.
Ο μετεωρίτης Σιχότε-Άλιν (Sikhote-Alin) είναι ένας σιδηρομετεωρίτης που έπεσε ως μετέωρο το 1947 στην ανατολική Σιβηρία, στην τότε ΕΣΣΔ. Παρότι μεγάλες πτώσεις μετεώρων είχαν παρατηρηθεί ενωρίτερα με θραύσματα που ανακαλύφθηκαν στο έδαφος, ποτέ πριν στην καταγεγραμμένη Ιστορία δεν είχε παρατηρηθεί η πτώση ενός μετεώρου αυτού του μεγέθους[1]. Περίπου 70 τόνοι θραυσμάτων από τον αρχικό μετεωροειδή εκτιμάται ότι έφθασαν συνολικά στην επιφάνεια της Γης[2].
Η πτώση του μετεώρου
Γραμματόσημο για τα 10 έτη από την πτώση του μετεωρίτη. Αναπαράγει ζωγραφικό πίνακα της εποχής, έργο του Π. Μεντβέντεφ.
Στις 10:30 π.μ. περίπου της 12ης Φεβρουαρίου 1947 αυτόπτες μάρτυρες στην περιοχή των βουνών Σιχότε-Αλιν, στο Πριμόριγιε της Ρωσίας, παρατήρησαν ένα μεγάλo μετέωρο (βολίδα) φωτεινότερο από τον ήλιο και πολύχρωμο, που ερχόταν από βόρεια κατεύθυνση (αζιμούθιο 14°) και κατέβαινε υπό γωνία περίπου 42 μοιρών. Η ισχυρή λάμψη και ο εκκωφαντικός ήχος της πτώσεως έγιναν αισθητά περί τα 300 χιλιόμετρα (km) γύρω από την τοποθεσία που έπεσαν τα περισσότερα θραύσματα, κοντά στο Λουτσεγκόρσκ, περίπου 440 km βορειοανατολικά του Βλαδιβοστόκ, σε γεωγραφικές συντεταγμένες πλάτος 46° 09΄ 36΄΄ βόρειο και μήκος 134° 39΄ 12΄΄ ανατολικό. Στον ουρανό παρέμεινε ορατό επί πολλές ώρες ένα ίχνος καπνού με μήκος που εκτιμήθηκε στα 32 km. Οι μάρτυρες ανέφεραν ότι αρχικώς το μετέωρο ήταν ορατό ως μία ενιαία μάζα πριν διαλυθεί σε μία βροντώδη έκρηξη.
Ο μετεωροειδής, που υπολογίσθηκε ότι εισήλθε στη γήινη ατμόσφαιρα κινούμενος με ταχύτητα περί τα 14 km ανά δευτερόλεπτο, άρχισε να διασπάται από την τριβή με τα πυκνότερα ατμοσφαιρικά στρώματα και τα θραύσματά του έπεσαν ταυτόχρονα. Σε υψόμετρο περίπου 5,6 km το κυρίως σώμα του διαλύθηκε με μία βίαιη έκρηξη.
Στις 20/11/1957[3] η Σοβιετική Ένωση εξέδωσε ένα γραμματόσημο για τη δέκατη επέτειο από την πτώση του μετεωρίτη Σιχότε-Αλιν. Το γραμματόσημο αυτό αναπαράγει, καθώς δεν υπάρχουν φωτογραφικές αποτυπώσεις του συμβάντος, μία ζωγραφιά από έναν αυτόπτη μάρτυρα, τον ζωγράφο Π. Μεντβέντεφ: Ο καλλιτέχνης καθόταν στο παράθυρό του έχοντας αρχίσει ένα σχεδίασμα όταν εμφανίσθηκε το μετέωρο, οπότε άρχισε να σχεδιάζει αυτό που είδε[4].
Τροχιά
Επειδή το μετέωρο έπεσε κατά τη διάρκεια μιας ηλιόλουστης ημέρας, παρατηρήθηκε από αρκετούς αυτόπτες μάρτυρες. Η επιστημονική αποτίμηση όλων αυτών των μαρτυριών επέτρεψε στον Βασίλι Φεσένκοφ, τότε πρόεδρο της επιτροπής μετεωριτών της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών, να εξακριβώσει τη διαστημική τροχιά του μετεωροειδούς, πριν αυτό εισέλθει στη γήινη ατμόσφαιρα. Αυτή η τροχιά ήταν ελλειπτική, με το αφήλιό της στο εσωτερικό της Κύριας Ζώνης Αστεροειδών, παρόμοια με αυτή πολλών άλλων μικρών σωμάτων που διασχίζουν την τροχιά της Γης. Αυτή η τροχιά δημιουργήθηκε πιθανώς από συγκρούσεις μέσα στη Ζώνη των αστεροειδών.
