.
Ο ζήτα (ζ) Ηνιόχου (Zeta Aurigae, ζ Aur) είναι ένας διπλός αστέρας στον βόρειο αστερισμό Ηνίοχο. Είναι γνωστός και με τα ιδιαίτερα ονόματα Πρώτη έριφος και Σαντατόνι. Με βάση μετρήσεις παραλλάξεώς από τη διαστημική αποστολή Hipparcos το σύστημα του ζ Ηνιόχου απέχει περί τα 790 έτη φωτός από το Ηλιακό Σύστημα. Το συνολικό φως που φθάνει στη Γη από το σύστημα αντιστοιχεί σε φαινόμενο μέγεθος 3,75[1] και επομένως διακρίνεται με γυμνό μάτι στον ουρανό, όχι όμως εύκολα από αστικές περιοχές ή όπου αλλού υπάρχει φωτορύπανση.
Ονομασίες και ιστορία
Ο ζ Ηνιόχου έχει τα παραδοσιακά ιδιαίτερα ονόματα `Εριφος, Πρώτη έριφος (στα λατινικά Haedus ή Hoedus), με τα οποία καταγράφεται από τον `Ιππαρχο και τον Πτολεμαίο. Επίσης, φέρει το όνομα Σαντατόνι (Sadatoni) από την αρχική έκδοση των Αλφόνσειων Πινάκων ή, σπάνια, Σακλατέρι (Saclateri), από τη λατινική έκδοση της Αλμαγέστης του 1515. Είναι ένα, το δυτικότερο, από τα δύο ερίφια-παιδιά της Αίγας (το άλλο είναι ο ήτα Ηνιόχου). Ετυμολογικά, το όνομα Σαντατόνι προέρχεται από την αραβική φράση الساعد الثاني (as-sāid al-θānī), που σημαίνει «ο δεύτερος βραχίονας» (ενν. του ηνιόχου), μάλλον από σύγχυση με τον βήτα Ηνιόχου που κατέχει αυτή τη θέση στον αστερισμό. Το σπάνιο όνομα Αζαλέχ (Azaleh) είναι κοινό (στη μορφή Hassaleh) με τον ιώτα Ηνιόχου.
Στην κινεζική αστρονομία το ιδεόγραμμα 柱 (Τσου), που εδώ σημαίνει «πυλώνες», αναφέρεται σε μία ομάδα άστρων που αποτελείται από τους ζ, ε, η, υ, ν, τ, χ και 26 Ηνιόχου[2]. Ο ίδιος ο ζ Ηνιόχου είναι συναφώς γνωστός ως 柱二 (Τσου-ερ), δηλαδή «ο εκ των πυλώνων δεύτερος»[3].
Ονομασίες του ζ Ηνιόχου ως αστέρα διάφορων καταλόγων είναι: 8 Ηνιόχου (8 Aur) (αριθμός Φλάμστηντ), BD +40°1142, FK5 1137, HD 32068, HR 1612, SAO 39966.
Αστροφυσικά χαρακτηριστικά
Ο ζ Ηνιόχου είναι μεταβλητός δι' εκλείψεων με το τροχιακό επίπεδο να είναι προσανατολισμένο πολύ κοντα στην ευθεία που ενώνει τη Γη με το σύστημα: Η κλίση του εκτιμάται σε 87,0 μοίρες[4]. Ως αποτέλεσμα, το ένα μέλος (αστέρας) του διπλού συστήματος υφίσταται έκλειψη από το άλλο σε κάθε περιφορά, οπότε το συνδυασμένο μέγεθος γίνεται +3,99. Η περίοδος περιφοράς είναι μία από τις μεγαλύτερες γνωστές για μεταβλητό δι εκλείψεων, 972,2 γήινες ημέρες (2,66 χρόνια), ενώ η εκκεντρότητα της τροχιάς είναι αρκετά μεγάλη, 0,40[4]. Ο μεγάλος ημιάξονας της τροχιάς (μέση απόσταση μεταξύ των μελών του συστήματος) είναι περίπου 629 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Ο κύριος αστέρας του συστήματος του ζ Ηνιόχου, ο ζ Aur Α, ταξινομείται ως πορτοκαλί (φασματικού τύπου K5) λαμπρός γίγαντας ή υπεργίγαντας με μάζα πενταπλάσια της ηλιακής και λαμπρότητα 3,25 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ηλίου. Η θερμοκρασία της επιφάνειάς του είναι 3920 K. Ο συνοδός του είναι γαλανόλευκος αστέρας (φασματικού τύπου B) της Κύριας Ακολουθίας, με μάζα 4,8 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ηλίου.
Ο ζ Ηνιόχου απομακρύνεται από το Ηλιακό Σύστημα με ταχύτητα 12,8 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο (46.080 χιλιόμετρα την ώρα).
Παραπομπές
Kiyokawa, M. (1967), «Photoelectric Observation of Zeta Aurigae during the 1963-64 Eclipse», Publications of the Astronomical Society of Japan 19: 209
中國星座神話, του 陳久金, έκδοση 台灣書房出版有限公司, 2005, ISBN 978-986-7332-25-7.
香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表, Hong Kong Space Museum. Accessed on line November 23, 2010.
Eaton, Joel A.; Henry, Gregory W.; Odell, Andrew P. (2008), «Orbits and Pulsations of the Classical ζ Aurigae Binaries», The Astrophysical Journal 679 (2): 1490–1498, doi:10.1086/587452
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Δεδομένα του αστέρα ως HR 1612
Φωτογραφία του αστέρα
Πηγές
Richard Hinckley Allen: Star Names: Their Lore and Meaning, Dover Publ., 1963
Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Zeta Aurigae της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 3.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
