρίλες.
9	Μπούφος της στέπας[15]	B. b. turcomanus	Καζακστάν, ανάμεσα στον Βόλγα και τον ποταμό Ουράλη, την Κασπία θάλασσα και την λίμνη Αράλη.
10	Τουρκμενιανός μπούφος[16]	B. b. omissus	Τουρκμενιστάν, περιοχές στο βορειοανατολικό Ιράν και το δυτικό Σιντζιάνγκ
11	Μπούφος του Ιράν[17]	B. b. nikolskii	Αίμος, νότια Κασπία ανατολικά μέχρι το νοτιοανατολικό Ουζμπεκιστάν ή πιθανόν στο νοτιοδυτικό Τατζικιστάν, πιθανόν στο βόρειο Ιράκ, Αφγανιστάν και Βαλουχιστάν.
12	Μπούφος των Ιμαλαΐων[18]	B. b. hemachalana	Ιμαλάια, Θιβέτ, δυτικά στο Τιεν Σαν, ανατολικά στο Ντζουγάριαν Αλατό, ανατολικά στο Σιντζιάνγκ
13	Μπούφος της βόρειας Κίνας	B. b. kiautschensis	Νότια Κορέα, Γκουανγκτόνγκ, Γιουνάν, Σετσουάν, νότιο Γκανσού
14	Μπούφος της νότιας Κίνας	B. b. swinhoei	Νοτιοανατολική Κίνα

(σημ. η επιστημονική ονομασία με έντονα γράμματα το υποείδος που απαντά στον ελλαδικό χώρο)
Βιολογία
Βιότοπος & τροφή

Ο ευρασιατκός μπούφος ζει σε ποικιλία βιότοπων. Από ορεινά και βραχώδη μέρη, δάση και ρεματιές μέχρι ζεστές ερήμους. Στα δάση κυρίως σε μέρη με βράχια και γέρικα δέντρα. Απαντά επίσης και στα πεδινά και μεγάλα δάση, όπου υπάρχουν βράχοι. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά (λαγούς, ποντίκια, αρουραίους, σκαντζόχοιρους), και πουλιά (πέρδικες, κορακοειδή, γλάρους, πάπιες κλπ.) που τα συλλαμβάνει στα κλαδιά την ώρα που κοιμούνται. Τα χτυπά με τις φτερούγες του για να ξυπνήσουν και τα πιάνει την ώρα που πάνε να πετάξουν. Τρώει επίσης βατράχους, σαλιγκάρια κλπ[19].
Συμπεριφορά
Απειλητική στάση

Κάθεται όλη τη μέρα ακίνητος με μισόκλειστα μάτια, πάνω σε ένα κλαδί δέντρου ή σ' ένα βράχο, βυθισμένος σε ελαφρό λήθαργο. Με τον παραμικρό θόρυβο όμως τινάζεται και καταφεύγει σε ασφαλές μέρος. Δε διακρίνεται εύκολα γιατί το χρώμα του μοιάζει με αυτό των βράχων και των φλοιών των δέντρων. Τη νύχτα αρχίζει να δραστηριοποιείται και να ψάχνει για τροφή. Πετά ζωηρά από κλαδί σε κλαδί, βγάζοντας δυνατές κραυγές. Την άνοιξη, την εποχή του ζευγαρώματος, είναι ιδιαίτερα δραστήριος και τότε όλη η γύρω περιοχή αντηχεί από τις ζωηρές κραυγές του. Σπάνια είναι επιθετικός προς τον άνθρωπο (βλ. Μπούφος, Σχέση με τον άνθρωπο). Μερικές φορές προσποιείται τον τραυματία πάνω στο έδαφος, ώστε να απομακρύνει τον εισβολέα από τη φωλιά με τους νεοσσούς, τσιρίζοντας θρηνητικά – καμία σχέση με τις αδίστακτες επιθέσεις άλλων γλαυκόμορφων π.χ. του Χουχουριστή των Ουραλίων.
Αναπαραγωγή
Θηλυκό στη φωλιά του

