Πάλσαρ των Ιστίων

Ο Πάλσαρ των Ιστίων (Vela Pulsar, PSR J0835-4510 ή PSR B0833-45) είναι ένας νεαρός σχετικώς πάλσαρ, δηλαδή αστέρας νετρονίων, που βρίσκεται στο Υπόλειμμα Υπερκαινοφανούς των Ιστίων (νεφέλωμα), στον ομώνυμο αστερισμό. Εκτός από τα ραδιοκύματα, ανιχνεύεται εύκολα στις ακτίνες γ (είναι η εντονότερη μόνιμη πηγή ακτίνων γ υψηλής ενέργειας στον γήινο ουρανό) και στις ακτίνες Χ, και δυσκολότερα στο ορατό φως (η ονομασία του ως μεταβλητού αστέρα είναι HU Ιστίων).

Χαρακτηριστικά

Ο Πάλσαρ των Ιστίων περιστρέφεται 11,195 φορές κάθε δευτερόλεπτο[3], δηλαδή έχει περίοδο περιστροφής 89,33 χιλιοστά του δευτερολέπτου, τη μικρότερη που ήταν γνωστή όταν ανακαλύφθηκε). Η σύνδεσή του με το Υπόλειμμα Υπερκαινοφανούς των Ιστίων σημαίνει ότι έχει ηλικία 11 ως 12 χιλιάδων ετών περίπου. Η απόσταση του Πάλσαρ των Ιστίων από τη Γη έχει εκτιμηθεί από 800 μέχρι 1210 έτη φωτός.[4] Σε κάθε περίπτωση, βρίσκεται μέσα στον δίσκο του Γαλαξία μας. Παρά το ότι το ορατό φως του είναι ανιχνεύσιμο μόνο με μεγάλα τηλεσκόπια, είναι το τρίτο εντονότερο φως όλων των γνωστών πάλσαρ όπως φαίνεται από τη Γη (φαινόμενο μέγεθος V = 23,6)[5] και σημειώνει δύο παλμούς για κάθε παλμό στα ραδιοκύματα.

Παρατηρησιακή ιστορία

Η σύνδεση του Πάλσαρ των Ιστίων με Υπόλειμμα Υπερκαινοφανούς των Ιστίων, που έγινε από αστρονόμους του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ[6] το 1968, υπήρξε απευθείας παρατηρησιακή ένδειξη ότι οι υπερκαινοφανείς αστέρες παράγουν αστέρες νετρονίων.

Λίγο αργότερα, έρευνα του Kellogg και άλλων με τον τεχνητό δορυφόρο Uhuru το 1970–1971 κατέδειξαν ότι η πηγή ακτίνων Χ «Ιστία Χ» (Vela X) και ο Πάλσαρ των Ιστίων ήσαν διαχωρισμένες, αλλά κοντινές στον χώρο πηγές ακτινοβολίας. Ο όρος «Ιστία Χ» υποδήλωνε ολόκληρο το υπόλειμμα υπερκαινοφανούς, το οποίο εκπέμπει ακτίνες Χ.[7]. Ο Weiler και Panagia απέδειξαν το 1980 ότι η πηγή Χ ήταν στην πραγματικότητα ένα νεφέλωμα ανέμου πάλσαρ, που βρίσκεται στο εσωτερικό του αμυδρότερου υπολείμματος και τροφοδοτείται με ενέργεια που απελευθερώνει ο πάλσαρ.[8]

Στις 12 Μαΐου 2015 ένα ερευνητικό αερόστατο της NASA απογειώθηκε από το Άλις Σπρινγκς της Αυστραλίας φέροντας ειδικά όργανα ανεπτυγμένα στα πανεπιστήμια της Ναγκόγια και του Κόμπε της Ιαπωνίας, προκειμένου να μετρηθεί η ροή ακτίνων γ από τον Πάλσαρ των Ιστίων.[9]

Ο Πάλσαρ των Ιστίων και το νεφέλωμα που τον περιβάλλει δεν πρέπει να συγχέονται με την πηγή ακτίνων Χ Vela X-1, έναν κοντινό αλλά άσχετο αστρικό διπλό σύστημα ακτίνων Χ.

