.
Το Ήτα Τρόπιδος ή Ήτα Καρίνας (eta Carina, η Car) είναι ένα αστρικό σύστημα σε απόσταση περίπου 7.500 ετών φωτός από το ηλιακό σύστημα. Το σύστημα περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο αστέρια, ένα από τα οποία είναι αστέρας Βολφ-Ραγιέ. Η συνδυαστική φωτεινότητα του είναι περίπου τέσσερα εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου και η μάζα του συστήματος είναι κατ´εκτίμηση πάνω από 100 ηλιακές μάζες.[4] Δεν είναι ορατό βορείως του γεωγραφικού πλάτους 30 ° Β και είναι αειφανής νοτίως του γεωγραφικού πλάτους 30 ° Ν. Λόγω της μάζας του και το στάδιο της ζωής, αναμένεται να εκραγεί σε υπερκαινοφανή στο αστρονομικό εγγύς μέλλον. Είναι ένα από τα βαρύτερα και λαμπρότερα γνωστά αστρικά συστήματα. Είναι μέλος του ανοικτούς σμήνους Trump 16, μέσα στο Νεφέλωμα της Τρόπιδος.
Σημασία
Αυτό το αστρικό σύστημα είναι σήμερα ένα από τα βαρύτερα που μπορούν να μελετηθούν με μεγάλη λεπτομέρεια. Μέχρι πρόσφατα, το η Τρόπιδος πιστευόταν ότι ήταν το βαρύτερο ενιαίο αστέρι, αλλά το 2005 έγινε αντιληπτό ότι είναι ένα δυαδικό σύστημα. Το πιο μεγάλο αστέρι του συστήματος έχει πάνω από 100 φορές τη μάζα του Ήλιου. Άλλα γνωστά μεγάλα αστέρια είναι πιο φωτεινά και πιο βαριά.
Τα αστέρια στην τάξη μάζας του Ήτα Τρόπιδος, με πάνω από 100 φορές τη μάζα του Ήλιου, παράγουν περισσότερα από ένα εκατομμύριο φορές φως από τον Ήλιο. Είναι αρκετά σπάνια - μόνο μερικές δεκάδες σε ένα γαλαξία τόσο μεγάλο όσο ο Γαλαξίας. Υποτίθεται ότι προσεγγίζουν (ή ενδεχομένως υπερβαίνουν) το όριο Eddington, δηλαδή, η εξωτερική πίεση της ακτινοβολίας τους είναι σχεδόν τόσο ισχυρή ώστε να αντισταθμίσει τη βαρύτητα. Αστέρια που είναι πάνω από 120 ηλιακές μάζες υπερβαίνουν το θεωρητικό όριο του Eddington, και η βαρύτητά τους είναι μόλις και μετά βίας αρκετά ισχυρή ώστε να συγκρατήσει την ακτινοβολία και το αέριό τους.
Η κύρια σημασία του Ήτα Τρόπιδος για την αστροφυσική βασίζεται στη γιγαντιαία έκρηξη ή γεγονός ψευδή υπερκαινοφανή, το οποίο παρατηρήθηκε γύρω στο 1843. Σε λίγα χρόνια, το Ήτα Τρόπιδος παρήγαγε σχεδόν όσο ορατό φως, όσο μια έκρηξη σουπερνόβα, αλλά επέζησε. Άλλοι ψεύτικοι υπερκαινοφανείς έχουν παρατηρηθεί και σε άλλους γαλαξίες, όπως για παράδειγμα ο ψευδής υπερκαινοφανής SN 1961v στον NGC 1058[5] και ο SN 2006jc στον UGC 4904,[6] ο οποίος παρήγαγε μια ψεύτικη σουπερνόβα, που σημείωθηκε τον Οκτώβριο του 2004. Ο SN 2006jc καταστράφηκε σε μια έκρηξη σουπερνόβα δύο χρόνια αργότερα, που παρατηρήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2006.[7] Το φαινόμενο του ψεύτικου σουπερνόβα μπορεί να αντιπροσωπεύει μια επιφανειακή αστάθεια[8] ή μια αποτυχημένη σουπερνόβα. Η γιγαντιαία έκρηξη του ήτα Τρόπιδος είναι το πρότυπο για το φαινόμενο αυτό, και μετά από 170 περίπου χρόνια εσωτερική δομή του άστρου δεν έχει ανακάμψει πλήρως.