Ο ευρασιατικός μπούφος ζευγαρώνει τον Φεβρουάριο. Κατασκευάζει τη φωλιά του εντελώς άτεχνα, σε απρόσιτο γείσο σε βράχια, καμιά φορά στο έδαφος δίπλα σε βράχους, ξεριζωμένα δέντρα ή πυκνή βλάστηση, σπάνια σε παλιά κτήρια. Το Μάρτιο το θηλυκό γεννά 2–5 αυγά, τα οποία τα επωάζει μόνο του επί 35 ημέρες. Στο διάστημα αυτό, το αρσενικό φροντίζει για τη διατροφή του θηλυκού. Όταν γεννηθούν οι νεοσσοί, τους περιποιούνται και οι δύο γονείς και τους ταΐζουν με βατράχια, ποντίκια, μεγάλα έντομα κλπ.
Κατάσταση
Απειλές

Ο ευρασιατικός μπούφος κινδυνεύει κυρίως από την ανθρώπινη καταδίωξη, τη ρύπανση, τα δηλητηριασμένα δολώματα και τα ηλεκτροφόρα καλώδια.
Κατάσταση πληθυσμού

Ο ευρασιατικός μπούφος σε διεθνές επίπεδο δεν κινδυνεύει, όμως σε συγκεκριμένες περιοχές π.χ. σε πολλές περιοχές της Ευρώπης είναι απειλούμενο είδος. Στον κόσμο υπάρχουν περίπου 250.000-2.500.000 άτομα. Στην Ελλάδα ο αναπαραγόμενος πληθυσμός εκτιμάται σε 200-500 ζευγάρια, ενώ άλλες εκτιμήσεις τον θέλουν να ξεπερνά τα 500 ζευγάρια[20].
Προστασία

Ο μπούφος προστατεύεται αυστηρά τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό και διεθνές επίπεδο εντασσόμενος σε πλήθος συμβάσεων και καταλόγων[21].
Παραπομπές

BirdLife International (2012). «Bubo bubo». IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. International Union for Conservation of Nature. Ανακτήθηκε στις 2014-07-31.
«Μπούφος».
«"Owl Frequently Asked Questions"».
Lars, Svensson (2015). Τα Πουλιά της Ελλάδας της Κύπρου και της Ευρώπης. Ελλάδα: Bonnier Fakta, σελ. σ. 222. ISBN 978-960-6861-33-8.
«Eurasian Eagle Owl ~ Bubo bubo».
«Specieswatch: European eagle owl».
Vaurie, C. (1960). Systematic notes on Palearctic birds. No. 41, Strigidae, the genus Bubo. American Museum novitates; no. 2000.
Rothschild, W. & Hartert, E. Notes on eagle-owls. Novitates Zoologicae, A Journal of Zoology.
Vaurie, C. (1963). Systematic notes on Palearctic birds. No. 52, Supplementary notes on Bubo bubo. American Museum novitates; no. 2132.
«Spanish Eagle-Owl Bubo bubo hispanus Rothschild & Hartert, 1910».
«Bubo bubo ruthenus».
«Bubo bubo interpositus (Aharoni's eagle owl)».
«Western Siberian Eagle-owl».
«Εastern siberian eagle owl».
«Bubo bubo [turcomanus, tarimensis or omissus»].
«Turkoman Eagle owl Bubo bubo omissus».
«Afghan Eurasian Eagle-Owl».
«Himalayan Eagle-Owl Bubo bubo hemachalanus (hemachalanus)».
Σουπιονά - Τσαγκόγιωργα, Άννα (1983). Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια. Ελλάδα: Γεώργιος Χριστόπουλος, σελ. σ. 235.
«Μπούφος | Κατάκαλη».
«Μπούφος: μια εντυπωσιακή κουκουβάγια που λατρεύει τα απόκρημνα μέρη».

Πτηνά