.
Η Ιώ (αγγλικά: Io) ή Δίας I, είναι ο τρίτος κατά σειρά μεγέθους δορυφόρος του πλανήτη Δία. Ανακαλύφθηκε από τον Γαλιλαίο τον Ιανουάριο του 1610 και σχεδόν συγχρόνως από τον Γερμανό αστρονόμο Μάγερ Σίμωνα, γνωστότερο ως Μάριο (1570-1624). Παρουσιάζει την εντονότερη ηφαιστειακή δραστηριότητα στο ηλιακό σύστημα.
Η επιφάνεια της Ιούς παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία σε χρώματα και χαρακτηριστικά.
Ετυμολογία
| Ιώ | |
|---|---|
| Ανακάλυψη | |
| Ανακαλύφθηκε από | Γαλιλαίος Γαλιλέι |
| Ημερομηνία Ανακάλυψης | 7 Ιανουαρίου 1610 |
| Χαρακτηριστικά τροχιάς | |
| Ημιάξονας τροχιάς | 421.700 Km |
| Εκκεντρότητα | 0,0041 |
| Περίοδος περιφοράς | 1,769137786 ημέρες |
| Κλίση | 0,05° (προς τον Ισημερινό του Δία) |
| Είναι δορυφόρος του | Δία |
| Φυσικά χαρακτηριστικά | |
| Διαστάσεις | 3.660 × 3.637,4 × 3.630,6 Km |
| Μέση Ακτίνα | 1.821,3 Km |
| Έκταση επιφάνειας | 41.910.000 Km² |
| Όγκος | 2,53 × 1010 Km³ |
| Μάζα | 8,9319 × 1022 kg |
| Μέση πυκνότητα | 3,528 g/cm3 |
| Ισημερινή βαρύτητα επιφάνειας | 1,796 m/s² |
| Ταχύτητα διαφυγής | 2,558 km/s |
| Περίοδος περιστροφής | Σύγχρονη |
| Λευκαύγεια | 0,63 ± 0,02 |
| Επιφανειακή θερμοκρασία | 130 K |
| Φαινόμενο μέγεθος | 5,02 |
Η Ιώ πήρε το όνομά της από μια παρθένα την οποία ερωτεύτηκε ο Δίας. Όμως η Ήρα την ζήλεψε, την μεταμόρφωσε σε αγελάδα κι έβαλε φύλακά της τον πανόπτη Άργο που είχε μάτια σε όλο του το σώμα. Όταν αργότερα ο Ερμής σκότωσε τον πανόπτη Άργο η Ήρα έστειλε μια μύγα να ενοχλεί την Ιώ με αποτέλεσμα να τρέχει από τότε μανιασμένη από χώρα σε χώρα.
Δομή
Η Ιώ είναι ελαφρώς μεγαλύτερη από τη Σελήνη (περίπου κατά πέντε τοις εκατό), με ακτίνα 1.821,3 χιλιομέτρων και με μάζα 8.9319×1022 kg(περίπου 21 τοις εκατό μεγαλύτερη της Σελήνης). Έχει ελαφρά ελλειψοειδές σχήμα με τον μεγαλύτερό της άξονα στραμμένο προς τον Δία. Ανάμεσα στους δορυφόρους του Γαλιλαίου, έχει την τρίτη μεγαλύτερη μάζα και όγκο, μετά το Γανυμήδη και την Καλλιστώ.
Βασικά χαρακτηριστικά
Το εσωτερικό της Ιούς. Ο μανδύας(κόκκινος και πορτοκαλί) είναι υγρός και αποτελείται από μάγμα. Ο πυρήνας είναι στερεός και αποτελείται από Σίδηρο και Νικέλιο.
Η Ιώ απέχει από τον Δία 421.700 χλμ. και κινείται γύρω του σε γήινο χρόνο μιας ημέρας (24ώρου), 18 ωρών, 27λ και 34δ. Η σχεδόν κυκλική της τροχιά σχηματίζει ένα επίπεδο λίγο κεκλιμένο ως προς τον ισημερινό του πλανήτη. Η πραγματική διάμετρός της φθάνει τα 3.643 χλμ., (είναι επομένως μεγαλύτερη της Σελήνης), το δε αστρικό της μέγεθος είναι 5,5 (περίπου έκτου μεγέθους).
Ηφαιστειακή δραστηριότητα
Εν εξελίξει έκρηξη του ηφαιστείου Τβάσταρ Κατίνα.