Μεταβολές της λαμπρότητας
Μια αξιοσημείωτη πτυχή του Ήτα Τρόπιδος είναι η αλλαγή της φωτεινότητας του. Σήμερα χαρακτηρίζεται ως ένα φωτεινό μπλε μεταβλητό (LBV) δυαδικό αστέρι λόγω ιδιαιτεροτήτων του τρόπου πού λαμπραίνει και εξασθενεί σε λαμπρότητα.
Όταν το Ήτα Τρόπιδος καταχωρήθηκε για πρώτη φορά το 1677 από τον Έντμοντ Χάλεϋ, ήταν 4ου μεγέθους, αλλά από το 1730, οι παρατηρητές παρατήρησαν ότι είχε λαμπρύνει σημαντικά και ήταν, σε εκείνο το σημείο, ένα από τα φωτεινότερα αστέρια στην Τρόπιδα. Στη συνέχεια, έγινε και πάλι όλο και πιο αμυδρό και από το 1782 φαίνεται ότι επέστρεψε στην πρώην αφάνεια του. Το 1820, παρατηρήθηκε αύξηση στη φωτεινότητά του και πάλι. Με το 1827, είχε λαμπρύνει περισσότερο από δέκα φορές και έφτασε τη μέγιστη φαινόμενη λαμπρότητά του τον Απρίλιο του 1843. Με μέγεθος -0.8, ήταν το δεύτερο φωτεινότερο αστέρι στον ουρανό κατά τη νύχτα (μετά το Σείριο σε 8,6 έτη φωτός μακριά μας), παρά την τεράστια απόσταση της τάξης των 7.000-8.000 ετών φωτός. (Για να θέσουμε τις σχέσεις σε μια προοπτική, η σχετική φωτεινότητα θα ήταν σαν να συγκρίνουμε ένα κερί (που αντιπροσωπεύει τον Σείριο) στα 14,5 μέτρα (48 πόδια) με μια άλλη πηγή φωτός (Ήτα Τρόπιδος), περίπου 10 χιλιόμετρα (6,2 μίλια) μακριά, το οποίο φαίνεται σχεδόν τόσο φωτεινό όσο το κερί.) Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτή η έκρηξη ενσωματώθηκε στην παράδοση των ιθαγενών της Αυστραλίας.[9] Μετά το 1843, η εμφάνιση του Ήτα Τρόπιδος άρχισε να ξεθωριάζει και μεταξύ του 1900 και 1940 ήταν μόνο 8ου μεγέθους, αόρατο με γυμνό μάτι.[10] Ξαφνικός και απρόσμενος διπλασιασμός της φωτεινότητας του Ήτα Τρόπιδος συνέβη το 1998-1999. Το 2007, το φως του θα μπορούσε εύκολα να το δει κάποιος με γυμνό μάτι ως αστέρα με μέγεθος 5.[2]
Παραπομπές
«SIMBAD query result: V* eta Car -- Variable Star». Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Ανακτήθηκε στις 2008-04-25.
Eduardo Fernández Lajús. «Optical monitoring of Eta Carinae». Universidad Nacional de La Plata. Ανακτήθηκε στις 2010-02-11.
«GCVS Query=Eta+Car». General Catalogue of Variable Stars @ Sternberg Astronomical Institute, Moscow, Russia. Ανακτήθηκε στις 2010-11-24.
Davidson, Kris and Roberta Humphreys (1997). Eta Carinae and its Environment. Annual Review of Astronomy and Astrophysics 35: 1-32.
Stockdale, Christopher J.; Rupen, Michael P.; Cowan, John J.; Chu, You-Hua; Jones, Steven S. (2001). «The fading radio emission from SN 1961v: evidence for a Type II peculiar supernova?». The Astronomical Journal 122 (1): 283. doi:10.1086/321136. Bibcode: 2001AJ....122..283S.
Robert Naeye, "Supernova Impostor Goes Supernova", NASA Goddard Space Flight Center, 4 April 2007
Shiga, D. (2007). «Star's odd double explosion hints at antimatter trigger». New Scientist 2598 (2626): 18. doi:10.1016/S0262-4079(07)62628-1.
see various articles in R.M. Humphreys & K.Z. Stanek (eds.) (2005). «The Fate of the Most Massive Stars». ASP Conference 332. Astronomical Society of the Pacific.
Hamacher, D.W. and Frew, D.J. (2010) "An Aboriginal Australian Record of the Great Eruption of Eta Carinae", Journal of Astronomical History and Heritage 13(3): 220-234
" Historical light curve"
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Variable Star Of The Month AAVSO. Απρίλιος 2000: Ήτα Τρόπιδος
Είκονες από το ΔΤΧ και γενικές πληροφορίες για το η Τρόπιδος
Eta Carinae profile
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