Στη μουσική

Τα ραδιοκύματα του Πάλσαρ των Ιστίων και του πάλσαρ PSR B0329+54 μετατράπηκαν σε ήχους από τον Γάλλο συνθέτη Ζεράρ Γκριζέ και ενσωματώθηκαν στο έργο του Le noir de l'étoile (1989–1990).[10][11][12]

Εικόνες

Κύκλος των ακτίνων γ από τον Πάλσαρ των Ιστίων

Σε εικόνα του Γαλαξία μας στις ακτίνες γ η θέση του πάλσαρ («Vela Pulsar») είναι ευδιάκριτη.
Αρχείο:Vela Pulsar jet seen by Chandra Observatory.ogvPlay media

Κλιπ του πίδακα σωματιδίων που εκτοξεύει ο πάλσαρ.

Δείτε επίσης

Κατάλογος αστέρων των Ιστίων

Παραπομπές

SIMBAD: NAME Vela Pulsar. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2013.
Caraveo, P.A.; De Luca, A.; Mignani, R.P.; Bignami, G.F. (Νοέμβριος 2001). «The Distance to the Vela Pulsar Gauged with Hubble Space Telescope Parallax Observations». Astrophys. J. 561 (2): 930–937. doi:10.1086/323377. Bibcode: 2001ApJ...561..930C.
Manchester, R.N.; Hobbs, G.B.; Teoh, A.; Hobbs, M. (Αύγουστος 2005). «ATNF Pulsar Catalogue: J0835-4510». VizieR Online Data Catalog. Bibcode: 2005yCat.7245....0M.
Lyne, Andrew G.. Graham-Smith, Francis (1998). Pulsar Astronomy (2nd έκδοση). Cambridge University Press. ISBN 0-521-59413-8.
Mignani, R.P.; Zharikov, R.P.; Caraveo, P.A. (Οκτώβριος 2007). «The Optical Spectrum of the Vela Pulsar». Astronomy and Astrophysics 473 (3): 891. doi:10.1051/0004-6361:20077774. Bibcode: 2007A&A...473..891M.
Large, M.I.; Vaughan, A.E.; Mills, B.Y. (Οκτώβριος 1968). «A Pulsar Supernova Association?». Nature 20 (5165): 340–341. doi:10.1038/220340a0. Bibcode: 1968Natur.220..340L.
Kellogg, E.; Tananbaum, H.; Harnden, F.R., Jr.; Gursky, H.; Giacconi, R.; Grindlay, J. (Αύγουστος 1973). «The X-ray Structure of the Vela X Region Observed from Uhuru». The Astrophysical Journal 183: 935–940. doi:10.1086/152279. Bibcode: 1973ApJ...183..935K.
Weiler, K.W.; Panagia, N. (Οκτώβριος 1980). «Vela X and the Evolution of Plerions». Astronomy and Astrophysics 90 (3): 269–282. Bibcode: 1980A&A....90..269W.
Jeffery, Mark; Sleath, Emma (12 Μαΐου 2015). «Huge research balloon launched in Alice Springs to observe neutron star Vela Pulsar». ABC News (Αυστραλία). Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2015.
Del Re, Giuseppe (2000). The Cosmic Dance: Science Discovers the Mysterious Harmony of the Universe. Philadelphia: Templeton Foundation, σελ. 24–25. ISBN 978-1-890151-25-6.
Luminet, Jean-Pierre (2011) (στα γαλλικά). Illuminations: Cosmos et esthétique. Παρίσι: Odile Jacob, σελ. 419–420. ISBN 978-2-7381-2562-0.
«Gérard Grisey (1946-1998): Le Noir de l'Étoile (1989-1990)» (στα γαλλικά). IRCAM.