.
Η ιδία κίνηση ενός αστέρα οφείλεται στις συνιστώσες της σχετικής ταχύτητάς του που είναι κάθετες στην συνιστώσα τη γνωστή ως ακτινική ταχύτητα. Η ακτινική ταχύτητα έχει ως αποτέλεσμα τη μεταβολή της μέσης αποστάσεώς μας από τον αστέρα, ενώ η ιδία κίνηση όχι.
Εξήγηση και χαρακτηριστικά
Οι αστέρες φαίνεται να μένουν ακίνητοι στις θέσεις τους στον γήινο ουρανό, και για το λόγο αυτό αποκαλέσθηκαν από τους αρχαίους α-πλανείς (που δεν περι-πλανιούνται όπως οι πλανήτες). Οι απλανείς σχηματίζουν έτσι σχεδόν τα ίδια σχήματα, τους αστερισμούς που σχημάτιζαν και στην αρχαιότητα. Ωστόσο, υψηλής ακρίβειας παρατηρήσεις που γεφυρώνουν δεκαετίες αποδεικνύουν ότι πολύ αργά αλλά σταθερά οι σχετικές θέσεις μεταξύ των απλανών αλλάζουν, κι έτσι και οι αστερισμοί κάποτε θα φαίνονται διαφορετικοί. Το μέτρο αυτών των αλλαγών είναι η ιδία κίνηση, ξεχωριστή για τον κάθε αστέρα.
Η ιδία κίνηση χαρακτηρίζεται πλήρως από δύο αριθμούς: Την τιμή της γωνίας που σχηματίζει με τον βορρά (κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού) η κατεύθυνση της κινήσεως, και το μέτρο της κινήσεως, που συνήθως εκφράζεται σε δευτερόλεπτα του τόξου ανά έτος. Εναλλακτικά (και συνηθέστερα στις σύγχρονες βάσεις δεδομένων) δίνονται δύο άλλοι αριθμοί: οι δύο συνιστώσες της ιδίας κινήσεως στην απόκλιση και στην ορθή αναφορά. Στην πραγματικότητα λοιπόν, η τιμή της ιδίας κινήσεως είναι μία γωνιακή ταχύτητα.
Ο Αστέρας του Μπάρναρντ έχει τη μεγαλύτερη ιδία κίνηση από όλους τους (απλανείς) αστέρες: 10,3 δευτερόλεπτα του τόξου ανά έτος. Επειδή οι κινήσεις αυτές είναι γωνιακές, ενώ οι πιο πολλές πραγματικές ταχύτητες έχουν την ίδια τάξη μεγέθους για όλη την περιοχή μας του Γαλαξία, μία μεγάλη ιδία κίνηση αποτελεί συνήθως ισχυρή ένδειξη ότι ένας αστέρας βρίσκεται σχετικώς κοντά μας (κοντά δηλαδή στο Ηλιακό Σύστημα). Π.χ. ο Αστέρας του Μπάρναρντ απέχει μόλις 6 έτη φωτός.
Μια ιδία κίνηση ενός δευτερολέπτου του τόξου ανά έτος (1΄΄/έτος) σε απόσταση 1 έτους φωτός αντιστοιχεί σε γραμμική ταχύτητα 1,45 χιλιομέτρου ανά δευτερόλεπτο χρόνου. Για τον Αστέρα του Μπάρναρντ αυτό δίνει 90 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Προσθέτοντας διανυσματικά την κάθετη σε αυτή συνιστώσα, την ακτινική ταχύτητα, που ανέρχεται σε 111 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, μας δίνει μία πραγματική κίνηση ως προς τον Ήλιο με ταχύτητα 142 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Ο αστέρας με τη μεγαλύτερη πραγματική σχετική ταχύτητα ως προς τον Ήλιο είναι ο Wolf 424, που κινείται με 555 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο.
Ιστορία
Η ανακάλυψη της ιδίας κινήσεως έγινε μόλις το έτος 1718 από τον Έντμουντ Χάλεϊ. Ο Χάλεϊ πρόσεξε ότι οι αστέρες Σείριος, Αρκτούρος και Αλντεμπαράν βρίσκονταν πάνω από μισή μοίρα μακριά από τις θέσεις όπου είχαν χαρτογραφηθεί από τον αρχαίο Έλληνα αστρονόμο Ίππαρχο 1850 χρόνια νωρίτερα. Τη δεκαετία 1990-2000 ο δορυφόρος HIPPARCOS προσδιόρισε με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια τις ίδιες κινήσεις χιλιάδων αστέρων.
Οι αστέρες με τη μεγαλύτερη ιδία κίνηση
Αστέρας του Μπάρναρντ
Αστέρας του Καπτέυν
Groombridge 1830
Lacaille 9352
CD -37 15492 (Gliese 1)
HIP 67593
61 Κύκνου (A και B)
Lalande 21185
έψιλον Ινδού
Δείτε επίσης
Αποπλάνηση του φωτός
Αστρογράφος
Αστρομετρία
Διπλοί αστέρες
Ιάκωβος Καπτέυν
Παράλλαξη
Ακτινική ταχύτητα
Υπέρφωτες πηγές
Πηγές
Birney, D.S., κ.ά.: Observational Astronomy. Cambridge University Press, 2007
Mihalas, D. & Binney, J.: Galactic Astronomy: Structure and Kinematics of Galaxies, W.H. Freeman & Company, San Francisco 1981
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Αστέρες υψηλής ιδίας κινήσεως από τον κατάλογο του δορυφόρου Hipparcos
Οι 150 αστέρες στον κατάλογο του Hipparcos με τη μεγαλύτερη ιδία κίνηση
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