Γεωλογικά είναι το πιο δραστήριο σώμα στο Ηλιακό μας σύστημα επειδή βρίσκεται αιχμαλωτισμένη σε μια βαρυτική παγίδα ανάμεσα στο Δία και τους γειτονικούς δορυφόρους Ευρώπη, Γανυμήδη και Καλλιστώ, που την έλκουν από διαφορετικές συνεχώς γωνίες. Μέσα σ’ αυτές τις παλιρροϊκές δυνάμεις η επιφάνεια του εδάφους της Ιούς ανεβοκατεβαίνει συνεχώς. Οι παλίρροιες θερμαίνουν το εσωτερικό της λιώνοντας τους βράχους, που μαζί με θειούχα αέρια ξεπετάγονται στην επιφάνεια με βίαιες ηφαιστειακές εκρήξεις. Ορισμένα από τα 400 ενεργά ηφαίστειά της εκτοξεύουν τα πυρακτωμένα τους υλικά σε ύψος εκατοντάδων χιλιομέτρων, ενώ καπναγωγοί διοξειδίου του θείου απελευθερώνονται από το εσωτερικό και ανερχόμενοι παγώνουν και πέφτουν πάλι στο έδαφος σαν όμορφο χρωματιστό χιόνι που καλύπτει την Ιώ με ρυθμό 10 εκατοστών το χρόνο. Με αυτό το ρυθμό, η Ιώ θα μπορούσε να αναποδογυρίσει τον εαυτό της μέσα σε μερικά μόνο εκατομμύρια χρόνια. Η ηφαιστειακή της δραστηριότητα χρωματίζει την επιφάνεια της με διάφορες κόκκινες, κίτρινες, λευκές, πράσινες και μαύρες αποχρώσεις. Στην ίδια έντονη δραστηριότητα οφείλεται και το μεγάλο ύψος που έχουν ορισμένα από τα βουνά της που φτάνουν σε ύψος μεγαλύτερο από το όρος Έβερεστ της Γης. Στο εσωτερικό της υπάρχει ένας μεταλλικός πυρήνας (μάλλον από σίδηρο και θειικό σίδηρο) με διάμετρο 900 χιλιομέτρων, ενώ νεότερες πληροφορίες αναφέρουν ότι ο δορυφόρος αυτός αποτελείται από δύο στρώματα. Πάνω από τον πυρήνα υπάρχει ένας μανδύας με μερικώς ρευστά πετρώματα και λεπτό φλοιό.
Αλληλεπίδραση με τον Δία
Η Ιώ βασανίζεται επιπλέον και από το τεράστιο μαγνητικό πεδίο του Δία που παράγει τεράστια ηλεκτρικά ρεύματα. Ο Δίας ηλεκτρίζει την Ιώ με ρεύμα ίσο με δύο δισεκατομμύρια βατ που είναι αντίστοιχο με τη δυναμικότητα όλων των ηλεκτροπαραγωγών μονάδων της Γης. Εξ αιτίας του ρεύματος αυτού και εξαιτίας των ηφαιστείων της, η Ιώ χάνει σταθερά αρκετή ποσότητα από τη μάζα της. Τα υλικά που χάνει η Ιώ κατευθύνονται σπειροειδώς προς το Δία, και ίσως σε αυτά να οφείλεται και το μικρό δαχτυλίδι γύρω από το Δία που ανακάλυψε ο Βόγιατζερ 1. Το δαχτυλίδι αυτό είναι πολύ αμυδρό, και είναι αδύνατο να φανεί ακόμη και με τα καλύτερα γήινα τηλεσκόπια, γι’ αυτό και η ανακάλυψή του αποτέλεσε μια πραγματική έκπληξη.
Μελέτη
Το ηφαίστειο Τβάσταρ στην επιφάνεια της Ιούς, που εκτοξεύει υλικό 330 χλμ. πάνω από την επιφάνεια του δορυφόρου.
Η εντατική μελέτη των χαρακτηριστικών της Ιούς από τα διάφορα διαστημικά οχήματα ξεκίνησε το 1979 με τις παρατηρήσεις των δύο Βόγιατζερ το 1979, και συνεχίστηκε με τον Γαλιλαίο την δεκαετία του 1990, το Κασσίνι- Χόιχενς το 2000 και τους Νέους Ορίζοντες το 2007.
Ο δορυφόρος αυτός χρησίμευσε στον Δανό αστρονόμο Όλε Ρέμερ στο προσδιορισμό της ταχύτητας του φωτός κατά το 1677.
Πηγές
Σιμόπουλος, Διονύσης Π. Πλανήτες και Δορυφόροι, Εκδόσεις Ερευνητές, 1999, ISBN 960-368-154-7
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Io: Overview - Solar System Exploration (NASA) (Αγγλικά)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