Διαστάσεις
Η πτώση του Σιχότε-Αλιν υπήρξε μία αντικειμενικά μεγάλη πτώση, με το αρχικό συνολικό βάρος του σώματος να εκτιμάται σε περίπου 90 τόνους. Μία πιο πρόσφατη εκτίμηση από τον Valentin Tsvetkov και την ομάδα του το ανεβάζει σε 100 τόνους[5]. Ο Κρίνοφ είχε εκτιμήσει τη μάζα των θραυσμάτων που έφθασαν στην επιφάνεια σε μόλις 23 χιλιάδες χιλιόγραμμα.
Μετεωρικό πεδίο και κρατήρες
Το μετεωρικό πεδίο, δηλαδή η περιοχή της επιφάνειας της Γης όπου έπεσαν όλα τα θραύσματα, καλύπτει για τον Σιχότε-Αλιν κυρίως μιά ελλειψοειδή έκταση περίπου 1300 στρεμμάτων (πολύ μικρή σχετικώς), με ελάχιστα θραύσματα να έχουν βρεθεί μέχρι και 10 km μακρύτερα. Τρεις ημέρες μετά την πτώση, δύο πιλότοι αποσπασμένοι στη Γεωλογική Υπηρεσία `Απω Ανατολής της ΕΣΣΔ στο Χαμπαρόφσκ εντόπισαν την περιοχή της προσκρούσεως, ως μία ομάδα ανοικτών καστανών κύκλων στη χιονισμένη τάιγκα. Αυτή η ανακάλυψη αποκάλυψε αμέσως ότι το συμβάν είχε δημιουργήσει πολλαπλούς κρατήρες. Πράγματι, ορισμένα από τα μεγαλύτερα θραύσματα σχημάτισαν κρατήρες, ο μεγαλύτερος των οποίων είχε διάμετρο περίπου 27 μέτρα και βάθος 6. Αντίθετα με την περίπτωση της Τουνγκούσκα, οι πρώτες επιτόπιες μετρήσεις έγιναν νωρίς: μέχρι το τέλος του Φεβρουαριου 1947 ο F.K. Shipulin και τρεις άλλοι γεωλόγοι της υπηρεσίας είχαν περάσει τρεις ημέρες στην τοποθεσία και ταυτοποίησαν περισσότερους από 30 κρατήρες μεγαλύτερους του ενός μέτρου. Μετεωριτικά θραύσματα καρφώθηκαν επίσης σε δέντρα, καθώς η περιοχή είναι δασώδης. Η αναφορά του Shipulin έπεισε την επιτροπή μετεωριτών της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών να οργανώσει μία πλήρη εξερευνητική αποστολή μόλις δύο μήνες αργότερα υπό τον Φεσένκοφ. Οι 6 ερευνητές της αποστολής, μεταξύ των οποίων ήταν και ο αστρονόμος Νικολάι Ντιβάρι συνέλεξαν τις μαρτυρίες σχεδόν 250 κατοίκων από πάνω από 50 χωριά και κωμοπόλεις στην περιοχή μέχρι και 200 km από το μετεωρικό πεδίο. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει περισσότερες από δώδεκα επιστημονικές αποστολές στην περιοχή, ιδίως την περίοδο 1967-1975, με συλλογή γεωλογικών, γεωμαγνητικών, ακόμα και γεωδαιτικών δεδομένων. Σήμερα τα τοιχώματα και οι πυθμένες των κρατήρων έχουν καλυφθεί από πυκνή βλάστηση, δυσχεραίνοντας oπωσδήποτε τη σχετική με αυτούς έρευνα.
