.
Στην αστροφυσική και την κοσμολογία, η ανθρωπική αρχή είναι η φιλοσοφική θεώρηση ότι οι παρατηρήσεις του φυσικού κόσμου πρέπει να είναι συμβατές με τη μορφή ζωής που μπορεί να τις παρατηρεί. Κατά τον Στήβεν Χώκινγκ, «βλέπουμε το Σύμπαν να είναι αυτό που είναι, γιατί αν ήταν διαφορετικό δεν θα βρισκόμασταν στη γη για να το παρατηρούμε» [1]. Μερικοί υποστηρικτές της ανθρωπικής αρχής πιστεύουν ότι εξηγεί τους λόγους για τους οποίους το σύμπαν έχει την ηλικία και αυτές τις θεμελιώδεις φυσικές σταθερές που είναι απαραίτητες για να φιλοξενήσει ζωή η οποία έχει συνείδηση της ύπαρξής της. Ως εκ τούτου, θεωρούν ως εκπληκτική συγκυρία το γεγονός ότι οι θεμελιώδεις σταθερές του σύμπαντος τυχαίνει να εμπίπτουν σε ένα στενό εύρος τιμών που είναι συμβατό με τη ζωή. Εκτός του στενού αυτού εύρους τιμών, η ζωή (κυρίως η ευφυής ζωή) θα ήταν αδύνατη [2].
Ιστορικό
Η φράση ανθρωπική αρχή χρησιμποποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Μπράντον Κάρτερ το 1973 στην Κρακοβία, κατά το συμπόσιο προς τιμήν του Κοπέρνικου και της επετείου των 500ων χρόνων από τη γέννησή του. Ο Κάρτερ, o oποίος είναι θεωρητικός αστροφυσικός, διατύπωσε την ανθρωπική αρχή ως αντίδραση στην Αρχή του Κοπέρνικου, η οποία αναφέρει ότι οι άνθρωποι δεν βρίσκονται σε προνομιακή θέση στο Σύμπαν. Όπως δήλωσε ο Κάρτερ: «Παρά το γεγονός ότι η κατάστασή μας δεν είναι κατ' ανάγκη κεντρική, είναι αναπόφευκτα προνομιακή σε κάποιο βαθμό» [3].
Το φιλοσοφικό δίλημμα που δημιούργησε την ανθρωπική αρχή είναι ότι οι σταθερές του Σύμπαντος σε μικροκοσμικό (ατομικές σταθερές), μακροκοσμικό (π.χ. ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις) και σε κοσμολογικό επίπεδο φαίνεται να είναι σε εξαιρετικά τέλεια αρμονία μεταξύ τους προκειμένου η νοήμων ζωή να μπορεί να είναι δυνατή αλλά και να εξελίσσεται. Αυτή η ανησυχία για το πώς πλάσματα με συνείδηση, όπως εμείς, γίνεται να υπάρχουμε στο Σύμπαν ονομάζεται ανθρωπική αρχή, και έχει τρεις μορφές: την ασθενή, την ισχυρή και την τελική.
Ασθενής Ανθρωπική Αρχή
Η ασθενής ανθρωπική αρχή δηλώνει ότι σε ένα σύμπαν που είναι μεγάλο ή άπειρο στο χώρο και/ή το χρόνο, οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη νοήμονος ζωής, θα πρέπει να πληρούνται μόνο σε ορισμένες περιοχές που περιορίζονται στο χώρο και το χρόνο. Επομένως τα νοήμονα όντα σε αυτές τις περιοχές δεν θα πρέπει να εκπλαγούν αν διαπιστώσουν ότι η τοποθεσία τους στο σύμπαν πληροί τις προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για την ύπαρξή τους. Είναι σαν έναν πλούσιο άνθρωπο που ζει σε μια πλούσια γειτονιά χωρίς να βλέπει φτώχεια γύρω του [1].
Ισχυρή Ανθρωπική Αρχή
Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, υπάρχουν πολλά διαφορετικά σύμπαντα ή πολλές διαφορετικές περιοχές του ίδιου του σύμπαντος, το καθένα με τη δική του αρχική διαμόρφωση και, ίσως, με το δικό του σύνολο νόμων της επιστήμης. Στα περισσότερα από αυτά τα σύμπαντα οι συνθήκες για την ανάπτυξη πολύπλοκων οργανισμών δεν θα ήταν οι σωστές· μόνο σε λίγα σύμπαντα που μοιάζουν με το δικό μας θα μπορούσαν νοήμονα όντα να αναπτύχθούν και να θέσουν το ερώτημα: «Γιατί είναι το σύμπαν όπως το βλέπουμε;». Η απάντηση είναι πολύ απλή: «αν ήταν διαφορετικό, δεν θα ήμασταν εδώ!» [1].
Το Σύμπαν πρέπει να έχει αυτές τις ιδιότητες οι οποίες επιτρέπουν τη ζωή να αναπτυχθεί μέσα σε αυτό σε κάποια φάση της ιστορίας του, διότι α) πρέπει να υπάρχει ένα πιθανό Σύμπαν σχεδιασμένο με στόχο τη δημιουργία και τη διατήρηση «παρατηρητών» ή β) οι παρατηρητές είναι απαραίτητοι για την ύπαρξη ενός σύμπαντος (συμμετοχικό σύμπαν), ή γ) ένα σύνολο από άλλα διαφορετικά σύμπαντα είναι απαραίτητο για την ύπαρξη του δικού μας σύμπαντος [4].
Τελική Ανθρωπική Αρχή
Η ευφυής ζωή και η ικανότητα επεξεργασίας πληροφορίας πρέπει να είναι δυνατή στο Σύμπαν και, μόλις υπάρξει, δεν μπορεί ποτέ να πεθάνει [2].
Παραπομπές
Στήβεν Χώκινγκ, «Το Χρονικό του Χρόνου»
Σημειώσεις του James Schombert, Τμήμα Φυσικής, Παν/μιο Όρεγκον, H.Π.A (στα αγγλικά)
Άρθρο του Μπ. Κάρτερ το 1974 (στα αγγλικά): B. Carter, "Large Number Coincidences and the Anthropic Principle in Cosmology". IAU Symposium 63: Confrontation of Cosmological Theories with Observational Data. Dordrecht: Reidel. pp. 291–298.
To βιβλίο «The Anthropic Cosmological Principle» από τους Μπάροου και Τίπλερ
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