Σύσταση και ταξινόμηση
Δείγμα του μετεωρίτη
Ο Σιχότε-Αλιν ταξινομείται στους σιδηρομετεωρίτες που ανήκουν στη χημική ομάδα IIAB με αδρή δομή οκταεδρίτη. Αποτελείται από 93% σίδηρο, 5,9% νικέλιο, 0,42% κοβάλτιο, 0,46% φωσφόρο και 0,28% θείο, με ίχνη γερμανίου και ιριδίου. Παρόντα στο σώμα του μετεωρίτη είναι ορυκτά όπως ο ταενίτης, ο πλεσίτης, ο τρωιλίτης, ο χρωμίτης, ο καμασίτης και ο σραϊμπερσίτης.
Δείγματα
Τα δείγματα του μετεωρίτη Σιχότε-Αλιν διακρίνονται σε δύο κυρίως τύπους[6]:
Πρωτογενή (individuals), με επιφάνεια από σχετικώς λεία τμήματα, που υποδεικνύουν επιφανειακή τήξη και άλλα ίχνη ατμοσφαιρικής διαφοροποίησης.
Τεθραυσμένα ή σράπνελ, τεμάχια με κοφτερές άκρες σχισμένου μετάλλου που υποδεικνύουν βίαιη δημιουργία.
Ο πρώτος τύπος πιθανώς αποχωρίσθηκε από το κυρίως σώμα σε ύψη πάνω από την κατώτερη ατμόσφαιρα. Τα δείγματα αυτά χαρακτηρίζονται από την παρουσία κοιλωμάτων που μοιάζουν με βαθιές δαχτυλιές πάνω σε μαλακό κερί. Ο δεύτερος τύπος είναι θραύσματα που δημιουργήθηκαν κατά τις ισχυρές εκρήξεις που σημειώθηκαν στην κατώτερη ατμόσφαιρα ή εκτινάχθηκαν κατά την πρόσκρουση με το παγωμένο έδαφος. Τα περισσότερα είναι μάλλον το αποτέλεσμα της μεγάλης εκρήξεως σε υψόμετρο 5,6 km.
Η πρώτη αποστολή, μέχρι τα τέλη Μαΐου 1947, περισυνέλεξε 257 πρωτογενή δείγματα και περισσότερα από χίλια θραύσματα. Από τα μεγαλύτερα δείγματα, ένα εκτίθεται στη Μόσχα. Πολλά άλλα φυλάγονται από τη Ρωσική Ακαδημία Επιστημών και μεγάλο μέρος από τα μικρότερα δείγματα διοχετεύθηκαν στην αγορά των συλλεκτών. Το μεγαλύτερο τεμάχιο που έχει βρεθεί έχει μάζα 1745 χιλιόγραμμα.
Συνολικά μέχρι το 1997 είχαν ανακαλυφθεί περίπου 9 χιλιάδες δείγματα συνολικής μάζας 28 τόνων. Το μικρότερο από αυτά έχει μάζα λιγότερο από 1 γραμμάριο.
Διαφοροποιημένο δείγμα με «δαχτυλιές»
Προσανατολισμένο δείγμα
Δείγμα θραύσματος
Δείτε επίσης
Μετεωρίτης
Μετέωρο
Έκρηξη της Τουνγκούσκα
Έκρηξη μετεώρου στη Ρωσία το 2013
Κατάλογος εκρήξεων μετεώρων
Παραπομπές
Norton, O. Richard (1998). Rocks From Space. Missoula, Montana: Mountain Press, σελ. 103. ISBN 0878423028.
Norton, O. Richard; Chitwood, Lawrence A. (2008). Field Guide to Meteors and Meteorites. London: Springer-Verlag, σελ. 47. ISBN 9781848001572.
Meteorite Stamps and Coins Philip R. "Pib" Burns
Sikhote Alin - Planetarium de Montreal
Roy Gallant (February 1996). «Sikhote-Alin Revisited». Meteorite Magazine (Arkansas Center for Space and Planetary Sciences, University of Arkansas). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις June 12, 2010.
Roy Gallant (February 1996). «Sikhote-Alin Revisited». www.meteor.co.nz.
Εξωτερικές πηγές
Gallant, Roy A.: "Sikhote-Alin Fifty Years Later", περιοδικό Sky & Telescope, Φεβρουάριος 1997, σελ. 50.
Krinov, Evgeniy L.: Giant Meteorites (1966)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ορυκτολογικό Μουσείο Fersman της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών (Μόσχα)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
